Disclaimer
In verband met een recent dispuut omtrent plagiaat wil ik bendadrukken dat deze teksten uiteraard niet origineel zijn maar een condensatie van teksten die over dit onderwerp werden gepubliceerd. Ik kan de geschiedenis van Egypta niet heruitvinden en mijn persoonlijke bijdragen aan origineel onderzoek hierover zijn nihil. Ik tracht hier met zoveel mogelijk bronvermelding een samenvatting te geven over wat hedendaags bekend is.
Ronald Milo
Hierboven vind je een afbeelding van de god HAPI, de Nijlgod of beter gezegd de God van de Overstroming van de NIjl. De Egyptenaren maakten immers een onderscheid tussen de nijl als stroom, die ze "iteroe" noemden, en de welvaart brengende overstroming die ze personifiлerden in de god Hapi. Hij werd meestal voorgesteld met een hangbuikje en hangborsten (een teken van welvaart voor de oude Egyptenaren) en met een haartooi van waterplanten. Vaak wordt hij echter ook in de verschillende provincies ( nomen) afgebeeld met het embleem van de provincie op zijn hoofd. Dit is ook het geval in bovenstaande afbeelding. Hapi werd vooral vereerd te Assoean en Jebel el Silsila waar hij geacht werd rond te dwalen in de grotten bij de eerste stroomversnelling (cataract). In de Delta daarentgen geloofde men dat hij in grot nabij Memfis woonde. Om hem te vereren en gunstig te stemmen werden, meestal in de nabijheid van een nilometer, offergiften in de stroom gegooid.
Een herschikking van het blog is aan de gang om alle delen aanklikbaar te maken vanuit het centrale Inhoudsmenu. Enig geduld wordt op prijs gesteld. Ondertussen kan u nog steeds bij de artikels terecht via de inhoud in rechterkolom
e-mail van de auteur: ronald.milo@skynet.be
07-05-2006
De seizoenen
De seizoenen in hiërogliefenschrift, dit wordt een hele brok.
Eerst de oplossingen van vorige maal. De eerste naam was R.OE.B.R.T. gevolgd door het mannelijke persoonsdeterminatief en dus Robert. De volgende was OE.I.L.L.I.AM ( gelijk oewaarde landgenoten) dus William. De meisjesnamen werden gevolgd door het vrouwelijk determinatief: de eerste M.a.r.i.a. en de tweede C.l.oe.p.d.r.a. wat een authentieke schrijwijze was voor Cleopatra. De koningsnaam was CH.OE.F.OE, wat vergriekst werd tot Cheops. De oplossing van de numerieke vraag bij volgende aflevering.
Hieronder hebben we een naam afgebeeld van koning Djer. Het is niet zijn Horus naam maar zijn troonnaam zoals deze op de lijst van Abydos voorkomt. We veronderstellen dat het zijn nebti naam zal geweest zijn die door de samensteller van de lijst gebruikt werd als Sa Ra naam, omdat de Sa Ra- naam in de tijd van Djer nog niet bestond maar wel wanneer de lijst werd samengesteld. De nebti naam bestond reeds in de tijd van Djer.
-We lezen Sa Ra ( I.T.TI ) of de zoon van Ra "Iteti" wat door Manetho vergriekst werd tot "Athotis". We hebben een nieuw twee-letterteken leren kennen namelijk ti. In onderstaande figuur staat het als eerste van een reeks twee-lettertekens die we nog zullen nodig hebben. Het is de stamper van een vijzel. De klankwaarde is zoals gezegd ti.
-Het volgende teken stelt een vijver voor met lotusbloemen. Het kan op drie manieren gebruikt worden. 1/ Als IDEOGRAM dwz een teken dat de betekenis heeft van wat het zelf uitbeeldt. In theorie wordt het dan gevolgd door een verticale streep. In deze betekenis staat het voor "vijver met lotus bloemen".
2 /Als DETERMINATIEF: om de betekenis van een woord te duiden. Hier zal het dan staan bij woorden die iets te maken hebben met overstroming of een moeras.
3/ De derde mogelijkheid is dat het teken gebruikt wordt als twee-letterteken met de klankwaarde sj.a =sja of als drie-letterteken met de waarde "a.ch.t"=achet
-Het derde teken is het grondplan van eenvoudig huis en heeft de klankwaarde p.r = per
-Het vierde teken, bestaande uit drie onder elkaar geplaatste golven, heeft als twee-letterteken de klankwaarde m.oe = moe. We hebben reeds gezien dat om het meervoud te vormen een van de mogelijkheden is het voorwerp driemaal te herhalen. Alle golfjes bij elkaar vormen het water. Dus kan dit teken ook gebruikt met verticale streep erachter als ideogram voor water.
Nu de seizoenen : we beginnen achteraan. Bij het seizoen van de grootste hitte, als het ware de zomer. We lezen sj.moe = sjemoe (of chemoe in het Angelsaksisch). Het stelt een bassin (sj) voor met water (moe). Tijdens dit droge seizoen diende men de watervoorraden opgeslagen in bassins aan te spreken. Logisch toch !
In het midden lezer we Pr.r.t en determinatief voor de zon of Ra. Het determinatief van de zon wordt nog al eens gebruikt voor begrippen die iets te maken hebben met de tijd.
De eind "t" daarentegen is de uitgang voor een vrouwelijk woord. Zo weten we dat de eend "sa" zoon betekent. Dochter zal dan geschreven worden sa.t (eend + broodteken). Herinner u ook nb = neb = meester en nb.t = nebet = meesteres. Het vrouwelijk wordt in het Egyptisch gevormd door de uitgang "t" aan het stamwoord toe te voegen. Dit geldt ook voor bijvoeglijke naamwoorden die in geslacht overeenkomen met het naamwoord ( zoals ondermeer in het Frans .). Als nfr = nefer = mooi dan is in het Egyptisch een mooi seizoen van het uikomen pr.t nfr.t = peret neferet en de mooie meester en meesteres nb nfr nb.t nfr.t = neb nefer nebet neferet. Hierbij merken we op dat "en" niet vertaald wordt.
Lezen we dit woord dan als pereret ? Neen want nu komen we op de proppen met een BEGRIP dat we het "FONETISCH COMPLEMENT" noemen. Wat is dit ?
Wel wanneer een Oude-Egyptenaar één, twee- of drie-lettertekens gebruikt kan hij het woord aanvullen zowel vooraan als achteraan met letters die voorkomen in het/de teken/s zelf. Stellen we het teken pr voor als (PR). dan kan dit geschreven worden als (PR), p(PR), (PR)r of zelfs als p(PR)r. Dit allemaal afhankelijk van de stemming, maar vooral het esthetisch gevoel, van de schrijver . Deze tekens worden echter niet uitgesproken of gelezen en dienen alleen om de schrijfwijze van het woord te verduidelijken. Uiteindelijk lezen we dus pr.t . De tweede r = fonetischcomplemen en wordt niet gelezen. De t = vrouwelijke uitgang maar wordt wel gelezen. Het derminatief is de zon die staat voor iets dat met tijd te maken heeft en wordt evenmin gelezen. In klankwaarde dus pr.t (spreek uit peret). Maar waarom kozen de Egyptenaren nu juist deze naam voor dit seizoen. Wel het teken (pr), maar met determinatief wandelende beentjes is het werkwoord "pr" en dat betekent: gaan, uitkomen. Dus peret is het seizoen waarin het graan uitkomt. Logisch toch !!!
Het eerste seizoen dan. Hoe moeten we dit woord lezen. Veronderstellen we dat de lotusvijver voor "sja" staat. Dan lezen we A.sja.ch.t. Dit is een mogelijkheid maar als de lotusvijver voor "acht" staat dan lezen we a.(acht).ch.t. waarbij zowel a,ch en t als fonetisch complement dienen en dus niet uitgesproken en waarbij de "t" tevens dienst doet als vrouwelijke uitgang. De juiste lezing is dus achet. Daarbij dient men nog op te merken dat de lotusvijver, het gehele woord zelf dus, als een soort binnendeterminatief verwijst naar overstroming. Het seizoen van de overstroming. Zo ziet je maar dat men soms zonder de exacte klankwaarde te kennen men reeds uit het determinatief en de context waarin het woord voorkomt zijn betekenis kan gissen.
Samenvatting:
Bij het lezen van Oud-Egyptisch waar alle tekens achter elkaar staan zonder spaties of interpunctie richt men zich best eerst tot de determinatieven. Die staan meestal op het eind van het woord en laten ons dus vermoeden waar een woord eindigt en een ander begint.
Naast determinatieven zijn er ook nog ideogrammen. Het zijn tekens die betekenen wat ze voorstellen. Meestal wordt het teken in die betekenis gevolgd door een verticale streep.
Wanneer men de klankwaarde van een teken kent en de klankwaarden van de tekens die ervoor of erachter komen ook voorkomen in de klankwaarde van het teken zelf dan gaat het meestal om fonetische complementen die u helpen om de klankwaarde van het teken te bepalen.
Voorbeeld. Neem in het Nederlands het woord zetel. In het Egyptisch laat men de klinkers weg en men bekomt een woord met klank "ztl ". Deze klank stellen we voor door een tekening van een zetel die we voor het gemak hier zullen voorstellen door (tekening-ztl). Hoe kan men in het Egyptisch nu zetel schrijven.
door (tekening ztl) | . De verticale streep geeft aan dat het om een ideogram gaat met de betekenis van (tekening ztl) die een zetel voorstelt .
door z(tekening ztl) of door z(tekening ztl)l, of door z(tekening ztl)tl of nog door zt(tekening ztl)l enz. De bijkomende letters zijn alle fonetische complementen. Zij zullen verduidelijken wanneer een teken bijvoorbeeld twee klankwaarden bezit om welke klankwaarde het precies handelt.
Om het lijstje volledig te maken kan men aan al die mogelijkheden nog een zittend mannetje toevoegen om aan te tonen dat het hier gaat over iets om te zitten. Dit mannetje is dan het determinatief.
Geen wonder dus dat het Champolion heel wat hoofdbrekens gekost heeft om dit taaltje te ontcijferen en dat hij toen hij de oplossing gevonden had op 14.09.1822 te Parijs in het bureel van zijn broer binnenstormde met de kreet "Ik heb het gevonden" (Je tiens l'affaire) en bewusteloos neerviel en verschillende dagen bewusteloos bleef.
