Dit schildersechtpaar uit Friesland staat vooral bekend om hun 'problem pictures', zoals men dat in Engeland noemt. Kate Bisschop haar meisjesnaam is Swift en was afkomstig uit Engeland. 
Met de term wordt bedoeld dat je bij dergelijke schilderijen de betekenis moet ontrafelen door alle elementen op het schilderij.

Bij dit schilderij staat een vrouw aan de spiegel. Ze treurt want ze heeft een zakdoek tegen de wang. Het hondje kijkt haar vol medeleven aan. Waarom treurt ze?  Op het kastje staat een maquette van een boot. En door het venster zien we dat het winter is. Het heeft gesneeuwd. Vermoedelijk is haar man dus voor zijn werk op zee en kan hij niet naar huis omdat het gevroren heeft. Dat wordt duidelijk gemaakt door de schaatsen op de grond.
'Problem pictures' laten je een schilderij als het ware 'lezen'. Maar niet altijd kom je er achter en is het soms gissen, zoals bij hun schilderij 'sulking' (mokkend).

Een genretafereel van de fijnschilder Gerrit Dou (je weet wel van de slapende hond). Ook in dit werk etaleert Dou zijn kunde om gedetailleerd te schilderen. Let maar eens op de bontkraag en de rimpels.
Lezen komt vaak voor op schilderijen in die Gouden eeuw van Nederland. Terwijl in onze streken het analfabetisme nog heel groot was, was het in Nederland veel beter gesteld. Door hun rijkdom werd onderwijs gestimuleerd en moest je zelfs om leerling bij een gilde te zijn, kunnen lezen en schrijven. Het was dus in schilderijen een soort propaganda om te leren lezen. Na de Gouden eeuw van Nederland zal het analfabetisme terug toenemen en zullen kinderen veelal in landbouw of in de opkomende industrie werken in plaats van op school.

Dit schilderijtje van Dou heeft een moraliserend karakter. De dame leest de bijbel. Dou laat zelfs meelezen wat ze leest: hoofdstuk 19 van Lucas. En hierin staat dat, als je echt goed wil doen, je bezittingen moet schenken aan de armen. Vandaar het contrast met de rijkelijk geklede dame.
Lange tijd dacht men dat dit de moeder van Rembrandt was en zo werd het schilderij ook genoemd. De dame komt echter voor op andere schilderijen en intussen is uitgemaakt dat dit een model van Rembrandt en Dou was.

Naast 'het angelus' is dit één van de bekendste werken van Millet. 'Glaneuses' bekekent 'arenleesters'. 'Aren lezen' was een oud recht van armen om op velden na de oogst, de resterende aren van koren op te rapen. 'lezen' is een oud Nederlands woord voor 'zoeken'.

Het mocht gedaan worden door vrouwen, kinderen tot 12 jaar en gebrekkigen die behoeftig waren tussen zonsopgang en zonsondergang. Het was geen zwaar werk, maar het vergde veel van het lichaam (vooral de rug). 

Het schilderij werd voorgesteld in 1857 op de Parijse Salon en kreeg veel kritiek. Die kritiek moeten we zien in de periode van het opkomend socialisme. Het schilderij was een soort verheerlijking van de lage stand. De drie vrouwen staan op de voorgrond, terwijl in de verte de volgeladen hooikar te zien is en rechts in de verte de opziener. Diverse bevolkingsklassen op één schilderij, maar de armen krijgen de aandacht. Dat was de kritiek. Ook de neerbuigende houding symboliseerde de armoede op het platteland.
Millet schilderde de drie houdingen bij het arenlezen: het zoeken, het oprapen en het terug rechtkomen.

Mijn excuses als ik weer maar eens een Caravaggio aanhaal, maar als ik een schilderij bekijk van hem, is de eerste vraag die bij me opkomt: Waar heeft hij nu weer een frats uitgehaald met de Kerk?

Dit werk schilderde hij rond 1596. Maria en Jozef rusten uit tijdens hun vlucht naar Egypte. Een engel speelt muziek. Overduidelijk dat ze niet samen zitten als koppel. Ze zitten gescheiden: Maria met het kind zit rechts in een bloeiend, groen landschap. Jozef zit in een bruin dor landschap. Hebben ze ruzie? Stelt het landschap hun gemoedstoestand voor?

