Dit is een minder gekend werk van Bruegel. Het is te zien in het Museum Mayer Van den Bergh in Antwerpen.
Spreekwoorden waren in Bruegels tijd heel in trek, denk maar aan zijn schilderij 'De Verkeerde Wereld'.
Dit is een collectie van twaalf eetborden die door Bruegel beschilderd zijn en spreekwoorden afbeelden. De randen moeten ooit zijn afgezaagd (waarop de spreuk vermoedelijk stond) en heeft men ze ingekaderd en de spreuk eronder geschilderd.
De afgebeelde spreuken zijn (van linksboven naar rechtsonder):

1. Ontydich tuyssc[hen] en droncken drincken Maeckt arm misacht den naem doet stincken

   Op een ongeschikt ogenblik dobbelen en zich bedrinken, brengt armoede, minachting en een stinkende reputatie.

2. Een placebo ben ick ende alsoo gesint dat ick de huyck alom hanch naeden wint

   Een hielenlikker ben ik en zo gezind, dat ik mijn huik hang naar de wind

3. In deen hant draghe vier, in dander waeter, Met clappaers en clappeyen houd ick den snaeter

   Ik draag in de ene hand vuur, in de andere water. Bij kletskousen en roddelaars houd ik mijn snater. 

4. Int slampampen en mocht my niemant verrasschen, Al quyt, sit ick tusschen twee stoelen in dasschen

   Bij het slempen kon niemand mij overtreffen, nu ik alles kwijt ben, zit ik tussen twee stoelen in de as 

5. Wat baet het sien en derelyck loncken, Ick stop den put als tcalf is verdroncken

   Wat baat het zien en deerlijk lonken? Ik demp de put als het kalf is verdronken 

6. Die lust heft te doen verlore wercken, Die stroyt die rosen voor de vercken

   Wie verloren werk wil doen, strooit rozen voor de varkens 

7. T' Harnasch maeckt my een stouten haen, Ick hanghe de kat de belle aen

   Het harnas maakt mij stoutmoedig, ik bind de kat de bel aan.

8. Myns naesten welderen myn herte pynt, Ick en mach niet lyden dat de sonne int waeter schynt

   De overvloed van mijn naaste doet mijn hart pijn, ik kan niet verdragen dat de zon in het water schijnt 

9. Crygel ben ick, en van sinnen stuer, Dus loop ick met den hooffde tegen den muer
    Kregelig ben ik en nors vanbinnen, dus loop ik met het hoofd tegen de muur 
10. My compt het mager, aen andere het vet, Ick vische altyt achter het net

    Mij valt het mager te beurt, aan anderen het vet, ik vis altijd achter het net.

11. Ick stoppe my onder een blau huycke, Meer worde ick bekent hoe ick meer duycke

    Ik verberg mij onder een blauwe huik, hoe meer ik mij verschuil, hoe bekender ik word 

12. Vat ick vervolghe en geraecke daer niet aen, Ick pisse altyt tegen de maen

    Wat ik ook onderneem, ik bereik het niet, ik pis altijd tegen de maan.

Dit was één van de mooiste beeldhouwwerken die op mijn reizen tegenkwam.
Het werd door Ettore Greco gemaakt in 2010 en is geplaatst in de tuin van het kasteel in Lacoste in Frankrijk. De kasteelruïne was in 2001 opgekocht en nadien gerestaureerd door de inmiddels overleden Pierre Cardin. Het kasteel was ooit eigendom van Markies  D.A.F. de Sade.
In dezelfde tuin staat trouwens een beeld van Markies de Sade, gemaakt door Alexander Burganov - zie bijlage).
Deze levensboom is een boomstronk die verandert in een man die geketend is.
Onder een stralende Franse zomerzon kan je er een uurtje bij mijmeren...
Op deze site vind je meer werken van de Italiaanse beeldhouwer.

Bijlagen:
sade.png (323.3 KB)   

Een stukje mythologie van de Antwerpse schilder Pieter Thys. Hij was leerling van Antony van Dyck en schilderde vooral altaarstukken, mythologische scènes en aristocratische portretten. Vandaag misschien ietwat minder gekend, maar zijn kunst mag er best wezen.

