Horus Schorpioen II

Het debat bij deze koning kan reeds beginnen bij de nummering. Deze koning Schorpioen II was reeds bekend door zijn knotskop uit Nekhen (NakadaIIIB/C1) toen naar aanleiding van G.Dreyer's publicatie (1998) een andere koning Schorpioen door de meeste Egyptologen aanvaard werd als zijnde de eigenaar van graf U-j te Abydos ( Nakada IIIA1/IIIa2) . Verschillende van de potten en verpakkingen in de opslagplaatsen aldaar vertoonden ingesneden ivoren labels en geverfde tekens in de vorm van een schorpioen hiëroglief.

Als gevolg werd de reeds bekende en ook stilistisch later te dateren koning Schorpioen bedacht met het label II om vergissingen met zijn homoniem uit de periode Nakada IIIA1/IIIa2 van graf U-J te vermijden. Recent is daar echter twijfel over ontstaan.Vooreerst is het zo dat de namen van de meeste predynastische koningen in serechs voorkomen en dat nergens in het graf een Schorpioen serech werd gevonden. Anderzijds is het ook zo dat koningen waarvan wel serechs bekend zijn zoals Narmer de naam soms ook voorkomt zonder serech (zie hiervoor de achterzijde van het Narmer palet ) en dat b.v. van koning Ra/Iry evenmin serechs bekend zijn. Het wordt er niet duidelijker op door het feit dat er naast de schorpioen afbeeldingen in dit graf ook labels met andere dieren op gevonden. werden.  Recent werd er  dan ook duidelijk kritiek geuit op de eerste lezing van het materiaal uit tombe U-j waarbij het schorpioen teken als een koningsnaam wordt geïnterpreteerd. Het schorpioenteken en andere diertekens zouden eerder als plaatsnamen van herkomst of levering van de grafgoederen moeten worden gelezen. Maar dan vervalt natuurlijk koning Schorpioen I en blijft er misschien maar één koning Schorpioen (II) over !

Voor de volledigheid vermelden we dat een Brits televisie programma voorstelde dat de knotskop, het voornaamste argument voor zijn bestaan, een tribuut zou zijn geweest van Narmer aan koning Schorpioen I en dat er dus helemaal geen Schorpioen II zou hebben bestaan. (1)


Dynastie: 0

Op stilistische basis dienen de artefacten die aan deze koning kunnen worden toegewezen zeker op het eind van dynastie "0" geplaatst worden.

• ZUID-EGYPTE :
  • 1.Hierakonpolis knotskop . Nu in het Ashmolean Museum, Oxford; nummer: AN1896-1908.E3632)
    

    De Schorpioen knotskop is vrijwel de enige afbeelding die bewijs levert van het bestaan. van deze koning De knotskop werd gevonden in de zogenaamde " Main deposit" door de archeologen James E. Quibell en Frederick W. Green (3)  in een tempel te Nekhen (Hiërakonpolis) in Zuid-Egypte tijdens de opgravingen van 1896/1898. De stratigrafie van de vondst is maar magertjes vastgelegd geweest maar stilistisch moet men de knots dateren op het einde van de predynastische periode.(4). Schorpioens regering dient dus zeker niet voor deze van Ka maar ook niet later dan deze van Narmer gesitueerd.

    

    Op de knots zien we een farao afgebeeld die de witte kroon van Opper-Egypte draagt. Hij schijnt een soort schoffel of houweel vast te houden. Dit tafereel werd geïnterpreteerd als een cermonie waarbij de farao de eerste vore in een veld of de grondvesten van een tempel trekt. Maar ook als de opening van een dijk om de velden te bevloeien. (Clayton, Peter A. Chronicle of the Pharaohs: The Reign-by-Reign Record of the Rulers and Dynasties of Ancient Egypt. Thames & Hudson. 2006. ISBN 0-500-28628-0)

    De naam Schorpioen is afgeleid van de schorpioen, die afgebeeld is onmiddellijk voor het aangezicht van de farao en onder een bloem met zeven kelkblaadjes is geplaatst. Deze plaats komt overeen met de plaats van Narmer's naam aan de achterzijde van het Narmer palet waar Narmer voorafgegaan wordt door zijn standaard dragers. Maar deze Schorpioen komt niet voor in een serech zoals het wel de gewoonte was bij de andere vorsten uit de Dynastie 0. Hij wordt wel begeleid door een bloem met zeven kelkblaadjes, die wel enkele overeenkomst vertoont met de ster die schijnt deel uit de maken van de naam (of titulatuur) van de de sandaaldrager van Narmer op het gelijknamige palet. Vervangt de bloem de serech als koningssymbool bij de vorsten van Nekhen ? Of maakt ze deel uit van de titulatuur van het personage als een teken van macht (gezien de mogelijks fatale steek van het dier) ? Dit blijft een open vraag. Baumgartel is er in elk geval van overtuigd dat het om een titel gaat. (Baumgartel E. ,

    Op de knotskop zit er trouwens aan de schorpioen een klein pennetje waarmee hij als het ware op een stok of en scepter kan bevestigd worden zoals de standaarden elders op de knotskop en op het Narmer palet. Dit zou dan een argument zijn voor de theorie dat schorpioen helemaal geen naam van een persoon betekent - maar een geografische lokalisatie.