Jozef krijgt zoals gebruikelijk een lachwekkende opdracht. Dit keer geen luiers wassen of een potje koken. Deze keer mag hij de partituur vasthouden voor de engel. En welke muziek staat er op het programma? Caravaggio schildert qua tekst enkel de letter 'Q', maar aan de noten te lezen is dit het motet 'Quam pulchra es' van de Vlaamse componist Noel Bauldeweyn uit 1519.
Het is een lied van Salomon waarin de lichamelijke liefde tussen man en vrouw wordt bejubeld. De Kerk deed er lang over om deze nogal erotische tekst in de bijbel op te nemen, maar deed het uiteindelijk toch, met de betekenis van de bejubeling van het moederschap van Maria.

De tekst van Hooglied 7,6-7 luidt:

Wat ben je mooi, wat ben je bekoorlijk.

Liefde en verrukking, dat ben jij.
Als een palm is je gestalte,

je borsten zijn als druiventrossen.
Ik dacht: Laat ik die palm beklimmen,
en zijn vruchten plukken.

Laten jouw borsten als druiventrossen zijn,
en de geur van je mond als die van appels.

De muziek van Bauldeweyn op het schilderij kan je HIER horen.

Begrijpelijk dus dat Jozef wel niet erg zal opgezet zijn met deze muziek, wetende dat het kind niet van hem is! Daarom ook dat Caravaggio pal naast het hoofd van Jozef, de kop van de ezel schildert! En als dat niet duidelijk genoeg is, let eens op zijn voeten: hij is zelfs op zijn teen getrapt!
Een andere stiekeme verwijzing naar ontrouw is het gele sjaaltje dat Maria om haar hals heeft.  Geel in bijbelse taferelen is voorbehouden voor Maria Magdalena als teken van prostituée. De kleur wijst op onkuisheid. Bij mijn weten is dit het enige schilderij waar de H. Maria met geel is getooid! Normaal heeft ze een rood kleed(passie), wit (zuiverheid) of blauw (koninklijke), maar NOOIT zal ze iets van geel aanhebben...

Afgelopen weekend was ik in Düsseldorf, de geboortestad van Heine. Dit is vrijwel zijn bekendste portret toen hij 34 jaar was.
Frappant is dat de schilder Oppenheim zich wel in Duitsland kon manifesteren als jood en veel portretten van rijken maakte, naast schilderijen met een joodse thematiek.
Heine had minder succes. Hij voelde zich geen Duitser, en later in Parijs ook geen Fransman, want daar werd hij als Duitser bekeken, terwijl hij eigenlijk van Nederlandse afkomst was en eigenlijk Harry Heine noemde.
Antisemitisme bestaat al eeuwenlang, maar toen kende het na 1800 in Duitsland een stelselmatige toename. Een oorsprong lag in het feit dat veel niet-praktiserende joden een boost gaven aan de Westerse cultuur en tegen het eind van de 19de eeuw veel belangrijke posten innamen: Mahler, Freud, Heine, Jung, Einstein... Teveel om op te noemen. We weten inmiddels tot wat die toename uiteindelijk zal leiden. De poëzie van Heine was in Duitsland zo geliefd, dat men op een bepaald moment zijn werk zou toeschrijven aan 'een onbekende dichter' vanwege zijn niet gewenste afkomst.
Misschien toch hierbij mijn lievelingsgedicht van hem..

Zij hebben mij gekweld

Zij hebben mij gekweld,
Geërgerd tot overmaat,
De enen met hun liefde,
De anderen met hun haat.

Zij hebben mijn brood vergiftigd,
Zij vulden mijn glas met smaad,
De enen met hun liefde,
De anderen met hun haat.

Maar hij die mij tot overmaat
Heeft gekweld, geërgerd, gegriefd,
Die heeft mij nooit gehaat
En heeft mij nooit geliefd.

