HORUS DJET

Horus Djet ( de slang). Het is de laatste koning wiens naam zuiver pictografisch geschreven wordt .

Plattegrond van het graf te Saqqara

Zijn graf te Saqqara nr 3504 is zeer groot (49,5 x 20 m) het heeft het karakteristiek profiel met afwisselend vooruitstekende en teruggetrokken delen. Een soort trede, rond het ganse gebouw, is bezet met meer dan 300 stierenkoppen in klei met echte horens.

Rij stierenkoppen bij het graf van Hemaka door Emery toegeschreven aan Djet.Ook is hier de structuur van de inspringende panelen duidelijk te zien

Buiten de ringmuur (56,45 x 25,45 m) aan de westelijke, zuidelijke en oostelijke kant vindt men 62 kleine satellietgraven met gebogen dak. De onderbouw van het graf bestaat uit een grote put, uitgehouwen in de rots en door dwarsmuren in vijf kamers verdeeld, waarvan de middelste, de grafkamer, oorspronkelijk houten panelen, ingelegd met stroken bladgoud, bezat. Deze vijf kamers hebben aan de oost- en westzijde een reeks magazijnen en de hele ondergrondse bouw, grafkamer en nevenvertrekken, had een houten plafond. De gehele bovenbouw was hol en verdeeld in vijfenveertig magazijnen en de buitenzijde zoals gezegd was verfraaid met het gewone type inspringende panelen. Zoals bij andere graven van de eerste dynastie waren de grafkamer en de andere onderaardse vertrekken totaal verbrand, maar in dit geval was het verbrande gedeelte hersteld door koning Ka'a. Men nam aan dat dit het noordelijk graf van koning Djet was maar het veelvuldig voorkomen van de naam van een hoge ambtenaar Sechem Ka wijst op de mogelijkheid dat het diens graf is en niet dat van de koning; alhoewel het dubbel zo groot is als het graf van de koning te Abydos. Deze mening heeft momenteel de overhand.

In dit graf werden verscheidene voorwerpen van grote artistieke waarde gevonden vooral gebeeldhouwde houten en ivoren meubelen en spelfiguren.

Zijn werkelijke graf zou dan graf Z te Abydos zijn. Het is veel kleiner dan dit van Saqqara (19 x 21 m) maar er zijn echter meer satellietgraven nml 174. In deze graven werden ongeveer twintig ruw bewerkte stèles gevonden. Ook op een lager gelegen terrein te Abydos had Djet een groot carré van graven van dienstpersoneel, 161 in totaal.

Plattegrond van het graf et Abydos

Het graf bestaat uit een grote put waarin men de restanten van een houten grafkamer heeft gevonden. Deze werd aan drie zijden geflankeerd door magazijnen uit tichelsteen. Er werden verscheidene stèles gevonden waaronder de beroemde stèle met zijn naam in een serech, 1,45 m hoog, die zich momenteel in het Louvre bevindt. Dit werk kan beschouwd worden als het eerste grote Egyptische kunstwerk. Het vertoont een volmaaktheid van ontwerp en van vakmanschap dat in latere tijden nauwelijks werd geëvenaard. De grafkamer bevindt zich ongeveer 3m onder het maaiveld. Uit recente Duitse opgravingen in Oem el Qa'ab is naar voorgekomen dat in centrale gedeelte van de superstructuur onmiddellijk boven de grafkamer er zich een tumulus van bakstenen bevond¹.

Een ander groot graf uit Djet's regering bijna evengroot als dat te Saqqara maar zeer sterk geschonden werd ontdekt te Gizeh (mastaba V). Het was eveneens met satellietgraven omringd. Volgens Emery kan het toebehoord hebben aan een niet bij naam gekende gemalin van Djet.

Het begrafenispaleis van Djet te Abydos bevindt zich ten oosten van dit van Djer en ten noorden van dit van Mer-Neith.

Koning Djet is de koning uit de eerste dynastie waarvan het minst gekend is. Volgens zijn zegels veronderstelt men dat hij de korste regeringsperiode heeft gehad uit de eerste dynastie: ongeveer vijf tot tien jaar.