    De protodynastische hiërogliefen bevinden zich nog in hun ontwikkelingsfase en zijn vaak moeilijk te lezen. Maar de dode kievieten aan de standaarden ( zouden de betekenis hebben van Noord-Egyptenaren zoals de negen bogen traditioneel vijanden van Egypte voorstellen. Deze scene werd zo geïnterpreteerd dat koning Schorpioen II, een koning van een van de Opper-Egyptische koninkrijken (This-Abydos, Nagada, Nekhen-Hiëraconpolis) , de aanval had ingezet op Neder-Egypte en de Delta wat dan later zou leiden tot de definitieve verovering ervan door zijn opvolger (?) Narmer (Clayton, Peter A. Chronicle of the Pharaohs: The Reign-by-Reign Record of the Rulers and Dynasties of Ancient Egypt. Thames & Hudson. 2006. ISBN 0-500-28628-0). De kieviet werd in het Oude Rijk echter ook gebruikt als hiëroglief om het "gewone volk" aan te duiden en dus kunnen de standaarden waar ze aan opgehangen zijn ook beschouwd worden als de afbeelding van de steden of nomes die deze Schorpioen II veroverde. K. Cialowicz denkt dat aan het eind van het bovenste register met de rekhyt-bogen en standaarden men een staande koning moet toevoegen met de rode kroon van Neder-Egypte.( Adams - Cialowicz, Protodynastic Egypt, 1997, 8, fig.1 , Cialowicz K. "La tête de massue du roi Scorpion "in 50 Years of Polish Ecxcavations in Egypt and the Nera East. Acts of the Symposium at the Warshaw University 1986, Varsovie, p 82-85, 1994 - Cialowicz K., Remarques sur la tête de massue du roi Scorpion, SAAC8, 11-27, 1997 ).Voor een alternatieve reconstructie door Midant-Reynes en Gautier (die suggereert dat een tweede koninklijke knotskop deel kan hebben uitgemaakt van deze van Schorpioen ) zie hieronder. De knotskop is zowat vijf keer groter dan een functionele knots en ook veel groter dan deze van Narmer. Het gaat hier dus duidelijk om een ritueel voorwerp. Mogelijks gemaakt om een overwinning te vieren. Hij belandde bij de verdeling van de vondsten in het Ashmolean Museum daar de Universiteit van Oxford de opgraving gesponsord had.

  • 2.Hiërakonpolis knotskop2. Een tweede kleiner fragment van een knotskop uit dezelfde cachette te Hiërakonpolis, dat zich nu bevindt in het Universoty College, London met inventaris nummer 14898.) is zo klein dat het weinig toont tenzij de farao zittende onder een baldakijn die het ceremoniële Heb Sed gewaad draagt samen met de Rode Kroon van het Noorden. Dit heeft aanleding gegeven tot verschillende speculatieve theorieën over de identificatie van deze koning. Arkell interpreteerde een nauwelijks zichtbaar teken voor het hoofd van de koning als een schorpioen. (Arkel A., Was kinf Scorpion Menes ?, Antiquity 145-37, p 31-35, 1963 ). Maar Adams (1974) vond geen spoor van een rosette in de breuklijn net voor de krul van de rode kroon en besluit dan ook dat het object ook aan een andere koning van de periode die onmiddellijk aan Narmer voorgaat kan hebben toebehoord. Raffaele suggereerde dat het fragmentair hiëroglief misschien moet geïnterpreteerd worden als als een standaard met een krokodil met rechts neerhangende staart en dus aan Horus Krokodil dient toegewezen.

    

    Cialowicz heeft een overtuignde beschrijving gegeven van deze scene. Hij neemt aan dat het over een Heb Sed viering gaat na een militaire overwinning van de koning. Rechts van de koning zien we een grote naar de koning gekeerde valk met in de rechter klauw een touw dat naar de rechterkant van het geconserveerde fragment loopt. Achter de valk maar lager verschijenen een aantal gevangenen (waarvan één oor duidelijk zichtbaar is ) die met de koord door de valk worden vastgehouden en voorgeleid.

