Rik Wouters - vierde dorpsdichter Galmaarden 2010 - Deel 1
Vierde dorpsdichter Galmaarden - anno 2010
Wie: Rik Wouters
Geboren:Halle, 2 april 1956
Wonende:Halle
Vooruit vertel
Rik Wouters is Vlaams dichter, prozaschrijver en literair criticus, plastisch kunstenaar en geschiedkundige.
Studies en verder
Hij behaalde het diploma van regent Nederlands-Engels-geschiedenis. Hij werkte 25 jaar bij de federale overheid.
En het schrijven?
Rik Wouters is een buitenschools dichter die in het literaire dichterswereldje rondgekeken, ondergaan en ervaren heeft. Zijn poëzie is dan ook een synthese van de vooroorlogse traditionele dichters die W.O. II overleefden, de Vijftigers en Vijfenvijftigers en hun existentialisme en gecondenseerde taal, de derde experimentele generatie en haar maniëristische, bijna barokke taalgebruik, de Nieuw-realisten en hun verstaanbaarheid, de harde kern van de Nieuw-realisten en hun engagement en de Neo-romantici en hun vlucht uit of misschien zelfs in een andere werkelijkheid. Slechts van het Post-modernisme en Neo-symbolisme heeft hij niets overgenomen.
Zijn themata komen uit de maatschappij waarin hij met beide voeten staat en die tot de tegenstelling tussen liefde en haat, dé 2 elementen die leven determineren, kunnen herleid worden. Vaak wordt de link met de poëzie gelegd zodat vele gedichten niets anders dan de dichterlijke verwoording van zijn ars poetica zijn.
Zijn themata worden meestal verdicht in het kader van zijn leefomgeving: Halle en Catalonië. Halle waarmee hij een liefde-haatverhouding heeft, staat symbool voor verloedering, egoïsme, gebrek aan contact en lawaai. Catalonië, door de dichter Catalunya genoemd, biedt rust en stilte, soms zelfs bijna stilstand.
Geregeld komt zijn Vlaamsgezindheid of flamingantisme dat niets met extreem-rechts en fascisme te maken heeft en niet verwonderlijk is voor een taalgrensbewoner, naar boven. Hij noemt zichzelf en wordt door kennissen in Catalunya ook catalanista of catalanist, het Catalaanse equivalent van een flamingant. Hieruit blijkt zijn liefde voor Catalonië en voor de strijd die die streek gedurende eeuwen tegen het Castiliaans-Spaanse imperialisme gevoerd heeft en nog voert.
De laatste jaren lijkt zijn poëzie zachter, Catalaanser dus, te zijn geworden. Toch komen lange gedichten over Barcelona waarin hij duidelijk zijn weerzin voor het Spaanse centralisme en imperialisme, het franquisme en de extreem-rechtse Partido Popular verwoordt, ongemeen hard over.
Het woord hertalen en Tien jaargetijdengedichten en Wat stilte genoemd wordt en Cataloniëgedichten [dubbeldichtbundel], Casita de la soledad-stichting, Ruisbroek, 1996 (kaftontwerp: Rik Wouters).
Steeds heimwee en stilten vol hedonisme en Bij doeken van René Devedeleer, Casita de la soledad-stichting, Ruisbroek, 1997 (brochure).
Een tweekoppig wezen ben ik; verschenen in: Wanders, Andreas en Wouters, Rik. Het verboden evangelie van de dichter, samen met een essay over de poëzie van Rik Wouters, Casita de la soledad-stichting, Ruisbroek, 1999.
Xamego en Klaagliederen van een Catalaanse Brabander, Casita de la soledad-stichting, Ruisbroek en Upsilon, Halle, 1999 (kaftontwerp: Rik Wouters).
Gebruik maken van woorden en ongedateerde brieven en Is dit de stad van komen en blijven?, Casita de la soledad-stichting, Ruisbroek, 2000.
Poëzie en proza
Elke klank heeft zich tot een drein verlangzaamd en Herinneringen aan ooit en nog, Casita de la soledad-stichting, Ruisbroek, 1998 (kaftontwerp: Hans Claus).
Zeg niet en dat democratie voorgoed dood is, Xarnego, Halle, 2003 (kaftontwerp: Rik Wouters).
Literaire essays
De niet-conforme conformist en een monografie over de Halse dichter Ghislain Laureys; verschenen in: Ghislain Laureys en Rik Wouters. De lokstem van het leven / De niet-conforme conformist, Casita de la soledad-stichting, Ruisbroek en Upsilon, Halle, 1995.
