Naar Cheribon

De invasie van Japan in Nederlands-Indië. begon ruim een maand nadat Nederland op 8 december 1941 de oorlog aan Japan had verklaard. Nederland had dit gedaan naar aanleiding van de Japanse aanval op Pearl Harbor. Velen die in Indië de jappentijd hebben meegemaakt waren en zijn er niet van op de hoogte, dat Nederland aan Japan de oorlog had verklaard en dat eerst daarna Japanse strijdkrachten Noord-Celebes en Noord-Borneo binnenvielen en Nederlands-Indië zo in de oorlog werd meegesleept.

De gouverneur-generaal van Nederlands-Indië maakte de oorlogsverklaring aan Japan om 06.30 via de radio aan de bevolking bekend. De algemene mobilisatie werd aangekondigd en mijn vader werd opgroepen om zich te melden om in dienst te gaan als landstormer bij het KNIL.

Ik zie nog hoe mijn vader hij zijn groene puttee’s (beenwindsels) om zijn benen wond, waarbij ik hem mocht helpen. De puttee’s moesten zorgvuldig over de onderkant van de broekspijpen en de bovenkant van de schoenen worden gewikkeld.

Landstormers (reserve soldaten bij het KNIL) werden, indien nodig, ingezet voor bewaking en dergelijk. Het burgerberoep kon daarnaast meestal gewoon worden uitgeoefend.

Op 9 maart 942 volgde de totale overgave van het KNIL aan het Japanse invasieleger Mijn vader was toen ongeveer 2 maanden in dienst. Hij werd door de Japanners geïnterneerd en met andere krijgsgevangenen naar Japan getransporteerd om daar te werken.

(Bij de overgave aan Japan telde het KNIL circa 40.000 beroepsmilitairen en ongeveer 20.000 miliciens en landstormers).

Omdat er na de wegvoering van vader naar Japan geen volwassen man meer in huis was verhuisde mijn moeder al gauw met haar twee zoontjes vanuit Batavia  naar Cheribon,een vissersplaats aan de noordoostkust van West-Java ( bekend om de garnalen, die ook in het wapen van de stad zijn opgenomen  ). Daar we gingen inwonen bij  ouders van moeder , namelijk opa George van den Broek en oma Katie

Oma Katie  was een Madoerese, geboren in Soemenep op het eiland Madoera .
 

Opa George, geboren op 17 Augustus 1880 te Bengkalis ( Sumatra), begon  in 1903 als jongman van 23 jaar  als onderopzichter bij de Stoomtram Atjeh op Sumatra. Na het overlijden van zijn vader verhuisde hij met zijn moeder,  Louisa Engelina  Caroline Van den Broek-Lans, naar Java waar hij onder meer gewerkt heeft  bij de Madoerra-Sitoebondo Stoomtram Maatschappij en bij de  Semarang-Joanna Stoomtram Maatschappij in Poerwodadi in het Oosten van Midden-Java.

In de tijd dat wij bij hem  kwamen inwonen was hij (vervroegd ) gepensioneerd als hoofdopzichter bij de Semarang-Cheribon Stoomtram Maatschappij te Cheribon.

Hij had even buiten Cheribon een huis gekocht met een grote tuin met heel veel fruitbomen. De tuin was een proeftuin geweest van de Landbouwuniversiteit (in Buitenzorg) en er stond van elke soort fruitboom die in Indië voorkwam op z’n minst één  exemplaar in de tuin. Het perceel stond in het gebied Tengah Tani (letterlijk: ‘tussen de boeren”) in het district Dawoean.

Vanuit  de achtertuin had je een prachtig zicht op de berg Tjermai.

Het was een groot huis met een hoofdgebouw met een grote voorgalerij, een gigantische eetkamer, waar ik op mijn fietsje met steunwieltjes vaak rond de tafel fietste en (gelukkig) nooit ben opgebotst tegen de kast waar het Chinees porselein te pronken stond en drie immens  grote slaapkamers en twee vleugels waarin onder meer,de  WC, de keuken en bijkeuken, de bediendenkamers, de goedang (voorraadkamer) en uiteraard  de badkamer met een grote mandibak waren ondergebracht.

