1. Geef uiting aan je gevoelens van agressie, woede en verdriet. Cultiveer de liefde, houd van wat je doet, verwen op tijd jezelf
2. Stel jezelf een doel om te bereiken. Hou rekening met je draagkracht, tot waar je mag gaan. Train je sociale vaardigheid, durf neen zeggen en leer weigeren. Zeg wat je denkt en laat problemen niet aanslepen, pak ze direct aan. Spring niet altijd voor een ander.
3. Doe iets aan je sociale contacten. Eenzaamheid, niets doen is vragen om stress. Praat regelmatig met vrienden of familie. Dit kan je ontlasten van teveel piekeren. Ook samen een gezellige winkelnamiddag organiseren kan wonderen doen.
4. Slow motion : als de telefoon rinkelt, laat hem 4 tot 6 maal rinkelen en neem dan rustig op. Als de deurbel gaat, spring niet meteen recht, maar doe het rustig, bewust en onder controle. Las in je agende blanco’s in, neem pauzes.

5. Hol niet altijd door de straten. Vele mensen hebben het wandelen verleerd. Maar wandelen en slenteren mogen echt. Je kan beurtelings snel stappen en dan heel traag. Besef dat je het ritme zelf in handen hebt.
6. Probeer geen twee dingen tegelijk te doen. Het lukt je toch niet… en het werkt stresserend.
7. Overschrijd je grenzen niet, doe niet méér dan je aankan.
Schuif je stressproblemen niet op de rug van een ander, maar doe er zelf wat aan. Luister naar het signaal van je lichaam en reageer adequaat. Weet jezelf te onttrekken aan je omgeving, val er niet mee samen
8. Leef hier en nu, stel je de toekomst voor op een positieve manier
9. Ontwikkel je intuïtie
10. Lach zoveel mogelijk.

Ontspanningsoefening

Even nood aan rust? Wil je de stress de baas kunnen? Deze 3 ontspanningsoefeningen kunnen helpen:

• Adem gedurende 5 minuten langzaam, diep en regelmatig
• Sluit je ogen en tel terug van 20. Zeg elk getal zacht terwijl je uitademt
• Sluit je ogen en stel je een mooi landschap voor. Bekijk dit landschap gedurende 5 minuten in detail en let op alle geluiden en geuren.

Voorbereiding

Wanneer je op consultatie komt, gebeurt eerst een gesprek met de arts, gevolgd door een lichamelijk onderzoek. Er worden een bloedonderzoek en een elektrocardiogram uitgevoerd. Soms gebeuren ook een fietstest en een echografisch onderzoek van het hart.

De ingreep zelf

Stenting duurt een uurtje en gebeurt in een speciale operatiezaal, het kathlab. Je krijgt een licht kalmeermiddel, maar je maakt alles live mee, kunt met de cardioloog en zijn team praten en zelfs meevolgen wat gebeurt op de beeldschermen.

Stenting kan in één of twee keer gebeuren.

Eerste fase

Om te beginnen gebeurt een diagnostische coronografie. Dan worden de kransslagaders in beeld gebracht met behulp van een contrastvloeistof en röntgenstraling. Omdat de contraststof braakneigingen kan veroorzaken, moet je daarvoor nuchter zijn.

Eerst wordt onder plaatselijke verdoving een 2 mm brede toegang in een grote lichaamsslagader gemaakt. Meestal is dat in de lies, soms in de elleboog of de pols. Door de slagader wordt een katheter, een dunne flexibele buis tot aan de kransslagaders geschoven. Daar voel je niets van omdat de binnenkant van de slagaders gevoelloos is. De contrastvloeistof wordt ingespoten en je krijgt het even warm over je hele lichaam. Het resultaat is zichtbaar op een beeldscherm. Je ziet meteen hoe de kransslagaders lopen en welke ervan vernauwd zijn.

Is niet meteen duidelijk of stenting dan wel een overbruggingsoperatie de beste oplossing is, dan bespreken de artsen dat na de coronografie eerst met jou. De eigenlijke ingreep gebeurt dan op een andere dag.

Tweede fase

Is wel meteen duidelijk dat een stent de beste oplossing is, dan wordt hij onmiddellijk geplaatst. De klus is toch al voor de helft geklaard. Dat verlengt de procedure met een half uurtje.