De doorlichter van woorden die anders betekenen en Bedenkingen bij hedendaagse poëzie van Hallenaars uit de periode (1992-1997), Casita de la soledad-stichting, Ruisbroek, 1997.
Schaamteloos en puur als ik ben en Over de dichtbundel "Jagen" van Nicole Van Overstraeten, Casita de la soledad-stichting, Ruisbroek, 1997.
Woord én daad van Guy van Hoof en Zijn apocriefe evangelie, Upsilon, Halle, 2005.
Andere literaire publicaties
samensteller van: Ghislain Laureys, De lokstem van het leven en Een bloemlezing; verschenen in: Ghislain Laureys en Rik Wouters. De lokstem van het leven / De niet-conforme conformist, Casita de la soledad-stichting, Ruisbroek en Upsilon, Halle, 1995 (poëzie en essay).
samensteller van: DDAA. 2000 babelutten en mastellen , Upsilon, Halle, 2000 (poëzie).
samensteller van: DDAA. Ghislain Laureys 60, Kofschip-Kring, Zellik, 1984 (essays en poëzie).
Literaire publicaties in literaire tijdschriften en bloemlezingen
Poëzie in literaire tijdschriften
Actietribune, Appel, Art04, Bocari, Brutaal, Casita de la soledad-stichting, Creare, De Koofschep, De Wulpse Wesp, Dietsche Warande & Belfort, Duizend Dromen, Eigen, Gierik / Nieuw Vlaams Tijdschrift, Gist (Nederland), Het Prieeltje, Het Verboden Evangelie van de Dichter, Initiatief, Kiezel, Litera, Paraula, Plinius, Portulaan, Tijd Schrift (Nederland), 't Kofschip, Verba, Vlaanderen, Weirdo's en Yang.
Literaire artikels en kritiek in literaire tijdschriften
Het Verboden Evangelie van de Dichter, Iambe (Nederland), Kiezel, Litera, Paraula, 't Kofschip, Vernieuwd Actietribune en Zefier.
Reisoogst (samenstellers: Ton Luiting en Gie Luiten), Kofschip-Kring, Zellik en Hilversum, 1980.
Spectraal-kunst-poëzieboek (samenstellers: Lisette en Marcel De Backer), Spectraal, Gent, 1981.
Verloren paradijs (samenstellers: Ton Luiting en André Polfliet), Kofschip-Kring, Zellik en Hilversum, 1981.
Denken(d) aan Vlaanderen, (samensteller: Ton Luiting), Kofschip-Kring, Zellik en Hilversum, 1982.
Eigen-liefde, Verzenboek over de liefde (samensteller: Thierry Deleu), Uitgeverij Het Schaap, Harelbeke, 1982.
Met vriendelijke groet, Iambe, Molenhoek, 1982.
Vlaamse dichters over Leningrad (samenstellers: Clara Haesaert en Daniël Van Ryssel), Yang, Gent, 1982.
Een cel is maar twee meter lang, Thematische verzenbundel over gevangenschap en vrijheidsberoving (samenstellers: Ton Luiting en Albert Middendorp), Kofschip-Kring, Zellik en Hilversum, 1983.
Aalterse nacht van de poëzie 1984, A. Vermeylenkring, Aalter, 1984.
Verzeild, Bloemlezing uitgegeven ter gelegenheid van de derde Poëtische Nachtwake Beringen 1984 (samensteller: Gie Luiten), Uitgeverij Litera, Leopolodsburg, 1984.
Tweede Aalsterse nacht van de poëzie, Vermeylenkring, Aalter, 1985.
Met vriendelijke groet 3, Iambe, Molenhoek, 1985.
De Nieuwe Tachtigers, (ik ben gevangen in de korst van ellende) (inleidende teksten en samensteller: Hubert Van Eygen), literair tijdschrift Initiatief en Uitgeverij Clumsy, Lier.
Met vriendelijke groet 4, Iambe, Molenhoek, 1986.
Parkpoëzie, Liedekerke, 1992.
Met gemengde gevoelens 6, Poëzievriendenkring 't Kandelaartje Hasselt, Hasselt, 1997.
Spijt, 13de Poëzieprijs van de Stad Tongeren 1997, Stad Tongeren, Tongeren, 1997.
Stilte, Thematische verzenbundel Jeanne Vande Putteprijs 1997, (samenstellers: Edith Oeyen en Ugo Verbeke), geen gegevens vermeld, 1997.