Naast de voorgalerij, waar het heerlijk toeven was als de ‘koperen ploert’  hoog aan de hemel stond en waar altijd ook een  “koersie malles” (luie stoel) stond, was de badkamer in Indië heel belangrijk. In Indië ging men immers twee keer per dag baden vanwege stof en hitte. In de ochtend voordat men naar school of werk ging en bij thuiskomst. Baden noemde men in Indië toen  'mandiën'. De badkamer werd 'kamar mandi' genoemd en het bassin met water de 'mandibak'. Het was niet bedoeling dat je in de bak zelf ging zitten om je te wassen. Je bleef naast de mandibak staan en met een emmertje of pannetje, de 'gajong', plensde je koud water uit de mandibak over je heen. Na het inzepen nog een paar keer om je af te spoelen. Maar als kind ( daar waren we kinderen voor, toch?)  klom je nadat je je had afgespoeld meestal toch nog zelf de mandibak in om daarin te “zwemmen”,  maar dit WAS ZEKER NIET DE BEDOELING! Vóór je het deed  zorgde je er dan ook voor dat de deur van de badkamer van binnen op de knip zat en dat je niet teveel lawaai maakte, want als je betrapt werd dan zwaaide er wat!

En bij onze moeder was het meestal de sapoe lidi  of de bakiak sie zwaaide. De sapoe lidi was een soort bezem, die een vast attribuut in de slaapkamer vormde en gebruikt werd om de beddensprei schoon en glad te ‘vegen’. De sapoe lidi was gemaakt van de nerven van de bladeren van de kokospalm. De harde, maar buigzame nerven konden de moeders (het waren vooral vooral de moeders!) zo “lekker” op je billen en/ of benen laten striemen.

De “bakiak” is een Javaanse klepper/ sandaal, bestaande uit een houten zool en een dwarsband over de voorvoet, meestal gesneden uit een oude auto- of fietsband.

30-01-2008 om 10:08 geschreven door rene persijn

Geboren in de wijk KEMAJORAN in het toenmalige Batavia.
 
Als verre nakomeling van Claas Persijn, die in 1761 in Amsterdam werd geboren, op 22 juli 1777 per VOC-schip “’t Huys te Spijk” vanaf Texel naar de Oost vertrok, op  2 maart 1178 in Batavia arriveerde en daarna  in Rembang heeft gewoond, gewerkt en daar ook is getrouwd, gestorven en begraven,  werd ik in 1938  geboren in Batavia, in de bijzondere wijk Kemajoran.

Mijn  vader, Johan Eduard (John)  Persijn en mijn moeder, Georgine Louise (Sien)van den Broek hadden toen  al een zoon van 2 jaar,Johan Marcus Polidor, die ik later in overeenstemming met oud-Indisch gebruik Boengke (van ‘Boeng’= ‘broer’) zou noemen, ook omdat ik al direct na mijn geboorte voor hem zijn  ‘‘Adik”( Broertje) was.Met deze naamgeving werd immers tevens de rangorde bepaald.: Boeng, de GROTE BROER en Adik, het JONGER BROERTJE, het KLEINTJE.

Mijn ouders woonden in die tijd vlak bij het vliegveld van Kemajoran op Vliegveldlaan nr. 110 . In de wijk Kemajoran stonden stenen huizen, typisch ‘Indische’huizen met een koele voorgalerij, een dito achtergalerij met bijgebouwen,  maar ook eenvoudiger huizen van deels steen en deels hout, en ook huizen die geheel uit bilik (gespleten bamboe, samengevlochten tot matten en gespijkerd op latten van hout of bamboe) waren opgetrokken., sommige met atapdaken (atap=palmbladeren).