En zijn laatste woorden waren: 'God zal me wel vergeven - Het is zijn vak'

Met werken van Delvaux zit je steeds met een mysterie: Waarom heeft de schilder het op die manier geschilderd? Wat stellt het voor?
Je zoekt rond in het schilderij, op zoek naar een oplossing meer je vindt er nooit één. En de schilder zelf heeft nooit enige toespeling gemaakt op zijn werk. Wel vond hij zelf dat zijn werken niet pasten onder de traditionele groep van surrealisten.

Wel gebruikt hij motieven: steeds terugkerende vormen op verschillende schidlerijen: griekse tempels, grote ogen bij de afgebeelde personen die eerder wat van robots weghebben, treinen en stations,... 
Iconografisch sta je dus voor een raadsel. Hij gebruikt geen traditionele symboliek en zelf geeft hij geen uitleg erover. Gebruikt hij wel een symboliek? Zit er uberhaupt een betekenis in zijn werk? Zijn het droombeelden? Of verwijzen de motieven naar iets? Is het abstracte kunst met een figuratief karakter?

Dit is het grote verschil met Magritte, waar je je ook vragen stelt en veelal tot een oplossing komt in de psychologie. Dit is er niet bij Delvaux. De werken zijn estethisch mooi, surrealistisch, maar het raadsel blijft. Dat nam hij mee in zijn graf in 1994....

'Een houvast'...een eigen werk uit 2016...

Met dit schilderij kwam Courbet op de proppen met de wereldexpo in 1855. De ontvangst was heel lauw. Het werk was door de commissie afgewezen, maar Courbet had het elders dan maar tentoongesteld.
Maar wat wou de schilder met het werk zeggen, waaraan hij zeven jaar had gewerkt?
We zien een atelier met centraal de schilder en in het midden een naaktmodel. Rondom staat volk. Het zijn hier en daar bekende personen uit die tijd. Het model voldoet niet aan de academische voorwaarden. Ze heeft geen 'ideaa'l lichaam en zo heeft Courbet haar ook niet geschilderd.
Voor de schilder staat, deels in de schaduw, een mannelijk naakt in een verwrongen houding. Hiermee gaf Courbet aan dat hij de academische stijl in de schaduw plaatste en dat zulke kunst hem niet interesseerde. Trouwens, er staat dan al een naaktmodel, maar hij schildert een landschap. Dit was een wenk naar naakt in de kunst die niet functioneel was bij de scène.
Nog iets waar men kritiek op had, is dat het kleine schooiersjongetje met zijn hond bij het naaktmodel stond. Dat was ongehoord! Ook de mensen daarrond, van gewone komaf, maar ook van de betere klasse. Ze worden gelijkwaardig afgebeeld.
Wat de toeschouwer ook stoorde was dat je direct getrokken wordt om naar het naaktmodel te kijken, terwijl op het schilderij niemand aandacht heeft voor het naakte. Dit is hetzelfde wat Manet zal doen in Déjeuner sur l'herbe in 1863.
Kortom: het schilderij werd als vulgair aanzien. Courbet zou het nadien nooit meer exposeren.

Speciaal voor de kattenliefhebbers: de beroemdste kattenschilder is de Amerikaan John Henry Dolph (1835-1903). Aanvankelijk was hij in Amerika begonnen als portretschilder, kwam dan naar Antwerpen en Parijs voor verdere studies en vestigde zich uiteindelijk terug in Amerika waar hij nagenoeg steeds katten schilderde. 
Hier een versie van een kat met haar twee kittens en een muis. De muis wacht wellicht een lange doodstrijd. Blijkbaar heeft een huiskat het spelen geleerd in het nest, maar leert ze niet om de genadeslag toe te brengen, dit in tegenstelling tot wilde katten die dat wel doen.

Bij zo'n scène moet ik steeds denken aan een grappig citaat van Saki (ps. van Hector Hugh Munro):
'Een vrouw die haar man overal mee naar toe neemt, is als een kat die met een muis blijft spelen, lang nadat ze hem gedood heeft'.