Literaire kalender 1999, met de beste gedichten uit de Gouden Gids, Uitgeverij Manteua en Standaard Uitgeverij, Antwerpen, 1998
Poëzie en muziek, uit Halle, Mouvaux, Werl en Leopoldsburg, Stad Halle, Halle, 1998.
Jan Matthijs Winterprijs, Genk 1998-1999, Cultureel Centrum Genk, Genk, 1999.
Met niet minder dan zoveel woorden, Modus Vivendi, Antwerpen, 1999.
Ook wij waren winnaars, Sportgedichten uit Nederland en Vlaanderen, De Geus, Breda en Poëziecentrum, Gent, 2005.
Een plaats onder de maan, Bloemlezing ter gelegenheid van vijfendertig jaar Café Den Hopsack - Antwerpen Modus Vivendi vzw,, Vriendenkring Houtland, Torhout en literair café Den Hopsack, Antwerpen, 2007.
periodieken: Alibi, Ars Toeristica, Gazet van Halle, Hallensia, Samen en Zennegroen.
boek: Het heeft geen naam!
Literaire artikels en kritiek
Hallensia en Zuidwest-info.
Literaire carrière
Prijzen
Erediploma Spectraal van Poëzieprijs Spectraal, Gent, 1980 met het gedicht ""De Hoop"".
Eerste Onderscheiding van Poëzieprijs Kulturele Raad Halle, 1984 met de gedichten "meter,", "Grootmoeder" en "slechts je stem is eeuwige echo eentonig". De prijs zelf werd wegens inflatie in de kulturele wereld niet toegekend.
Eerste-Litera-onderscheiding van Poëzieprijs Stad Beringen, 1984 met het gedicht "meter,".
Eerste Prijs van Poëzieprijs Stad Tongeren, 1997 met het gedicht "De vader".
Tweede Prijs van Poëziewedstrijd Stad Halle,2003 met de cyclus "Stilte spreekt sluimerend" die de gedichten "gebakken aarde", rijpende mestvaalten" en "vreemdelingen vinden" bevat.
Hij was of is hoofdredacteur en/of redactiesecretaris en/of gewoon redactielid van Vernieuwd Actietribune (1980), t Kofschip (1981-1985), Zefier (1985-1987), Kiezel (1991-1994), Casita de la soledad (1995), Het verboden evangelie van de dichter (2000) en Paraula (vanaf 2005).
Hij publiceerde gedichten in literaire bloemlezingen in Vlaanderen en Nederland, onder meer in "Ook wij zijn winnaars" (2005). Hij publiceerde gedichten op affiches, almanak, L.P. en prentkaarten in Vlaanderen.
Hij publiceerde literaire kritieken en recensies in de literaire tijdschriften Casita de la soledad, Het verboden evangelie van de dichter, Kiezel, Litera, Paraula, t Kofschip, Vernieuwd Actietribune en Zefier in Vlaanderen en Iambe en "Meander Klassiekers" in Nederland.
Poëzie en literaire recensies en kritieken verschenen ook in niet-literaire publicaties in Vlaanderen.
Optredens
Hij las uit zijn poëzie voor in Beringen, Dilbeek, Ekeren, Hombeek (Mechelen), Kuurne, Lembeek, Schriek, Sint-Pieters-Leeuw, Tongeren en Torhout en diverse malen in Aalter, Antwerpen, Brussel, Galmaarden, Gent, Halle, Liedekerke en Strombeek in Vlaanderen en Lelystad in Nederland. Anderen lazen uit zijn poëzie voor in Blankenberge en diverse malen in Halle en op radio- en tv-stations. Hij praatte verscheidene keren over zijn en andere poëzie in Antwerpen en Halle. Hij las in Halle verscheidene keren voor uit de poëzie van andere dichters.
Hij had in de tachtiger jaren van vorige eeuw een literair programma op de Halse "Radio Victoria": Ik heb geen geld om een eiland te kopen. Hij organiseerde in Halle tal van activiteiten rond poëzie en andere literatuur en haalde Vlaamse en Nederlandse letterkundigen naar Halle.
Voordrachten
Hij geeft voordrachten over de poëzie van Guy van Hoof, zijn eigen poëzie, poëzie in het algemeen en literaire tijdschriften.