Een ballonnetje dat vastzit aan een speciale katheter wordt tot aan de vernauwing gebracht en er onder hoge druk opgepompt. Dat kan even een drukkend gevoel veroorzaken. De plaque die het bloedvat verstopt of vernauwt, wordt daardoor tegen de vaatwand aangeduwd. Soms moet het opblazen een paar keer opnieuw gebeuren voor het resultaat goed is.

Dan komt de stent eraan. Hij zit op een ander ballonnetje gemonteerd. Wanneer dat ballonnetje wordt opgeblazen, spert de stent zichzelf open en zet zich vast tegen de slagaderwand.

Wanneer alles achter de rug is, wordt de katheter verwijderd. Om te vermijden dat het sneetje in de lies opengaat en begint te bloeden, moet je de eerste uren erna plat op je rug blijven liggen. Voor alle veiligheid breng je de nacht door in het ziekenhuis. Als alles goed is blijven gaan, mag je de volgende dag al naar huis.

Je moet een weekje voorzichtig blijven wegens het litteken in de lies. Na zes maanden kom je op controle en als er geen hervernauwing is ontstaan, ga je daarna jaarlijks op controle bij je eigen cardioloog om eventuele nieuwe vernauwingen op tijd op te sporen. Dat is ook een extra stimulans om gezond te blijven leven.

Risico’s

Aan een stenting zijn maar weinig risico’s verbonden:

• een blauwe plek in de lies
• beschadiging van de kleine bloedvaten
• een klein infarct tijdens de ingreep

Alles hangt ook af van je gezondheidstoestand. Wie komt met een stabiele angor zit uiteraard in een veel betere startpositie dan iemand met een acuut infarct.

Geef om je hart

Met een stent heb je geen nieuw hart. Voortaan moet je je levensstijl aanpassen om te voorkomen dat kleine vernauwingen groter worden of dat nieuwe ontstaan. Een hartrevalidatieprogramma volgen is daarom warm aanbevolen.

Enkele cijfers

Jaarlijks zijn er in België ongeveer 40.000 hartinfarcten en worden 20.000 vernauwingen behandeld. Vijftig procent van de behandelingen in een kathlab zijn voor

een acuut infarct of onstabiele angor, de overige 50 procent voor stabiele angor.

Verwijden met een ballon

Om vernauwingen op te heffen, is men in de jaren zeventig begonnen met ballondilataties. Wat betekent dit? Een ballonnetje wordt naar de plek van de vernauwing gebracht. Daar wordt het onder grote druk opgeblazen, waardoor de plaque opzijgeduwd en het bloedvat ontstopt wordt.

Eerste probleem: hervernauwing

Zo’n ballondilatatie heeft als grote voordeel dat je snel en zonder groot risico een vernauwde slagader kunt openduwen en weer doorgankelijk maken. Alleen is het niet zo efficiënt. Soms klapt het bloedvat tijdens de hospitalisatieperiode erna alweer dicht; bij 30% van de behandelde personen treedt in de maanden erop hervernauwing op.

Eerste oplossing: de stent en de drug eluting stent

De komst van de stent heeft de ballonprocedure veel doeltreffender gemaakt. Samen met de ballon wordt een stent naar de plek van de vernauwing gebracht. Daar blijft hij het bloedvat openhouden.

Zelfs met een stent krijgt 10 procent van de patiënten achteraf te kampen met een hervernauwing. Het metaal van de stent veroorzaakt de groei van littekenweefsel – eigenlijk een natuurlijk genezingsproces - vanaf een maand of zes na de ingreep.

Om ook dat op te lossen is vanaf 2002 een nieuwe generatie stents op de markt gekomen. De zogenaamde drug eluting stents geven tijdelijk geneesmiddelen vrij. Die middelen zijn heel krachtig en remmen de celgroei af. Het zijn dezelfde als die welke ingezet worden tegen sommige kankers. Omdat de dosis heel klein is en alleen plaatselijk werkt, zijn er helemaal geen nevenwerkingen. De geneesmiddelen zitten in een polymeer op het metaal vast.