Hij leidde een expeditie naar de Rode zee waarschijnlijk met het doel de mijnen in de Oostelijke Woestijn te ontginnen. Men heeft inderdaad zijn naam gevonden op een ruwe rots in de Oostelijke Woestijn ten zuiden van Edfoe. Naast hoger genoemde Sechem Ka kennen we, uit zegels gevonden te Abydos, nog een van zijn hogere ambtenaren Hetepsechemwy (Petrie R.T.I .19).

Cartouches en serech van Djet

Djer zou als nebti naam Ita of Iteti gevoerd hebben dit blijkt uit een naamplaatje gevonden te Saqqara. Kenkenes en Oeënephes zijn de twee namen bij Manetho die het meest kans maken om met Djet geïdentificeert te worden. Volgens Manetho regeerde de vierde koning (Oeënephes) drieentwintig (bij Africanus) of tweeënveertig jaar (bij Eusebius). Manetho vertelt dat tijdens de regering van deze koning er en hongersnood zou hebben geheerst in Egypte en dat hij een piramide bouwde bij Kochimi, een plaats die men tegenwoordig met het moderne Saqqara identificeert.

Mensenoffers ?

Zoals we gezien hebben werd het graf van koning Djer omringd door 317 bijgraven. Dit verschijnsel werd ook aangetroffen bij andere graven van de de vorsten van de eerste dynastie en ook bij de grafpaleizen die deze vorsten lieten aanleggen te Abydos. Deze grafpaleizen, rechthoekige bouwwerken, lagen aan de rand van de akkers langs de Nijl in het zicht van de stad. Het was Petrie die het het eerst vermoedde dat het bij deze graven om mensenoffers zou kunnen gaan.

Individuele bijgraven naast het graf van Hor Aha

In de afbeeldingen op enkele etiketten (cfr o.a. vorig artikel over Djer, met het etiket over de processie met de mummie) zien we trouwens een typisch tafereel van een man die een dolk plant in de borst van een andere man. Hieronder wordt een deel van ander etiket afgebeeld met dezelfde offerscиne. In beide gevallen staat een kommetje om het bloed op te vangen tussen beide figuren in. De precieze betekenis is niet bekend maar anderzijds weten we dat in latere tijd het offeren van een mens (misdadiger of gevangene) soms een rol speelde bij bepaalde religieuze rituelen.

Scиne met dolksteek op een deel van een etiket.

In latere perioden was het de gewoonte dat zij, die het dichts bij de koning stonden, ook het dichts bij de koning begraven werden. In bepaalde omstandigheden was het een gunst van de farao om dicht bij hem (bv. in de vallei der koningen) te mogen begraven worden. De pyramiden van het Oude Rijk zijn dan ook omgeven door grote grafvelden van gunstelingen en ambtenaren van de koningen. Maar zij werden pas begraven nadat ze een natuurlijke dood waren gestorven. In het begin van het Egyptische Rijk was een onsterfelijk hiernamaals nog niet voor iedereen bestemd. De gewone sterveling mocht slechts in een soort onderaards hiernamaals van de voorouders op een "voortbestaan na de dood" in de gedachtenis van zijn nabestaanden hopen.Aan de koning was het vergund om een soort "verlossing van de dood" te ervaren. hij werd opgenomen in de goddelijke, aan de hemel gesitueerde, sfeer van het hiernamaals om zo zelf god te worden en onsterfelijkheid te verwerven. Het was de tegenstelling van het eeuwig wonen in de hemel tegenover het "wonen in het graf". Geen woner dus dat men zijn graf zo dicht mogelijk bij dit van de "god" wou hebben. Het is pas tegen het einde van het Oude Rijk dat door de opkomst van de Osiris religie het eeuwig leven aan elke Egyptenaar ten deel kon vallen. Wellicht begon eerst de omgeving van de farao, familie en hoge ambtenaren, en later steeds meer en meer mensen hierop aanspraak te maken. Dicht bij de koning begraven worden zou dan wellicht de kans op een eeuwig leven verhogen.