In de kampongs,die vaak aan de (hoofd)straten met stenen huizen grensden, waren de woningen meestal van hout en /of bamboe Daar woonden  Indonesische gezinnen. Vaak kwamen de bedienden, die bij een gezin in een stenen huis werkten, uit een kampong in de buurt.

Wij woonden in een stenen huis met links en rechts (Indische) buren ( o.a. de families Mees, Haasse, Scheermeier, Van Delft) en hadden een paar bedienden, waaronder een djongos (huisjongen).

Mijn vader had verschillende hobby’s, waaronder het maken en oplaten van grote siervliegers.Hij had ook een klepekan  of  koepoe-koepoe  gemaakt, een vlindervormige constructie, die bij het vliegeren langs het vliegertouw omhoog kruipt, boven aangekomen tegen een knoop in het touw aankomt en daardoor stopt en dan vliegertjes, die hij naar boven in een knijpmechanisme heeft meegenomen, uitstrooit. Mijn vader zorgde er als het even kan voor dat het droppen van die vliegertjes  precies  boven een  kampong gebeurde , dit dan  tot groot enthousiasme van de kampongkinderen die al lachend en joelend zo’n vliegertje probeerden te bemachtigen

Mijn vader had ook een menshoge vlieger gemaakt die een Javaanse vrouw met sarong (wikkelrok)  en kabaja (blouse)  voorstelde . Toen wij naar het naburige vliegerveldje gingen om die vlieger voor de eerste keer op te laten, droeg de djongos de vlieger achter ons aan. Zijn collega-djongossen uit de buurt lachten hem uit en vroegen of die mooie vrouw zijn ‘toenangan’ (verkering, verloofde) was. De djongos voelde zich opgelaten en mijn vader heeft hem dan ook daarna deze vlieger niet meer laten dragen .

29-01-2008 om 16:34 geschreven door rene persijn

Vliegveldlaan 110, Batavia

Vóór de oorlog met Japan  woonden mijn ouders, broer Boengke (officieel: Johan) en ik aan de Vliegveldlaan op nr. 110 in de wijk Kemajoran in Batavia .

Naast het maken van grote vliegers (zie artikel “Geboren in de wijk KEMAJORAN in het toenmalige Batavia”) was een  andere hobby van mijn vader  het figuurzagen. Hij figuurzaagde van alles en nog wat: hanglampen met Indische taferelen (donkere houten silhouetten, beplakt met perkament waar het licht zo mooi doorheen scheen), een medicijnkastje versierd met Chinese draken, een rookstelletje voor op de salontafel, maar ook een complete en fraai bewerkte poppenkast met verschillende decors. Een zoon van de familie Van Delft die een paar huizen verder woonde, Karel, die toen ongeveer 14 jaar was, hielp mijn vader met het wisselen van de decors, wanneer hij een poppenkastvoorstelling gaf. Meestal waren het bekende sprookjes die hij opvoerde, zoals de ook in Indië bekende en vaak aan Indische omstandigheden aangepaste sprookjes Roodkapje, Sneeuwwitje en Doornroosje. Behalve Boengke en ik behoorden ook andere kinderen uit de buurt tot het enthousiaste publiek. En ook de kinderen van onze bedienden en van die van de buren. Die Indonesische kinderen begrepen weliswaar niets van de in het Nederlands vertelde verhalen maar genoten intens van de vaak overdreven acties van de houten poppen en de geluiden die zowel door mijn vader als zijn assistent Karel werden gemaakt. Vooral in het gillen en  nabootsen van geluiden  was Karel een expert, bijvoorbeeld als Grietje door de boze heks wordt gepakt en dan angstig schreeuwt: Adoeh bioeng,tolong,  tolong!!! (Help!Help!) Of wanneer hij het geluid van het geweer nabootst als in  het verhaal van Roodkapje de  jager  de wolf met een gericht schot neerlegt: Gedjedoer!!! Dit op z’n Indisch uitgesproken  ( met een dikke ‘d’) ‘gedjedoer’ galmde dan door het hele huis.