Tweede probleem: bloedklonters

De stent heeft het probleem van de hervernauwing opgelost, maar een nieuw probleem geschapen. De stent is een vreemd lichaam, waardoor een bloedklonter kan ontstaan. Met als risico een infarct. Dat risico is tijdelijk en verdwijnt zodra een dun laagje endotheelcellen over het metaal van de stent heengegroeid is. Die endotheelcellen vormen de natuurlijke voering van het bloedvat. Tijdens de eerste zes maanden na de plaatsing van de stent loop je een risico van 1 procent op een bloedklonter.

Bij de drug eluting stent blijft dat risico zelfs iets langer bestaan. Door de littekenvorming tegen te werken, vertraag je tezelfdertijd immers de genezing van de vaatwand. Net zoals bij de gewone stent ligt het risico op 1 procent tijdens de eerste zes maanden, na een jaar heb je nog 0,6 procent kans.

Tweede oplossing: geneesmiddelen

Gelukkig kunnen we het risico op bloedklonters heel goed ondervangen met geneesmiddelen die klontervorming tegengaan. In de eerste plaats met het doodgewone aspirientje, dat iedere hartpatiënt in een aangepaste dosis dagelijks moet nemen.

Na de plaatsing van de stent komt daar tijdelijk een heel specifiek geneesmiddel Plavix bij. Men raadt internationaal aan om dat ten minste een jaar lang te nemen. Het is erg belangrijk om er niet vroegtijdig mee te stoppen.

Voor wie welke stent?

In België worden vooral gewone stents geplaatst. Alleen diabetespatiënten krijgen namelijk terugbetaling voor een drug eluting stent, omdat hun ziekte het risico op een hervernauwing nog vergroot. Ondertussen is gebleken dat ook andere groepen patiënten meer baat zouden hebben bij een drug eluting stent, maar terugbetaling zit er voorlopig niet in:

• als de vernauwing zit op een bloedvat dat heel erg dun is
• als een erg lang stuk van de slagader behandeld moet worden
• in een bloedvat dat helemaal verstopt was maar toch weer helemaal is vrijgemaakt.

Stent of overbrugging?

Voor er stents waren, bestond de behandeling van een vernauwde kransslagader uit een overbrugging. Dat gebeurt ook nu nog. Met een gezond bloedvat dat van elders uit het lichaam komt, wordt een omleiding aangelegd rond de vernauwing. Dat is een grote heelkundige ingreep, waarbij de borstkas moet opengesneden worden en de risico’s ook groter zijn. Het hangt af van je klachten welke procedure het meest geschikt is. Daarom wordt je hart eerst onderzocht. Heb je:

• ten hoogste enkele vernauwingen die goed toegankelijk zijn, dan worden het stents
• ten minste vier vernauwingen, dan krijg je beter overbruggingen.

Een vernauwing van de kransslagaders van het hart wordt tegenwoordig vaak met een minimaal invasieve ingreep opgelost. Via een grote lichaamsslagader wordt een katheter in de verstopte kransslagader gebracht. Door daar een ballonnetje op te blazen, verdwijnt de vernauwing. Om het bloedvat open te houden, komt op die plaats een stent. Er bestaan gewone stents, maar ook stents die geneesmiddelen afscheiden en daardoor extra efficiënt zijn. Na de plaatsing moet je tijdelijk extra geneesmiddelen nemen en voor altijd hartvriendelijk leven.

Wat is een stent?

Een stent is een buisje uit gevlochten metaal, meestal roestvrij staal, dat in een bloedvat van het lichaam wordt gebracht. Daar ontvouwt het zich tot een holle cilinder. Je zou het kunnen vergelijken met een piepklein rolletje kippengaas. De meeste stents worden gebruikt om vernauwingen in de kransslagaders rond het hart te helpen opheffen. Stents worden ook voor grotere slagaders elders in het lichaam gebruikt zoals in de nier, de benen of de hals.

De kransslagaders

Ons hart pompt voortdurend bloed door ons lichaam, en voorziet daardoor al onze lichaamsdelen van zuurstof en voedingsstoffen. Het hart zelf heeft ook bloed nodig om te kunnen functioneren. Voor die bloedvoorziening staan de twee kransslagaders en hun vertakkingen in. Ze liggen als boomwortels rond het hart. Komt de bloeddoorstroming er in het gedrang, dan kun je ernstige hartproblemen krijgen.