LEREN TELLEN De eerste vijf regels zijn opnieuw namen die je moet trachten te ontcijferen. De vierde is de naam van een befaamde historische koningin en kwam in deze schrijfwijze voor op haar monnumenten.
De vijfde is een koningsnaam gezien hij in een cartouche staat. Het is de naam van een van de farao's die de pyramiden van Gizeh bouwden. Het is wel de Egyptische versie van de naaam en dus niet de vergriekste versie (dwz Cheops, Kefren en Mycerynos). Het onderste woord in de rij wordt gelezen als IP het betekent meten, tellen, bepalen, onderzoeken, rekenen. De eerste twee tekens kent u en het derde is een determinatief dat staat voor abstracte begrippen. Het kan echter ook als het drieletter teken htp (hetep, hotep) gelezen worden en betekent ondermeer tevreden , verzadig, vredevol zijn. De naam van de farao Amenhotep(Amenhetep) betekent dan ook Amon is tevreden.
Om getallen te schrijven gebruikten de Egyptenaren de volgene tekens.
Een streepje om de eenheid aan te duiden. Dit werd een tot negenmaal herhaald om de cijfers van 1 tot 9 aan te geven.
Het "boogjes" teken om de tientallen aan te geven. Ook deze werden herhaald van 10 tot 90, waarna dan de eenheden volgden.
Het "krulletje" dat ook de letter w (of oe) voorstelt stelt ook de honderdtallen voor en wordt eveneens telkens herhaald van 100 naar 900
Het teken dat de duizendtallen voorsteld is een lotus bloem en wordt ook herhaald
Het teken dat de tienduizendtallen voorstelt is een duim. Zelfde principe.
Het teken dat de honderdduizendtallen voorstelt is een kikkervisje. Zelfde principe
Het teken dat de miljoentallen voorstelt is een zittende man met een pluim op het hoofd en de armen naar de hemel gericht. Dit is de standaardhouding voor een iemand die vreugdevol is. 1 miljoen betekende voor Egyptenaar zoveel als oneindig
Het principe was dus dat men met het hoogste cijfer begon ( net als wij) en dit zoveel maal herhaalde als er eenheden waren in die rangorde. U ziet hiervan enkele voorbeelden aangegeven. Als laatste voorbeeld het getal 1.268.345 zou worden geschreven als volgt éénmaal het miljoen teken, gevolgd door tweemaal een kikkervisje (100.000), zesmaal het duimteken (10.000) achtmaal de lotusbloem(1.000), drie krulletjes(100), vier boogjes(10) en vijf streepjes.
Deze tekens kwamen dus overen met onze cijfers daarnaast bezaten de Egyptenaren ook telwoorden ( zoals wij één ipv 1, tien ipv 10, duizend ipv 1000) om deze aantallen uit te drukken. Om de dit in hiërogliefen te schrijven is het nog wat vroeg. Maar voor degene die de klanken zoals ze door Egyptologen worden uitgesproken een willen horen van één tot vijf gaat het als volgt: waa (1), shenoe (2), khemet(3), fedoe(4), djoe(5).
Als we stellen dat wanneer een teken gevolgd wordt door een verticaal streepje het werkelijk betekent wat het teken uitbeeldt ( voorbeeld het teken voor w gevolgd door een vertikaal streepje betekent kwartelkuiken en niet w(oe). Hoe zou je dan 235 mannen (en) 145 vrouwen schrijven ?
Horus DJER en Uitwijding over de tijdrekening van de Egyptenaren2
KALENDER EN BIJGELOOF (DE DERTIENDE MAAND EN DERTIEN ONGELUKSGETAL)
Zoals de meeste volken waren de Egyptenaren zich in het begin niet bewust van de lengte van een jaar. Maar al snel merkte men terugkerende processen op. Het begin van de Nijloverstromingen, het opschieten van het zaad, begin van de moesson, het vallen van de eerste sneeuw, het vallen van het blad enz. Snel werd vastgesteld dat hier ongeveer twaalf maanmaanden tussenzaten. Maar aangezien de lengte van een gemiddelde maanmaand slecht ongeveer 29,5 dagen bedroeg (het jaar dus ongeveer 354 dagen), kwamen na een tijdje de verschijnselen niet meer op het juiste tijdstip. Bij deze maankalenders moest men af en toe een dertiende maaand inschakelen om terug op tijd te zijn. Een dergelijke dertiende maand werd beschouwd als een periode die buiten de normale ordening viel en waar de demonen vrij hun gang konden gaan. Vandaar waarschijnlijk de heilige betekenis van het getal twaalf en de bijgelovige vrees voor het getal 13. Een liggende maan is het hiërogliefteken voor het woord maand. Dit maakt het waaarschijnlijk dat ook de Egyptenaren in het begin met een maanjaar rekenden.
Zoals hoger vermeld wordt voerden de Egyptenaren echter reeds van bij het begin van het derde millenium hun van de maan onafhankelijke kalender in. Maar doordat de werkelijke lengte van zonnejaar ongeveer zes uur langer was dan de 365 dagen die zij als jaarlengte aannamen, verschoof de kalender per vier jaar één dag. Na 700 jaar viel de Nijloverstroming niet meer in het seizoen Akhet en grootste hitte niet meer in het Chemoe-seizoen. Het duurde 1460 jaar om de kalender terug met het zonnejaar te synchroniseren en de Nijl weer in de eerste maand van Akhet te laten overstromen. Julius Caesar voerde in 45 v.Chr ook een van de maan onafhankelijke kalender met schrikkeljaar (om de vier jaar één dag meer) in de zogenaamde Juliaanse kalender. Deze kalender bleef, na een kleine correctie in 1582 door paus Gregorius XIII (Gregoriaanse kalender), tot op heden gehandhaafd.
De Egyptenaren hielden echter aan hun wandelende kalender van 365 dagen vast. Het is pas met de Romeinse overheersing dat om de vier jaar een bijkomende of Epagomendag werd bijgevoegd. Het is de zogenaamde Alexandrijnse kalender die tot op heden nog in voege is bij de Kopten ( christelijke inwoners van Egypte). In de tempels echter rekende men nog steeds met het oude jaar tot in de tweede eeuw n.Chr. Samenvattend: De exacte tijd waarin de aarde één omwenteling om de zon maakt is 365 dagen 5uur en 49 minuten. In Egypte dateerde men:
Eerst volgens een maanjaar van 354 à355 dagen waarbij men dus per maanjaar 10 à 11 dagen voorliep op het zonnejaar.
Om daar aan te verhelpen werd een jaar van drie seizoenen van elk 4 maand van 30 dagen ingevoerd plus 5 epagomenen dagen. Dit jaar was dus 365 dagen lang en liep slechts 5 uur en 49 minuten per jaar voor op het werkelijke zonnejaar.
Dit werd ook opgemerkt we zullen later uitleggen hoe en tenslotte werd de Alexandrijnse kalender ingevoerd waarbij om de vier jaar een schrikkeldag als zesde epagomenendag werd ingevoerd. Dit bracht de jaarlengte op 365 en 6uur wat 11 minuten te lang is. In onze kalender werd dit ondervangen door af en toe, volgens vaste regels echter, een schrikkeljaar over te slaan.
Horus DJER en Uitwijding over de tijdrekening vab de Egyptenaren
HORUS DJER
Tweede vorst van de Eerste Dynastie. Zijn Horus naam betekent" Hij die ter hulp komt". Hij heeft zowat een 45-57 jaar geregeerd volgens de meest waarschijnlijke schattingen. Hij is te vereenzelvigen met Kenkenes of Athotis (ITIT) van Manetho. Volgens Manetho zou hij 17 jaar hebben geregeerd. Op de steen van Palermo komt zijn Horus en Nebti naam ITIT voor op het Canon van Turijn en te Abydos verschijnt hij als ITI.
Nog volgens Manetho zou hij als arts boeken geschreven hebben over anatomie en deze bestonden nog 2800 jaar later in Manetho's tijd.
Labels en zegels van hem werden hoofdzakelijk te Abydos en Saqqara gevonden. Eentje ervan (zie afbeelding hieronder) in ivoor, gevonden te Abydos, schijnt gewag te maken van een bootreis naar DEP (Boetho) en misschien naar SAïS, beide belangrijke predynastische steden in de Delta waren ook godsdienstige centra waar respectievelijk de godinnen Wadji (Oejat) en Neith vereerd werden.
Een houten label uit Saqqara waarop zijn Horus naam voorkomt lijkt een ceremonie voor te stellen waarbij een standbeeld (of mummie) waarboven het teken MS ( mes=geboren worden) overgebracht wordt. Het beeld is gevolgd door edelen en mogelijks door een mensenoffer ritueel. deze plaatjes hebben waarschijnlijk betrekking op de artikelen waaraan ze vastgemaakt waren. Maar ze zijn ook gedateert volgens een bijzondere gebeurtenis die dat jaar plaats gevonden had. Maar onze kennis is nog te rudimentair om deze oudste hiërogliefen te begrijpen.
Interessant is nog een ander ivoren plaatje , ondekt midden de twintigste eeuw, waarop de naam van de stad DEP voorkomt onder zijn serech terwijl een centrale obelisk de naam scheidt van een zittende koe met een jonge scheut tussen de horens en een kleine hiëroglief onder de koe die Akhet, het eerste seizoen voorstelt.
Akhet was de naam van het het eerste seizoen van de door de Egyptenaren gebruikte zonnekalender. We kunnen hier nu wat uitwijden over het Egyptische jaar en kalender. Het jaar omvatte drie siezoenen elk van vier maanden en elke maand bestaande uit 30 dagen zo komen we tot 360 dagen. Hierbij werden nog vijf dagen gevoegd die nergens bij ingedeeld waren en door de Grieken "Epagomenen" genaamd werden. Deze dagen werden beschouwd als geboortedagen van de goden Osiris, Horus, Seth, Isis en Nephtys en aldus ook benoemd. Ze behoorden echter niet tot het oude en ook niet tot het nieuwe jaar en waren dus dagen waarin de chaos onder de vorm van de leeuwengodin Sekhmet regeerde.