Met dit werk volgde Vermeer bijna letterlijk hoe het begrip 'geloof' moest uitgebeeld worden.
Het boek Iconologie van Cesare Ripa vermeldt:

'GElove, wort oock door een Vrouwe afgebeelt, die ſittende en ſeer aendachtigh ſiende, een Kelck in de rechter hand hout, ruſtende met haer ſlincker op een Boeck, dat op eenen vaſten hoeckſteen ſtaet, te weten Christo, hebbende de Werreld onder haere voeten.
Zy is in Hemels blaeu gekleet met een carmoſyne opperkleet. Onder den hoeckſteen leyt een Slange verplettert, en de Dood met ſijne pijlen verbroocken. Hier by leyt een Appel, waer door de Sonde is veroorſaeckt.
Zy is met Lauwerblaeden gekroont, tot een teycken, dat wy door ’t Gelove overwinnen. Achter haer hanght een Doorne Kroon aen een ſpijcker. ’t Welck alles door ſich ſelven klaer is, als hebbende weynigh verklaeringe van noode. In ’t verschiet wort Abrahammede geſtelt, alwaer hy ſijnen Soone wilde offeren.'

Het vakmanschap dat Vermeer hier toont, is uiteraard de weerspiegeling in de glazen bol. Het schilderij met de kruisiging dat hij erbij schildert, is de versie van Jordaens. En terug het gordijn om aan te geven dat het een allegorie is..
Je vindt HIER een site met een reeks begrippen, hoe ze volgens Ripa moeten afgebeeld worden...

Zoals Cogniet  een gevoelsmatige toets gaf aan historieschilderijen, gebeurde net hetzelfde met landschapstaferelen.
Dit schilderij is de Duitser Caspar David Friedrich uit 1818. Een man kijkt uit over een woest nevelig landschap. Het landschap symboliseert echter de gemoedstoestand van de man. Het is niet meer het idyllische landschap als voorheen. Het schilderij is toonaangevend voor de Duitse Romantiek in de 19de eeuw.
Romantiek was per definitie een Duitse aangelegenheid. Begin 19^de eeuw was Metternich aan de macht die het Habsburgse Rijk omvormde tot een politiestaat. Mensen trokken zich terug in besloten kring en er ontstond een hang naar de natuur waar men nog in alle vrijheid kon zijn. Kenmerkend bij die Romantiek is het lijden en een zeker doodsverlangen. Veel poëzie ging over het type ‘Wanderer’, een jongeling die zonder doel de natuur intrekt en zichzelf probeert te ontdekken of het onbereikbare probeert te bekomen. 
In de muziek is Schubert uiteraard toonaangevend met zijn liederen. ‘Winterreise’ is er één hoogtepunt van. Na een afgebroken relatie trekt de jongeling door een onherbergzaam winterlandschap en onderweg komen de gevoelens en de herinneringen boven. Uiteindelijk heeft hij maar één uitweg: de dood, dat in het laatste lied gesymboliseerd in een bedelaar met een draailier. ‘Wil jij mijn liederen spelen?’…Der Leiermann.
Als je deze muziek begrijpt, begrijp je het schilderij.

De scène werd in de loop der tijden vaak geschilderd: de moorden op de Onschuldige kinderen. Het was dus een gekend thema waarmee Cogniet deelnam aan de expositie in Parijs in 1824. Hij zou dus zijn versie van het gebeuren weergeven.

In die tijd stonden historieschilderijen zeer in de belangstelling. Ik haalde in vorige artikels de werken van onder andere David aan. Eén aspect ontbrak veelal in historiestukken: emotie.
En het is dit waarmee Cogniet met dit werk uitpakte. Er was een trend onder jonge kunstenaars die het een beetje gehad hadden met die historieschilderijen. Men wou gevoel weergeven (begin van de Romantiek).
Cogniet schildert inderdaad de geschiedenis, maar laat de blik van de kijker eerst naar de angstige ogen kijken van de vrouw die zich verbergt. Pas daarna door rond te kijken, en met de titel weten we waarover het gaat. Het zwaartepunt lag dus op de blik van de vrouw.
Het is door die wending van Cogniet dat sommige historieschilderijen in de toekomst meer 'menselijk' zullen worden weergegeven.
En om het meesterschap van Cogniet aan te tonen: HIER zie je een closeup van haar blik. Nooit dergelijke angst gezien in een schilderij!

