Disclaimer
In verband met een recent dispuut omtrent plagiaat wil ik bendadrukken dat deze teksten uiteraard niet origineel zijn maar een condensatie van teksten die over dit onderwerp werden gepubliceerd. Ik kan de geschiedenis van Egypta niet heruitvinden en mijn persoonlijke bijdragen aan origineel onderzoek hierover zijn nihil. Ik tracht hier met zoveel mogelijk bronvermelding een samenvatting te geven over wat hedendaags bekend is.
Ronald Milo
Hierboven vind je een afbeelding van de god HAPI, de Nijlgod of beter gezegd de God van de Overstroming van de NIjl. De Egyptenaren maakten immers een onderscheid tussen de nijl als stroom, die ze "iteroe" noemden, en de welvaart brengende overstroming die ze personifiлerden in de god Hapi. Hij werd meestal voorgesteld met een hangbuikje en hangborsten (een teken van welvaart voor de oude Egyptenaren) en met een haartooi van waterplanten. Vaak wordt hij echter ook in de verschillende provincies ( nomen) afgebeeld met het embleem van de provincie op zijn hoofd. Dit is ook het geval in bovenstaande afbeelding. Hapi werd vooral vereerd te Assoean en Jebel el Silsila waar hij geacht werd rond te dwalen in de grotten bij de eerste stroomversnelling (cataract). In de Delta daarentgen geloofde men dat hij in grot nabij Memfis woonde. Om hem te vereren en gunstig te stemmen werden, meestal in de nabijheid van een nilometer, offergiften in de stroom gegooid.
Een herschikking van het blog is aan de gang om alle delen aanklikbaar te maken vanuit het centrale Inhoudsmenu. Enig geduld wordt op prijs gesteld. Ondertussen kan u nog steeds bij de artikels terecht via de inhoud in rechterkolom
e-mail van de auteur: ronald.milo@skynet.be
26-03-2006
Les 3
Les 3
Oplossingen van les 2
1. Het eerste woord "beeld" met het kwartelkuiken "oe" heeft als klankwaarde "toet" en komt dus voor in de naam Toet-anch-amon. 2. De hiërogliefen voor "vrijen" met andere woorden " copulatie" zoals het in het woordenboek staat is nk (nek, zonder u). Het determinatief laat hier trouwens weinig twijfel over de betekenis van het woord bestaan.
Kleine herhaling
De Egyptenaren hadden geen alfabet maar tekens. Om deze tekens te kunnen overzetten naar onze taal en de aldus gevormde woorden te kunnen lezen en vertalen maken wij ook gebruik van tekens. Normaal zijn dit de tekens of letters van ons alfabet. Tegenwoordig echter worden de hiërogliefen getranscibeerd of omgezet in een reeks spellingstekens die door alle egyptologen in alle delen van de wereld begrepen kunnen worden. Hiervoor werd een speciaal aangepast alfabet van specifiekespellingstekens of karakters uitgedacht. Dit is het transcriptie/ transliteratie alfabet. Voorlopig zullen we hier nog geen gebruik van maken omdat dit de zaken onnodig zou compliceren. Later zal het echt wel noodzakelijk worden om dit transcriptie alfabet aan te leren. Momenteel zullen we nog transcriberen naar ons eigen alfabet.
Dit overzetten van Egyptische tekens naar een ons bekende reeks tekens of alfabet heet dus transcriptie of transliteratie. Transcriptie komt van het Latijn waar trans "over" en scibere "schrijven" betekent. Eens de transcriptie volbracht krijgen we aldus een reeks Egyptische woorden die dan naar een andere taal kunnen worden "vertaald".
Daar de Egyptenaren geen klinkers schreven in hun woorden kunnen deze ook niet worden getranscribeerd. Om een opeenvolging van medeklinkers uitspreekbaar te houden hebben de egyptologen een trukje uitgevonden. Ze plaatsen namelijk een doffe "e" tussen de verschillende medeklinkers. Het woord "nfr" b.v. wordt egyptologisch uitgesproken als "nefer". We zullen vasthouden aan deze gewoonte zolang we het transcriptie alfabet niet gebruiken. Dit plaatsen van een doffe "e" is echter slechts conventie en het kan dus zijn dat in het echte Egyptisch nfr uitgesproken werd als nefar, nofer, nefor of wat dan ook. Slechts diepgaand onderzoek met het latere Koptisch of vergelijking met de uitspraak van bepaalde Egyptische leenwoorden in andere talen waar wel klinkers geschreven worden kan hierover enig uitsluitsel brengen.