Het echte zonnejaar (=tijd waarin de aarde exact één omwentelig om de zon maakt) is echter 365 dagen 5 uur en 49 minuten lang. Dus elk jaar kwam nieuwjaar 5 uur en 49 minuten te vroeg. Wat wij ondervangen hebben door iedere vier jaar een schrikkeldag in te voeren. De meeste kalenders in de vroege oudheid waren geen zonne- maar maankalenders. Het islamitisch jaar is nog steeds een maanjaar en omvat slechts 354-355 dagen en wandelt in een eeuw driemaal door ons kalenderjaar. Een maanmaand wisselt immers van maand tot maand in duur met een gemiddelde lengte van 29 dagen 12 uur en 44 minuten (x 12= 354 dagen en 8 uren)
De drie seizoenen waren
AKHET :het overstromingsseizoen van eind juli tot eind november en tevens planttijd.
PERET: het seizoen van het uitkomen en wassen van het graan, van eind november tot eind maart. Het werd aanzien als winter.
CHEMOE: het warme seizoen van eind maart tot eind juli. Het is de oogsttijd.
De maanden werden genummerd van één tot vier binnen het seizoen. Wij stellen ze gemakshalve voor door Romeinse cijfers. Dit zal ook verder doorheen deze uiteenzetting aangehouden worden. Onze maanden zullen we voorstellen door Arabische cijfers. De maanden werden lang alleen door hun rangcijfer binnen het seizoen aangegeven en pas laat echt benoemd. De namen die ze toen kregen werden bewaard in het Grieks en het Koptisch. Voor de documentatie volgen hier hun namen ook in het Grieks
I = eerste maand van Akhet = Thфth
II = tweede maand van Akhet = Phaфpi
III = derde maand van Akhet = Athyr
IV = vierde maand van Akhet = Choiak
V = de eerste maand van Peret = Tybi
VI = de tweede maand van Peret = Mechir
VII = derde maand van Peret = Phamenфth
VIII = vierde maand van Peret = Pharmoethi
IX = eerste maand van chemoe = Pachфn
X = tweede maand van chemoe = Paяni
XI = de derde maand vn chemoe = Epiphi
XII = de vierde maand van chemoe = Mesorк
Wat betreft de kalender dienen we aan te stippen dat de Egyptenaren het enige volk zijn dat sinds het begin van het derde millennium een abstracte kalende bezat die niet meer op de maanstanden gebaseerd was. Wordt aangevuld
Oplossingen van de namen: 1.SOESAN = suzane 2.ALKSANDR= alexander 3.KAMIL= kamiel 4.PATRISJA= patricia
De naam van alexander zoals hier in hiërogliefen komt historisch voor. De Egyptenaren schreven vreemde namen fonetisch zoals ze hun in de oren klonken en namen ze niet letter per letter over.
Om even te herhalen: de vier bovenste regels hiernaast zijn vertalingen van namen in hiërogliefen kan u ze ontcijferen?
Daaronder vindt u het het woord man. Als individu wordt man geschreven met het teken s gevolgd van het determinatief voor man (een zittende man). Egyptologische uitspraak is se. Dus se is een man geschreven met het teken s dat een grendel voorstelt. De man is een wezen vergrendelt in zijn individualiteit.
Onder de man staat het woord "se.t" of vrouw. We hebben reeds gezien dat de uitgang "t" de uitgang is voor vrouwelijke woorden. Om de uitgangs-"t" van een gewone "t " te onderscheiden gebruiken de Egyptologen een punt voor deze ".t". Ook het determinatief verandert en wordt een zittende vrouw.Nogmaals determinatieven dienen om de betekenis te preciseren en worden niet uitgesproken.
Onder deze dame vinden we het woord "ren" wat "naam" betekent. Het geven van een naam was voor een Egyptenaar van bijzondere betekenis. De naam was een wezenlijk onderdeel van een individu. Een deel dat na zijn fysieke dood overbleef. Meer nog zijn bestaan in het hiernamaals hield op te bestaan zodra zijn naam verdween. Het uitwissen van een naam van iemand die gehaat werd kwam dan ook overeen met zijn eewigdurig verdwijnen. Hierover nog meer later.
Een ander aspect van de mens was zijn "ka" dat hier door het tweeletter teken van de in gebed opgestoken armen wordt uitgebeeld. Meestal vertaald door ziel maar in feite is het een ruimer begrip namelijk "vitale kracht". Alles in het universum bezit deze kracht, mens, dier etc. Zo bestaat eten voor de Egyptenaar uit het opnemen van de "ka" of vitale kracht van het voedsel.
Hieronder vinden we jabiroe vogel afgebeeld. Hij staat voor het tweeletterteken "ba" wat ook als ziel kan vetraald maar eerder op het beweeglijke deel van het bewustzijn slaat (hierover meer later)
Een derde element van de ziel voorgesteld door een ibis comata, met schitterend verenstel. Klankwaarde is "a ch". Wanneer een wezen er in slaagt "ach te worden" is de heropstanding vervolledigd. ( meer hierover later).
Ziezo u ziet voor de Egyptenaren is een mens (se) een samenstelling van diverse onder elkaar werkende krachten (ba,ka)verenigd in het fysieke lichaam waarme hij zijn hemel verdient om tenslotte zalig(ach) te worden.
Opvolger van Narmer en traditioneel de eerste koning van de Eerste Dynastie.
Volgens sommigen is hij de stichter van Memphis en dus ook Menes. Volgens Herodotos zou Menes hiervoor een dam in de Nijl hebben gebouwd om de rivier zo om te leggen dat op het gewonnen land kon worden gebouwd. Waarschijnlijker is dat men AHA moet identificeren met ATHOTHIS van Manetho, die hem de constructie van een paleis te Memfis en een boek over anatomie toeschrijft. Zijn regering waarvan het eind zich ergens rond 3050 zou situeren zou 27-57 jaar geduurd hebben. De ondergrens van het interval lijkt het meest waarschijnlijk. Misschien was het Horus Aha die de cultus van de krokodilgod Sobek en van de Apisstier instelde.
Label uit het graf van Neth-hotep. Voor de serech (men begint van rechts te lezen) staat onder een huisje de nebti titel en daaronder een bordspel dat het teken "men" voorstelt
Zeker is dat hij te maken had met de problemen die oprezen door de recente eenmaking van het land. Waarschijnlijk is dat hij een politiek van vrede met Neder-Egype beoefende. Een van zijn echtgenotes (of zijn moeder) droeg in haar naam deze van de godin Neith. Deze godin werd vereerd te Saïs of Sau een stad in het noorden vande Delta. Haar embleem werd gevormd gekruiste pijlen. Ze werd vereerd tot in de Romeinse tijd, toen men haar met de oorlogsgodin Athene identificeerde. De aanzienlijke tombe van deze Neith-hotep (Neith is tevreden) werd ontdekt te Nagada. Ze bevatte nog een omvangrijke huisraad, waaronder een plaatje met de naam Aha en ernaast de nebti naam uitgebeeld door het teken "men" (bordspel). Volgens sommigen zou dit het bewijs zijn dat Aha Menes is.( zie onder). Garstang legde het graf opnieuw open om het stukje van het plaatje dat ontbrak te vinden. Hij vond niet alleen het ontbrekende stuk waardoor men nu zeker was dat het om het teken "men" ging maar ook nog een ander stuk van een gelijkaardig plaatje waardoor men het middendeel van het eerste plaatje kon reconstrueren. Volgens Emery stelt dit een plechtigheid ter ere van de eenmaking van de Twee Landen voor. Men ziet er twee personages een ceremonie vieren die "het ontvangen van het Zuiden en het Noorden " genaamd wordt. Ze doen dit boven een niet geïdentificeerd object. Dit zou wel eens een eerste afbeelding kunnen zijn van het latere symbool van de vereniging van de Twee Landen namelijk de aan elkaar verbonden papyrus- en lotusplanten.
Volgens Emery zou Neith-hotep de moeder van Aha en echtgenote van Narmer zijn en Bener-ib (Teder hart), een naam die voorkomt op kleine ivoren voorwerpen en naamplaatjes uit Abydos en Nagada, zou dan de echtgenote kunnen zijn van Horus Aha. Mogelijks is haar graf B14 te Abydos.
Op een ander label wordt ons duidelijk gemaakt dat Horus Aha te Saïs nog een tempel voor Neith opgerichtte en de de feesten van Anoebis en Sokar (de gemummifiïerde valkgod) vierde alsook zijn eige Sed-feest, d.i. een verjongingsritueel na dertig jaren regering.
Een houten plaatje uit Abydos vertelt ons over een expeditie naar Nubië. Mogelijks diende hij ook op te treden tegen de Libiërs. Maar over het algemeen genomen verliep zijn regering, ondanks zijn naam Aha, wat "strijder" betekende, vreedzaam. Men neemt ook aan dat er in zijn tijd handelsrelaties met Syrië, Libanon en Palestina bestonden. Schepen uit cederhout, een houtsoort die in Libanon overvloedig voorkomt en waarin later een bedrijvige handel zou worden gevoerd, werden toen reeds vervaardigd zoals blijkt uit de geschriften op de steen van Palermo en de graven van Abydos.
De mastaba te Saqqarra (graf 3357
Een mastaba (graf in de vorm van een Arabische bank waarvan de naam) waarin hij volgens Emery werd begraven, bevindt zich in het noorden van de begraafplaats van Saqqara (de graven van de eerste dynastie aldaar, opgebouwd uit baksteen van modder, waren begraven onder en beschadigd door het zand . Men heeft er verscheidene zegels, vazen en andere objecten gevonden. Deze tombe (graf 3357) werd door Emery als zijn graf beschouwd maar is ofwel slechts een cenotaaf of schijngraf ofwel misschien zelfs het graf van een van zijn voorname functionarissen. De huidige Egyptologen zijn gewonnen voor deze laatste hypothese. De edelenman die dit graf liet bouwen moet wel zeer machtig geweest zijn gezien het feit dat het graf bijgraven met mensenoffers bezat. Het graf in Saqqara (48,2 m x 22 m) bezit 27 voorraadkamers op grondniveau en verder vijf ondergrondse kamers. Het onderaardse deel werd als een grote rechthoekige put uitgehakt in de kiezel en rotsgrond en door dwarsmuren in vijf verdeeld. Deze kamers waren overdekt met hout. Daarboven op de begane grond werd een rechthoekig gebouw opgetrokken. De buitenzijde werd gemaakt van in de zon gedroogde leemtichels en vertoont het patroon van een paleisfacade vergelijkbaar met de facades waarop de serech's (cfr onder) gebaseerd waren. Deze holle optrek werd in een reeks van zevenentwintig kamers verdeeld en werd door twee ringmuren omgeven. In de omgeving van graf 3357 in Saqqara werd een prototype van een begrafenis paleis ( het "Model Landgoed" van Emery-1958) gevonden samen met een groot bootgraf van tichelsteen. Dit bootgraf was waarschijnlijk betrokken bij begrafenis rituelen maar de exacte functie ervan is onbekend.