Allerlei
Hij was de initiatiefnemer van de poëzieprijs van "Halle 2000" die later de tweejaarlijkse "Poëzieprijs van de Stad Halle" werd. Hij is de verantwoordelijke voor "Halle in de literatuur door Rik Wouters" (http://blog.seniorennet.be/halle_literatuur_door_rik_wouters) waarin een poging wordt ondernomen om te archiveren, te verklaren en te interpreteren met een bijzondere aandacht voor de poëzie en "Recht van spreken van Rik Wouters" waarin zijn literatuur centraal staat.
Critici over Wouters poëzie
In 1984 noemde Frits Crombez (zie bibliografie) hem de ik-dichter van de werkelijkheid die echter niet zo opdringerig is, dat ons lezers geen eigen interpretatie meer wordt gelaten Hij accentueerde vooral de meerduidigheid van de dichter.
In 1986 bracht Hubert Van Van Eygen (zie bibliografie) de dichter onder bij de Nieuwe Tachtigers. Zijn poëzie is immers "de vermenging van alle poëtische verworvenheden van de laatste 30 jaar. Velen ( ) combineren het taalgerichte dichten van de experimentelen met de onderwerpen die door onder meer het neo-realisme en de neo-romantiek ingang hebben gevonden in onze poëzie. ( ) De gedichten staan niet meer los van de omgeving waarin ze ontstaan, maar rapporteren erover, spelen erop in en trachten een oplossing (?) te bieden voor de erbarmelijke toestand van onze maatschappij."
In 1999 schreef Andreas Wanders (zie bibliografie) dat Wouters als poëet beperkt is. Het valt niet te loochenen dat Wouters steeds en alleen maar over zichzelf in de meest brede zin van het woord schrijft. Door deze beperking heeft hij een bewuste keuze gemaakt. Hij wil zíjn werkelijkheid in woorden vatten. Wanders heeft Wouters ( ) een 'veelkoppig' wezen genoemd. Een complex wezen dat steeds en rechtuit en onverbloemd zijn mening verkondigd heeft en verkondigen zal. Wouters maakt het zijn omgeving niet moeilijk. Het is wel zo dat wie niet voor hem is, slechts tegen hem kan zijn. Om voor hem te zijn, moet men alleen maar zeggen wat men meent, niet meeheulen met de zwijgende meerderheid en zich niet, nooit bezondigen aan achterklap.
In 2002 stelde Guy van Hoof (zie bibliografie) dat er een samenhang is tussen al wat hij schrijft, dus poëzie, proza, essays en kritieken. Dat betekent dat een bundel moet gelezen worden in relatie met andere uitgaven. Wouters stelt zich niet tevreden met af en toe een vluchtig succesje, nee, hij bouwt een oeuvre uit dat boeiend is om mee te beleven. De lezer dient zich open te stellen om zijn zoektocht in de vorm van gedrukte woorden te volgen.
Andere
Plastisch kunstenaar
Hij maakt schilderijen op papier en hout waarbij hij gebruik maakt van gouache en/of houtskool. Hij maakt constructies zonder voorliefde voor welk materiaal dan ook. Zijn werk werd nog niet tentoongesteld. Op de kaften van zijn dichtbundels Het woord hertalen en Wat stilte genoemd wordt [dubbeldichtbundel, 1996] en Xamego [1999] en van het geschiedkundige werk De voorouders van de zwarte madonna [2002] is werk van hem afgebeeld.
Geschiedkundige
Hij publiceerde talrijke bijdragen over geschiedenis, kunst(geschiedenis) en kunst.
Voordrachten
Hij geeft voordrachten en organiseert in Halle wandelingen rond 'Brabants fauvist' Louis Thevenet. Hij geeft voordrachten rond de Guerra Civil of de Spaanse Burgeroorlog (1936-1939) en het franquisme of Spaanse fascisme.
Allerlei
Hij was voorzitter van de cultuurraad van Halle. Hij was bestuurslid van "Halle 2000" dat tal van activiteiten rond de millenniumwissel organiseerde.
Hij is de verantwoordelijke voor "UPV-kern Halle (Zennevallei)" dat algemeen-culturele activiteiten in de vorm van voordrachten, wandelingen en bezoeken organiseert. UPV is een initiatief van de VUB.
Niet-literaire publicaties
Boekvorm (vette titels en cursieve ondertitels)
De voorouders van de zwarte madonna en Halle en haar prenatale fase, Casita de la soledad-stichting, Halle, 2002 (kaftontwerp: Rik Wouters).
Louis Thevenet: onbegrepen schilder van een oeuvre vol dagdagelijkse voorwerpen en Over zijn vrijwillige ballingschap in Halle van 1916 tot 1930, Xarnego, Halle, 2007.
