café Durmedroom Vrijdagavond, net voor de voorstelling van het nieuwe boek Van Toen en Thuis, namen we in de gauwte een Vlaamse boterham met kaas tot ons. De tooghangers hadden het eerst over het rookverbod omdat we als aperitief een sigaret opstaken wellicht, en daarna over de belastingen. Twee dingen vielen op: deze dialectsprekers schakelden moeiteloos over op een tussentaaltje met frases die ze woordelijk overnamen van de tv-journaals en kranten, onder meer over de vlaktaks. En ten tweede: dit onderwerp houdt de mensen wel degelijk bezig. De basistoon was er een van verongelijktheid: wij gewone werkmensen betalen te veel, de anderen te weinig. En ten derde moest ik inwendig toegeven dat ik op een aantal concrete vragen niet had kunnen antwoorden: hoeveel schalen zijn er precies, hoeveel procent wordt per schaal aangerekend? De vlaktaks van Dedecker en co is voor deze mensen een zeer aanlokkelijk concept: als er maar één tarief is, dan moet je niet piekeren over de verschillen. Eenvoud troef. Twee bezwaren: de werkelijkheid is nooit zo eenvoudig, en je hoort een toontje van latent incivisme. Progressieve belastingen met aftrekposten zijn een ingewikkeld systeem maar het is het meest rechtvaardige, al moet het dringend doorzichtiger worden gemaakt. Zowel de politici als de media voeden - door over dit thema te blijven mekkeren - het latente incivisme dat erop neer komt dat we zo weinig mogelijk belastingen wensen te betalen en liefst van al de fiscus om de tuin leiden. Dit is onze nationale sport bij uitstek. Op zich klinkt dit leuk en aannemelijk gezien de hoge druk op lonen en inkomsten, maar het schizofrene zit in de verwachtingen ten opzichte van de overheid: wij eisen een perfect openbaar vervoer, degelijke wegen, een quasi gratis onderwijs, geen wachtlijsten, leefbare pensioenen en een betaalbare gezondheidszorg op hoog niveau. Koken kost geld: in een land als de USA worden globaal minder belastingen betaald als bij ons, maar de gevolgen zijn er dan ook naar. Studeren aan een kwaliteitsuniversiteit kost daar minstens een half miljoen oude Belgische franken aan inschrijvingsgeld, er zijn bedenkelijke ziekenhuizen voor de armen en uitstekende voor de rijken. Vele Amerikanen moeten twee full-timejobs aanvaarden om hun huishuur te kunnen ophoesten. Laten we eens consequent zijn met onszelf: wat voor samenleving willen wij eigenlijk? Een rat race, een onophoudelijke competitie die door de sterksten wordt gewonnen of een solidaire verzorgingsstaat? Dit is een fundamentele keuze, de volgende stap is het rechtvaardig en begrijpelijk uitwerken ervan. Observatie leert dat de meeste mensen kiezen volgens een zelfbedieningsidee: zij geven hun stem aan de politicus of aan de partij van wie zij denken het meest terug te krijgen. Wat opvoeding en media zouden moeten nastreven is de correctie van dit kortzichtig egocentrisme. Er is het gerechtvaardigde eigenbelang, maar dit moet worden bijgesteld door het noodzakelijk algemeen belang. Tenzij we van 'ieder voor zich' een nieuwe godsdienst maken.