Het domein behorende bij het graf van Horus Aha, met het bootgraf bovenaan, te Saqqara
Te Abydos waar zich volgens de huidige opvattinggen zijn ware graf bevindt (graf B19) is het grootste graf in de noorswestelijke zone (begraafplaats B). Het meet slechts 11,7 x 9,4 m aan de buitenzijde . De begraafplaatsen te Abydos werden eerst onderzocht,of beter geplunderd, door Amélineau. Flinders Petrie, die na hem kwam, redde wat er te redden viel ondermeer de hogervermelde labels. Frequent worden zowel in Saqqara als in Abydos de afdrukken van rolzegels op stoppen van wijnkruiken gevonden. Vaak dragen ze de naam van een voor de begrafenis verantwoordelijke ambtenaar soms de naam van een koning. In het licht van de analyse van deze zegels en het onderzoek van de heropgravingen die prof.G.Dreyer (Instituut voor archeologie te Caïro) te Abydos uitvoerde is men tot de conclusie gekomen dat de koningen van de eerste dynastie begraven zijn te Abydos. Dit lijkt des te logischer omdat daar ook de graven van hun voorgangers gelegen zijn. Van het graf zelf is de bovenbouw volledig verdwenen en alleen een ondergrondse kamer met tichelsteen bekleed is behouden. In de vloer zijn gaten uitgespaard die hebben gediend voor de palen om het dak te stutten.
Petrie vondt in een kleiner graf naast B19 een gouden staf met de naam Horus Aha. Het doel ervan is niet bekend.
Volgens de klassiek auteur Diodorus werd de koning tijdens een jachtpartij in de Fajoem aangevallen door zijn jachthonden en kon hij zich slechts redden door in het Moëris meer te springen. Een krokodil zou hem naar de overkant hebben gebracht en als dank bouwde hij een stad die hij aan de krokodilgod Sobek opdroeg. Hij zou vrede en beschaving over Egypte gebracht hebben. Indien Menes toch Horus Aha mocht blijken te zijn dan stierf deze volgen Manetho (versie Africanus) in het drieenzestigste jaar van zijn regering aangevallen door een Nijlpaard tijdens een Nijpaardenjacht. Onwaarschijnlijk is dit niet want uit de petrogliefen (rotstekeningen) uit de oostelijke woestijn weten we dat de koningen van oudsher deelnamen aan nijlpaardenjachten.
Tot mijn vreugde is hier in het hotel een Hot-spot voor internet. Zodat ik jullie niet volledig in de steek hoef te laten, maar op al te veel hoeven jullie nu ook niet te hopen !!. Hieronder druk ik al een eerste reeks van tweeletter-tekens af. Men hoeft deze niet te memoriseren maar het is wenselijk de lijst af te drukken om steeds te kunnen raadplegen. Indien je er enkele kan onthouden des te beter. U zult merken dat je naarmate vorderingen maakt steeds meer zult en onthouden en enkele altijd zult blijven verwarren. Merk op dat verscheidene tekens voor dezelfde klank staan en dus door elkaar kunnen gebruikt worden. Maar ook dat het beitel teken zowel voor "ab" als voor "mr" (spreek uit mer- de e die de Egyptologen altijd tussen twee medeklinkers toevoegen om uitspreekbaar te houden-) kan staan ! En dat het teken helemaal onderaan de derde kolom (lijkt op een nietje maar is in feite een rib) zowel voor het eenletter teken "m" als voor het tweeletterteken "im" kan staan. Moeilijke jongens die Egyptenaren !!!
Om u niet direct te ontmoedigen na deze drie kolommen volgen er nog maar vier andere. En een vijftiental drieletter tekens. Dit alleen voor een min of meer volledige documentatie. Het aanleren van de tekens gebeurt progressief. Maar indien je deze lijsten afdrukt kun je hier steeds op terugvallen.
Menes was de koning die men van het Nieuwe Rijk af vereenzelvigde met de vereniger van de Beide Landen. De Narmenpalette (zie onder) werd nog tot vrij recent beschouwd als het bewijs van deze vereniging bij middel van een zegerijke veldtocht in de Delta door Horus Narmer. Het lag dus voor de hand Menes en Narmer als een en dezelfde persoon te beschouwen. Daar stond tegenover dat men in het graf van koningin Neithotep verschillende naamplaatjes (etiketten zouden wij zeggen) had gevonden waarvan men dacht dat men de Horus naam Aha aan de nebti naam MEN kon linken. Er doemde dus een tweede kandidaat op die voor Menes kon doorgaan.
Er is heel wat inkt gevloeid over de mogelijke betekenis van de naam Menes. Een hypothese gaat er van uit dat Menes misschien zelfs geen naam is. Vermits de naam slechts bekend geworden is sinds het Nieuwe Rijk kan het ook om een misinterpretatie van oude documenten gaan door schrijvers van die tijd of zelfs de vereniging van verschillende koningen in een personage.
Hieronder, onder de rubriek Abydos hebben we reeds aangegeven dat de opeenvolging van Narmer, Aha, Djer, Djet, (Merneith), Den, Adjib, Semerkhet, Ka'a vaststaat en dat het ook de volgorde is waar de koningen van de eerste dynastie zelf aan vasthielden. Men heeft uitgerekend dat het bijna niet mogelijk is dat er meer dan een eenvoudige naamvermelding van Narmer voorkomt op de steen van Palermo. Deze steen is onlangs nog onderzocht geweest door Toby Wilkinson, die alle bestaande fragmenten heeft onderzocht. Misschien komt hier iets nieuws aan het licht. In elk geval heeft het deel van de steen waar de naam Narmer zou kunnen voorkomen het niet overleefd of het is althans nog niet gevonden. Voorgaande zou er kunnen op wijzen dat de steen afkomstig is van Memphis (en zijn necropool Saqqara) daar het grootste deel van de informatie slechts handelt over de koningen die vanuit Memphis regeerden en dus Narmer, die als vorst van uit This in Opper-Egypte regeerde, negeerde.
Menes is de eerste naam van de lijst van Abydos (tempel van Sethi I) waar hij anachronistisch in een cartouche wordt geschreven. Cartouches bestonden in deze tijd nog niet. In het canon van Turijn vindt men de naam in de tweede kolom, waar hij tweemaal voorkomt (lijn 10 en 11): eerst met een determinatief voor mens en daarna met een determinatief voor God en dus waarschijnlijk overleden. Menes wordt ook genoemd bij Manetho, Eratostenes en Herodotus. Bij Manetho werd Menes na 60-62 jaar op de troon tijdens een jacht aangevallen door een nijlpaard en gedood. Dit blijft mogelijk voor Narmer die op zijn minst 35 jaar geregeerd moet hebben maar een hoger aantal is ook nog perfect historisch mogelijk. Herodotus noemt Meny de koning die Memphis (Men nefer) stichtte en als residentie aannam. Memphis werd gebouwd rond een, door Meni gebouwde oude vesting "Witte muur " (Ineb Hedj) genaamd, waar Ptah de hoofdgod was. Deze stad ontwikklede zich met de tijd tot het bestuurscentrum van het land. Later integreerde de "Witte Muur" zich in de westelijk gelegen pyramidestad rond de pyramide van Pepi I (zesde dynastie). Deze pyramide droeg de naam Men Nefer, (solide en mooi). Deze naam lag aan de oorsprong van de Griekse naam Memphis. De tempel van Ptah die te Memphis tijdens het Nieuwe Rijk gebouwd werd had de naam Hoet-Ka-Ptah (= huis van de ziel van Ptah) en lag aan de oorsprong van de naam Egypte via het Grieks Hikupta=Egypte. De Egyptenaren zelf noemde hun land Kemet (Het Zwarte Land).
Dus
HOET-KA-PTAH = HIKUPTA = EGYPTE
Memphis, zowat 28 km ten zuiden van Cairo, kan al een machtscentrum geweest zijn in de tijd van Narmer. In de necropool van de stad te Saqqara dateren de eerste elite graven slechts van de tijd van zijn opvolger Aha maar verschillende graven in de nabijheid te Helwan dateren van de tijd van Narmer.
Memphis was de ideale plaats om de ganse Delta en de belangrijke handelsroutes naar de Sinai en Palestina in het oog te houden. Ook de Libiërs en de inwoners van de westelijke Delta bleven binnen bereik. Narmer nam volgens getallen op een knots van hem, gevonden te Hiërakonpolis, 120.000 gevangenen en 1.822.000 stuks vee. Geografisch was Memphis dus stukken beter gelegen dan Abydos en gezien het belang van de handelsrelaties met het Nabije-Oosten, in de late predynastische periode, is het bijna onaanvaardbaar dat men gewacht heeft tot de regering van Horus Aha om de hoofdstad naar Memphis te verplaatsen.
De necropool van Helwan en Toera, gedateerd in de regeringen van Ka en Narmer, suggereert een mogelijke plaats voor de hoofdstad van Neder-Egypte, in dit zuidelijker gelegen centrum. Waarbij dan deze hoofdplaats onder de regering van Aha, indien niet vroeger, naar Memphis werd verplaatst.
