Een portie Engelse humor in een schilderij... Lanseer was een bekend portretschilder en schilder van dieren in zijn tijd. Toen hij tijdens een diner een rechter hoorde zeggen dat de Franse poedel van de Graaf d'Orsay een perfecte rechter zou zijn, was dit de aanzet tot dit schilderij.
Het zal in de vriendenkring wellicht voor de nodige hilariteit gezorgd hebben. De hertog van Devonshire kocht het schilderij op en liet er zijn windhond bij plaatsen...
Het doet me denken aan een minder bekende bladzijde in de geschiedenis: dierenprocessen. Tussen pakweg 1300 en 1800 konden dieren evengoed veroordeeld worden. Zo werd in 1595 in Leiden een hond tot de galg veroordeeld omdat hij een kind in de hand had gebeten. En in Waalwijk vond het laatste proces plaats in 1798: drie koeien en een stier werden er tot levend begraven veroordeeld. Maar omdat ze zoveel heisa maakten, kregen ze de kogel. Deze dierenprocessen waren steeds voor een kerkelijke rechtbank.
De eerste advocaat die opkwam tegen de processen was Barthélemy Chasseneuz. Hij was de raadsman in 1522 op het proces in Autun (F). Daar had de bisschop een proces tegen al de ratten aangespannen omdat ze de oogst hadden vernield.
Chasseneuz riep alle ratten op in de rechtbank, wat noodzakelijk was voor een vonnis volgens de wet. De volgende zitting gaven alle ratten uiteraard verstek. Chasseneuz bracht dan het artikel naar voor, dat men niet moest getuigen -en dus niet veroordeeld kon worden- indien men vreesde voor zijn leven. En met al de honden in de stad was het voor de hand liggend.
Uiteindelijk eindigde het proces met een minnelijke schikking: de ratten werden bij wet levenslang verbannen uit de streek....

De engelenburcht in Rome. Wat Dan Brown in zijn boeken wel niet vermeldde, is dat de Sint Michaël op de burcht van Gentse makelij is! De Gentse beeldhouwer Pieter Antoon Verschaffelt kreeg in 1748 opdracht om het beschadigde beeld te vervangen. Miljoenen toeristen kijken vandaag dus naar een stukje Gentse kunst!
Verschaffelt was nadien verbonden aan het Hof van de Keurvorst Karl Theodor, waar hij de tuindecoraties maakte in zijn kasteel in Schwetzingen en werd directeur van de kunstacademie in Mannheim.
En zeggen dat geen enkele Gentenaar Verschaffelt kent!

Een jonge vrouw trekt er op uit. Ze staat nog even op de laatste trede aan het portaal. Ze draagt een wit jurk en een zomerhoed.
Tot zover zou je denken...
Links van het portaal staan twee vensters. Het rechtse is dicht, het ander staat open. Er is duidelijk een wind want de gordijnen waaien naar binnen. Als je dan naar de jurk kijkt, zie je dat die tegen haar voorste dijbeen slaat, waardoor haar bovenbeen ietwat onthuld is.
Er is dus een samenhang met de vensters en de dame.
Aan de andere kant: het portaal heeft twee pilaren die je dan met haar benen zou kunnen vergelijken. Anderzijds kan je ze zien als een fallus symbool, het mannelijke. Het feit dat ze een pilaar vasthoudt wijst haar hang naar het mannelijke.

Edward Hopper speelt hier met de psychologie van de dame. Het open en gesloten venster wijst op al dan niet ontvankelijk zijn voor... Gezien de wind op haar jurk slaat, is de vergelijking dus met het open venster, dus ontvankelijkheid.
Daarom is ze ook mooi zomers opgekleed. Ze staat er voor open maar...als je haar blik ziet is die hautain en kijkt ze in het ijle. Haar neus omhoog (het gesloten venster). 
Het portaal staat ook voor ontvankelijkheid maar ze is de trap niet af. Het wijst op haar gereserveerdheid. Gezien worden zonder contact.

Je ziet het wel vaker bij meisjes op een bepaalde leeftijd: ze willen gezien worden, maar ze gunnen niemand een blik. DAT wou Hopper met het schilderij weergeven. Daarom is er ook de leegte rondom haar. Ze is zo zelfingenomen met haar eigen ik, dat ze niemand ziet.

