Voor de Porta Aurea, de noordelijke stadspoort, staat het reusachtige beeld van bisschop Gregorius van Nin op de muur van de oude stad. Het beeld is gemaakt door Ivan Metrovic in 1929. Gregorius was een Kroatische bisschop uit de 10e eeuw, die zich verbeten inzette voor het gebruik van het Oud-Kroatisch in de liturgie. Het beeld is een van de belangrijkste beeldmerken van de stad Split. De linker grote teen blinkt je tegemoet, want iedere Kroaat die langs het beeld komt, raakt dit lichaamsdeel even aan, omdat men denkt, dat het geluk brengt.
Na de dood van Diocletianus werd het paleis gebruikt als verbanningsoord voor Romeinse adellijke en keizerlijke families. Door de invallen van de Avaren en Slaven vluchtten vele bewoners rond Split in 614 naar het paleis en vonden daar bescherming achter de veilige muren. Vanaf die tijd heette de stad Spalato, maar in de 9e en 10e eeuw moest de vesting uitgebreid worden door de toeloop van vele Slaven. In de 13e en 14e eeuw beleefde Split een grote bloei als handelscentrum, maar na de verovering door Napoleon van Venetië liep het economische belang drastisch terug. In 1815 bepaalde het Wener Congres dat de stad toeviel aan de Habsburgers en kwam Split opnieuw tot grote bloei en ontwikkelde zich tevens tot een van de belangrijkste havensteden langs de Adriatische kust. Gedurende de Tweede Wereldoorlog heeft de stad, die door de Italianen was bezet, zwaar geleden onder de vele luchtaanvallen . Thans heeft de stad zich tot een belangrijk toeristen- en industriecentrum ontwikkeld. Grote schepen onderhouden het contact als ferries met de vele eilanden voor de kust.
Foto: Het mausoleum van Diocletianus dat later tot kathedraal werd omgebouwd, met granieten Egyptische sfinx meer dan 35 eeuwen oud.
Vandaag een kaartje van een gedeelte van de stad Split, waarin het paleis van Diocletianus een stad in de stad vormt. Het paleis is toegankelijk via vier poorten, die namen dragen als Porta Aenea (bronzen poort), Porta Aurea (gouden poort), Porta Argentea (zilveren poort) en Porta Ferrea ( ijzeren poort). Het complex wordt thans doorsneden door twee straten, de Kresimikovastraat en bij het Perystilium de Dioklecijanovastraat. Na de Tweede Wereldoorlog werden de imposante kelderruimten blootgelegd. Deze kelders moesten voorkomen, dat het gebouw op den duur zou overhellen in de richting van de Adriatische Zee. Doordat de opbouw even groot was als de onderliggende kelders was men in staat de grondvormen van het paleis te reconstrueren.
Vandaag begin ik met het verslag van ons bezoek aan de stad Split. Split is met haar grote haven aan de Adriatische Zee de belangrijkste stad van Dalmatië en ligt op een schiereiland. De stichting van de stad hangt nauw samen met de bouw van het paleis van Diocletianus tussen 295 en 305 n.Chr. Deze Romeinse keizer had het rijk gedeeld en onder het gezag gesteld van een vierhoofdige leiding en liet vervolgens op de plaats van de voormalige Griekse nederzetting Aspalathos een reusachtig en versterkt paleis bouwen voor zijn oude dag. Hij heeft er echter niet lang van kunnen genieten want hij stierf in 313 n.Chr. Het direct aan de zee gelegen paleis is een van de belangrijkste Romeinse bouwwerken op de Balkan en heeft de vorm van een onregelmatige rechthoek met een oost- en westzijde van 215 meter, een noordzijde van 175 meter en een zuidzijde van 181 meter, tezamen goed voor een oppervlakte van 30.000 m².
Dit alles werd ons verteld door een plaatselijke gids, die goed Duits sprak. Zie foto.