Men heeft er lang over gedebateerd of Narmer nu een koning met basis te This of te Hiërakonpolis was. De eigentijdse bronnen pleiten eerder voor de eerste hypothese; zijn graf werd te Abydos gebouwd, maar de meeste attributen die aan zijn regering worden toegeschreven werden gevonden te Nekhen-Hiërakonpolis; waar ze eeuwen na zijn dood herbegraven werden. Hiërakonpolis was een van de sterkste predynastische staten. Hoe de vereniging van de Beide Landen tot stand kwam kan niet meer achterhaald worden. Was het door oorlog of door vreedzame relaties bezegeld met huwelijken ? Maar we onthouden wel dat verschillende jaren na de feiten de herinnering aan voorouderlijke betekenis van centra als Noebt(Nagada) en Nekhen (Hiërakonpolis) voor de eerste koningen van Egypte erg levendig was. De tempels aldaar maakten in die periode dan ook het voorwerp van verschillende herdenkingsplechtigheden uit.
Om een zelfde reden werd de begraafplaats van de vroeg-Thinitische staat, Abydos, behouden gedurende de ganse eerste dynastie als koninklijke begraafplaats juist wegens zijn belang als geboorteplaats van de dynastie "O" koningen, die er begraven lagen in de begraafplaatsen U en B. De nabijgelegen begraafplaats van Oemm el Qaab necropool was gelijktijdig met de vroegste elite graven te Noord-Saqqara, de begraafplaats van Memphis. Het is mogelijk dat de koningen toen reeds te Memphis resideerden maar nog begraven werden te Abydos wegens het uitzonderlijk religieus belang dat gedurende de eertse dynastie aan dit centrum werd toegekend. Een factor van het hoogste belang voor de legitimatie van de regerende familie afkomstig van This. Immers alle koningen van de eerste en tweede dynastie waren afkomstig van This.
We hebben reeds elders aangetoond dat men niet met zekerheid kan zeggen of Schorpioen, Ka en Narmer werkelijk oorlog voerden tegen de koningen van de Delta. Scenes afgebeeld op de voorwerpen toebehorend aan Narmer zouden evengoed typische herhalingen van apothropatische (= het noodlot afwendende) daden kunnen zijn die de macht van de koning om de kwalijke krachten te overwinnen benadrukten en die dus niets te maken hadden met werkelijk gebeurde feiten. Alhoewel het zeer waarschijnlijk lijkt dat de "verovering" van de Delta reeds zou begonnen zijn in de generaties voor Narmer vinden we echter geen evidente tekenen van oorlogsactiviteiten in de vondsten van Ka en Schorpioen in Beneden-Egypte. We zijn dan ook geneigd om te denken dat de eerste stichter van Memphis Narmer is geweest . Dat hij waarschijnlijk het meest betrokken is geweest bij het behoud van de handelsrelaties met het Nabije-Oosten en bij de militaire controle van de grenzen. Aha op zijn beurt, voor wie minder aanwijzingen zijn van zijn aanwezigheid in het buitenland, zou dan zijn krachten hebben gebundeld voor de constructie/organizatie van de jonge noordelijke hoofdstad en meer tijd besteed hebben aan het bezoeken en bouwen van tempels dan in strafexpedities. Dit is op zijn beurt dan weer suggestief voor het feit dat de acties van Narmer tegen de rebellen zeer effectief waren geweest. 'Menes' zou dan een samensmelting (vanuit het Nieuw-Koninkrijkse/Griekse standpunt) kunnen zijn van beide personages.
Iemand heeft ooit eens de hypothese geopperd dat er twee op elkaar volgende unificaties zouden geweest zijn. Een eerste door Narmer die dan maar een paar jaar stand zou hebben gehouden gevolgd door een tweede door Aha. Er is geen enkel bewijs hiervoor en Aha schijnt ondanks het feit dat zijn naam de "vechter" betekend een vredelievender vorst te zijn geweest dan Narmer. Dat de acties van Narmer inderdaad effectief zijn geweest daarop wijst ook het toenemen van de grootte van de mastabas ( graven) van de elite in de begraafplaats van Memphis Saqarra.
OP ALGEMENE AANVRAAG VAN JUIST GETELD EEN MAN HEEFT DE REDACTIE BESLOTEN TOCH DOOR TE GAAN MET HET BLOG NAAST DE WEBSITE OP HTTP://RONALDMILO.T35.COM HET RITME ZAL WEL BEDUIDEND LAGER LIGGEN GEZIEN WE DE WAS EN DE STRIJK VAN BLOG HTTP://BLOGS.SENIORENNET/MILO OOK MOETEN VERZORGEN
RONALD MILO OOK BEKEND ALS DE ZWARTE MADAM
EIKES, er zit een spinnekop op mijn ander blog - van poëzie-
Of die roste anemoon van het vuurpeleton op bezoek in mijn gastenboek. Ik had het wel een beetje uitgelokt. Maar toch . Strings, jartellen, en gummiekes op de koop Mijn huishoudster vergaat van wanhoop Ze moet dit allemaal opkuissen die vieze troep Ze heeft veel goesting om anemoon een sparkingsken te geven op haar poep.
1.Wat er kan ingezameld worden : kledij - schoeisel - kleine elektronische, of niet electronische keukenapparatuur - huishoudartikelen - toiletartikelen - kinderspeelgoed - schrijfgerei en papier - leesboeken Nederlands en Frans - baby artikelen (wastafel, badje enz..) - klein werkmateriaal, elektrisch of niet. Kortom al wat bruikbaar is in een huishouden.
Belangrijk: - Aan versleten en uitgerafelde kledij, schoeisel, of kapotte apparatuur heeft niemand wat aan, het overbelast enkel het voertuig. - Broeken, vesten, overjassen, anorak's, kleedjes enz.., waar de ritssluiting aan ontbreekt of stuk is, kan evenmin worden gebruikt. - Kledij waar er knopen aan ontbreken is eveneens af te raden, doch wel aanvaardbaar.
2. De Verpakking: a) in plastieken zakken, wat gemakkelijk stapelt, maar het nadeel heeft dat de kledij er verkreukt uitkomt, vooral indien ze niet met zorg werd ingepakt. b) in kartonnen dozen, wat minder goed stapelt gezien de diverse afmetingen, maar daarentegen wel minder kreukt. Beiden mogelijkheden mogen worden toegepast . Informatief Waar er bijzonder aandacht dient worden aan besteed is het feit dat alle kledij moet gewassen en gestreken zijn. Dit is bovenal een kwestie van hygiëne, doch eveneens om praktische redenen. Er zouden handen en tijd tekort schieten om het zelf te doen. Het systeem zit namelijk ineen als volgt; de kledij die binnenkomt wordt gekeurd op winter-, en zomerkleding, vrouwen-, mannen-, en kinderkleren, en naargelang de diverse maten. Alles wordt dan netjes geplaatst op rekken en in kasten. Elke vrijdag krijgen de mensen de keus om onder toezicht van een aangestelde verantwoordelijke, gepaste kledij uit te kiezen. Moest deze manier van werken niet worden gehandhaafd en zou de kledij er ongewassen of ongestreken in zakken bijliggen, zou het een onmogelijk taak worden om deze uit te delen. Het zou bovendien een onoverzichtelijk rommel worden waarbij alles in 't honderd zou lopen.
Verdere inlichtingen : Jean Fredrik Peeters-, e-mail: peeters.jean2@wanadoo.fr Opapat -Patrick Vincke -, e-mail: patrickvincke@telenet.be Voorlopig meewerkende blog's waar deze boodschap bij regelmatige
Hieronder worden een viertal tekens aanggeven die ook kunnen gebruikt ipv de klassiekers uit het alfabet.
N.B. Voor een beklemtoonde of lange e neem je w (oe), i of a naargelang de klankwaarde hier min of meer bij aansluit. Probeer ook zoveel mogelijk de tekens in vierkantjes te rangschikken. Stuur een mail met je naam indien je wenst dat deze gecontroleerd wordt. Vergeet de determinatief niet zoals ik deed hierboven.
OPLOSSING VAN VORIGE OEFENING: Dag= hrw=heroe, nacht=grch=gerech
In 1896 ondekte De Morgan, die toen aan het hoofd stond van de Archeologische Dienst van Egypte, een zeer groot graf te Nagada. Op grond van daar gevonden voowerpen dacht hij dat dit het graf van Hor(us)-Aha, de eerste koning van de eerste dynastie was. Door later onderzoek is men echter te weten gekomen dat het waarschijnlijk het graf van Neith-hotep, de moeder van Horus Aha was. Een belangrijke vondst in dit graf echter was een klein naamplaatje waar naast de naam van Horus Aha ook "Men". Op grond daarvan dacht men de "Menes" van Manetho te kunnen identificeren met Hor Aha. Maar later werden er te Abydos ook kruiken gevonden waar op de zegels de naam Horus Narmer naast die van Men voorkwam. Dus een pat-stelling.
In 1897 begon Amйlineau te graven te Abydos in een streek die men de "Oem-el-Qa'ab" of de "Moeder der Potten"
noemt naar het grote aantal potscherven dat daar gevonden wordt. Amйlineau ontdekte er een aantal putgraven die men destijds identificeerde als de graven van de koningen uit de archaïsche periode (1e & 2e dyn.) Maar dit draaide terug uit op een grote ramp voor de Egyptologie. Amйlineau was niet archeologisch geschoold en richtte alleen zijn aandacht op het zo snel mogelijk en zoveel mogelijk kunstschatten bij elkaar te schrapen om zijn geldschieters ter wille te zijn. Het verhaal gaat zelfs dat hij bij vasen die in dubbel voorkwamen hij er één liet kapotslaan om de waarde van de andere te verhogen. Waarschijnlijk liep het echter niet zo een vaart. Maar feit is dat dit zo belangrijke terrein grondig door elkaar werd gehaald. Na vier jaar liet hij echter zijn concessie verlopen en het was de zeer nauwkeurige Petrie die deze overnam. Onmiddellijk hervatte hij de opgravingen en kon hij redden wat er te redden viel. Hij wist de architectonische evolutie van deze graven te ontrafelen en kon met de talrijke vondsten een volgorde op voor de koningen van de eerste dynastie opstellen. Zodanig dat zijn reconstructie vrijwel ongewijzigd tot vandaag de dag wordt aanvaard.