Hoewel de titel kwakzalver is, lijkt het eerder een scène op een dorpskermis (er hangt zelfs een affiche). Maar eigenlijk is het een moraliserende scène rond dwaasheid van mensen en dat vertier niet loont.

Een charlatan heeft zijn kraampje opgesteld en toont een wonderbaarlijk flesje. Omstaanders kijken verbaasd en luisteren aandachtig. Hoewel, niet allemaal...De verwijzingen:
Beginnen we bij de dame rechts: met open mond luistert ze naar het spektakel. Het jongetje achter haar staat op het punt haar te beroven.
Voor haar zit een dame die pannekoeken bakt, maar tussendoor verschoont ze de kleine. Een verwijzing dat 'het zaakje stinkt' van de charlatan.Net als de jongen die de vogel probeert te lokken. Zal de vogel zich 'laten vangen'?. Zelfde symboliek. 

Ook de jager staat met open mond. Hij heeft een haas gevangen, maar nu laat hij zichzelf vangen.
Achter hapt een meisje toe en wil haar ring inruilen voor een flesje. Haar man naast haar fluistert wellicht dat het beter is om het niet te doen.
Vermoedelijk is het een gezin van de charlatan die aan het werk is: de vrouw bakt koeken en de dochter verkoopt ze, een zoontje speelt accordeon en een andere zoon probeert de beurzen te snijden.
Het aapje is ook een deel vande attractie, maar staat hier symbool voor dwaasheid. Net als het hondje dat snuffelt..ruikt hij onraad?
De boer met de kruiwagen is het toonbeeld hoe het wél moet. Hij is een voorbeeldig hardwerkend man die de charlatan voorbijgaat.
En boven de charlatan door een raampje kijkt de schilder Gerrit Dou het gebeuren toe. Hij boert goed blijkbaar: de boom aan zijn huis is groen en in volle bloei, aan de overkant is het aan kale boom. Aan de hand van de stadspoort kon men de lokatie terugvinden: Leiden.

Dit is een typisch werk in 'troubadourstijl'. In de 19de eeuw was er een grote vraag naar historische schilderijen. Jacques Louis David, de leermeester van Ingres, was er wereldberoemd mee geworden. Vanaf 1850, na de revoluties in Europa van 1848, wou men terug de nationale gevoelens aanzwengelen. Dat was zo bij ons in het prille België, maar ook in Frankrijk dat na de nederlaag van Napoleon, volgde een restauratieperiode om een een soort nationale eenheid terug krijgen.
Men ging dus terug oude helden vereren, waaronder deze Jeanne d'Arc. 
Hierbij werd soms wel een loopje met de waarheid genomen of moest je de voorstelling van de held van weleer met een grove korrel zout nemen. Die kunst die een loopje met de waarheid nam, noemde men 'style Troubadour'.
Om maar aan te geven bij dit schilderij, want het is eigenlijk één groot propagandaschilderij.
Ze wordt als heldin afgebeeld en niet meer op de brandstapel. Als je haar vaandel ziet, staan de 'fleur de lys' erop (Frans koningshuis) en katholieke taferelen: de twee pijlers die men voor ogen had voor een sterk Frankrijk: een katholiek koninkrijk. Ze wordt dan ook afgebeeld in de kathedraal van Reims bij de kroning van koning Karel VII.
Het is met dit schilderij dat de mythe van Jeanne als heldin gevormd werd en waardoor, als je nu door Frankrijk rijdt, her en der standbeelden van Jeanne tegenkomt. Die zijn allen ontstaan in de tweede helft van de 19de eeuw.
Nog terzijde: De titel van 'maagd van Orleans' is een oud gebruik. Veel steden hadden in de middeleeuwen een beschermvrouw en die noemde men de 'maagd van de stad', symbool voor zuiverheid en autonomie. In Gent wordt de maagd voorgesteld, zitten in een ommuurde hof (stadswal) met een leeuw.
Het gevolg van dit propagandaschilderij was dat de brandstapel was vergeten, het feit dat ze veroordeeld is door de kerk en wordt ook verzwegen dat ze van geboorte afkomstig was van het Duitse Lotharingen. Voortaan is ze de heldin van Frankrijk, de nieuwe 'Marianne'.
Frappant is wel dat toen reeds een nimbus rond haar hoofd werd geschilderd alsof ze een heilige was. Ze zal pas heilig verklaard worden in 1920. Ze moest het weten...ze keert haar om in haar graf. Maar zelfs dat kreeg ze niet van de kerk...

