'Wij Europeanen zijn tegenwoordig overal bang voor. Het probleem is dat angst onder invloed van vooral het pacifisme een onschuldige, positieve emotie is geworden.' Dit zegt Luc Ferry, Frans filosoof en voormalig minister van onderwijs. Het doet denken aan een dokter die zegt: 'U lijdt aan overgewicht, u hebt te weinig gegeten en te veel bewogen.'
De vaststelling klopt: wij worden voor ongeveer alles constant bang gemaakt; voor de meest exotische dreigingen (zoals het terrorisme) en voor de meest intieme (zoals kanker en andere fatale ziektes). Maar de angstpsychose begon toch niet bij de pacifisten? Gedurende heel de Koude Oorlog hebben de demagogen zowel in het communistisch deel van de wereld als in het westelijk kapitalistische nooit anders gedaan dan hun eigen bevolking angst inboezemen voor de vijand. Dat was de enige manier waarop ze de wapenwedloop met zijn gigantische verspilling van geld en energie, van grondstoffen en productiecapaciteit konden verantwoorden. Zoals na de instorting van het Oostblok er gauwgauw een nieuwe vijand moest worden gevonden om deze verspilling door de strot te blijven duwen van de belastingbetaler - vooral in de USA. De vredesbeweging heeft nooit anders gedaan dan aandringen op redelijkheid en overleg. Zij heeft geprobeerd de thesis of het dogma te weerleggen dat de Russische Beer klaar stond om West-Europa binnen te vallen. Ze heeft bruggen proberen te slaan, niet om de angst te cultiveren maar juist om het valse, de volksverlakkerij van de angst te ontmaskeren. In de USA zijn de protesten tegen de oorlog in Viëtnam er niet gekomen op basis van angsten maar gedreven door woede en verontwaardiging om de zinloze slachting, om het onrechtmatige van een imperialistische invasie. Was het uit angst dat Bob Dylan zijn schorre beschuldigingen uitzong aan het adres van de 'Masters of War'? Op één punt heeft Ferry gelijk, denk aan een ander protestsong van dezelfde bard: 'A hard Rain is gonna fall'. Een waarschuwing voor de apocalyps van een mogelijke atoomoorlog. Maar was deze angst onredelijk? Waarom doet men vandaag dan zo druk over de proliferatie, over het mogelijke bezit van atoomwapens door 'the axis of evil' om nog te zwijgen over het ergens rondzwervende nucleair materiaal van de vroegere Sovjetunie? Dit is op wereldschaal de enige reële angst: de proliferatie kan het eventueel mogelijk maken dat een of andere gek maar op een knop hoeft te drukken om een kettingreactie in gang te zetten die een nooit eerder geziene ramp veroorzaakt.
Is de vredesbeweging schuldig aan dit risico of omgekeerd juist hun politieke tegenstanders: de makelaars in angst ('fearmongers') die regeringen leiden, de wapenlobby's, de fanatici van allerlei slag?
Angst kan je verminderen of zelfs wegnemen door kennis van de risico's, door juiste informatie, door diplomatie en economische en culturele samenwerking of uitwisseling. Hebben de pacifisten hiertoe aangespoord of de propagandisten van de vroegere en de huidige overbewapening?