Bepaalde woorden zijn echter zodanig ingeburgerd onder een, meestal vergriekste transcriptie, dat het enigzins vreemd zal aandoen om deze volgens de correcte transliteratie uit te spreken. Zo kennen we b.v. allen de god Amon. Transcriptie van de hiërogliefen die zijn naam vormen geeft ons echter "Imn" wat de Egyptologen dan uitspreken als Imen.
HOE FUNCTIONEREN DE HIËROGLIEFEN
We gaan hier vijf hoofdfuncties opsommen van de hiërogliefen. Belangrijk echter is te onthouden dat één hiëroglief verschillende van deze vijf functies kan vervullen. Een pictogram kan ook een fonetisch teken zijn en zelfs een determinant enz.. He is dus niet zo dat een bepaalde groep hiërogliefen uitsluitend als determinanten een een andere als pictogrammen diende.
1. PICTOGRAM FUNCTIE
De eerste functie is deze van pictogram ook wel eens idioom of logogram genoemd. Een pictogram is een teken dat betekent wat er afgebeeld is en het afgebeelde is een rëel voorwerp of ding, mesn of een deel ervan.
De hiëroglief die we als onze "r" transcriberen en die een mond voorstelt wordt dan in zijn pictogram functie gebruikt om werkelijk "de mond" aan te duiden.
De hiëroglief voor onze "b" stelt een deel van een been voor en kan naast de fonetische functie" b" ook als pictogram in de betekenis van "een been" gebruikt worden.
Wanneer een teken in die zin gebruikt wordt zal de Egyptenaar ons dit echter duidelijk maken door bij deze "r" of "b" hiëroglief een klein verticaal streepje te zetten dat betekent dan "kijk dit teken betekent wat er getekend staat mond, been en niet r of b".
Het is duidelijk dat men door deze beeldtaal niet het ganse vocabularium ( circa zeventienduizend woorden) kon voorstellen
2.IDEOGRAM FUNCTIE
Dit brengt ons een stap verder . De hiëroglief wordt niet gebruikt als beeld voor een bestaande zaak maar als een idee dat er aan verwant is. Een gekromde op eens tok leunende oude man wordt gebruikt als het woor "iaw" wat betekent "oud" terwijl de kop van een luipaard gebruikt wordt om het woord "pehti" te schrijven wat "krachtig" betekent.
3. FONETISCHE FUNCTIE
De meerderheid vand e hiërogliefen wordt hoofdzakelijk als fonetische tekens gebruikt. Ze worden fonogrammen of klanktekens genoemd. Fonogram is afgeleid van het Griekse woord fone wat "klank" of "toon" betekent. Zo als de tekens in alle alfabetten geven de hiërogliefen hier dus een klank weer. Dit Egyptisch alfabet is echter geen alfabet dat meetsal uit een vijfentwintig tekens bestaat maar een behoorlijk uitgebreid "klankteken systeem".
De fonetische hiërogliefen kunnen worden ingedeeld in drie soorten
1. Unileterale hiërogliefen: tekens die overeenkomen met één letter van ons alfabet( b, s, k) of één klank (ch,sj, oe). Die staan in het zogenaamde korte "Egyptische alfabet", dat u vindt in deel 2 van de cursus
2. Bileterale hiërogliefen : tekens die overeenkomen met twee letters van bij ons :vb. nb, mr, mn enz. Die tekens zien we later. We kennen er al eentje dat is het mandje met betekenis " meester" en klankwaarde "nb" (neb uitgesproken en door Egyptologen)
3. Trileterale hiërogliefen: tekens die overeenkomen met drie letters van bij ons vb.: nfr, ntr, kpr ook die zien we later.
4. DETERMINATIEVE FUNCTIE
De zogenaamde determinatieftekens of determinanten zijn tekens die aan het eind van een woord worden geplaats om duidelijk te maken waarover het gaat.
