Yasminexml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />

Consternatie in het mediawereldje: zangeres en tv-presentatrice Yasmine heeft een einde aan haar leven gemaakt. En weer valt het op hoeveel vrienden BV’s hebben wanneer ze plotseling sterven, ook Karel van Miert bleek na zijn dood opeens iedereens intieme vriend.

Is het dan niet raar dat al deze intieme vrienden hun droefheid uiten door te zeggen dat de 37-jarige ‘zich van het leven heeft beroofd’?

Diefstal is een misdrijf, als hommage ga je toch niet zeggen dat je betreurde dode een misdadiger was?

Reeds ongeveer 45 jaren denk ik na over het fenomeen zelfdoding. Ik ben tot het inzicht gekomen dat alle redenen om voor het leven te kiezen tegelijk argumenten kunnen zijn om eruit te stappen. Liefde en succes worden ervaren als zingevers maar de angst om ze te verliezen of de psychische druk van ze te beleven, kan een aansporing zijn om aan deze angst of druk een einde te maken. Ik verwijs hier nadrukkelijk naar de schitterende film van Patrice Leconte ‘Le mari de la coiffeuse’ (1990) waarin een vrouw zich verdrinkt omdat ze vreest dat de passie in haar relatie zal verdwijnen. En er is het voorbeeld van Ian  Curtis, de zanger van punkgroep Joy Division die zich verhing juist op het moment dat zijn groep werd uitgenodigd voor een tournee door de USA,  wat hun grote doorbraak zou hebben betekend. Het is een complex fenomeen te vergelijken met de angst om te winnen in het tennis en misschien zelfs met de faalangst in bed.

Daarom lijkt het me een ijdele bezigheid om als commentator van op een afstand te gaan peilen naar de beweegredenen van een zelfdoding: die zijn hooguit interessant voor psychologen of sociologen en voor de beleidsmensen die aan preventie willen doen – voor zover het gaat om vermijdbare oorzaken.

Eveneens viel het op dat de collega’s van  de nieuwsdienst er scrupuleus over waakten om toch maar niet het gekozen middel te vernoemen. En even gewetensvol werd een noodnummer meegegeven voor kijkers die zelf in moeilijkheden zouden verkeren.

Om copy cats te vermijden is deze keuze te verantwoorden. Al vind ik het raar dat van een kleuter die  gestorven is door aan de methadon van zijn stiefvader te zitten, wel dit detail wordt meegegeven: er werd zelfs een heel item over gemaakt met tips om dit soort incidenten te vermijden.

Alweer wordt bewezen dat de zelfgekozen dood een groot taboe blijft in een samenleving die dweept met de eeuwige jeugd: iedereen moet 100 worden en liefst met de conditie van een 50-jarige.

Het grootste bezwaar tegen taboes is echter dat de openbaarheid en de bespreekbaarheid erdoor worden aangetast. Een intieme vriendin van Yasmine getuigde in het VRT-journaal dat ze de zangeres  een heel weekend in huis had genomen en zich niet had verwacht aan zo’n afloop. Dan zijn er twee mogelijkheden: ofwel is de beslissing genomen in een vlaag van ontmoediging of diep verdriet, ofwel  sluimerde het besluit reeds en kon het niet worden uitgesproken uit schaamte, uit vrees voor onbegrip of afkeuring.

Bespreekbaarheid  zal onmogelijk  blijven wanneer  tegenover de zelfdoding een houding van verkramping blijft domineren. Ik geef toe dat het onderwerp allesbehalve gemakkelijk ligt: de dood, zeker die van een geliefde, is nooit een banaal feit. Je praat er niet over alsof je samen de catalogus doorneemt van een reisbureau en aan vergelijkend onderzoek doet: voor of tegen het leven, en via welke weg of met welk vervoersmiddel.

Maar voorkomen impliceert dat je iets ziet aankomen en dat kan enkel met een open blik: wie de ogen sluit of afwendt die ziet niets aankomen.

Als dichter en taalkundige kan ik daarom niet anders dan blijven hameren op een correct taalgebruik: schrap uitdrukkingen als ‘ zich van het leven beroven’ of ‘zelfmoord plegen’.

Dit zijn vormen van verbale agressie: ze stigmatiseren en versterken het taboe.

Vriendschap zou moeten inhouden dat men zich in vertrouwen over alles kan uitspreken, al schrijft Louis Paul Boon ergens in zijn Kapellekensbaan: ‘Beken nooit aan een ander wat ge zelfs voor uzelf moet verborgen houden.’

Het begint dus met zelfkennis en het herkennen van de suïcidale impulsen in zichzelf: wie bang is om in deze ultieme spiegel te kijken zal er nog meer voor schromen om het sombere spiegelbeeld ter sprake te brengen, zeker als men daarmee de gevoelens van een geliefde zou kunnen kwetsen. ‘Ik zie het niet meer zitten’ kan de eerste stap zijn naar deskundige hulp. En wie de levensmoeheid kan zien als moeheid – los van om het even welk moreel oordeel - zal gemakkelijker over het onderwerp praten. Preventie begint bij deze openheid en niet bij het wegmoffelen in de beschimmelde atmosfeer van het taboe.

 de haan 26 jun. 09