Eentje voor de paardenliefhebbers. Dé schilder bij uitstek van paarden is de Engelse schilder Stubbs. Dit is zijn bekendste schilderij, een levensgroot werk van het geliefde renpaard van Charles Watson-Wentworth, markies van Rockingham.

Men spreekt van paarden als een edel dier. Het heeft geen muil maar een mond, geen poten maar benen. De herkomst hiervan is dat vroeger enkel edelen op een paard zaten en zich amper te voet verplaatsten. 'Edel' was dan ook voorbehouden voor dat soort paarden, niet voor bvb. boerenpaarden. 'Edel' in taal wijst ook op iets beter: edelsteen, edelmetaal,... Het ging dus op het paard van betere kwaliteit dat vroeger enkel door de adel bereden werd.

Hoe dan ook, Engeland heeft nog steeds een soort verering voor dat soort paarden. Er was zelfs een wet in Engeland dat men paarden die in steelkoolmijnen gewerkt hadden, niet mocht slachten. De paarden werden dan maar getransporteerd naar Antwerpen waar ze wel geslacht werden. Het vlees was echter zeer taai en zo maakte men er de bekende 'filet d'anvers' van.

Nog iets over ruiterstandbeelden: de verhaal dat de stand van de poten van het paard aanwijst hoe de ruiter gestorven is, is een fabel. Wanneer en wie dat verhaal ooit opdiste is niet gekend, maar het is een hoax die vandaag nog steeds bestaat.

Brieven lezen of brieven schrijven als thema op schilderijen had ten tijde van Vermeer vaak met liefde of ontrouw te maken. Het gele kleedje verwijst hier eerder naar ontrouw. Blijkbaar komt de dienstbode met een brief terwijl de dame zelf een brief aan het schrijven is. Blijkbaar komt die onverwacht want ze lijkt verbaasd of enigszins geschrokken.
Dienstbodes, huismeiden, kinderen: ze waren vroeger de ideale koerier tussen geliefden. Ze konden immers niet lezen. Voor de koeriers zelf waren andere redenen: ze verdienden er wat zakgeld aan, ze wisten van een geheim dat hen later van pas kon komen en intussen moesten ze niet hard werken.

Maar waar ik het eigenlijk wou over hebben zijn de blauwe kleuren bij Vermeer die veelvuldig voorkomen. Het pigment om de diepblauwe kleur te bekomen was het ultramarijn, dat werd bekomen uit de steen Lapis Lazuli die men enkel vindt in Afghanistan. Het pigment was peperduur omdat men het uit de blauw geaderde stenen moest gewonnen worden. Het was zelfs duurder dan goud!
Vraag is dus: Hoe kon Vermeer dit betalen? Als je zijn levensloop bekijkt (hij werd maar 43 jaar oud) stamt hij niet van een rijke familie en is ook niet rijk getrouwd geweest. Hij ging zelfs een periode inwonen bij zijn schoonmoeder. Niettemin is veel van het ultramarijn gebruikt in zijn schilderijen. Voorlopig een mysterie...

Arcimboldo (1527-1593) is vandaag gekend voor zijn 'rare' portretten. Hij was werkzaam aan het Habsburgse Hof in Wenen en Praag waar hij moest instaan voor schilderijen, opluisteren van feesten, architect,... Ietwat zoals Van Eyck was aan het Bourgondische Hof.
Wanneer en waarom hij zijn rare portretten begon, is niet geweten. Vermoedelijk ontleende hij het idee dat elkeen wel ervaart: pareidolia, het zien van bvb. een figuur in een wolk. Het is wel zo dat hij ze niet van in het begin van zijn schilderscarrière maakte. Hij was dan al werkzaam aan het Hof.
Blijkbaar hadden zijn portretten danig succes, want hij maakte er vele reeksen, zoals de jurist of de bibliothecaris. Vandaag is hij vrijwel enkel nog gekend van die portretten. De stijl maakte hem dan ook uniek in de schilderkunst. In latere werken experimenteerde hij ook met gezichtsbedrog.
Dit werk heeft Vertumnus, de god van de herfst. Maar eigenlijk is het een portret van Rudolf II van Habsburg. Zijn 'normaal' portret zie je HIER. En dit is een 'gewoon' portret dat hij maakte: de keizerlijke familie van Maximiliaan II