Bij de graven van de eerste dynastie echter handelt het zich om iets anders. Uit de stиles die in de bijgraven werden gevonden weten we dat het niet om hoge ambtenaren of familie maar om eenvoudige bedienden zoals concubines, dwergen en in enkele gevallen ook om huisdieren ging. Grondig onderzoek naar hun doodsoorzaak zou wellicht wat licht op de kwestie kunnen werpen. Maar helaas waren reeds voor de ontdekkingen door Petrie de graven zo dikwijls geplunderd dat de meeste skeletten verdwenen waren. Er zijn wel een paar intacte graven aangetroffen en uit niets bleek dat de overledenen levend zijn begraven zoals we wel kunnen opmaken uit andere bekende gevallen van menenoffers in het Oude Nubiл, Mesopotamiл en China waar de skeletten in een bijzonder verwrongen positie werden aangetroffen. Ook handelt het hem hier niet om massagraven maar heeft eenieder een bijzonder graf ter beschikking gekregen. Wat toch pleit voor een zekere eerbied van de slachtoffers.

Ook werden geen tekens van onthoofding of andere rituele slachtoffering aangetroffen. Allen blijken een natuurlijke dood te zijn gestorven. Maar wel eigenaaridg is dat ze allen op jonge leeftijd zijn gestorven. Bij de bedienden, bij het graf van Horus Aha begraven, leek geen van hen ouder te zijn geweest dan 25 jaar. Wat er op duidt dat ze kort na zijn dood aan hun eind zijn gelomen.

Foto van een stиle uit een bijgraf. Tekeningen van andere stиles vind je bij het tweede artikel over Djer.

Een verder bewijs hiervoor zijn de graven van de farao's Semerchet en Ka'a, op het eind van de eerste dynastie. Uit deze graven blijkt dat de bijgraven en het graf van de koning aanvankelijk door eenzelfde bouwwerk werden bedekt. Wat er op wijst dat ze allen rond hetzelfde tijdstip zijn gestorven. Toch is dit nog geen bewijs dat ze werden vermoord. Mogelijks benamen ze zich van het leven om zo samen met hun heerser meer kans op een eeuwig leven veilig te stellen. Hoe dan ook deze gewoonte zou snel afnemen. Tegen het eind van de tweede dynastie stonden de graven van de koningen er alleen bij. De Egyptenaren waren te practisch ingesteld om zich op gezette tijden van gewaardeerde en ervaren bedienden aan het hof te laten beroven. In hun plaats zouden beelden en tekeningen de rol gaan vervullen van de vorst op zijn eeuwige reis naar de sterren te vergezellen en hem te dienen. Deze beeldjes werden oesjabti's genaamd. Maar hierover later.

Het graf van koning Ka'a merk op dat de bijgraven onmiddellijk aanleunen bij het graf van de koning en de voorraadkamers.

Eerst de oplossingen van vorige maal. De eerste naam was R.OE.B.R.T. gevolgd door het mannelijke persoonsdeterminatief en dus Robert. De volgende was OE.I.L.L.I.AM ( gelijk oewaarde landgenoten) dus William. De meisjesnamen werden gevolgd door het vrouwelijk determinatief: de eerste M.a.r.i.a. en de tweede C.l.oe.p.d.r.a. wat een authentieke schrijwijze was voor Cleopatra. De koningsnaam was CH.OE.F.OE, wat vergriekst werd tot Cheops. De oplossing van de numerieke vraag bij volgende aflevering.

Hieronder hebben we een naam afgebeeld van koning Djer.  Het is niet zijn Horus naam maar zijn troonnaam zoals deze op de lijst van Abydos voorkomt. We veronderstellen dat het zijn nebti naam zal geweest zijn die door de samensteller van de lijst gebruikt werd als Sa Ra naam, omdat de Sa Ra- naam in de tijd van Djer nog niet bestond maar wel wanneer de lijst werd samengesteld. De nebti naam bestond reeds in de tijd van Djer.

-We lezen Sa Ra ( I.T.TI ) of de zoon van Ra "Iteti" wat door Manetho vergriekst werd tot "Athotis". We hebben een nieuw twee-letterteken leren kennen namelijk ti. In onderstaande figuur staat het als eerste van een reeks twee-lettertekens die we nog zullen nodig hebben. Het is de stamper van een vijzel. De klankwaarde is zoals gezegd ti.