Slagadervernauwing

Slagaderverkalking of arteriosclerose doet de kransslagaders vernauwen en verstijven. Er ontstaan verharde plekken, de zogenaamde plaques. Het bloed kan minder goed doorstromen en het deel van het hart dat afhankelijk is van die kransslagader krijgt het benauwd. Er kunnen ook gevaarlijke bloedklonters gevormd worden welke de doorgankelijkheid van het bloedvat verder belemmeren. Ook al zijn ze zo belangrijk, de kransslagaders hebben maar een doorsnede van 2 tot 4mm. Een vernauwing is dus al snel een probleem.

Gevolgen van de vernauwng

Acuut infarct

Wanneer een kransslagader plots helemaal verstopt, dreigt het hele gebied van het hart dat erdoor van bloed voorzien wordt, snel af te sterven. Dan heb je een spoedbehandeling nodig. Ofwel maakt de cardioloog meteen het verstopte bloedvat open en plaatst een stent. Ofwel krijg je een geneesmiddel dat bloedklontervorming overal in het lichaam tegenwerkt, om zo het vat vrij te maken. Daarna word je doorgestuurd om elders een stent te krijgen.

In principe zou iedereen met een acuut infarct best volgens de eerste methode behandeld moeten worden. Je hebt een grotere kans op overleving en loopt minder risico op een tweede infarct, of op een beroerte door het geneesmiddel tegen klonters. Maar omdat niet elk ziekenhuis beschikt over een kathlab waar stents geplaatst worden, kan dat niet altijd.

Angor

Met angor of angina pectoris wordt bedoeld dat je af en toe pijn op de borst hebt door een chronische vernauwing.

Er bestaan twee types: stabiel en onstabiel.

• Van een stabiele angor heb je niet zo vaak last. Ondanks de vernauwing passeert er nog genoeg bloed door de kransslagader om het hart te voorzien. Alleen bij extra zware inspanningen zoals te snel de trap oplopen, kan de pijn opkomen. Met een geneesmiddel dat je onder de tong laat smelten, gaat het snel weer beter.
  Een ingreep is dan aangeraden, maar je leven staat niet meteen op het spel. Je hebt rustig de tijd om mogelijke behandelingen tegen elkaar af te wegen. Wat je kiest, hangt onder andere af van je levensstijl, je leeftijd en hoe actief je wilt blijven. Ondertussen moet je jezelf medisch laten volgen en je eigen symptomen in de gaten houden. Versnelt het ritme van je klachten of komen ze zonder aanleiding, dan ben je op weg naar een onstabiele angor.
• Onstabiele angor vormt de overgangsfase tussen de stabiele angor en het infarct. Je krijgt nu ook pijn op de borst als je rustig stilzit of wordt er zelfs ’s nachts door wakker. Dan moet je je dringend laten behandelen. Met een stent of een operatie, afhankelijk van wat de dokter vindt tijdens een voorafgaand onderzoek.
  
  Vervolg morgen

• Aanleg? Niet echt
  Wel veertig procent van de bevolking heeft aambeien. De kans is dus groot dat ten minste één iemand uit jouw familie het ook heeft. Alleen is het niet iets waar we graag over keuvelen, zodat het misschien lijkt alsof het veel zeldzamer is.

• Zwangerschap
  Tijdens en vooral na een bevalling krijgen nogal wat vrouwen last van aambeien. Door het persen tijdens de bevalling zijn alle weefsels van de bekkenbodem meer gezwollen doordat ze vol bloed zitten.

• Bestaande aambeien kunnen mee naar buiten geperst worden en zo kan een trombose ontstaan.
• Anale pijn die blijft aanhouden in de weken na de bevalling wordt veroorzaakt door een kloof. Ook dat komt vaak voor, maar wordt al eens over het hoofd gezien.

Aambeien en spataders 

Aambeien zijn uitgezakte aders in de aarsstreek. Spataders zijn uitgezakte aders in de benen. Toch is er geen enkel verband tussen beide aandoeningen: het ene hebben betekent niet dat je vatbaarder bent voor het andere.

Jeuk!

