|
Ik vond bij Sander Bais in zijn boekje: de natuurwetten, 2005, een punt dat van belang is voor onze discussie. Het onderstreept jouw opmerking over het bestaansrecht van causaliteit als een essentiële factor. Je schreef:
Axioma 3: We hebben er al eerder over gediscussieerd: m.i. kun je het causaliteitsbegrip niet missen als je gedrag wilt verklaren. Het optreden van b.v. reflexen zie ik als iets causaals, niet als een non-lineair proces. In je opmerkingen bij axioma 3 op pagina 4 heb je het ook over “inperking van de reikwijdte (van causaliteit) voor gedrag”, terwijl in de formulering van axioma 3 gesuggereerd wordt dat we uitsluitend met non-lineaire processen te maken hebben.
Non-lineaire processen kunnen namelijk tevens volledig deterministisch zijn en tevens tot chaospatronen leiden. Bais stelt daarover:
dit feitelijk onvoorspelbare gedrag in een exact gedefinieerd, totaal deterministisch systeem noemt men deterministische chaos. Dit soort chaos is een gangbaar verschijnsel bij niet-lineaire dynamische systemen.
Ik zag ooit een natuurkundig experiment dat dit duidelijk maakt. Stel je een lange arm voor, die op één punt scharnierend is opgehangen. Die arm is doormidden gedeeld en daar voorzien van een scharnier. Het vrij bewegende uiteinde is voorzien van een lampje. Als je deze dubbelgescharnierde arm in beweging brengt, maakt het lampje in het donker volstrekt onvoorspelbare bewegingen: een chaospatroon. Bij een overigens volstrekt deterministische proefopstelling. Belangrijk zijn hier de beginwaarden van het in beweging brengen. De nadruk op die beginwaarden is kenmerkend voor deze categorie.
Bij gedrag heb ik nog geen voorbeeld beschikbaar, maar de dag is nog lang. Het uitdagende van deze benadering vind ik dat er een “zoekopdracht” ontstaat die in te vullen moet zijn. Het heilig vuur brandt!
Wat ik hier mee wil zeggen is dat causaliteit geen verdoemde factor in ons denken is, maar één element dat deel uitmaakt van een verzameling van meerdere mogelijkheden die in onze cultuur minder gemakkelijk worden onderkend. Causaliteit wordt vermoedelijk overgewaardeerd en soms ten onrechte gebruikt. Met scalairen zul je misschien zelfs pas nu kennis maken. Zo verging het mij, althans. Naar mijn indruk kunnen juist de scalairen belangrijk blijken bij ons onderzoek. Mogelijk kan de scalair een rol spelen als aanbevelenswaardige cognitieve strategie bij behandeling. Het kan soms misschien voordeliger blijken om waarnemingen te ontdoen van hun vectoren: motivatoren, overwegingen, hypotheses over andermans motieven. De cliënt zal dan “bijgeschoold” dienen te worden. Zover zijn we nog lang niet, maar het is de moeite waard om voor een moment te speculeren over toekomstige mogelijkheden.
Prent je in: een scalair heeft als enige eigenschap: zijn magnitude. Je kunt een scalair verschijnsel niet met causaliteit verbinden.
|