    Midant-Reynes en Gautier (1995, fig. 15) beschouwen dit fragment als een onderdeel van de grote knotskop in het Ashmolean museum. Het zou rechts van het hoofdfragment zijn in te voegen. Het baldekijn is volgens hen tegenover dansers van een repwt -processie geplaats. De valk zou dan niet voor maar achter de koning geplaatst moeten worden tegenover de twee standaarddragers rechts van de naam-hiëroglief.

  • 3.Hiërakonpolis vazen. Kalkstenen vazen door Quibell's te Hiërakonpolis opgegraven (id., Hierakonpolis I, 7-8). Maar in tegenstelling met de opvatting van de auteur kunnen de reliefs van valken (in boten zoals de goden Andjety / Nemty), schorpioenen, bogen en "rekhyt vogels" die de buik van een van deze vazen omringen (op. it., XIX,1 , XXV, photo below) niet met zekerheid worden toegeschreven aan een "Horus Schorpioen van Dynastie 0 evenmin als de geïsoleerde schorpioen op een andere vaas (op. cit., XVII,1 , XXXIII, 1). Wat betreft deze vaas (it, Pl XIX,1) met valken en schorpioenreliefs ( noteer eenzelfde motief op het UC14869 ivoor label ) vindt Dreyer hierin een indicatie voor een soort filiatie of een gift aan elkaar van de verondersteld na elkaar regerende vorsten van de Nagada IIIa2 periode Horus Schorpioen I en Horus Valk (Umm el-Qaab, vol. 1, 173, n. 249).

    Raffaele dateert de schorpioenen op de twee vazen uit de "Main deposit" van Hiërakonpolis en op deze uit de privaat collectie in Kaplony (Kaplony, Steingefasse, 1968, 13, nr. 2.) in een tijdspanne tussen de schorpioenen uit graf U-j te Abydos ( vroeg Nagada III)* en deze van de knotskop uit het Ashmolean museum ( laat NagadaIIIB -vroeg NagadaIIIC1. Daarnaast werd een nog groterer groep van objecten door P. Kaplony (in Orientalia 34, 1965, 132ff., Pl. 19-23; id., I.A.F.; id., Steingefasse, 1968, 13f. (crocodiles, scorpions, turtle on an alabaster vase from a privare collection). , met wisselende graden van betrouwbaarheid aan deze koning toegeschreven. Maar men kan toch niet ponereen dat bijna iedere laat-predynastische voorstelling van een schorpioen naar een of andere koning Schorpioen zou verwijzen. .

    
  • 4.Aboe Oemoeri (Qabilet el-Azayza bij Nag Hammadi) palet : Een palet uit tombe 60 , nu in het Cairo museum J.E. 71326 (24x13,4cm) werd ook door Kaploni aan koning Schorpioen toegeschreven. Het palet is duidelijk vroeg dynastisch van stijl maar lijkt mij geen enkel verband met een koningsnaam te vertonen. De drie schorpioenen (bovenaan) zijn duidelijk onderworpen en zelfs gebonden met een touw of een staaf aan de Horus-valk standaard. Het doet denken aan andere Nagada IIIB-C2 picto-logographische compositie waarbij tot leven gebrachte standaarden of serechs de vreemde vijand onderwerpen ( Raffaelle F. Corpus van Paletten ) I
  
  
  
• ONBEKENDE OORSPRONG:

  Een beeldje van onbekende oorsprong bevindt zich nu in het Staatliches Museum Ägyptischer Kunst München AS 7149 - Het is vervaardigd uit sedimentair gesteente en 11,2 cm hoog.

  
  
  
  
  
  
  

  Op de linker torso is een serech gegrift die zowel als Narmer dan wel als Schorpioen kan worden gelezen. Alhoewel geen van beide mij echt kan overtuigen

• DELTA
  

  • 1.Minshat Aboe Omar Kruik. De tombe 160.1 te Minshat Aboe Omar bevatte een kruik met een ingegrifte serekh [naar van den Brink op.cit., 1996 pl. 28b (Type III)]. Boven de serech bevindt zich een valk . De naam in de serech wordt ofwel gelezen als Aha ofwel als Schorpioen. Het teken lijkt wel enigzins op een gebogen schorpioen met staart boven het lichaam. Staart en hoofd zijn naar rechts gericht, daar waar de valk naar links kijkt. De valk is op de foto vrij goed te onderscheiden maar de schorpioen is totaal onduidelijk.