-Het volgende teken stelt een vijver voor met lotusbloemen. Het kan op drie manieren gebruikt worden.
1/ Als IDEOGRAM dwz een teken dat de betekenis heeft van wat het zelf uitbeeldt. In theorie wordt het dan gevolgd door een verticale streep. In deze betekenis staat het voor "vijver met lotus bloemen".

2 /Als DETERMINATIEF: om de betekenis van een woord te duiden. Hier zal het dan staan bij woorden die iets te maken hebben met overstroming of een moeras.

3/ De derde mogelijkheid is dat het teken gebruikt wordt als twee-letterteken met de klankwaarde sj.a =sja of als drie-letterteken met de waarde "a.ch.t"=achet

-Het derde teken is het grondplan van eenvoudig huis en heeft de klankwaarde p.r = per

-Het vierde teken, bestaande uit drie onder elkaar geplaatste golven, heeft als twee-letterteken de klankwaarde m.oe = moe. We hebben reeds gezien dat om het meervoud te vormen een van de mogelijkheden is het voorwerp driemaal te herhalen. Alle golfjes bij elkaar vormen het water. Dus kan dit teken ook gebruikt met verticale streep erachter als ideogram voor water.

Nu de seizoenen : we beginnen achteraan. Bij het seizoen van de grootste hitte, als het ware de zomer. We lezen sj.moe = sjemoe (of chemoe in het Angelsaksisch). Het stelt een bassin (sj) voor met water (moe). Tijdens dit droge seizoen diende men de watervoorraden opgeslagen in bassins aan te spreken. Logisch toch !

In het midden lezer we Pr.r.t en determinatief voor de zon of Ra. Het determinatief van de zon wordt nog al eens gebruikt voor begrippen die iets te maken hebben met de tijd.

De eind "t" daarentegen is de uitgang voor een vrouwelijk woord. Zo weten we dat de eend "sa" zoon betekent. Dochter zal dan geschreven worden sa.t (eend + broodteken). Herinner u ook nb = neb = meester en nb.t = nebet = meesteres. Het vrouwelijk wordt in het Egyptisch gevormd door de uitgang "t" aan het stamwoord toe te voegen. Dit geldt ook voor bijvoeglijke naamwoorden die in geslacht overeenkomen met het naamwoord ( zoals ondermeer in het Frans .). Als  nfr = nefer = mooi dan is in het Egyptisch een mooi seizoen van het uikomen pr.t nfr.t = peret neferet en de mooie meester en meesteres nb nfr nb.t nfr.t  = neb nefer nebet neferet.
Hierbij merken we op dat "en" niet vertaald wordt.

Lezen we dit woord dan als pereret ? Neen want nu komen we op de proppen met een BEGRIP dat we het "FONETISCH COMPLEMENT" noemen. Wat is dit ?

Wel wanneer een Oude-Egyptenaar één, twee- of drie-lettertekens gebruikt kan hij het woord aanvullen zowel vooraan als achteraan met letters die voorkomen in het/de teken/s zelf. Stellen we het teken pr voor als (PR). dan kan dit geschreven worden als (PR), p(PR), (PR)r of zelfs als p(PR)r. Dit allemaal afhankelijk van de stemming, maar vooral het esthetisch gevoel, van de schrijver . Deze tekens worden echter niet uitgesproken of gelezen en dienen alleen om de schrijfwijze van het woord te verduidelijken. Uiteindelijk lezen we dus pr.t . De tweede
r = fonetischcomplemen en wordt niet gelezen. De t = vrouwelijke uitgang maar wordt wel gelezen. Het derminatief is de zon die staat voor iets dat met tijd te maken heeft en wordt evenmin gelezen.  In klankwaarde dus pr.t (spreek uit peret). Maar waarom kozen de Egyptenaren nu juist deze naam voor dit seizoen. Wel het teken (pr), maar met determinatief wandelende beentjes is het werkwoord "pr" en dat betekent: gaan, uitkomen. Dus peret is het seizoen waarin het graan uitkomt. Logisch toch !!!