Naamplaatje van Narmer gevonden te Abydos
De necropool zegels van de eerste dynastie die nog vrij recent in 1987 te Abydos in de Oem el Qa'ab graven van Horus Den en Horus Ka'a gevonden werden en waar de namen van de koningen alternerend voorkomen met de titel Horus en de epitheton Chentia-mentioe, leggen de volgorde van de koningen van de eerste dynastie vast. Waarom ? De Chentia-mentioe titel is namelijk een oude vorm van de titel Osiris, die men voorbehield aan de overleden koning en in een later tijdvak zelfs aan iedere overledene. Men mag dus aannemen dat wanneer zoals op deze zegels het geval is twee koningen voorkomen, de ene met een Horus naam en de andere met de titel Chentia-mentioe, het hier gaat om de opvolger en zijn overleden voorganger. Aldus is de volgorde van de Horus namen Narmer, Aha, Djer, Djet, (Merneith), Den, Adjib, Semerkhet, Ka'a nu volledig vastgelegd. Het is bijzonder voornaam dat deze volgorde door de koningen zelf erkend werd als de legitieme volgorde.
De Turijnse Koningslijst of de Canon van Turijn is evenzeer een tragisch geval. Het is een unieke papyrus geschreven in het hiлratisch ( =vereenvoudigde vorm van het hiлrogliefenschrift). Hij wordt momenteel bewaard in het Egyptisch museum van Turijn vanwaar zijn naam.
Onvoldoende ingepakt bij transport werd hij beschadigd en bestaat heden uit 160 kleine fragmenten waarvan er ook verschillende verloren zijn gegaan. Toen de payrus in 1822 door de Italiaan Bernardino Drovetti ontdekt werd in begraafplaats te Thebe was hij vrijwel intact. Hij behoorde lange tijd tot de Egyptische collectie van de koning van Sardiniл maar bij zijn aankomst in het museum was hij zwaar beschadigd.
Het belang van deze papyrus werd voor het eerst erkend door Jean-Franзois Champollion, de ontcijferaar van het hiërogliefen schrift die, later gevolgd door Gustavus Seyffarth, de reconstructie en restauratie van de papyrus aanvatte. Alhoewel zij erin slaagden de meeste fragmenten op hun juiste plaats bij elkaar te puzzelen ontbreken nog talrijke stukken.
De papyrus meet 170 bij 41 cm. Het begin en het einde zijn volledig verloren gegaan. Op de voorzijde vinden we een soort taxatie- en belastingsformulier voor personen en venootschappen waarvan de namen zijn aangegeven. Het is echter de achterzijde die ons het meest interesseert. Hier vinden we een lijst van goden, halfgoden, geesten en mythische en menselijke koningen die Egypte hebben geregeerd vanaf het begin der tijden tot de periode waarop de papyrus werd beschreven. De voorzijde dateert zeker van tijdens de regering van Ramses II ( ca 1200 v.Chr.). Op de achterzijde kan geschreven zijn vanaf deze tijd tot eventueel de twintigste dynastie. Het feit dat de lijst op de achterzijde van een ander document werd geschreven lijkt er op te wijzen dat de schrijver het document weinig belangrijk vond. Mogelijks was de lijst bedoeld als oefening in een schrijversschool. We tasten echter in het duister over het feit welke bronnen de schrijver gebruikte als basis voor zijn lijst. Copiëeerde hij een bestaande papyrus ? Indien zo, waarom en wat gebeurde er met het origineel? Hoe werd dit op zijn beurt dan samengesteld ? Of deed de schrijver opzoekingen in de tempelarchieven en compileerde hijzelf een lijst aan de hand daarvan ? Niet zeer waarschijnlijk maar indien zo dan maakt het van de papyrus wel een zeer uitzonderlijk document. Uniek is hij echter toch daar het geen cultus lijst, zoals die van Abydos en Saqqara, is waar de koning zijn voorouders, beter gezegd voorgangers vereerd, om te bewijzen dat hij hun waardige opvolger is. In zo een propaganda document kan de koning naar willekeur namen van koningen die hen niet zinnen weglaten. Niet zo in de Turijnse lijst want zelfs de, bij de Egyptenaren weinig populaire want vreemde Hyksos koningen, worden er in opgesomd.
Begin en einde van lijst zijn verloren gegaan. Een eventuele inleiding en de lijst van de koningen van de zeventiende dynastie vinden we dus niet terug. De papyrus was onderverdeeld in een onbekend aantal kolommen of pagina's waarvan er slechts 11 overblijven. Naar het einde toe neemt het aantal regels per pagina toe alsof de schrijver begon in te zien dat hij niet alle namen op het document zou krijgen. De koningen zijn in groepen gerangschikt. Hun naam komt voor in een cartouche. Dit is een anachronisme voor de eerste koningen tot en met koning Hoeni van de derde dynastien, daar pas van af die tijd een cartouche werd gebruikt. De namen van deze koningen lijken op deze die werden gebruikt in de Abydos en Saqqara lijsten en zijn dus duidelijk verschillend van hun Horusnaam waaronder ze op monumenten voorkomen. Voor de latere koningen van de eerste dynastie lijkt hun "nebti" naam genoteerd. Maar hoe men aan de namen van de rest van de koningen van de eerste en ook deze van de tweede en derde dynastie is gekomen is niet geweten.
De eerste dynastie in de papyrus van Turijn
Achter de naam van elke koning wordt het aantal van zijn regeringsjaren vermeld; soms top op maand en dag precies. Maar dit aantal jaren schijnt onwerkelijk hoog voor sommige koningen van de eerste en tweede dynastie en is dus waarschijnlijk niet correct. Alhoewel een aantal onderzoekers aannemen dat het in die bijzondere gevallen zou gaan om de ouderdom bij overlijden van de koning. Dit lijkt niet zeer waarschijnlijk
De koningen zijn ook gegroepeerd en wel naar de stad waarin ze resideerden. Dit komt niet helemaal overeen met de dynastiЁëen die Manetho gebruikte. Dit wijst erop dat de notie dynastie zich nog niet ontwikkeld had in de negentiende of twintigste dynastie. Als dit geen contradictio in terminis is! Soms wordt het totaal aantal jaren dat een groep koningen regeerde aangegeven
Dus spijts het feit dat deze papyrus onvolledig is en dat de wijze van ordenen van de fragmenten zo nu en dan eens werd aangevochten is deze papyrus een voorname bron van kennis van de chronologie van de farao's van de eerste tot en met de zeventiende dynastie
1. Het eerste woord "beeld" met het kwartelkuiken "oe" heeft als klankwaarde "toet" en komt dus voor in de naam Toet-anch-amon. 2. De hiërogliefen voor "vrijen" met andere woorden " copulatie" zoals het in het woordenboek staat is nk (nek, zonder u). Het determinatief laat hier trouwens weinig twijfel over de betekenis van het woord bestaan.
Kleine herhaling
De Egyptenaren hadden geen alfabet maar tekens. Om deze tekens te kunnen overzetten naar onze taal en de aldus gevormde woorden te kunnen lezen en vertalen maken wij ook gebruik van tekens. Normaal zijn dit de tekens of letters van ons alfabet. Tegenwoordig echter worden de hiërogliefen getranscibeerd of omgezet in een reeks spellingstekens die door alle egyptologen in alle delen van de wereld begrepen kunnen worden. Hiervoor werd een speciaal aangepast alfabet van specifiekespellingstekens of karakters uitgedacht. Dit is het transcriptie/ transliteratie alfabet. Voorlopig zullen we hier nog geen gebruik van maken omdat dit de zaken onnodig zou compliceren. Later zal het echt wel noodzakelijk worden om dit transcriptie alfabet aan te leren. Momenteel zullen we nog transcriberen naar ons eigen alfabet.
Dit overzetten van Egyptische tekens naar een ons bekende reeks tekens of alfabet heet dus transcriptie of transliteratie. Transcriptie komt van het Latijn waar trans "over" en scibere "schrijven" betekent. Eens de transcriptie volbracht krijgen we aldus een reeks Egyptische woorden die dan naar een andere taal kunnen worden "vertaald".
Daar de Egyptenaren geen klinkers schreven in hun woorden kunnen deze ook niet worden getranscribeerd. Om een opeenvolging van medeklinkers uitspreekbaar te houden hebben de egyptologen een trukje uitgevonden. Ze plaatsen namelijk een doffe "e" tussen de verschillende medeklinkers. Het woord "nfr" b.v. wordt egyptologisch uitgesproken als "nefer". We zullen vasthouden aan deze gewoonte zolang we het transcriptie alfabet niet gebruiken. Dit plaatsen van een doffe "e" is echter slechts conventie en het kan dus zijn dat in het echte Egyptisch nfr uitgesproken werd als nefar, nofer, nefor of wat dan ook. Slechts diepgaand onderzoek met het latere Koptisch of vergelijking met de uitspraak van bepaalde Egyptische leenwoorden in andere talen waar wel klinkers geschreven worden kan hierover enig uitsluitsel brengen.
Bepaalde woorden zijn echter zodanig ingeburgerd onder een, meestal vergriekste transcriptie, dat het enigzins vreemd zal aandoen om deze volgens de correcte transliteratie uit te spreken. Zo kennen we b.v. allen de god Amon. Transcriptie van de hiërogliefen die zijn naam vormen geeft ons echter "Imn" wat de Egyptologen dan uitspreken als Imen.
HOE FUNCTIONEREN DE HIËROGLIEFEN
We gaan hier vijf hoofdfuncties opsommen van de hiërogliefen. Belangrijk echter is te onthouden dat één hiëroglief verschillende van deze vijf functies kan vervullen. Een pictogram kan ook een fonetisch teken zijn en zelfs een determinant enz.. He is dus niet zo dat een bepaalde groep hiërogliefen uitsluitend als determinanten een een andere als pictogrammen diende.
1. PICTOGRAM FUNCTIE
De eerste functie is deze van pictogram ook wel eens idioom of logogram genoemd. Een pictogram is een teken dat betekent wat er afgebeeld is en het afgebeelde is een rëel voorwerp of ding, mesn of een deel ervan.
De hiëroglief die we als onze "r" transcriberen en die een mond voorstelt wordt dan in zijn pictogram functie gebruikt om werkelijk "de mond" aan te duiden.
De hiëroglief voor onze "b" stelt een deel van een been voor en kan naast de fonetische functie" b" ook als pictogram in de betekenis van "een been" gebruikt worden.
Wanneer een teken in die zin gebruikt wordt zal de Egyptenaar ons dit echter duidelijk maken door bij deze "r" of "b" hiëroglief een klein verticaal streepje te zetten dat betekent dan "kijk dit teken betekent wat er getekend staat mond, been en niet r of b".
