Het mysterie van het Zijnde denken
Nog maar eens de tekst van M. Heidegger uit 1964 op de leesplank gelegd :
Das Ende der Philosophie und die Augabe des Denkens. ( Zur Sache des Denkens, p. 61- 80. )
Heidegger zelf voorkomt het verwijt , p. 79 : « Allein ist dies nicht alles grundlose Mystik oder gar schlechte Mythologie,
?»
Waarom al dat nadenken over DENKEN ? Waarom überhaupt denken ? Wat draagt denken bij tot het Zijn, tot de kosmos ? Wat heeft denken gemeen met Zijn ?
Waarom moeten wij, mensen, denken ? Waarom dat moeten, heissen ?
Wat voor soort van zijnde zijn wij, mensen, dat wij alleen kunnen denken ? Moeten denken ? Mogen denken ? Wat voor zijnde zijn we dat we überhaupt denken, en dat toch belangrijk vinden ? Wat heeft denken met ons Zijn te maken, met ons contingent zijnde zijn ? Beperkt zijnde Zijn.
En wat voor soort plicht is dat ? Niet zoals de plicht van suiker in de koffie, die geen kant uit kan ! Geen dwang ! Geen noodzaak ! Geen natuurnoodzakelijk uitvloeisel. Geen causaal verband. Alleen Aufgabe ! Op-gave ! Gave ! Vrije gave. Wel met opdracht ! Opgedragen opgave.
Maar je moet er jezelf in vinden, ze assumeren, ze in je integreren.
Alleen de mens kan denken.
Zoals ook alleen de mens religie heeft, en ethiek; zich genoodzaakt voelt zich te verantwoorden tegen het geheel, tegen over wat verder ligt dan wat hem onmiddellijk raakt, tegenover wat verder ligt dan Hier en Nu. Alsof tijd noch ruimte hem kunnen inperken ! Alsof hij meer ruimte en meer tijd in zich heeft, dan de situatie hem lijkt toe te meten en te gunnen.
Alleen de mens springt uit de beknellende band van de dwingende, noodzakelijke causaliteit. Grundlose Mystik. Vergeten mystiek !
Wat schreef Wittgenstein reeds in zijn Tractatus:
« Nicht wie die Welt ist, ist das Mystische, sondern dass sie ist. »
Wie over Denken nadenkt, tast naar de grenzen van zijn Zijn. Naar de raakvlakken met het Zijn überhaupt.
In de inleiding zegt M. Heidegger het duidelijk : wat dringt zich als de vraag op ?
De « Zusammenhörigkeit des Seienden im Sein ! »
Hoe kunnen die twee samen horen ? Hoe kan er naast het Absolute Zijn überhaupt nog plaats zijn voor contingente zijnden ? Verschroeien die laatste niet onder de gloed van het Zijn ? Welk hitteschild beschermt hen tegen die alles verslindende gloed ? Welk brandscherm of brandgang belet die gloed ons tot scories te verzengen ?
Dat is het mysterie dat de filosofie moet bedenken. Dat mysterie heeft ze even uit de verte aangewezen, in haar prille begin, en dan vergeten. En dat mysterie is ze blijven vergeten ! Verblind als ze was door haar eigen opheldering ! Een opheldering van eigen makelij. Ze bedacht de causaliteit als de opheldering van het mysterie van het bestaan van contingente zijnden. Of de schepping !
« Das Sein bringt als der Grund das Seiende in sein jeweiliges Anwesen. »
En daarmee was het mysterie opgeruimd, uit de weg geruimd. Weggepoetst.
Deze opheldering echter maakte de filosofie blind voor haar enige, echte opgave ! Verblind door haar eigen opheldering bleef de filosofie eeuwen lang blind voor haar echte opgave : het mysterie van het bestaan van contingente zijnden naast het alles verzengende Zijn.
De vraag naar de verhouding, naar het raakvlak Zijn zijnde blijft als een afgrond breed open gapen. Die afgrond, die kloof blijft de filosofen blijkbaar afschrikken. Ze nestelen zich liever veilig en knus in hun gemakkelijk te bemeesteren en te bespelen oorzakelijkheidsdenken. De natuurwetenschappen vonden er hun vruchtbare werkbodem. Zo vruchtbaar, zo succesvol dat de filosofie naijverig lonkte naar die breed uitwaaierende natuurwetenschappen.
Onaangeroerd echter bleef de Vraag : hoe kan contingent zijnde de gloed van het Zijn overleven ? Hoe kan Zijn contingente zijnden tot het bestaan wekken, tot een Zelf oproepen, zonder die meteen tot scorie te verbranden ?
« Zusammenhörigkeit des Seienden im Sein ! » bleef vergeten.
En juist denken kan die opgave aan, want denken op zich is naar zijn natuur een brandscherm, is zelf een gepast hitteschilde dat ons behoedt voor verschroeiing door het Absolute.
Denken moet dus meer zijn dan de oude metafysica, door haar eigen opheldering geïmmobiliseerd in het louter causale denken. In de val gelokt door haar eigen schijnsucces.
Denken moet echter loskomen uit dat metafysische causale denken. Het mag zeker niet de toer van het natuurwetenschappelijk causale denken opgaan !
Denken moet het mysterie van het Anwesen, het bij elkaar zijn van Aboluut Zijn en contingente zijnden, al ware het stamelend, gestalte geven. Gestalte geven aan de ogenschijnlijke onmogelijkheid van een goede nabuurschap van Zijn en zijnden.