Het eerste seizoen dan. Hoe moeten we dit woord lezen. Veronderstellen we dat de lotusvijver voor "sja" staat. Dan lezen we A.sja.ch.t. Dit is een mogelijkheid maar als de lotusvijver voor "acht" staat dan lezen we a.(acht).ch.t. waarbij zowel a,ch en t als fonetisch complement dienen en dus niet uitgesproken en waarbij de "t" tevens  dienst doet als vrouwelijke uitgang. De juiste lezing is dus achet. Daarbij dient men nog op te merken dat de lotusvijver, het gehele woord zelf dus, als een soort binnendeterminatief  verwijst naar overstroming. Het seizoen van de overstroming. Zo ziet je maar dat men soms zonder de exacte klankwaarde te kennen men reeds uit het determinatief en de context waarin het woord voorkomt zijn betekenis kan gissen.

De vijfde is een koningsnaam gezien hij in een cartouche staat. Het is de naam van een van de farao's die de pyramiden van Gizeh bouwden. Het is wel de Egyptische versie van de naaam en dus niet de vergriekste versie (dwz Cheops, Kefren en Mycerynos). Het onderste woord in de rij wordt gelezen als IP het betekent meten, tellen, bepalen, onderzoeken, rekenen. De eerste twee tekens kent u en het derde is een determinatief dat staat voor abstracte begrippen. Het kan echter ook als het drieletter teken htp (hetep, hotep) gelezen worden en betekent ondermeer tevreden , verzadig, vredevol zijn. De naam van de farao Amenhotep(Amenhetep) betekent dan ook Amon is tevreden. Om getallen te schrijven gebruikten de Egyptenaren de volgene tekens. Een streepje om de eenheid aan te duiden. Dit werd een tot negenmaal herhaald om de cijfers van 1 tot 9 aan te geven. Het "boogjes" teken om de tientallen aan te geven. Ook deze werden herhaald van 10 tot 90, waarna dan de eenheden volgden. Het "krulletje" dat ook de letter w (of oe) voorstelt stelt ook de honderdtallen voor en wordt eveneens telkens herhaald van 100 naar 900 Het teken dat de duizendtallen voorsteld is een lotus bloem en wordt ook herhaald Het teken dat de tienduizendtallen voorstelt is een duim. Zelfde principe. Het teken dat de honderdduizendtallen voorstelt is een kikkervisje. Zelfde principe Het teken dat de miljoentallen voorstelt is een zittende man met een pluim op het hoofd en de armen naar de hemel gericht. Dit is de standaardhouding voor een iemand die vreugdevol is. 1 miljoen betekende voor Egyptenaar zoveel als oneindig

Het principe was dus dat men met het hoogste cijfer begon ( net als wij) en dit zoveel maal herhaalde als er eenheden waren in die rangorde. U ziet hiervan enkele voorbeelden aangegeven. Als laatste voorbeeld het getal 1.268.345 zou worden geschreven als volgt éénmaal het miljoen teken, gevolgd door tweemaal een kikkervisje (100.000), zesmaal het duimteken (10.000) achtmaal de lotusbloem(1.000), drie krulletjes(100), vier boogjes(10) en vijf streepjes.

Deze tekens kwamen dus overen met onze cijfers daarnaast bezaten de Egyptenaren ook telwoorden ( zoals wij één ipv 1, tien ipv 10, duizend ipv 1000) om deze aantallen uit te drukken. Om de dit in hiërogliefen te schrijven is het nog wat vroeg. Maar voor degene die de klanken zoals ze door Egyptologen worden uitgesproken een willen horen van één tot vijf gaat het als volgt: waa (1), shenoe (2), khemet(3), fedoe(4), djoe(5).

Als we stellen dat wanneer een teken gevolgd wordt door een verticaal streepje het werkelijk betekent wat het teken uitbeeldt ( voorbeeld het teken voor w gevolgd door een vertikaal streepje betekent kwartelkuiken en niet w(oe). Hoe zou je dan 235 mannen (en) 145 vrouwen schrijven ?