"Kleur-rijk", over het schilderwerk van Willie Cools.
Beknopte bibliografie
In onderstaande lijst zijn enkel bijdragen die over meer dan één bundel handelen en verschenen zijn in tijdschriften of in boekvorm, opgenomen.
essay
Hubert Van Eygen. De Nieuwe Tachtigers en Ik ben gevangen in de korst van ellende. Clumsy, Lier en Initiatief. 1986.
Andreas Wanders. Kwetsbaar en verstoten tussen brokstukken en Het ontnomen woord en de doorgelichte dichter. Verschenen in: Andreas Wanders en Rik Wouters. Het verboden evangelie van de dichter. Casita de la soldad-stichting, Ruisbroek. 1999.
Guy van Hoof. Recht van spreken en De poëzie van Rik Wouters. VKH, Torhout; Modus Vivendi, Antwerpen; El Gato Negro, Torhout. 2002.
artikel
Frits Crombez. Rik Wouters, ik-dichter van de werkelijkheid. Verschenen in: Initiatief, jg. 3, nr. 18, mei 1984.
Frits Crombez. Rik Wouters in zijn poëtische eigen tijd. Verschenen in: Hallensia, jg. 6, nr. 4, oktober-december 1984.
Andries Dhoeve. Rik Wouters: een veelbelovende jonge dichter uit Halle. Verschenen in: Hallensia, jg. 6, nr. 4, oktober-december 1984.
Rik Wouters - Galmaardse dorpsdichter 2010 - deel 3
Een gedicht
BARCELONA
EN STEEDS (WEER) OPSTAAN
NA DE VAL
voor Lluís Companys, Francesc Maciá en Josep Tarradellas, Emérita Arbonés, Laia Berenguer Puget, Francesc Gelada Terma, Enriqueta Gallinat Ramán, Eduard Pons Prades en Víctor Torres Perenya die toch nog hun naam behouden hebben, en de honderdduizenden die naamloos in de strijd voor democratie ten onder zijn gegaan
Rik Wouters - Galmaardse dorpsdichter 2010 - deel 4
vervolg alleenspraak:
zacht catalunya
vaderland van mijn hart
wanneer ik me van jou verwijder
sterf ik van nostalgie
net als toen heulen de aaseters
van de kerk
ook nu
weer
mee. ze grijpen aznar bevredigend
machtsgeil in het verdorven kruis
dat al opvolgers heeft voortgebracht
de paus van rome die christus
altijd opnieuw
kruisigt en verkoopt voor nog minder
dan een handvol zilverlingen verheft
priesters en nonnen
die de beesten hielpen om mensen
af te slachten
in de kerkelijke adelstand. weet dat
hun zaligheid
hun wandaden nooit
zal kunnen doen vergeten. indien de hel
zou bestaan zou
branden
hun eeuwige straf zijn
het kruis dat
verdomme
met de rechterhand die stinkt
gemaakt wordt. de hand
die onverstoord
nee
met sadistisch genoegen
de trekker overhaalt
de mond snoert
fascisten uit spanje
fascisten aller landen
rol jullie matten en hoepel op.
weet dat de president
die jullie zonder rechtspraak
vermoord hebben
niet dood is
nooit dood zal gaan.
fascisten
ik spuw op jullie
alleenspraak:
zacht catalunya
vaderland van mijn hart
wanneer ik me van jou verwijder
sterf ik van nostalgie
zeg niet dat híj dood is.
zeg alleen maar dat de president
rust in moederlijke armen.
zeg alleen maar dat hij de mond gesloten houdt
om beter te kunnen luisteren
naar het gezang van het gras
en zijn volk
ik herinner me: ik mag niet zeggen
dat híj dood is
dat hij dood is
hij is aarde geworden
en die aarde ben jij
en ben jij
en ben jij
en ik
AANTEKENINGEN
Opdracht:
-Francesc Maciá i Llussá (1859-1933) was de honderdeenentwintigste president van de Generalitat van 1932 tot 1933. De Generalitat is het Catalaanse parlement dat voor de eerste keer zetelde in 1359. Van 1714 tot 1932 werd het onder de Borbòs en van 1939 tot 1980 onder Franco officieel verboden. Van 1939 tot 1977 verbleef de president ervan in het buitenland;
-Lluís Companys i Jover (1882-1940) was de honderdtweeëntwintigste president van de Generalitat van 1934 tot 19340. Hij werd op 15 oktober 1940 in de slotgracht van het kastel van de berg Montjuïc in Barcelona door de Franquisten gefusilleerd;
-Josep Tarradellas i Joan (1899-1988) was de honderdvierentwintigste president van de Generalitat van 1954tot 1980. Hij was de derde president van de Generalitat in ballingschap;
-Emérita Arbonés, Laia Berenguer Puget, Francesc Gelada Terma, Enriqueta Gallinat Ramán, Eduard Pons Prades en Víctor Torres Perenya: een zeer kleine selectie van namen van Catalaanse vrijheidsstrijders ontleend aan: PAGÉS I BLANCH, Pelai en PÉREZ PUYAL, Alberto. Aquella guerra tan llunyana i tan propera (1936-1939). Testimonis i records de la Guerra Civil a Catalunya. Pagés editors,Lleida, 2003.