Elkeen die getrouwd is kent deze scène: de pose voor het ultieme huwelijksportret. Maar wat bezielde de schilder om nét die scène te schilderen? Wat wou hij ermee zeggen?
We zijn het jaar 1878. In die periode begon fotografie op te komen en stilaan moest schilderkunst plaats ruimen. En één van de eerste gebeurtenissen waar fotografie de schilderkunst verdrong was het huwelijksportret. Het was goedkoper en het ging veel sneller. Dat maakte dat een huwelijksportret voor veel meer mensen mogelijk was (de eerste foto werd gemaakt in 1826). Er ontstond dus op bepaalde gebieden een rivaliteit. Maar anderzijds werd fotografie ook door schilders gebruikt als hulpmiddel. En één van de eerste schilders die dat deed was net Dagnan-Bouveret. 
Het schilderij was dus een heel herkenbare en actuele scène in die tijd. En het geeft een beeld van hoe het er enigszins aan toeging. Onderhuids was dit wat de schilder trouwens wou aangeven: een schilder kan meer suggestief inlassen in een schilderij dan bij een foto.
Laten we dit schilderij eens bekijken:
Het interieur is nogal eenvoudig en zelfs armoedig, wat wijst dat een fotograaf niet de status toen had van een goede schilder. Boven de deur rechts hangt zelfs een bordje: 'on est prie de deposer un a compte en posant'. We zien ook de klassieke pose van toen: de vrouw omarmt de man, terwijl hij statig met borst vooruit poseert. Het geeft meteen het beeld van de emancipatie toen. Je merkt ook weinig affiniteit tussen beiden. Vermoedelijk is het een gearrangeerd huwelijk. In die tijd in de betere klasse was dat vaak zo. En dat ze van de betere klasse waren, zie je aan de buishoed van de mannen van de familie. Ook het wit kleed van de bruid was heel modern. Vermoedelijk kwamen ze uit de stad, want op het platteland was de bruid in kleur gekleed. Het witte bruidsjurk onstond pas in 1840 bij het huwelijk van Queen Victoria in Engeland. Tot op vandaag wordt het nagebootst.
Ook heeft de schilder enige symbolen verwerkt: op het kastje rechts liggen de twee bijbels die het paar wellicht bijhad en tussenin schilderde hij een oester. De bijbels vrwijzen naar de deugd van het sacrament, de oester naar de geslachtsgemeenschap die ze zullen hebben (of al gehad hebben).
Dat de portretopname een speciaal moment was, zie je aan de familie. Een oudere dame rechts legt nog vlug het wit kleed in zijn plooi, de anderen wachten het ultieme moment af van de 'klik' van de fotograaf. Het was toen High-tech. Rechts staat een meisje alles te bestuderen, terwijl een jongeman op de voorgrond niet in de ban is. Blijkbaar kent hij het al, want hij is de kleine jongen aan het pesten door rook in zijn gezicht te blazen.
Eigenlijk is het schilderij als een tijdscapsule naar 1878. In tegenstelling tot, als je de foto van het koppel zou zien. Dat maakte de schilder dus duidelijk...

Dit is een verluchting van Jean Fouquet uit 1455 uit de Kronieken van Frankrijk die hij toen voorzag van afbeeldingen. De afbeeldingen in dergelijke kronieken zijn artistiek minder verfijnd dan bij getijdenboeken, maar geven toch een beeld van het denken over geschiedenis in die tijd.
De afbeelding is die van de Slag van Ronceveaux in 778. De achterhoede van een leger van Karel de Grote werd door het Baskisch verzet afgezonderd van de rest en werd uitgemoord. Vandaar op de tekening dat het leger op de achtergrond vecht en rechts Roeland afgescheiden is van de rest door een heuvel.
Die feiten werden later verhaald in de literatuur rond 1100: het Chanson de Roland of het Roelandslied. De legende is één van de oudste Franse geschriften. Het was de aanzet van de ridderliteratuur in de middeleeuwen, waaronder onze Gentse Graallegende.
Velen zullen zich de Roeland-legende misschien herinneren van de schoolbanken. De leider Roeland die strijdend ten onder gaat met zijn zwaard Durandal en zijn hoorn Olifant.
Voor wie er in gelooft: De hoorn Olifant ligt in Compostela. En het zwaard Durandal steekt in de rotsen in Rocamadour.