Wie was Menes ! Horus Narmer of Horus Aha

Menes was de koning die men van het Nieuwe Rijk af vereenzelvigde met de vereniger van de Beide Landen. De Narmenpalette (zie onder) werd nog tot vrij recent beschouwd als het bewijs van deze vereniging bij middel van een zegerijke veldtocht in de Delta door Horus Narmer. Het lag dus voor de hand Menes en Narmer als een en dezelfde persoon te beschouwen. Daar stond tegenover dat men  in het graf van koningin Neithotep verschillende naamplaatjes (etiketten zouden wij zeggen) had gevonden waarvan men dacht dat men de Horus naam Aha aan de nebti naam MEN kon linken. Er doemde dus een tweede kandidaat op die voor Menes kon doorgaan.

Er is heel wat inkt gevloeid over de mogelijke betekenis van de naam Menes. Een hypothese gaat er van uit dat Menes misschien zelfs geen naam is. Vermits de naam slechts bekend geworden is sinds het Nieuwe Rijk kan het ook  om een misinterpretatie van oude documenten gaan door schrijvers van die tijd of zelfs de vereniging van verschillende koningen in een personage.

Hieronder, onder de rubriek Abydos hebben we reeds aangegeven dat de opeenvolging van Narmer, Aha, Djer, Djet, (Merneith), Den, Adjib, Semerkhet, Ka'a vaststaat en dat het ook de volgorde is waar de koningen van de eerste dynastie zelf aan vasthielden. Men heeft uitgerekend dat het bijna niet mogelijk is dat er meer dan een eenvoudige naamvermelding van Narmer voorkomt op de steen van Palermo. Deze steen is onlangs nog onderzocht geweest door Toby Wilkinson, die alle bestaande fragmenten heeft onderzocht.  Misschien komt hier iets nieuws aan het licht. In elk geval heeft het deel van de steen waar de naam Narmer zou kunnen voorkomen het niet overleefd of het is althans nog niet gevonden. Voorgaande zou er kunnen op
wijzen dat de steen afkomstig is van Memphis (en zijn necropool Saqqara) daar het grootste deel van de informatie slechts handelt over de koningen die vanuit Memphis regeerden en dus Narmer, die als vorst van uit This in Opper-Egypte regeerde, negeerde.

Menes is de eerste naam van de lijst van Abydos (tempel van Sethi I) waar hij anachronistisch in een cartouche wordt geschreven. Cartouches bestonden in deze tijd nog niet. In het canon van Turijn vindt men de naam in de tweede kolom, waar hij tweemaal voorkomt (lijn 10 en 11): eerst met een determinatief voor mens en daarna met een determinatief voor God en dus waarschijnlijk overleden. Menes wordt ook genoemd bij Manetho, Eratostenes en Herodotus. Bij Manetho werd Menes na 60-62 jaar op de troon tijdens een jacht aangevallen door een nijlpaard en gedood. Dit blijft mogelijk voor Narmer die op zijn minst 35 jaar geregeerd moet hebben maar een hoger aantal is ook nog perfect historisch mogelijk. Herodotus noemt Meny de koning die Memphis (Men nefer) stichtte en als residentie aannam.  Memphis werd gebouwd rond een, door Meni gebouwde oude vesting "Witte muur " (Ineb Hedj) genaamd, waar Ptah de hoofdgod was. Deze stad ontwikklede zich met de tijd tot het bestuurscentrum van het land. Later integreerde de "Witte Muur" zich in de westelijk gelegen pyramidestad rond de pyramide van Pepi I (zesde dynastie). Deze pyramide droeg de naam Men Nefer, (solide en mooi). Deze naam lag aan de oorsprong van de Griekse naam Memphis.  De tempel van Ptah die te Memphis tijdens het Nieuwe Rijk gebouwd werd had de naam Hoet-Ka-Ptah (= huis van de ziel van Ptah) en lag aan de oorsprong van de naam Egypte via het Grieks Hikupta=Egypte. De Egyptenaren zelf noemde hun land Kemet (Het Zwarte Land).

Dus

Memphis, zowat 28 km ten zuiden van Cairo, kan al een machtscentrum geweest zijn in de tijd van Narmer. In de necropool van de stad te Saqqara dateren de eerste elite graven slechts van de tijd van zijn opvolger Aha maar verschillende graven in de nabijheid te Helwan dateren van de tijd van Narmer.