Maar Karel bleek ook in andere dingen zijn mannetje te staan. Ik had in die tijd vaak een matrozenpakje aan met nogal wijde broekspijpen, zoals vóór de oorlog door veel Indische jongetjes werd gedragen . Als ik in mijn broek een ‘grote boodschap’ had gedaan, dan draaide Karel heel snel en behendig mijn broekspijpen dicht, dit om te voorkomen dat de drol zich uit mijn broek zou bevrijden en leverde me zo als een ‘feestpakketje’ bij mijn moeder in.

Toen we in dit huis woonden gebeurde vlak bij ons huis een vliegtuigongeluk. Hoewel het in oktober 1941 gebeurde en ik dus nog net geen 3 jaar oud was, heeft deze gebeurtenis kennelijk op mij als kind een zodanige diepe indruk gemaakt dat als ik er aan terugdenk er in mijn geest nog beeldflarden tevoorschijn komen, beelden die daar kennelijk op één of andere manier in gebrand zijn, beelden van vlammen en angstig en in paniek schreeuwende mensen.

Ik doel hier op het vliegtuigongeluk, waarbij de commandant van het  het Koninklijk-Indisch leger, de Indische luitenant-generaal Gerardus Johannes Berenschot die, na een bespreking met de Britse maarschalk Robert Brooke-Popham in Batavia en  op zijn vlucht terug naar het hoofdkwartier in Bandoeng, zo’n 5 minuten na het opstijgen van het vliegveld te Kemajoran  met zijn Lockheedvliegtuig( Lodestar in de buurt van  ons huis neerstortte op kampongwoningen nadat  het vliegtuig eerst nog een klapperboom had geraakt . Hierbij kwamen alle inzittenden om het leven en ook 6 personen, die zich in de brandende huizen bevonden. Gerardus Johannes Berenschot was in Nederlands-Indië de enige commandant van Indische afkomst (Indo) geweest

29-01-2008 om 00:00 geschreven door rene persijn

Waarom deze weblog?

Nadat ik met pensioen ben gegaan (dec. 2003) , ben ik begonnen met stamboomonderzoek. In 2006 ben ik begonnen met een weblog
http://blog.seniorennet.be/renepersijn2006/  , waarin ik het één en ander uit de resultaten van mijn onderzoek vermeld.

Tot nog toe kreeg ik vele reacties, primair  met verzoeken om meer genealogische informatie, maar opvallend ook veel mailtjes van jonge Indische mensen ( 12-25 jaar), die aangaven, dat ze meer en meer belangstelling krijgen voor de Indische achtergrond van hun ouders en voorouders en daarom ook mijn weblog lazen, waarin niet alleen namen en data staan, maar ook wat achtergrondinformatie.

In de zomer van 2007  kreeg ik een beroerte. Bij onderzoek bleek dat ik ook nog een hartinfarct moet hebben gehad, die ik niet had gevoeld.
Ik ben sindsdien weer herstellende, maar vooral in de periode  vlak na de
beroerte kwamen vaak flitsen naar boven van dingen die ik meemaakte in mijn  jeugd in Indië. Niet alleen de minder prettige ervaringen, zoals het verblijf in een Bersiapkamp in Cheribon, maar ook leuke ervaringen, bijvoorbeeld in de wijk Kemajoran   in het toenmalige Batavia/ Djakarta ( nu Jakarta) waar wij woonden tot aan de repatriëring in 1956.

Ik besloot deze ervaringen op te schrijven, omdat ze misschien wel leuk of interessant  zijn voor de jongere Indo's om te lezen, zoals bijvoorbeeld  de jongeren die op mijn weblog reageerden/reageren.

Het zijn deze herinneringen/ervaringen die ik  op deze  weblog  plaats.

Met vriendelijke groet,

René L. Persijn

28-01-2008 om 00:00 geschreven door rene persijn