Vermits er geen klinkers worden geschreven in het Egyptisch kent men vele woorden die met dezelfde letters worden geschreven maar die iets anders betekenen vb: ankh wil zeggen "adem leven ", maar ook "goddelijk oog", "koren", "bloemenkrans", "steenblok", "geit". Om wat het dan gaat als hij "ankh" schrijft, dit zal de Egyptenaar ons duidelijk maken door telkens achter ankh een determinatief te zetten, een korenaar als het om koren gaat, een bloem als het om een bloemkrans handelt enz. Dit maakt het ons gemakkelijker om al deze woorden te duiden.
Deze tekens maken dus geen deel uit van de spelling van het woord en worden ook niet uitgesproken ze helpen ons allen bij het bepalen van de aard van het woord.
Een bijkomend voordeel van de determinanten is dat ze steeds aan het eind van het woord geschreven worden. Vermits het hiërogliefenschrift geen interpunctie of spaties tussen woorden kent maar alles na elkaar wordt geschreven laten de determinanten vaak toe te bepalen waar een woord eindigt. Dit wordt nog practischer daar vele hiërogliefen uitsluitend als determinant werden gebruikt.
Vermits een determinant nooit voorkomt na een pictogram (dat met een verticale streep wordt aangeduid) weten we dat de tekens die er aan voorafgaan fonetische tekens zijn.
5. FONETISCHE AANVULLINGSFUNCTIE
Ook wel fonetische complement(functie) genoemd. Het zijn uitsluitend hiërogliefen die tot de unileterale fonetische reeks behoren die hiervoor in aanmerking komen. Ze worden uitsluitend gebruikt bij bi- en trileterale hiërogliefen en herhalen dan één of twee van de medeklinkers waaruit de bi- of trileteraal is samengesteld . Ze maken dus geen deel uit van de spelling van een woord en worden dus evenmin als de determinanten uitgesproken.
vb : trileteraal " htp" wordt achteraan vaal vergezeld van extra t en p. Letterlijk staat er htptp maar de laatste tp en p dienen alleen maar om aan te duiden dat het over de trileteraal htp gaat en men dient dus te lezen htp en niet htptp
HET VERDERE ALFABET
Het been staat voor de letter "b", het rechthoekig zitje voor de letter "p", de gehoornde adder voor de letter"f" (zijn beet was dodelijk), de uil voor "m" en het getand lijntje, dat watergolfjes voorstelt voor "n", de mond wordt "r".
De vier volgende tekens hebben een verwante klank: het eerste teken dat het grondplan van een eenvoudig huisje voorstelt zullen we translitereren als "h", het volgende teken is een gedraaide wiek en vertegenwoordigd "een aangeblazen h" , het rondje met de streepjes in (maar vaak worden die streepjes ook weggelaten) is waarschijnlijk een placenta en beduidt een zachte "ch" zoals in "ich" (het Limburgs ik). Het volgende teken is mogelijks de vulva van een koe en zal bij translitereren als harde "ch" uitgesproken worden zoals bij "ach so" in het Duits.
We gaan ongenadig door. Het volgende teken stelt een deurslot voor (stok over twee haken geslagen) en betekent "z" of "s". Daarna vinden we en soort haak maar in feite gaat het om een kleed dat een nobele over de arm heeft geslagen het staat voor "s". De rechthoek stelt een waterbekken voor en betekent "sj". Het driehoekje is de helling van een heuvel en stelt een harde "k" voor (zoals de q in Q-music ). Het korfje met het oortje stelt een gewone k voor. Het volgende teken is een voetstuk om een vaas op te zetten en wordt uitgesproken als een harde "g" uit "good" in het Engels.
Dit zijn de laatste loodjes: het halve cirkeltje is een broodje en wordt "t", het is bovendien de uitgang voor iets vrouwelijk. Volgende hiëroglief is een koord om grazend vee aan vast te maken en staat voor "tj" of "tsj". Het handje betekent "d" en tenslotte de slang (cobra) is equivalent met "dj"
Tracht deze tekens te memoriseren en tracht ze ook te tekenen. Wat ze als voorwerp betekenen hoeft u niet te onthouden maar het kan wel helpen bij het memoriseren.
In de volgende les gaan we nog een vijftal tekens leren die gebruikt kunnen worden als alternatief voor w/oe, n, m, i en tsj en gaan we onze naam leren schrijven !
OEFENING
Translitereer of zet om naar onze klanken:
De determinatieven die dus niet dienen uitgesproken zijn zon (voor dag) en het baldakijn waaraan een ster hangt( voor nacht)