Memphis was de ideale plaats om de ganse Delta en de belangrijke handelsroutes naar de Sinai en Palestina in het oog te houden. Ook de Libiërs en de inwoners van de westelijke Delta bleven binnen bereik. Narmer nam volgens getallen op een knots van hem, gevonden te Hiërakonpolis, 120.000 gevangenen en 1.822.000 stuks vee. Geografisch was Memphis dus stukken beter gelegen dan Abydos en gezien het belang van de handelsrelaties met het Nabije-Oosten, in de late predynastische periode, is het bijna onaanvaardbaar dat men gewacht heeft tot de regering van Horus Aha om de hoofdstad naar Memphis te verplaatsen.

Men heeft er lang over gedebateerd of Narmer nu een koning met basis te This of te Hiërakonpolis was. De eigentijdse bronnen pleiten eerder voor de eerste hypothese; zijn graf werd te Abydos gebouwd, maar de meeste attributen die aan zijn regering worden toegeschreven werden gevonden te Nekhen-Hiërakonpolis; waar ze eeuwen na zijn dood herbegraven werden. Hiërakonpolis was een van de sterkste predynastische staten. Hoe de vereniging van de Beide Landen tot stand kwam kan niet meer achterhaald worden. Was het door oorlog of door vreedzame relaties bezegeld met huwelijken ? Maar we onthouden wel dat verschillende jaren na de feiten de herinnering aan voorouderlijke betekenis van centra als Noebt(Nagada) en Nekhen (Hiërakonpolis) voor de eerste koningen van Egypte erg levendig was. De tempels aldaar maakten in die periode dan ook het voorwerp van verschillende herdenkingsplechtigheden uit.

Om een zelfde reden werd de begraafplaats van de vroeg-Thinitische staat, Abydos, behouden gedurende de ganse eerste dynastie als koninklijke begraafplaats juist wegens zijn belang als geboorteplaats van de dynastie "O" koningen, die er begraven lagen in de begraafplaatsen U en B. De nabijgelegen begraafplaats van Oemm el Qaab necropool was gelijktijdig met de vroegste elite graven te Noord-Saqqara, de begraafplaats van Memphis. Het is mogelijk dat de koningen toen reeds te Memphis resideerden maar nog begraven werden te Abydos wegens het uitzonderlijk religieus belang dat gedurende de eertse dynastie aan dit centrum werd toegekend. Een factor van het hoogste belang voor de legitimatie van de regerende familie afkomstig van This. Immers alle koningen van de eerste en tweede dynastie waren afkomstig van This.

We hebben reeds elders aangetoond dat men niet met zekerheid kan zeggen of Schorpioen, Ka en Narmer werkelijk oorlog voerden tegen de koningen van de Delta. Scenes afgebeeld op de voorwerpen toebehorend aan Narmer zouden evengoed typische herhalingen van apothropatische (= het noodlot afwendende) daden kunnen zijn die de macht van de koning om de kwalijke krachten te overwinnen benadrukten en die dus niets te maken hadden met werkelijk gebeurde feiten. Alhoewel het zeer waarschijnlijk lijkt dat de "verovering" van de Delta reeds zou begonnen zijn in de generaties voor Narmer vinden we echter geen evidente tekenen van oorlogsactiviteiten in de vondsten van Ka en Schorpioen in Beneden-Egypte. We zijn dan ook geneigd om te denken dat de eerste stichter van Memphis Narmer is geweest . Dat hij waarschijnlijk het meest betrokken is geweest bij het behoud van de handelsrelaties met het Nabije-Oosten en bij de militaire controle van de grenzen. Aha op zijn beurt, voor wie minder aanwijzingen zijn van zijn aanwezigheid in het buitenland, zou dan zijn krachten hebben gebundeld voor de constructie/organizatie van de jonge noordelijke hoofdstad en meer tijd besteed hebben aan het bezoeken en bouwen van tempels dan in strafexpedities. Dit is op zijn beurt dan weer suggestief voor het feit dat de acties van Narmer tegen de rebellen zeer effectief waren geweest. 'Menes' zou dan een samensmelting (vanuit het Nieuw-Koninkrijkse/Griekse standpunt) kunnen zijn van beide personages.

Cursus Deel 4