Het is duidelijk dat men door deze beeldtaal niet het ganse vocabularium ( circa zeventienduizend woorden) kon voorstellen
2.IDEOGRAM FUNCTIE
Dit brengt ons een stap verder . De hiëroglief wordt niet gebruikt als beeld voor een bestaande zaak maar als een idee dat er aan verwant is. Een gekromde op eens tok leunende oude man wordt gebruikt als het woor "iaw" wat betekent "oud" terwijl de kop van een luipaard gebruikt wordt om het woord "pehti" te schrijven wat "krachtig" betekent.
3. FONETISCHE FUNCTIE
De meerderheid vand e hiërogliefen wordt hoofdzakelijk als fonetische tekens gebruikt. Ze worden fonogrammen of klanktekens genoemd. Fonogram is afgeleid van het Griekse woord fone wat "klank" of "toon" betekent. Zo als de tekens in alle alfabetten geven de hiërogliefen hier dus een klank weer. Dit Egyptisch alfabet is echter geen alfabet dat meetsal uit een vijfentwintig tekens bestaat maar een behoorlijk uitgebreid "klankteken systeem".
De fonetische hiërogliefen kunnen worden ingedeeld in drie soorten
1. Unileterale hiërogliefen: tekens die overeenkomen met één letter van ons alfabet( b, s, k) of één klank (ch,sj, oe). Die staan in het zogenaamde korte "Egyptische alfabet", dat u vindt in deel 2 van de cursus
2. Bileterale hiërogliefen : tekens die overeenkomen met twee letters van bij ons :vb. nb, mr, mn enz. Die tekens zien we later. We kennen er al eentje dat is het mandje met betekenis " meester" en klankwaarde "nb" (neb uitgesproken en door Egyptologen)
3. Trileterale hiërogliefen: tekens die overeenkomen met drie letters van bij ons vb.: nfr, ntr, kpr ook die zien we later.
4. DETERMINATIEVE FUNCTIE
De zogenaamde determinatieftekens of determinanten zijn tekens die aan het eind van een woord worden geplaats om duidelijk te maken waarover het gaat.
Vermits er geen klinkers worden geschreven in het Egyptisch kent men vele woorden die met dezelfde letters worden geschreven maar die iets anders betekenen vb: ankh wil zeggen "adem leven ", maar ook "goddelijk oog", "koren", "bloemenkrans", "steenblok", "geit". Om wat het dan gaat als hij "ankh" schrijft, dit zal de Egyptenaar ons duidelijk maken door telkens achter ankh een determinatief te zetten, een korenaar als het om koren gaat, een bloem als het om een bloemkrans handelt enz. Dit maakt het ons gemakkelijker om al deze woorden te duiden.
Deze tekens maken dus geen deel uit van de spelling van het woord en worden ook niet uitgesproken ze helpen ons allen bij het bepalen van de aard van het woord.
Een bijkomend voordeel van de determinanten is dat ze steeds aan het eind van het woord geschreven worden. Vermits het hiërogliefenschrift geen interpunctie of spaties tussen woorden kent maar alles na elkaar wordt geschreven laten de determinanten vaak toe te bepalen waar een woord eindigt. Dit wordt nog practischer daar vele hiërogliefen uitsluitend als determinant werden gebruikt.
Vermits een determinant nooit voorkomt na een pictogram (dat met een verticale streep wordt aangeduid) weten we dat de tekens die er aan voorafgaan fonetische tekens zijn.
5. FONETISCHE AANVULLINGSFUNCTIE
Ook wel fonetische complement(functie) genoemd. Het zijn uitsluitend hiërogliefen die tot de unileterale fonetische reeks behoren die hiervoor in aanmerking komen. Ze worden uitsluitend gebruikt bij bi- en trileterale hiërogliefen en herhalen dan één of twee van de medeklinkers waaruit de bi- of trileteraal is samengesteld . Ze maken dus geen deel uit van de spelling van een woord en worden dus evenmin als de determinanten uitgesproken.
vb : trileteraal " htp" wordt achteraan vaal vergezeld van extra t en p. Letterlijk staat er htptp maar de laatste tp en p dienen alleen maar om aan te duiden dat het over de trileteraal htp gaat en men dient dus te lezen htp en niet htptp
HET VERDERE ALFABET
Het been staat voor de letter "b", het rechthoekig zitje voor de letter "p", de gehoornde adder voor de letter"f" (zijn beet was dodelijk), de uil voor "m" en het getand lijntje, dat watergolfjes voorstelt voor "n", de mond wordt "r".
De vier volgende tekens hebben een verwante klank: het eerste teken dat het grondplan van een eenvoudig huisje voorstelt zullen we translitereren als "h", het volgende teken is een gedraaide wiek en vertegenwoordigd "een aangeblazen h" , het rondje met de streepjes in (maar vaak worden die streepjes ook weggelaten) is waarschijnlijk een placenta en beduidt een zachte "ch" zoals in "ich" (het Limburgs ik). Het volgende teken is mogelijks de vulva van een koe en zal bij translitereren als harde "ch" uitgesproken worden zoals bij "ach so" in het Duits.
We gaan ongenadig door. Het volgende teken stelt een deurslot voor (stok over twee haken geslagen) en betekent "z" of "s". Daarna vinden we en soort haak maar in feite gaat het om een kleed dat een nobele over de arm heeft geslagen het staat voor "s". De rechthoek stelt een waterbekken voor en betekent "sj". Het driehoekje is de helling van een heuvel en stelt een harde "k" voor (zoals de q in Q-music ). Het korfje met het oortje stelt een gewone k voor. Het volgende teken is een voetstuk om een vaas op te zetten en wordt uitgesproken als een harde "g" uit "good" in het Engels.
Dit zijn de laatste loodjes: het halve cirkeltje is een broodje en wordt "t", het is bovendien de uitgang voor iets vrouwelijk. Volgende hiëroglief is een koord om grazend vee aan vast te maken en staat voor "tj" of "tsj". Het handje betekent "d" en tenslotte de slang (cobra) is equivalent met "dj"
Tracht deze tekens te memoriseren en tracht ze ook te tekenen. Wat ze als voorwerp betekenen hoeft u niet te onthouden maar het kan wel helpen bij het memoriseren.
In de volgende les gaan we nog een vijftal tekens leren die gebruikt kunnen worden als alternatief voor w/oe, n, m, i en tsj en gaan we onze naam leren schrijven !
OEFENING
Translitereer of zet om naar onze klanken:
De determinatieven die dus niet dienen uitgesproken zijn zon (voor dag) en het baldakijn waaraan een ster hangt( voor nacht)
We gingen het vandaag hebben over de papyrus van Turijn met de koningslijst. Maar er is nog een andere papyrus van Turijn en toevallig las in de campuskrant van de Universiteit van Leuven een artikel waar ondermeer deze papyrus in voorkomt naast twee ostraca (potscherven waarop geschreven werd) die evenals deze papyrus een nogal expliciet verhaal vertellen. Het artikel is van Wouter Verbeylen
Twee Demotische ostraca. Of: twee potscherven met wat tekst erop. Dat is wat onderzoeker Mark Depauw van de Afdeling Oude Geschiedenis voor ons op tafel legt. Echt oogverblindend zijn ze niet, maar het verhaal dat erachter schuilgaat is gekruid met een stevige scheut mysterie en een tikkeltje seks. De scherven doen alvast vermoeden dat de oude Egyptenaren net iets minder kuis waren dan doorgaans wordt aangenomen.
De twee potscherven zijn er eigenlijk vier (zie foto): elke scherf is op zijn beurt in twee stukken gebroken. Tot voor kort had de Faculteit Letteren er slechts drie in haar bezit, twee samenhorende delen en een derde onvolledig exemplaar. Wijlen professor Quaegebeur kocht de drie scherven aan in 1987 via een Brusselse antiquair, vertelt Mark Depauw. Het deel dat naadloos aansluit op de derde scherf kregen we pas onlangs - vijftien jaar later - in handen. Iemand van de universiteit van Lille (Rijssel) had in augustus bij een Zwitserse antiquair een scherf onder ogen gekregen waarop de naam Ai voorkwam. Nu is Ai een bijzonder onbekende godin - de professor herinnerde zich dat zij ook op onze scherven voorkwam en waarschuwde ons. Die scherf bleek het ontbrekende puzzelstuk van ons tweede ostracon.
Oud-Egyptische ostraca of beschreven potscherven zijn op zich niet zo een zeldzaamheid. Ze waren in hun tijd het goedkoopste schrijfmateriaal, een gratis alternatief voor het dure papyrus, en dus werden ze gebruikt voor minder belangrijke boodschappen zoals takskwitanties en rekeningen. Voor antiquairs hebben ze ook weinig waarde, want echt esthetisch zijn ze niet. Het Demotisch schrift op de scherven is eigenlijk een cursieve vorm van de hiëroglyfen, die in de eeuwen voor en na Christus in Egypte werd gebruikt. Mark Depauw: Van de vorm van het schrift kunnen we afleiden dat onze scherven uit de Ptolemeeëntijd stammen, dat is de periode tussen Alexander de Grote en Cleopatra.
Maar deze scherven zijn dus wel bijzonder. Ostraca met literaire of religieuze teksten komen al een stuk minder voor. En de tekst die we op deze scherven vonden, is helemaal zeldzaam: het is een sacraal-erotisch document.
Sacrale seks
Laat hem drinken, laat hem eten, laat hem seks hebben voor de godinnen. Zo vertaalt Mark Depauw een deel van de tekst op de scherf. Ja, zo staat het er, vrij cru eigenlijk, het expliciete woord "nek" wordt gebruikt. De tekst handelt over een priester die deze handelingen en andere moet doen ter ere van de godinnen Ai en Nehemanit. Meestal worden zulke seksuele verwijzingen heel verbloemd of eufemistisch weergegeven. De tekst op beide scherven is grotendeels gelijkluidend. Wat hun doel was? Het jammere bij ostraca is dat de context volledig verloren gegaan is. We kunnen dus alleen gissen aan de hand van interne criteria. Een hypothese is dat het hier gaat om spiekbriefjes om te gebruiken bij het reciteren. Eigenlijk was het al langer bekend dat de oude Egyptenaren niet vies waren van seks. In niet sacrale contexten werden wel vaker fallische afbeeldingen (=penissen) ontdekt. En er is de befaamde satirisch-erotische papyrus van Turijn. Mark Depauw: Dat document werd al in de negentiende eeuw ontdekt, maar is pas in 1973 voor het eerst integraal gepubliceerd. Dat is een zeer expliciet document, waarvan je de inhoud zou kunnen omschrijven als "de avonturen van een priester in een bordeel". Het is dus ook sacrale erotiek, en mogelijk gaat het zelfs om een gelijkaardig feest als dat waar onze ostraca naar verwijzen.