Het is vandaag één van de bekendste werken van Vermeer. Raar eigenlijk, want het schilderij was louter een studie. 
Dit genre werken noemt men 'tronies' of karakterkoppen. Het zijn schilderijtjes waarbij de schilder vooral experimenteert met zijn techniek. Een soort studie om nieuwe technieken aan te leren of uit te proberen.
Daarom moet je er ook geen diepere betekenis in zoeken. Ook daarom is de achtergrond in een effen kleur zonder versieringen, omdat het bij de schilder om de karakterkop ging. De modellen waren anoniem en het was niet de bedoeling om die werken te verkopen, daar het louter als een soort probeersel of studie ging.

Maar met de nodige media aandacht kan het natuurlijk wél in de belangstelling komen. Al is het maar omwille van de vraag of het meisje nu een parel draagt of geslepen glas. Waarom zou Vermeer een dure parel kopen voor een alledaags meisje met een karakterkopje, als het maar om een studie gaat. Hij kon er één geleend hebben, dat wel. Maar wat doet het er toe? Blijkbaar wou Vermeer in dit werk niet experimenteren met de weerkaatsing in de oorbel.
De media aandacht kwam er gewoon omdat het werk vroeger 'meisje met de tulband' heette en het museum in 1995 besloot om het voortaan 'meisje met de parel' te noemen. Daarop kwam een 'hoogintellectueel' aanzetten dat het geen parel was. Intussen werd in de media de nodige ophef gemaakt en ging de museumkassa rinkelen. Als die storm geluwd was, verzon men een mysterie van wie dat meisje wel zou kunnen geweest zijn. En men was terug vertrokken... Het doet uiteraard niet af aan de geniale schilderkunst van Vermeer, maar het is gewoon veel wind om niks...
Andere tronies zijn bvb. 'oude man' van Rubens, 'oude man in militair kostuum' van Rembrandt of 'De Roker' van Craesbeeck

Even een interessante app vermelden: Smartify

Het is een gratis app waar je een massa info over schilders, schilderijen en kunststromingen kan ontdekken. Of misschien kom je op internet een schilderij tegen waar geen schilder bij staat?..Je kan er ht schilderij mee scannen als een qr codescanner. Uiteraard zitten niet alle schilderijen in, maar de app heeft toch een grote database. Ook op reis kan je in de omgeving zoeken naar musea en er zitten zelfs enkele rondleidingen in. 

Hoe mooi eenvoud kan zijn!
Chierici (1838-1920) is een schilder van huiselijke tafereeltjes bij gewone mensen. Het zijn momentopnames die je heel even doen glimlachen of je misschien doen terugdenken aan je kinderjaren. De eerste stapjes van een kind, een kind dat in slaap valt bij het eten, kinderen die elkaar pesten of aan het spelen zijn... Zulke tafereeltjes dus.
Hij schildert de mooie momenten van geluk van armoedige gezinnen in Italië in de 19de eeuw. De kleine dingen des levens die hun bestaan draaglijk maken. Bovenop schildert hij feilloos elke expressie van elk personage en elk dier bij het tafereel. Het zijn stuk voor stuk pareltjes om in alle stilte naar te kijken. HIER zie je een lijst van zijn werken... Veel kijkgenot!

Dit is wel een heel speciaal genretafereeltje, in die zin: meestal zijn in de taferelen diverse voorwerpen of aanwijzingen van de onderliggende betekenis. Hier is dat veel minder. De onderliggende betekenis is ietwat mistig en minder uitgesproken en laat ruimte voor interpretatie.

We zien een visverkoper aan de deur. Buiten zitten twee kinderen elkaar wat toe te fluisteren. De dame des huizes heeft een jonger kindje aan de hand. De dame lijkt van betere afkomst, gezien het interieur van de woning. Gezien dergelijke status, zou normaal de huishoudster aan de deur kopen en niet de dame des huizes.
Blijkbaar kent het hondje de man, want zijn aanwezigheid laat hem koud en het is bezig met het meisje.
Hij is zeker niet de man des huizes die thuiskomt. Dat zie je aan zijn kleding. Maar de man is duidelijk gekend in de huiskring.