Dit werk is eerder een buitenbeentje in het genre van de Russische schilder. Zijn werk evalueerde van klassieke stijl naar romantische stijl en qua thema had hij veel mythologische scènes en romantische taferelen. Rond 1830 verminderde het type 'genretafereel' met onderliggende betekenis, naar een eerder romantische scène van het dagelijks leven zonder verdere verwijzingen.
Dit werkje is een aquarel met een ietwat ironische ondertoon. Er is duidelijk zoveel op te biechten, dat een wachtende in slaap is gevallen.
Nog over die biecht:
In onze streken is de biecht overgewaaid van de Ierse monniken rond de 10de eeuw. (via hen kwam ook de haan op de toren). Biechten gebeurde aanvankelijk in openlucht, en nadien in kloosters. Later in de middeleeuwen is de plaats van het biechten verhuisd naar de kerk.
Het is pas in de 17de eeuw dat biechtstoelen in de kerk verschenen (samen met de preekstoel). Dit was één van de vele nieuwigheden van het Concilie van Trente. Gedurende het liturgisch jaar was er één moment in het jaar dat MOEST gebiecht worden: met Pasen. Wie dan niet gebiecht had en in de loop van het jaar stierf, kon niet in gewijde grond begraven worden. Voor protestanten lag het anders: biechten doe je enkel tegenover God zelf.

Jan Lievens was een Nederlandse schilder die een tijd nauw samenwerkte met Rembrandt. Aan de stijl van het schilderij is het duidelijk merkbaar. Dit schilderij gaat over een ietwat vergeten persoon in de katholieke kerk: Job. Het boek Job behoort tot de Hebreeuwse bijbel en is genoemd naar dit personage. Tot ver in de middeleeuwen was hij een heilige, die werd aanroepen voor besmettelijke ziektes. Zijn weergave is een oude man, halfnaakt vol zweren, zitten op een mesthoop.

Iets over het boek Job, dat eigenlijk bij de joden behoort tot de wijsheidsliteratuur. Job was een heel rijk, vroom en gelukkig man. Tot het moment dat God en Satan afspraken om een test te doen: hoe lang zou Job volharden in zijn geloof mocht hij continu tegenslagen hebben? En zo geschiedde dus.. hij verloor al zijn kinderen, zijn bezittingen, zijn vrienden, werd continu gepest door zijn vrouw,... In die toestand ontstaat een bezinning en een dialoog met God.
Op het schilderij zie je dus Satan die hem tergt en zijn vrouw die hem verwijten naar het hoofd slingert omdat hij standvastig en rechtvaardig blijft.

Maar in de loop der tijden is iets gebeurd: Bij deel 3 van het boek Job bij de joden, staat Job recht en vermaant hij zijn vrienden, wijst op hun ongeloof, hun onmenselijkheid,... En dat doet hij ook tegenover God. En daaruit ontstaat de zinnen vol wijsheid en rede.
In de Griekse vertaling echter is dit deel veranderd in die zin dat Job geduld oefent en vasthoudt aan zijn geloof in God. Het is dus deze versie die de Kerk overnam, waardoor hij een heilige kon worden (mensen die in opstand komen tegen God was uitgesloten).

Zijn ster bleef schitteren tot in de middeleeuwen, tot hij geleidelijk aan werd verdrongen door St Rochus, die stelsematig meer aanbeden werd tegen de pest. En zo verdween Job van het toneel. Althans, we hebben nog de uitspraak 'zo arm als Job' en een gemeente die hem ooit aanbad: Sint Job in 't goor.