Het merkwaardige is dat de egyptologen de papyrus van Turijn liever verborgen hielden voor het grote publiek. Van de Romeinen en de Grieken waren zulke uitspattingen immers al langer bekend. Blijkbaar wilden ze de reputatie van hun studieobject hoog houden. Kuis als geen ander volk , omschreef een Duitse egyptologe de oude Egyptenaren ooit. Maar onze potscherven staven dus een heel andere waarheid. Waarschijnlijk was de situatie bij de oude Egyptenaren vergelijkbaar met de onze: over seks kon gepraat worden, zelfs op sacrale seks rustte geen taboe, in de context van een soort vruchtbaarheidsritus, een feest van het teveel. Maar toch: een priester die seks heeft op een podium voor een massa mensen - je fronst toch even je wenkbrauwen. (einde citaat)
Moet kunnen zouden we zeggen maar niet "life " op prime time in de U.S.A. daar heeft men al moeilijkheden met een blote borst van Miss. Jackson. We weten nu in elk geval dat seks ook in het Oud-Egyptisch bestaat. Dus ondertussen toch nog maar eens uw kennis getest:wat staat hieronder ? de betekenis is vrijen en het laatste teken is een determinatief. Maar dat had u al gemerkt waarschijnlijk.
Het Oud-Egyptisch werd zoals gezegd alleen met medeklinkers geschreven. Moest dat in het Nederlans ook zo zijn dan zou de groep mn, kunnen staan voor men, menu, amen maar niet voor mens want dit zou mns zijn. Meestal is uit de context wel af te leiden wat dan de preciese betekenis is. Denk bv. aan volgend berichtje in de koopjeskrant onder afdeling vastgoed: "Hs t kp, Lvng, 2 slpkmrs, bdkmr, grg glkvlrs".We snappen dat hier staat: huis te koop,living, 2slaapkamers, badkamer, garage gelijkvloers alleen al uit de context. De Egyptenaren hadden daar nog een bijkomend trukje voor om zich niet te vergissen. Na het woord slpkmr tekenden ze (dit is maar een voorbeeld) een slapend mannetje. Dit teken werd dan bij alle woorden die met slapen te maken hadden aan het eind bijgevoegd. Dus de woorden bed, laken, kussensloop maar ook slapen en misschien wel vrijen zouden elk aan het eind een slapend mannetje krijgen. Zo een teken wordt een "DETERMINATIEF" genoemd. Zo een determinatief heeft geen klankwaarde alleen betekenis waarde en wordt dus niet uitgesproken. Een determinatief staat steeds aan het eind van het woord.
Omdat de uitspraak van een opeenvolging van medeklinkers voor een modern oor niet te verteren valt en de juiste uitspraak alleen nog door ingewikkelde vergelijkingen met het " Koptisch (d.i. de liturgische taal van de Egyptische Christenen) te achterhalen valt, hebben de egyptologen de gewoonte aangenomen tussen alle medeklinkers een doffe of scherpe "e" te plaatsen om het te kunnen uitspreken. Dus nefer (spreek uit neefer) ipv nfr, neb ipv nb. De uitspraak is net als in het Nederlands open lettergreep lang, gesloten lettergreep kort). Het heeft echter niets te maken met de uitspraak van de Egyptenaren die een egyptoloog niet zouden verstaan maar wel via schrift met hem zouden communiceren.
Het rieten mandje dat we reeds kennen en de betekenis van meester heeft en in het Egyptisch stond voor de tweeklank nb, wordt door de egyptologen uitgesproken als neb. Het mandje alleen volstond om de klank neb uit te drukken maar de oude Egyptenaren schreven er nog een mannetje achter om zo te laten zien dat het hier om een persoon gaat. een meester dus. Het mannetje is hier een determinatief.
Het schrift kende op zich geen alfabet, maar een aantal tekens die één, twee of drie medeklinkers konden voorstellen. De tekens die slechts één medeklinker voorstelden werden door de egyptologen in een soort alfabetische volgorde gezet om zo woorden in een woordenboek beter te kunnen rangschikken. Om alvast wat tekens te laten memoriseren geven we hierboven een lijstje met de éénlettertekens of het egyptologenalfabet.
.
We starten met de vier eerste tekens. Het zijn in feite halfmedeklinkers want ze kunnen soms de klankwaarde van een klinker soms die van een medeklinker hebben.
De Egyptische gier wordt conventioneel a uitgesproken maar is in feite een keelklank zoals net voor de eerste a in ge-aard.Nu we dat weten onthouden we alleen de klankwaarde "a".
Het tweede teken : een pluim van bloeiend riet heeft de klankwaarde "j" of "i"
Het tweede teken kan ook dubbel voorkomen en heeft dan de waarde "j" of "i" zoals de enkele pluim maar wanneer het op het eind van een woord voorkomt wordt de dubbele rietpluimm "e" uitgesproken.
De arm is een speciale klank, het is een keelklank zoals gemaakt bij gorgelen, als ayin in het Arabisch bekend. Gemakshalve wordt ze door de egyptologen ook als "a" beschouwd en door ons dus ook.
Het kwartelkuiken, want dat is het, heeft de klankwaarde "w" of "oe"
Vandaag houden we er mee op. Tenzij nog dit even dit. Hieronder een herhaling over de leesrichting. Waar de wezentjes naar kijken daar begint men te lezen.Twee richtingen in een regel komt voor op monumenten. Indien er geen dwingende reden was schreven de Egyptenaren van rechts naar links ( dus omgekeerd aan onze schrijfrichting.
Hierbij nog een opmerking. Indien de tekens op gelijke hoogte staan leest men eerst de bovenste en daarna naar onder toe
OEFENING :
Kan je dit woordje lezen het betekent "beeld" en komt voor in een vrij bekende koningsnaam. Welke koning ?
!!!Indien iets u niet duidelijk is aarzel niet mij te mailen. Ik zal pogen iedereen persoonlijk te antwoorden en mocht een probleem bij verschillende mensen voorkomen geef ik een herhalings les.!!!
Bevindt zich momenteel in het Louvre te Parijs. Hierop stonden oorspronkelijk de nesoe namen van 62 koningen van Menes tot Thoetmose III. De lijst is in waarde niet te vergelijken volgens W.B.Emery met de lijst van Abydos want deze lijst zou hoofdzakelijk gebaseerd zijn op traditie en niet op geboekstaafde kronieken. Is echter wel van belang daar deze lijst de namen van de koningen van de duistere periode, die de Tweede Tussentijd was, vermeldt.
De lijst van Sakkara
Bevindt zich momenteel in he museum van Caïro. De lijst werd gevonden in het graf te Sakkara van de koninklijke schrijver Thoeneri. Hij omvat de nesoe namen van zevenenveertig koningen beginnende bij de zesde koning van de eerste dynastie Merbapen en gaat door tot Ramses II. Mogelijks werden de eerste vijf namen weggelaten omdat deze lijst de opvatting van Neder-Egypte vertegenwoordigde die (door de recente verovering ?) deze koningen niet erkende. Hij bevat nog 47 cartouches, oorspronkelijk 58 maar de koningen uit de Tweede Tussentijd ontbreken.
de palermosteen
De Annalensteen
Het is de oudst bewaarde koningslijst. Hij dateert waarschijnlijk uit de vijfde dynastie. Hij is gehakt uit zwart dioriet (olivijnbasalt) en was oorspronkelijk twee meter lang en meer dan een halve meter hoog. Het is een tragisch geval want we weten niet waar hij gevonden werd en we bezitten slechts een vijftal fragmenten ervan. Het is waarschijnlijk dat de ander brokken nog ergens onder het zand verborgen liggen maar men weet niet waar men ze moet zoeken. Een groot fragment bevindt zich momenteel in het museum te Palermo en wordt daarom de Palermosteen genoemd. Andere kleinere fragmenten liggen in het museum in Ca¨i;ro en in het Petrie museum in het University College in London. De steen is aan beide zijden beschreven. We weten dat alle koningen uit het archaïsch tijdperk hier beschreven werden met hun regeringsperiode en de voornaamste gebeurtenissen tijdens hun bewind. Op de voorzijde staan de namen van de koningen die Opper- en Neder-Egypte afzonderlijk bestuurden voor eenmaking gevolgd door de heersers van de twee landen tot en met Bicheris, de 5e koning van de vierde dynastie. Op de achterzijde vinden we dan de namen te beginnen met koning Mykerinos, de zesde koning van de vierde dynastie, om te eindigen bij Neferefre, de vijfde koning van de vijfde dynastie. Men vermoedt dat de steen ongeveer kort na of nog tijdens de vijfde dynastie tot stand kwam. Dat zou dan betekenen ongeveer 700 jaar na de gebeurtenissen wat toch vrij dicht bij vermelde feiten aansluit.
De steen van Palermo was tot in 1877 in privй handen en werd dan afgestaan aan het Museo Archeologico van Palermo. Het fragment meet 43 bij 25cm. Op de voorzijde vindt men zes registers tekst en deel van het zevende register. Hierbij is elk register onderverdeeld in drie horizontale banden.Het tweede en derde register bevatten de annalen van de acht koningen van de eerste dynastie en het vierde en vijfde register deze van de negen koningen van de tweede dynastie. Door toepassing van de jaartallen van Manetho heeft men wiskundig aangetoond dat deze jaartelling vrij goed overeenkomt met deze van de steen.
Uitvergroting van de Palermosteen ( voorzijde) waarbij U onderaan een beeld van de ganse Annalensteen ziet en P de Palermosteen en C1 het Caïrofragment vertegenwoordigt