Visverkopers toen hadden in de volksmond de reputatie zoals in mijn jeugd de facteur. De vermakelijke grappen dat het 'een kind van de facteur was'... In die optie is er maar één aanwijzing: de dame heeft een gele rok aan, wat onkuisheid zou symboliseren. Ze legt ook een hand op de buik. Een typische houding voor zwangere vrouwen.
En dan..die kleine interpretatie: als je het gezichtje ziet van het meisje aan de hand van de dame en je kijkt naar die van de visverkoper, dan moet je wel zegge ndat er een grote gelijkenis is! De kleur van het haar, de ronde kop, de blozende wangen. Heel opvallend! Zouden de kinderen buiten iets vermoeden van zijn bezoekjes, dat ze fluisteren? Het interpreteren kan beginnen.... Een heel subtiele en prachtige uitbeelding van een genretafereel!

Portretten kunnen veel zeggen van de geschilderde persoon. Vaak worden elementen aan het portret toegevoegd die meer over het karakter of de status van de persoon moeten vertellen. Hogarth was daarin een meester. Naast zijn satirische prenten was hij beroemd voor zijn portretten en bekwam hij de titel van hofschilder.
Dit portret is van Mary Edwards. Zij was toen zowat één van de rijkste dames van Engeland. Zij had een goede band met Hogarth en vroeg haar een portret te maken. Wellicht zal zijzelf aangegeven hebben hoe ze geportretteerd wilde worden, want een dergelijk portret voor vrouwen was nooit gezien.
Mary Edwards was een heel eigenzinnige vrouw. Ze had een relatie met Lord Anne Hamilton maar toen ze merkte dat hij haar fortuin er wou doorjagen, verliet ze hem en zei dat er geen bewijzen waren van een huwelijk (ze zouden in het geheim getrouwd geweest zijn). Hoe dan ook was ze zeer zelfstandig en heeft ze steeds haar eigen naam gebruikt en niet van haar vermeende echtgenoot.

Op dit portret toont ze haar status en rijkdom. De vele diamanten wijzen erop. Het rode kleed wijst op haar temperament. Op de achtergrond staan twee beelden: Alfred de Grote en Queen Elisabeth, twee Engelse grootheden die streden voor vrijheid. 
In tegenstelling tot de mode toen, staat ze hier niet afgebeeld met een schoothondje, maar met een jachthond. Zoiets was ongezien. De hond zit ook niet neerbuigend naast haar, maar kijkt haar recht in de ogen en lijkt zelfs te grommen. Niettegenstaande lijkt zij er haar niet aan te storen. Jachthonden waren iets voor mannen, dus de link is hierdoor snel gelegd...
Het document op het schilderij is 'de proclamatie van de individuele rechten' uit een toneelstuk Cato.

Om maar aan te geven hoe Hogarth meer weet te schidleren dan het uiterlijk: DIT schilderij is van de toneelacteur David Garrick en zijn vrouw  Eva Marie Veigel, die een beroemde danseres was. Beiden hadden een gelukkig huwelijk en waren een heel aangenaam koppel. Dit straatlt het portret ook uit. Het portret komt voornaam over, maar toch wordt door de speelsheid van zijn vrouw dit doorbroken.

Dit schildersechtpaar uit Friesland staat vooral bekend om hun 'problem pictures', zoals men dat in Engeland noemt. Kate Bisschop haar meisjesnaam is Swift en was afkomstig uit Engeland. 
Met de term wordt bedoeld dat je bij dergelijke schilderijen de betekenis moet ontrafelen door alle elementen op het schilderij.

Bij dit schilderij staat een vrouw aan de spiegel. Ze treurt want ze heeft een zakdoek tegen de wang. Het hondje kijkt haar vol medeleven aan. Waarom treurt ze?  Op het kastje staat een maquette van een boot. En door het venster zien we dat het winter is. Het heeft gesneeuwd. Vermoedelijk is haar man dus voor zijn werk op zee en kan hij niet naar huis omdat het gevroren heeft. Dat wordt duidelijk gemaakt door de schaatsen op de grond.
'Problem pictures' laten je een schilderij als het ware 'lezen'. Maar niet altijd kom je er achter en is het soms gissen, zoals bij hun schilderij 'sulking' (mokkend).