In 2007 zette de componist Zbigniew Preisner een tekstfragment uit het boek Job op muziek in zijn cd 'Silence, Night and dreams'. De tekst is:
Job 28, 12-14...20-22

Maar de wijsheid, waar kan zij gevonden worden
en waarin verschilt ze van intelligentie?
De mens kent haar waarde niet
Ze wordt niet op aarde aangetroffen
De afgrond zegt: ze is niet in mij
en de zee zegt: ze is niet bij mij

De wijsheid, waar komt ze vandaan?
En waar is de plaats van het verstand?
Zij is verholen voor de ogen van de levenden
en voor het gevolgelte des hemels is zij verborgen
Het verderf en de dood zegt:
Haar gerucht hebben wij gehoord
En ik zeg: Maar ze is niet in mij
Ze is niet bij mij

En DIT is de muziek (in het Latijn gezongen)...

Boursse schilderde veel van deze scènes: huiselijke taferelen bij gewone mensen.

Waarom ik dit schilderij aanhaal, is omdat je soms oude voorwerpen ziet, die vandaag nog bij ons 'spreekwoordelijk' voorkomen.
Neem nu de lage mand met hoge rug voor de haard: dit is een bakermat. De hoge leunig was steun voor de moeder en beschermde het kind tegen tocht. Het was laag gebouwd om voor de haard te kunnen zitten en het kind warm te houden. Wij spreken nog van 'bakermat' in de zin dat het onze oorsprong is. Met het handvat onderaan kon met de bakermat makkelijk verslepen zonder dat de moeder en kind er telkens uit moest.

Het kind zelf is volledig ingewikkeld in doeken. Veel kinderen in die tijd hadden een tekort aan vitamine D waardoor ledematen soms krom groeiden. Men dacht dit te verhelpen door hen strak in te snoeren. Die doeken noemde ludure of kortweg luren (wij spreken vandaag van luier). Vandaar het spreekwoord 'iemand in de luren leggen'. Die doeken werd vooraf verwarmd en dan werd het kind ermee 'ingewikkeld'. Het inwikkelen zelf noemde men bakeren. Het bijgeloof was dat als de doeken te warm waren, dat het kind later een opvliegend karakter zou hebben: 'te heetgebakerd zijn'...
Zo zie je maar wat een schilderijtje kan vertellen...

Sommige schilderijen zijn gewoonweg mooi om hun uitstraling. Dat heb ik bij dit schilderij. De moeder is één brok energie. De armspieren, de vastberadenheid, de manier waarop de de kleine bij de hand neemt. Je hoort haar zo zeggen: 'nie trunten! Meekomen!'.

Het zou een zelfportret van de kunstenares kunnen zijn. Een even resolute, krachtdadige dame. Vader Jules Breton was schilder en haar moeder was de dochter van de Gentse schilder Felix de Vigne. Uiteraard dat ze ook zou schilderen. Maar meer dan dat! Ze zou haar leven lang ijveren dat vrouwen ook een plaats kregen in de schilderkunst. En het lukte haar wat vanaf 1897 werden in Parijs onder haar druk vrouwen toegelaten in de Ecole des Beaux-Arts.
Nadien had zij met haar man een villa in Wissant (afkomstig van het Nederlands 'wit zand') aan de Opaalkust. Dit werd een samenkomstplaats voor kunstenaars wat resulteerde in de 'Ecole de Wissant'.

Het is niet altijd evident om religieuze figuren in schilderijen te herkennen. Heiligen hebben elk hun attribuut, maar soms laat de schilder na om dit erbij te schilderen of weg te laten. Anderzijds is niet elke vrouw met een doodshoofd Maria Magdalena, nog minder dat elke vrouw in een blauw kleed de H. Maria is. 
Dit heb je ook met dit schilderij van Rembrandt, die Jacobus de Meerdere uitbeeldt. Normaal zijn de attributen de st jacobsschelp, staf met kruikje, knapzak, hoed met zwaarden (hij werd onthoofd met het zwaard) en is hij een oudere man met baard. Bij rembrandt is het beperkt tot een staf en de typische mantel en hoed van een bedevaarder.

