Enkele opmerkingen over het stuk van John:

“Een theoretische verkenning in de psychologie”

van Roos de Klerk-Swart, opgetekend op 4 augustus 2008

Allereerst: een interessante gedachte om, geïnspireerd door de natuurkunde / quantumfysica, te proberen tot een unificerende psychologische theorie te komen!

Bij het stuk heb ik de volgende opmerkingen:

• De stelling dat : “ Het sociaalpsychologische uitgangspunt geschikter lijkt dan het individueel-psychologische ” vraagt om nadere uitwerking en onderbouwing. Door individueel gedrag op te vatten als een toevalsgreep uit de verzameling…etc. wordt wel veel aan het toeval toegeschreven. Hoe zit het met doelgericht, gemotiveerd gedrag? Of heb ik het niet goed begrepen en zit je met deze opmerking op een ander denkniveau of zelfs in een andere dimensie?

Het individueel gerichte, personalistische uitgangspunt wordt als onbevredigend ervaren, omdat b.v. begrippen als “situatie”en “beleving” verstrengeld zouden zijn.

M.i. zijn deze begrippen niet verstrengeld, maar worden ze in de praktijk onvoldoende van elkaar onderscheiden. Het lijkt mij een omweg en complicerend om, vanwege een slordig gebruik van begrippen, uit te wijken naar een ander uitgangspunt (het sociaal psychologische), temeer daar je, zij het op een ander niveau, toch weer terechtkomt bij het individueel-psychologische.

Waarschijnlijk heb je voor je keuze meer redenen dan in je stuk beschreven, dat zou verder uitgewerkt / verduidelijkt moeten worden.

• Bij het eerste axioma: je kunt discussiëren over de stelling dat het individu altijd  actief is. Natuurlijk is het individu zelfs in zijn slaap actief, maar dan wel op een ander niveau. Verder kan het individu meer of minder actief zijn. M.i. kan dit axioma in zijn huidige formulering onvruchtbare discussies oproepen.

Wat vind je ervan om de goeie ouwe term “gedrag” in dit axioma op te nemen? Zoals Watzlawick stelde, kan een mens niet niet-communiceren. Evenzo kan een mens zich niet niet-gedragen. Dus misschien zoiets als: ‘Bij het individu is altijd sprake van gedrag’?

• Tweede axioma; geheel mee eens.

• Bij het derde axioma: Voltrekt alle gedrag zich werkelijk volgens complexiteiten, m.a.w. is er altijd sprake van non-lineariteit? 

Voorbeeld: je prikt jezelf per ongeluk met een speld. Gedrag: je vinger/hand in een reflex terugtrekken, waarbij bloed vloeit: een simpel, causaal verband, lijkt mij.

Als je op micro-niveau gaat kijken, is de zaak complex(er). Er is activiteit van afferente en efferente zenuwbanen, pijnreceptoren, hersenen, het bloedvat en de stolling van het bloed, terugkoppeling van allerlei mechanismen als de stolling voltooid is etc. M.a.w. dezelfde kleine gebeurtenis heeft, op dit niveau bekeken, complexe gevolgen.

Is er, m.b.t. gedrag, eigenlijk wel sprake van een echte tegenstelling tussen simpel-lineair en complex non-lineair ?Hangt het onderscheid tussen simpel, lineair gedrag en complex, non-lineair gedrag niet af van het niveau waarop  je een gebeurtenis/systeem bekijkt?

Tot slot een kleine gedachtenassociatie m.b.t. de twee begrippen ‘(on)deelbaarheid van het individu’ en ‘tijdbeleving’: ik moest denken aan ‘dissociatie’ zoals b.v. bij de dissociatieve identiteitsstoornis (v/h multipele persoonlijkheidsstoornis). Dissociatie is een begrip dat ook uitgebreid in de hypnoseliteratuur voorkomt, o.a. bij tijdsbeleving. De tijdsbeleving in een hypnotische trance kan aanmerkelijk verschillen van die tijdens waakbewustzijn, maar dat wist je waarschijnlijk al.