Een genretafereel van de fijnschilder Gerrit Dou (je weet wel van de slapende hond). Ook in dit werk etaleert Dou zijn kunde om gedetailleerd te schilderen. Let maar eens op de bontkraag en de rimpels.
Lezen komt vaak voor op schilderijen in die Gouden eeuw van Nederland. Terwijl in onze streken het analfabetisme nog heel groot was, was het in Nederland veel beter gesteld. Door hun rijkdom werd onderwijs gestimuleerd en moest je zelfs om leerling bij een gilde te zijn, kunnen lezen en schrijven. Het was dus in schilderijen een soort propaganda om te leren lezen. Na de Gouden eeuw van Nederland zal het analfabetisme terug toenemen en zullen kinderen veelal in landbouw of in de opkomende industrie werken in plaats van op school.

Dit schilderijtje van Dou heeft een moraliserend karakter. De dame leest de bijbel. Dou laat zelfs meelezen wat ze leest: hoofdstuk 19 van Lucas. En hierin staat dat, als je echt goed wil doen, je bezittingen moet schenken aan de armen. Vandaar het contrast met de rijkelijk geklede dame.
Lange tijd dacht men dat dit de moeder van Rembrandt was en zo werd het schilderij ook genoemd. De dame komt echter voor op andere schilderijen en intussen is uitgemaakt dat dit een model van Rembrandt en Dou was.

Naast 'het angelus' is dit één van de bekendste werken van Millet. 'Glaneuses' bekekent 'arenleesters'. 'Aren lezen' was een oud recht van armen om op velden na de oogst, de resterende aren van koren op te rapen. 'lezen' is een oud Nederlands woord voor 'zoeken'.

Het mocht gedaan worden door vrouwen, kinderen tot 12 jaar en gebrekkigen die behoeftig waren tussen zonsopgang en zonsondergang. Het was geen zwaar werk, maar het vergde veel van het lichaam (vooral de rug). 

Het schilderij werd voorgesteld in 1857 op de Parijse Salon en kreeg veel kritiek. Die kritiek moeten we zien in de periode van het opkomend socialisme. Het schilderij was een soort verheerlijking van de lage stand. De drie vrouwen staan op de voorgrond, terwijl in de verte de volgeladen hooikar te zien is en rechts in de verte de opziener. Diverse bevolkingsklassen op één schilderij, maar de armen krijgen de aandacht. Dat was de kritiek. Ook de neerbuigende houding symboliseerde de armoede op het platteland.
Millet schilderde de drie houdingen bij het arenlezen: het zoeken, het oprapen en het terug rechtkomen.

Mijn excuses als ik weer maar eens een Caravaggio aanhaal, maar als ik een schilderij bekijk van hem, is de eerste vraag die bij me opkomt: Waar heeft hij nu weer een frats uitgehaald met de Kerk?

Dit werk schilderde hij rond 1596. Maria en Jozef rusten uit tijdens hun vlucht naar Egypte. Een engel speelt muziek. Overduidelijk dat ze niet samen zitten als koppel. Ze zitten gescheiden: Maria met het kind zit rechts in een bloeiend, groen landschap. Jozef zit in een bruin dor landschap. Hebben ze ruzie? Stelt het landschap hun gemoedstoestand voor?

Jozef krijgt zoals gebruikelijk een lachwekkende opdracht. Dit keer geen luiers wassen of een potje koken. Deze keer mag hij de partituur vasthouden voor de engel. En welke muziek staat er op het programma? Caravaggio schildert qua tekst enkel de letter 'Q', maar aan de noten te lezen is dit het motet 'Quam pulchra es' van de Vlaamse componist Noel Bauldeweyn uit 1519.
Het is een lied van Salomon waarin de lichamelijke liefde tussen man en vrouw wordt bejubeld. De Kerk deed er lang over om deze nogal erotische tekst in de bijbel op te nemen, maar deed het uiteindelijk toch, met de betekenis van de bejubeling van het moederschap van Maria.

De tekst van Hooglied 7,6-7 luidt:

Wat ben je mooi, wat ben je bekoorlijk.

Liefde en verrukking, dat ben jij.
Als een palm is je gestalte,

je borsten zijn als druiventrossen.
Ik dacht: Laat ik die palm beklimmen,
en zijn vruchten plukken.