Strofes 1, 30, verzen 2-3, en 39. Vertaling door mezelf van het verzen uit het gedicht Lemigrant van de Catalaanse dichter Jacint Verdaguer i Santaló (1845-1902).
Strofe 4, 14 en 40. Vertaling door mezelf van verzen uit het gedicht El president no és mort van de Catalaanse dichter Ventura Gassol i Rovira (1894-?).
Strofe 11. De eeuu, normaal als EEUU geschreven, is het Castilaanse letterwoord voor de USA.
Strofe 28. Vertaling door mezelf van verzen uit het gedicht Els segadors van de Catalaanse dichter Emili Guanyabéns i Jané (1960-1941).
Strofe 30, verzen 5-6. Vertaling door mezelf van verzen uit het gedicht Les tombes flamejants van de Catalaanse dichter Ventura Gassol i Rovira (1894-?).
Strofe 32:
-Verzen 3-4. Vertaling door mezelf van verzen uit het gedicht La pátria van de Catalaanse dichter Serafí Pitarra, pseudoniem van Frederic Soler i Humbert (1839-1895);
-Verzen 6-7. Vertaling door mezelf van verzen uit het gedicht La santa espina van de Catalaanse dichter Ángel Guimerá i Jorge (1894-1961).
Categorie:Rik Wouters
14-05-2011
Beelden in het Pajottenland - Jan en Stijn Heyvaert (door Rik Wouters)
Beelden in het Pajottenland - Jan en Stijn Heyvaert
In 1845 verscheen in Den Vaderlander, een Gentse periodiek, een vervolgverhaal met als titel 't Payottenland gelyk als het van ontyds gestaen en gelegen is van een zekere Twyffelloos. In 1849 verscheen het in boekvorm. In 1852 verscheen onder 't Payottenland zoo als het van onheugelyke tyden gestaen en gelegen is, een gewijzigde titel en een verminderde en verbeterde uitgaef.
Zoek deze plaatsen niet via een zoekrobot op. De meeste zal je niet vinden: bovenstaande tekst is immers in oud-Nederlands gesteld. Sommige plaatsen bestaan zelfs niet meer of zijn in 1977 met andere gefusioneerd.
Ze hebben twee dingen met elkaar gemeen. Ze liggen ten zuidwesten van Brussel. Ze maken deel uit van het vermaerde Payottenland. Die landelijke streek die nu nog als een grote tuin kan beschouwd worden, was rond het midden van de negentiende eeuw helemaal niet zo bekend. Integendeel zelfs, in 1845 was de naam van de streek, waarover ik het in een andere bijdrage zal moeten hebben, pas door Twyfelloos, pseudoniem voor advocaat Gronckel uit Lennik in de toenmalige Belgische provincie Brabant, nu Vlaams-Brabant, uitgevonden.Hij heeft zijn werk echter gepubliceerd onder het pseudoniem Franciscus-Josephus Twyffelloos.
Het gaat om een verhaal vol fantasie. Dit blijkt onder meer uit het begin van het boek waar Twyfelloos iedereen de toelating geeft om zijn werk na te drukken en dit staaft door die verklaring te ondertekenen, met de analfabetische X. Deze verklaring wordt door de handtekening van de Gronckel als echt verklaard.
Jan Heyvaert woont in Galmaarden in het Pajottenland. Hij was in 2009 officiële dorpsdichter van die gemeente. Hij heeft opgemerkt dat zijn streek rijk is aan beelden. Hij heeft er 35 geteld en heeft zich daarbij beperkt tot driedimensionale beelden in openbare ruimtes. In Kijkgebod, een woord vooraf, heeft hij het over hoofdzakelijk beelden die een verhaal vertellen ( ): een brok lokale geschiedenis, een aspect van het plaatselijke leven, een traditie, een stukje verdwenen cultuur of folklore , kortom dat wat een buitenstaander de kans biedt om de streek en niet zelden de geschiedenis van de gewone man meer dan zomaar oppervlakkig te leren kennen.