Dit werk stelt de Tijd voor in gezelschap van de godinnen van het lot. Tijd is voorgesteld als de oude man Kronos met de zeis (volgens de legende sneed hij met een sikkel de ballen van zijn vader af en wierp deze in zee, waaruit Aphrodite -of Venus- ontstond).
Bij hem staan de godinnen van het lot of de schikgodinnen, ook wel faten genoemd. In de Griekse mythologie is de godin Moira die over het leven van de mens bepaald. Ze bestaat in drievoudige vorm en wordt zo voorgesteld. Op het schilderij zie je:
-links: Klotho: de spinster die de levensdraad spint
-midden: Lachesis ,de verdeelster: zij meet de levensdraad, dus hoelang je mag leven
-rechts: Atropos, de onafwendbare: zij die de draad doorknipt als de tijd er is.

Bij de Romeinen kreeg Moira de naam Fata, wat lot betekent. Vandaar dat we spreken als iets 'fataal' is of het gezegde dat een leven aan een zijden draadje hangt...

'Lasciate ogni speranza, voi ch’intrate' (laat varen elke hoop, jullie die binnentreden)
Dit had normaliter bovenaan de poort moeten staan, maar Rodin, die 30 jaar aan de poort werkte,overleed en liet ze onafgewerkt achter.

De inspiratie voor de poort vond Rodin op zijn reis naar Italië. Daar had hij de oostelijke deur gezien van de doopkapel in Firenze van Ghiberti, gekend als de 'Paradijspoort'. Volgens een legende zou Michelangelo geroepen hebben toen hij de deur voor het eerst zag, dat het de poorten van het paradijs waren. Mooie legende, maar waarschijnlijker is de naam komt doordat de deur vroeger uitgaf op de begraafplaats die lag tussen de doopkapel en de kathedraal.
Vandaar dat Rodin een tegenhanger maakte die de naam 'hellepoort' kreeg. Voor de figuren op de poort had hij zich geïnspireerd op 'La Divina Commedia' van Dante. Oorspronkelijk was het een bestelling van de Franse regering en was ze bedoeld voor het museum van Toegepaste Kunst in Parijs (dat er nooit gekomen is).
Oorspronkelijk was Rodin van plan om chronologisch Dante’s reis door de hel af te beelden, maar al snel kwam hij er achter dat dit niet haalbaar was. Rodin koos er daarom voor om vooral de wanhoop, chaos en pijn van de hel te laten zien in talloze figuren die uit de deur naar voren kwamen. Vandaag zijn de bekendste beelden hier uit 'De Denker' en 'De Kus'. Maar in totaal had hij 186 beelden voorzien.
Het origineel gipsen model staat in he tMusée d'Orsay in Parijs. Daarvan zijn drie bronzen afgietsels gemaakt, die staan in het Rodin Museum in Parijs, in Philadelphia en in Tokio. Verder zijn daarvan nog veel kopieën gemaakt, zoals deze op foto in Zurich.

Wat doet een mens bij code oranje... een schilderijtje bekijken. Deze namiddag zat ik in te zoomen op dit schilderij en vroeg me eigenlijk af wat Rolin zou gedacht hebben als hij zijn bestelde schilderij onder ogen zag.

Maar vooreerst: wie was Rolin?
Hij was de rechterhand van Jan zonder Vrees en later van Filips de Goede. Hij was de advocaat geweest voor Jan zonder Vrees in Parijs, toen die beschuldigd werd van de moord op de Franse kroonprins. Rolin was getuige toen Jan zonder Vrees daarna de kop ingeslagen werd op de brug in Montereau door de Fransen (de brug zie je tussen de pilaren op het schilderij -Rolin liet een kruis plaatsen op de brug). Rolin deed nadien alle onderhandelingen met het buitenland en binnenland. Hij was de bedenker van de intriges die Filips de Goede zou uitvoeren. Denk maar aan de perikelen met Jacoba van Beieren en de 'plotse' dood van Michelle van Valois, Filips de Goede zijn eerste vrouw, nadat haar broer Jan zonder Vrees had laten vermoorden.
Rolin was zelf niet van adel, maar in alle onderhandelingen had hij de welstand van de Bourgondiërs voor ogen, maar ook zijn eigen rijkdom. Zijn kinderen liet hij uithuwelijken met edelen. Filips de Goede van zijn kant had liever personen van gewone komaf als vertrouwensman dan edelen. Denk maar aan Joos Vijdt, die gepromoveerd werd tot 'burgemeester' van Gent, nadat hij tolk had gespeeld in de kwestie met Jacoba.