Laten jouw borsten als druiventrossen zijn,
en de geur van je mond als die van appels.

De muziek van Bauldeweyn op het schilderij kan je HIER horen.

Begrijpelijk dus dat Jozef wel niet erg zal opgezet zijn met deze muziek, wetende dat het kind niet van hem is! Daarom ook dat Caravaggio pal naast het hoofd van Jozef, de kop van de ezel schildert! En als dat niet duidelijk genoeg is, let eens op zijn voeten: hij is zelfs op zijn teen getrapt!
Een andere stiekeme verwijzing naar ontrouw is het gele sjaaltje dat Maria om haar hals heeft.  Geel in bijbelse taferelen is voorbehouden voor Maria Magdalena als teken van prostituée. De kleur wijst op onkuisheid. Bij mijn weten is dit het enige schilderij waar de H. Maria met geel is getooid! Normaal heeft ze een rood kleed(passie), wit (zuiverheid) of blauw (koninklijke), maar NOOIT zal ze iets van geel aanhebben...

Afgelopen weekend was ik in Düsseldorf, de geboortestad van Heine. Dit is vrijwel zijn bekendste portret toen hij 34 jaar was.
Frappant is dat de schilder Oppenheim zich wel in Duitsland kon manifesteren als jood en veel portretten van rijken maakte, naast schilderijen met een joodse thematiek.
Heine had minder succes. Hij voelde zich geen Duitser, en later in Parijs ook geen Fransman, want daar werd hij als Duitser bekeken, terwijl hij eigenlijk van Nederlandse afkomst was en eigenlijk Harry Heine noemde.
Antisemitisme bestaat al eeuwenlang, maar toen kende het na 1800 in Duitsland een stelselmatige toename. Een oorsprong lag in het feit dat veel niet-praktiserende joden een boost gaven aan de Westerse cultuur en tegen het eind van de 19de eeuw veel belangrijke posten innamen: Mahler, Freud, Heine, Jung, Einstein... Teveel om op te noemen. We weten inmiddels tot wat die toename uiteindelijk zal leiden. De poëzie van Heine was in Duitsland zo geliefd, dat men op een bepaald moment zijn werk zou toeschrijven aan 'een onbekende dichter' vanwege zijn niet gewenste afkomst.
Misschien toch hierbij mijn lievelingsgedicht van hem..

Zij hebben mij gekweld

Zij hebben mij gekweld,
Geërgerd tot overmaat,
De enen met hun liefde,
De anderen met hun haat.

Zij hebben mijn brood vergiftigd,
Zij vulden mijn glas met smaad,
De enen met hun liefde,
De anderen met hun haat.

Maar hij die mij tot overmaat
Heeft gekweld, geërgerd, gegriefd,
Die heeft mij nooit gehaat
En heeft mij nooit geliefd.

En zijn laatste woorden waren: 'God zal me wel vergeven - Het is zijn vak'

Met werken van Delvaux zit je steeds met een mysterie: Waarom heeft de schilder het op die manier geschilderd? Wat stellt het voor?
Je zoekt rond in het schilderij, op zoek naar een oplossing meer je vindt er nooit één. En de schilder zelf heeft nooit enige toespeling gemaakt op zijn werk. Wel vond hij zelf dat zijn werken niet pasten onder de traditionele groep van surrealisten.

Wel gebruikt hij motieven: steeds terugkerende vormen op verschillende schidlerijen: griekse tempels, grote ogen bij de afgebeelde personen die eerder wat van robots weghebben, treinen en stations,... 
Iconografisch sta je dus voor een raadsel. Hij gebruikt geen traditionele symboliek en zelf geeft hij geen uitleg erover. Gebruikt hij wel een symboliek? Zit er uberhaupt een betekenis in zijn werk? Zijn het droombeelden? Of verwijzen de motieven naar iets? Is het abstracte kunst met een figuratief karakter?

Dit is het grote verschil met Magritte, waar je je ook vragen stelt en veelal tot een oplossing komt in de psychologie. Dit is er niet bij Delvaux. De werken zijn estethisch mooi, surrealistisch, maar het raadsel blijft. Dat nam hij mee in zijn graf in 1994....

'Een houvast'...een eigen werk uit 2016...