    
  • 2. Tarkhan inscriptie in inkt. Een kruik uit tombe 315 vertoont een serech in inkt. Van den Brink heeft voorgesteld dat dit mischien een onderste boven variant kan zijn van de kronkel die door Dreyer werd geïdentificeerd op twee vazen en een zegelafdruk afkomstig uit Tarkhan (Wildung, Aegypten vor den Pyramiden, 1981 fig. 32; van den Brink op. cit. pl. 28 a,b: Horus (Krokodil -Sbk of Hmz-) de Bedwinger (cfr. id. op. cit. 1996 en 2001 ); alleen B. Adams heeft een poging gewagd om deze serech met Horus Krokodil te associëren ; G. Dreyer in: B. Adams - R. Friedman (eds.), op. cit. 1992, 259ff) . Deze met inkt beschreven cilindervazen werden door Petrie (T. 1549: Petrie, Tarkhan II, 1914, 11 en pl. 9.3; t. 315: Petrie et al. 1913, 9, 29, pl. 31.66 (verkeerd als Ka voorgesteld) en pl. 60 (hier wordt de vaas niet vermeld; cfr. Kaplony I.A.F. III pl. 1, 2; id. I.A.F. II, 1090.) gevonden in graven 1549 en 315. Kaiser en Kaplony lezen de naam in hun serechs als Schorpioen (met de staart nu onder het lichaam geplooid). Dit is allemaal echter moeilijk te aanvaarden want in beide gevallen ( M.A.O en Tarkhan) is de blikrichting van valk en schorpioen dan tegengesteld aan elkaar. Dreyer (G. Dreyer in: B. Adams - R. Friedman (eds.), op. cit. 1992, 259ff) introduceerde om dit probleem op te lossen een koning Krokodil , als lokale vorst in de Fajoem regio . Althans voo de serechs uit Tarhan maar niet voor deze uit Minshat Omar.

• NUBIË
  

  De graffito werd in rood nagetrokken voor de duidelijkheid

  Een graffito te Gebel Sheikh Suleiman [30] in Boven- Nubia (zone van de tweede cataract) toont een schorpioen met een gevangen in zijn klauwen met nog nog twee menselijke figuren met boog en valse start die naar de schorpioen gewend zijn. Deze scene is volgens F.Raffaele veel vroeger te dateren dan Schorpioen II ,aan wie deze scenen wel eels is toegeschreven . Hij suggereert eerder een chef in de Nagada IIIa (of zelfs Nagada II) periode ( Schorpioen I ?) .

Over welk gebied regeerde Schorpioen II ?

Wanneer men abstractie maakt van zijn zogenaamd graf in Abydos dan zou hij evengoed een koning van Nekhen kunnen zijn die gelijktijdig met Narmer regeerde en misschien door deze opzij werd gezet. De rosette in plaats van de serech zou ook in deze richting kunnen wijzen. Uit de plaats van de vondst kan weinig worden afgeleid daar ook koning Narmers knotskop die zeker een vorst van This was op dezelfde plaats in Nekhen werd gevonden. Dreyer denk trouwens dat Schorpioen II een Thinitische vorst was wiens graf nog niet werd gevonden te Abydos. Later nam hij an dat graf B50 dit van Schorpioen zou zijn.

Wanneer regeerde hij ?

• Volgens sommigen zou hij dezelfde persoon zijn als Narmer/Menes. Zij steunen daarbij op het feit dat ook de koningen van de Eerste Dynastie verschillende namen voerden (David P. Silverman, David O'Connor, Ancient Egyptian Kingship, Brill 1995, p.9). Dus miscchien ook hun voorgangers.
• Anderen argumenteren dat de naam van Narmer's Voorganger (?) Ka, alleen maar een stillistische variant zou zijn van een schorpioen en dat beide eenzelfde persoon zouden zijn met de naam Sekhen.
• Susan Wise Bauer echter houdt het er bij dat Narmer en Schorpioen II , twee verschillende koningen zouden zijn maar dat Schorpioen II zowat honderd jaar voor Narmer zou hebben geregeerd in 3200 v.Chr.Susan Wise Bauer, The History Of The Ancient World (From The Earliest Accounts To The Fall Of Rome), W. W. Norton & Company, Inc., ch.4, pg.22-29)
• Als Schorpioen alleen de witte kroon van Boven-Egypte draagt en een overwinning op de Kivieten heeft geboekt dan moet dit feit zijn voorgekomen voor de vereniging van de Beide-Egyptes en voor Narmer.
• n een recent artikel van de NY Times werd gepostuleerd da koning Schorpîoen oorlog zou hebben gevoerd tegen Nagada rond 3250 v.Chr. Dit is gebaseerd op een serie inscripties genaamd "Het Schorpioen Tableau."