Anale jeuk wordt vaak aan aambeien toegeschreven, maar heeft daar bijna nooit iets mee te maken. Het is een typisch mannenprobleem.

Meestal komt het door overdreven hygiëne en ben je in een vicieuze cirkel terechtgekomen. Door de jeuk ben je geneigd om extra hard te schrobben met toiletpapier en je goed te wassen met veel zeep. Met als gevolg: roodheid, irritatie, kleine wondjes en scheurtjes in de anus. Niet doen dus.

Wel:

• Reinig de zone met zuiver water en een washandje.
• Dep voorzichtig maar grondig droog. Niet wrijven! Gebruik als het kan een haardroger op een lage stand.
• Doe eventueel wat eosine op de gevoelige plek om ze droog te houden.
• Vochtige reinigingsdoekjes zijn een goed alternatief buitenshuis. Kies een versie zonder parfum of alcohol, om een allergische reactie of extra irritatie te voorkomen.

Daarmee raakt het probleem doorgaans snel opgelost, maar je blijft er wel gevoelig voor.

Chronische jeuk doet de hoornlaag verdikken. In dat geval kan een kortstondige kuur met cortisone helpen. Langdurig behandelen met cortisone is uit den boze, want het kan de huid – onomkeerbaar - heel erg dun maken.

Wat zijn die velletjes?

Nogal wat anussen vertonen pijnloze, lelvormige aanhangseltjes. De medische term ervoor is: marisk. Zo’n marisk is littekenweefsel, dat meestal ontstaat op de plaats van een genezen aambeientrombose of een kloof. De huid die plaatselijk uitgerekt was, verschrompelt tot zo’n aanhangseltje. Het is volledig onschadelijk en het is geen aambei. Als het een goede hygiëne in de weg zit, kun je het laten wegnemen.

Quizweetje : enkele reis naar Sint-Helena

Napoleon Bonapartes aambeien werden zijn ondergang. Althans volgens zijn fans. Geplaagd door een aambeientrombose kon hij tijdens de slag van Waterloo ècht niet te paard zitten. Doordat hij het slagveld niet kon overschouwen, zag hij niet dat zijn leger in de val liep.

Diagnose

• Ben je jonger dan 50 wanneer je voor het eerst anaal bloedverlies hebt, raadpleeg dan je huisarts. Die hoort je grondig te ondervragen om de oorzaak van je probleem te achterhalen.
  Daarnaast moet de dokter zeker naar de anus zelf kijken. Hij of zij kan ook een proctoscopie uitvoeren. Dat is een onderzoek van de endeldarm met een korte metalen buis. Als je dokter je niet op zijn minst uitwendig onderzoekt voor je een aambeienzalf voorgeschreven krijgt, raadpleeg dan iemand anders.
  
• Ben je 50 of ouder, dan is een volledig inwendig onderzoek van de dikke darm, een coloscopie, aanbevolen. Voor alle zekerheid.

Pas op je tellen!

Er is geen enkel oorzakelijk verband tussen aambeien en darmkanker. Aambeien kunnen nooit ontaarden tot darmkanker en ze maken je er ook niet vatbaarder voor. Maar de symptomen lijken wel op elkaar. Anaal bloedverlies kan immers ook veroorzaakt worden door een tumor hogerop in de darm of door een poliep. Die laatste is op zichzelf wel onschuldig maar kan op termijn ontaarden tot kanker.

Laat daarom ieder nieuw en voor jou onbekend bloedverlies grondig onderzoeken. Zeker als je:

• ouder bent dan vijftig en/of familieleden met ernstige darmziekten hebt.
• een verandering in je stoelgangpatroon opmerkt: vaker obstipatie of diarree dan vroeger
• plots teerachtige of zwartbruine stoelgang hebt
• buikpijn hebt
• vermagert

Preventie

Hoe minder het aambeienweefsel onder druk staat, des te kleiner is de kans dat je last van aambeien krijgt of dat ze terugkeren na een behandeling. Dit kun je zelf doen.