En nu het schilderij:
-Rolin is geschilderd met een koele, agressieve en arrogante blik. Hij toont niet de minste nederigheid aan de Maagd. Hij kijkt haar star in het gezicht! Zij daarentegen straalt nederigheid uit door de ogen neer te slaan, wat het effect van agressiviteit van Rolin versterkt.
-De versieringen in de kantelen aan de pilaren: de verdrijving uit het Paradijs, de moord Kaïn en Abel, de dronkenschap van Noah. Allemaal taferelen die niet meteen verwijzen naar het hemelse.
-De vogels in de tuin: pauwen, verwijst wel naar zijn rijkdom, maar staan tevens symbool voor ijdelheid. Twee eksters: eksters staan symbool voor de praatzucht, het verklikken. En dan had ik het nog niet over dat piepklein duiveltje achter Rolin die op de pilaar gekneld zit.

Dit alles moet Rolin toch ook opgemerkt hebben als hij het werk onder ogen zag. Vandaar: wat zou hij tegen Van Eyck gezegd hebben over het schilderij? Of was hij verblind door de schoonheid van Van Eyck's schilderkunst? Misschien, maar die details moet hij ook gezien hebben. Net zoals miljoenen vandaag gaan zien naar het Lam Gods en iedereen van het Lam spreekt, terwijl het een ram is. De ram van het Gulden Vlies.

Het verhaal van Salome is wellicht gekend: ze danst voor Herodes (dans der zeven sluiers) en mag nadien een geschenk kiezen. In overleg met haar moeder vraagt ze het hoofd van Johannes de doper.
De scène is in de schilderkunst veelvuldig geschilderd, denk maar aan de versie van Caravaggio, Lucas Cranach of de versie van Rubens.
Alle versies zijn gruwelijk en theatraal. Tenzij deze versie van Corinth die wel op de lachspieren werkt...

Het schilderij leest als een verhaal als je de gezichten bekijkt. Salome is duidelijk gefocust op het kruis van de slaaf die de executie deed. Het wordt nog eens duidelijk gemaakt met haar vingers, waarmee ze de ogen van Johannes de doper mee opent.
De vrouw in het rood achter Salome heeft het door en heeft er plezier in. Ze lacht naar de slaaf en de slaaf zelf kan er ook om lachen. 
De slavin naast haar is er niet mee opgezet. Is ze de vrouw van de slaaf? Heeft hij een erectie of is hij groot geschapen? We zullen het nooit weten. Hoewel, kijk eens naar de hand van de slaaf achter zijn rug...

Om dit schilderij uit 1888 te begrijpen, moet je terug naar 600 v Chr bij de Oude Grieken. Aesopus, de Griekse dichter, schreef toen ongeveer 350 moraliserende verhalen, voornamelijk met dieren. De reden dat hij in zijn verhalen dieren menselijke trekken gaf, was omdat Aesopus een vrijgelaten slaaf was. Hij had hierdoor niet het recht om kritiek op de maatschappij te geven. Daarom gebruikte hij dieren.
Het is aan zijn verhalen dat veel dierenfabels in de renaissance zijn ontstaan, zoals 'Van den Vos Reynaerde' en later die van Jean de la Fontaine.
Het verhaal op het schilderij is als volgt:

Op een dag gingen vader en zoon met een ezel op pad. Vader wilde lopen en zette zijn zoon op de rug van de ezel. Zo gingen zij op weg tot zij mensen tegenkwamen die zeiden: ‘Zie daar de wereld op zijn kop. Die gezonde jongen zit rustig op de ezel, terwijl zijn arme, vermoeide vader nauwelijks vooruit komt.’
De jongen hoorde dit, schaamde zich en stapte af. Hij wilde dat zijn vader verder op de ezel zou rijden. Zo liepen ze voort. Even later hoorden ze: ‘Moet je dat zien. Wat een ontaarde vader, die zelf lekker op de ezel zit en zijn kind laat lopen.’
Na dit verwijt zei de zoon: ‘Kom, laten we samen op de ezel rijden.’ Zo vervolgden ze hun weg tot zij mensen tegenkwamen die zeiden: ‘Kijk, dat arme beest. Zijn rug zakt door onder het gewicht van hen beiden, wat een dierenbeulen.’
Daarop zei de jongen: ‘Laten we allebei te voet gaan, dan kan niemand ons nog verwijten maken.’ Zo liepen ze verder achter hun ezel. Tot voorbijgangers commentaar leverden: ‘Zie deze dwazen. Ze lopen in de brandende zon en geen van beiden denkt eraan op de ezel te gaan zitten.’