Urbain Servranckx, beter bekend als Urbanus en zelf een Pajottenlander, prijst in zijn voorwoord het boek als volgt aan:
Waar men gaat langs Vlaamse wegen, komt men een postuurken tegen.
Of het Nederlands hiermee een Zuid-Nederlandse uitdrukking rijker is, zal de toekomst uitwijzen. Urbanus schrijft verder:
Daarom raad ik iedereen aan, neem dit boek van Jan Heyvaert ter hand en zoek ze één voor één op, de mooie beelden van het glooiende Pajottenland. Aanschouw ze met de verwondering van een kind, neem uw hoed af, ontbloot uw bovenborst en zing een volkslied, maakt niet uit van welke parochie, maar toon respect voor ons dierbaar patrimonium.
Jan heeft aan Urbanus woorden gedacht en ervoor gezorgd dat men de beelden kan bewonderen. Zijn zoon Stijn heeft de beelden in fotos die niet zelden in details analyseren, tot leven gebracht. De plaatsen waar de beelden staan, zijn weergegeven, niet alleen met straat- en gemeentenaam, maar ook met GPS-coördinaten en vermelding van de plaats op toeristische fietsroutes. Niet voor niets is Jan een fanaticus van natuur en natuurbeleving.
Het boek valt uiteen in 6 hoofdstukken: Geschiedenis in beeld, Onvergankelijke folklore, Plechtig vereeuwigd, Mensen van steen en brons, Kunst om de kunst en Een buitenbeentje. Jan heeft bij elk van de beelden relatief korte teksten geschreven. Ze lezen vlot en zijn tweeledig: geschiedkundige wetenswaardigheden die op een duidelijke manier verwoord zijn, worden afgewisseld, met eigen beschouwingen. Niet zelden wordt er poëzie - en wat is dichtkunst anders dan beelden uit woorden in plaats van uit steen, brons of klei - geciteerd van onder meer zijn voorlopers en opvolgers als dorpsdichter(es) van Galmaarden. Vooral de eigen bedenkingen en de literatuur zorgen ervoor dat dit geen geschiedkundig werk in de strikte en niet zelden (te) afstandelijke betekenis van het woord is.
Sta me toe om iets nader op het hoofdstuk Geschiedenis in beeld in te gaan. In Strenge volharding in arduin heeft Jan het over het kartuizerklooster van Herne. De bijdrage begint onverwacht:
Met een alcoholpercentage tussen veertig en eenenzeventig percent is Chartreuze geen drank voor doetjes. Die kruidenlikeur wordt gemaakt met meer dan honderd verschillende soorten kruiden, andere planten en specerijen ( ).
In dat klooster dat in 1314 werd gebouwd, werd in de tweede helft van de veertiende eeuw de eerste Middelnederlandse bijbelvertaling gemaakt. In 1503 werd het hart van Margaretha van York, tweede vrouw van Karel de Stoute, er bijgezet.
In Een vrouw om op (terug) te vallen leert hij de lezer Angela van Leeuw kennen. Hij is verwonderd over informatie van de lokale heemkring: Zo vinden zij het ook niet merkwaardig dat Angela haar domein niet schenkt aan het bisdom Kamerijk of Cambrai in Frankrijk (alsof een leek weet waar dat precies lag), of aan de abdij van Nijvel of Nivelles, niet ver van Sint-Pieters-Leeuw, maar aan een kapittel in Keulen. Brabant was immers volgens de auteurs ook op het Rijnland afgestemd ( ).
In Klein monument voor een groot exportproduct en Drie ton brons op brede hoeven wordt de lezer bijna letterlijk geconfronteerd met het Brabants, ook Belgisch genoemd, trekpaard, een dier dat gebruikt werd voor werk in bossen en havens, land- en mijnbouw en industrie. In het begin van de twintigste eeuw was het hét Belgische exportproduct. Het werd onder meer uitgevoerd naar Duitsland, Frankrijk, Groot-Brittannië, Nederland, Rusland en de Verenigde Sgtaten. De tweede bijdrage handelt over Prins, een Brabants trekpaard én standbeeld op de Markt van Sint-Kwintens-Lennik, dat het meest-monumentale of grootste beeld in de streek is. Maar wat is groot: hoog, breed, lang of zwaar? Op Prins, 4.30 meter hoog en 3.000 kilo zwaar, zijn eigenlijk de vier adjectieven van toepassing.