En wie jacobus zegt, zegt uiteraard Santiago de Compostela. De weg naar zijn graf zou aangewezen zijn door een helder ster in 'het sterrenveld'(compostela) en zou gemarkeerd geweest zijn met een st jacobsschelp. Tot daar de legende.
Met de opkomst van de relieken ontstonden de bedevaarten. De mens heeft nu eenmaal de fantasie als men iets 'wonderbaarlijk' aanraakt, dat er een mystieke overdracht van wat dan ook is. Bedevaarten naar Compostela waren in de middeleeuwen zeer in trek.
Je kon uit devotie uit bedevaart gaan, maar ook als opgelegde straf of boetedoening, soms met een verplicht verblijf. Een ideale manier om ongewenste personen te verwijderen uit de maatschappij. Wie op bedevaart ging, kon rekenen dat de samenleving de vrouw en kinderen onderhield, want bedevaarten was een mannenzaak.
In onze streken vertrokken ze van de St Jacobskerk richting Cambrai en Atrecht, richting Parijs en dan de Loirestreek door tot in Tours. In Tours was de eigenlijke start en die liep zo naar beneden tot de pyreneeën met onderweg halteplaatsen. De tocht kon op allerlei manieren: te voet of per boot, de rijken met hun paard, of soms lieten ze een ander de bedevaart in hun plaats doen. Maar ook zijn veel bedevaarten als straf uitgekocht, t.t.z: omgezet in een geldboete. 
Uiteraard had je kleinere versies van bedevaarten naar andere heiligdommen. Zo is de St Lievenspoortstraat in Gent genoemd omdat men van daaruit jaarlijks vertrok naar de relikwieën van St Lieven in St Lievens Houtem. Een andere straat naar bedevaarders genoemd is de 'Doorgang der Hallegasten' in Ledeberg. Dat was voor de bedevaarders naar Halle, die een beruchte reputatie hadden omwille van ongeregeldheden onderweg. 
Cultureel waren de bedevaarten van groot belang in de geschiedenis. Zo kreeg de kerkmuziek veel profane invloeden qua melodie en ritme. Veel liederen van bedevaarders waren onzedig en vulgair. Daarom dat kloosters om de openbare orde te bewaren de bedevaarders binnennamen voor overnachting of als rustplaats. Op hun 'vuile' liedjes zetten de kloosterlingen dan devote teksten. Een belangrijke verzameling hiervan is de Llibre Vermeil. HIER kan je de liederen beluisteren.... 

Zoals 'Le déjeuner sur l'herbe' van Manet in 1863 kritiek oogstte, was dit net hetzelfde met 'Het witte meisje' van Whistler. Niettemin was zijn naam hierdoor gemaakt op de Salon des Refusés.
De daaropvolgende jaren zette Whistler zich meer en meer af van het realisme. In zijn schilderijen beperkte hij het kleurenpalet tot schakeringen van een of twee kleuren. Bovenop werden de onderwerpen op het schilderij louter nog vormen zonder enig detail. De resultaten waren dromerige landschappen waarvan de inhoud heel beperkt was en zich beperkte tot contouren.

Rond de jaren 1870 begon hij zijn werken muzikale titels te geven. 'Het witte meisje' werd dan een 'symphony in white'. En zijn avondlijke landschappen werden 'nocturnes' genoemd. Het is op die schilderijen dat Claude Debussy zijn 'nocturnes' zal componeren: nuages, Fêtes en Sirenes.
In die werken probeerde hij de dromerige, onbetekenende sfeer van Whistler te vertolken. En de rage was hierdoor begonnen: muziekwerken als 'images', sous la plui, clair de la lune,... volgden.
Toen Debussy kritiek had op de muziek van de excentrieke Erik Satie, dat deze geen vorm had, antwoordde Satie met de titel in zijn volgend werk: 'trois morceaux en fome de poire'. En zo was de perenmuziek van Satie ontstaan, later volgden de Veritable preludes flasques (pour un chien), Descriptions Automatiques en zijn sonate bureaucratique....