• Vermijd zoveel mogelijk constipatie maar ook diarree, want allebei veroorzaken ze bloedverlies.
• Eet veel vezels, fruit en groenten.
  Belangrijk! Drink daarbij veel water, want als je het alleen bij de vezels laat, raak je gegarandeerd nog veel harder geconstipeerd!
• Een zacht osmotisch laxeermiddel mag tijdelijk ook, maar laat je adviseren door je dokter voor de juiste keuze.
• Doe aan lichaamsbeweging. Dat bevordert de stoelgang.
• Zit of sta niet te lang aan één stuk door, om te veel druk op de aders te vermijden.
• Ga meteen naar de wc als je aandrang voelt. Hoe langer je het bezoek uitstelt, des te droger en harder wordt je stoelgang.
• Blijf niet te lang zitten op het toilet en vermijd hard persen.
• Vermijd alcohol, want het zet de bloedvaten open. Bloedverlies na een nachtje doorzakken is een klassiek verhaal bij de dokter.

Behandeling van pijn

• Een aambeientrombose wordt behandeld met niet-steroïdale ontstekingsremmers in de vorm van pilletjes. Daarmee geneest het doorgaans vlot en de klonter verdwijnt vanzelf. Soms wordt de aambei ingesneden om de klonter eruit te halen. Doorgaans brengt dat niet sneller verlichting dan de pijnstillers, omdat ook het sneetje pijn veroorzaakt.
• De juiste behandeling van een kloof gebeurt met een zalf op basis van nitroglycerine, een product dat de bloedvaten openzet en de aarsspier ontspant. Door de betere doorbloeding geneest de kloof.

Van bloedverlies en prolaps

Weinig last:

• Begin met aambeienzalf. Er bestaan erg veel soorten, met verschillende actieve stoffen erin zoals cortisone, pijnstillers, scleroserende producten of zinkoxide. Smeren is het belangrijkste wat ze doen. Daarom neem je het best een eenvoudig middel dat alleen dat doet.
• Tegen bloedverlies helpt een middel tegen spataders, zoals Daflon.
• Een warm zitbadje of een ijsblokje kunnen helpen tegen de symptomen.

Daarmee wordt het onderliggende probleem natuurlijk niet opgelost. Heb je te veel last, dan moet je de aambeien laten verwijderen. Er bestaan verschillende mogelijkheden, al naar gelang de ernst. Lichte gevallen kunnen poliklinisch opgelost worden.

• Een korte hittebehandeling met infraroodstraling snijdt de bloedtoevoer naar kleine aambeien af. Daarvoor zijn drie korte sessies nodig, met een maand tussen elk ervan. De behandeling is zo goed als pijnloos en eenvoudig. Na enkele jaren komen de symptomen meestal terug. Geen erg: je kunt ze opnieuw laten behandelen.
• Een ligatuur is een behandeling met elastiekjes die rond de hals van de uitgezakte aambeien worden vastgemaakt. Daardoor wordt de bloedtoevoer afgesneden, verschrompelen de aambeien en vallen ze na korte tijd af. Die ingreep kan tot enkele dagen erna een vervelend drukgevoel of pijn veroorzaken, maar daartegen kan je dokter pijnstillers voorschrijven.
• Belangrijk: Een enkele keer veroorzaakt deze ingreep een infectie. Heb je kort  erna hevige pijn, koorts en/of kun je niet meer plassen, raadpleeg dan zo snel mogelijk de arts die je behandeld heeft!
• Scleroserende inspuitingen doen de aderwanden met elkaar verkleven en de uitgezakte ader verschrompelen. Het is een wat omslachtige techniek die niet volledig risicoloos en op zijn retour is.

In ernstige gevallen worden de aambeien tijdens een operatie uitgehaald. Er bestaan twee varianten, elk met zijn voor- en nadelen.

• De pijnlijke is de oudste. Dan worden de aambeien zoveel mogelijk weggesneden. Daarna komt ze niet zo snel meer terug, maar de eerste dagen na de operatie heb je behoorlijk wat pijn.
• Bij de pijnloze wordt overtollig uithangend hemorroïdaal weefsel uitgesneden. De rest wordt weer aan elkaar bevestigd met nietjes. Het is alsof de uitgezakte voering van je jas wordt ingekort, waardoor er niets meer onder de zoom uit komt piepen. Deze methode heeft minder goede langetermijnresultaten en er zitten enkele risico’s aan vast, maar voor bepaalde, specifieke gevallen is het de meest geschikte oplossing.
  
  Vervolg morgen