In Honderd jaar slavenwerk kaart Jan één van de zwartste bladzijden uit de geschiedenis van de streek aan. Hij citeert een fragment uit een gedicht van mezelf:
in het hoofd van de mijnwerker is meunier / binnengeslopen. zijn zwarte huid is / brons geworden. aan het station blijft / hij zwoegen. onzichtbaar bijna. on- / hoorbaar. eindelijk leert hij de seizoenen / kennen. eindelijk is hij thuis, voor altijd.
Die fossemannen, dialect voor mijnwerkers, gingen in Wallonië, het zuidelijke, Franstalige deel van België, in erbarmelijke omstandigheden werken: hoewel uitbuiting en discriminatie er enorm was, waren de lonen er veel hoger dan in Vlaanderen. In het begin van vorige eeuw gingen meer dan 1.600 Pajottenlanders meestal met de trein naar het Walenland zwoegen: er werd speciaal daarvoor een spoorlijn aangelegd.
Geloof echter niet dat slechts in bovenvermeld hoofdstuk geschiedenis aan bod komt. Elders wijdt Jan uitgebreid uit of heeft hij het terloops over onder meer de champetter of lokale politieagent, kantwerken, het kaatsspel dat ook in Nederland gespeeld wordt, de Ronde van Vlaanderen waarvan de aankomst in Meerbeek in het Pajottenland ligt, de heilige Pauwel die de pest bestreed, Makrallen of heksen, hop dat gebruik wordt bij de bereiding van geuze dat het enige bier dat niet gebrouwen wordt, is, José Martí, de Cubaanse vrijheidsheld vóór Che en Fidel, En in Nobeler dan een bloot meisje met een kieken of een kip natuurlijk over het bizarre en lachverwekkende Urbanusstandbeeld te Tollembeek, naar een ontwerp van de komiek zelf ontworpen.
Jan heeft zich bij het bedenken van de titel van zijn boek nederig opgesteld. De titel luidt immers: Beelden in het Pajottenland. Hiermee lijkt hij eer te bewijzen aan zijn zoon die voor de fotos gezorgd heeft. Toch is hij zichzelf niet vergeten. Met de ondertitel en iets meer dat uiteraard kleiner dan de titel afgedrukt is, verwijst hij zijn enige twijfel naar zijn teksten die als poëtisch proza kunnen omschreven worden..
Een boek vol beelden dus en erbij aansluitende teksten. Of is het andersom? Kortom, een lees- én kijkboek over elementen van een nog grotendeels ongerepte streek die om bezoek smeekt..
Dit boek is te bestellen bij uitgeverij De Draak: www.dedraak.org
Beelden in het Pajottenland - Jan en Stijn Heyvaert ISBN: 9789490738037 Uitgever: De Draak 216 pagina's Prijs: 18.95
Categorie:Rik Wouters Tags:Rik Wouters, www. historiek.net, Pajottenland, Jan en Stijn Heyvaert
10-05-2011
Rik Wouters, een vierde grote broer beklom de muur van het Baljuwhuis
Rik Wouters krijgt een permanente plaats in de tuin van het Galmaardse Baljuwhuis
Tijdens de Pajotternijen op zondag 8 mei 2011 werd in de tuin van het Baljuwhuis een nieuw gedicht Galmaardse Stilte van Rik Wouters, dorpsdichter 2010, onthuld.
De voorbije jaren plaatste de gemeente al drie gedichten van o.a. Albert Schrever, Albert Bourgoignie en Jan Heyvaert.
Galmaarde stilte van Rik Wouters (2010)
passer montanus van Jan Heyvaert (2009)
Stilte van Albert Bourgoignie (2008)
Galmaarden met je duizend gezichten van Albert Schrever (2007)
Zicht op de muur die mijn vier grote broers beklommen. De gedichten zijn permanent te bezichtigen en te lezen.
In 2012 bind ik de pedaalriempjes aan voor de loodrechte klim tegen de muur. Hopelijk wordt het geen chasse patate en sluit ik de gaten in het kielzog van mijn voorganger tot ik het heerschap vooraan kan bereiken. Ach, bezieling geeft me vleugels...
... en er werd me gezegd dat het geeuwend vuilbakje zal worden verplaatst.