Vader richtte zicht tot zijn zoon en zei: ‘Tja, mijn zoon, hoe je je ook gedraagt, op- en aanmerkingen zullen er altijd in overvloed zijn. Volg daarom altijd wat je eigen hart je ingeeft.’

Wanneer we terugdenken aan grote figuren uit de geschiedenis, zijn we al vlug geneigd om in stereotiepen te denken. Etiketjes kleven op iemand. Van Gogh als zielig psychische patiënt, Schubert als triest persoon die een kort leven had, Mozart als giechelend ventje, Beethoven als het onbegrepen noest werkend genie...

Dat is ook zo een beetje bij Gérôme. Hij was in zijn tijd de best betaalde en beroemdste schilder in Frankrijk en zijn werken werden zelfs in Amerika verkocht. Hij werd gelauwerd bij het Légion d'Honneur. Hij schilderde veel historiestukken in een academische stijl (veelal historisch onjuist) die voor zijn tijd oubollig was. De impressionisten waren de modernen en werden toonaangevend. Dat succes dat Gérôme oogstte viel niet in goede aarde bij de impressionisten. Beiden konden elkaars bloed drinken en verwijten vanuit beide kampen waren nooit ver weg.

Dat maakt dat het beeld ontstond van Gérôme als nukkige oude conservatieve schilder die niet met zijn tijd meekon. 
En toch, als je dit schilderijtje van hem bekijkt, heb je meteen een ander beeld van hem. Hij maakte het op 78-jarige leeftijd. Er was een wedstrijd uitgeschreven voor reclameborden die zouden tentoongesteld worden op het stadhuis in Parijs. 
Hij maakt hier een woordspeling met 'chien' en 'cien' van opticien en signeert het werk op een oude manier in het Latijn zoals men in de renaissance deed 'JL GEROME BARBOULLAVIT ANNO DOMINI 1902', kwestie van een beetje zelfspot.

Dit humoristisch schilderijtje was halverwege de 19de eeuw razend populair. Een priester wandelt op een verlaten duinenweg en is verdiept in zijn bijbel. En dan zie je rechts achter de struiken dameskleren liggen, vermoedelijk van een vrouw die aan het baden is. Onwillekeurig heb je het vervolg voor ogen...wat zal de priester doen?

Je moet het schilderijtje zien in de periode dat een heuse 'oorlog' werd uitgevochten tussen katholieken en liberalen.

Maar eigenlijk gaf Confucius in 500 v Chr. reeds het antwoord: 'Ik moet werkelijk nog de man ontmoeten die meer ziet in deugdzaamheid dan in een mooie vrouw'

Met dit genretafereel haalde Greuze een maatschappelijk thema aan uit zijn tijd. Het was dan ook een groot succes op de Salon in 1761.
Het gaat over het huwelijk. In de betere klasse was het huwelijk een zakelijke verbintenis, een verstandshuwelijk. Bij het gewone volk trouwde men uit liefde of noodzaak.

Om het schilderij te begrijpen moet je het vertikaal in twee delen.
De rechterkant is de mannelijke, zakelijke kant: de man van de burgelijke stand die de verbintenis vastlegt, de vader die de bruidsschat ontvangt, het meisje dat argwanend naar de bruidegom kijkt of hij wel voldoende status heeft.

De linkerkant is de vrouwelijke,emotionele kant: een meisje huilt, de moeder neemt de hand van de bruid, een meisje achterin is stikjaloers omdat zij niet de bruid is, een jongen is nieuwsgierig wat gebeurt, en een klein meisje is kippen aan het voederen.

Op de voorgrond zie je de deugdzaamheid: de kip met de kuikentjes als symbool van moederschap en verwijst naar het maken van nakomelingen. Het eten en drinken wijst dat men voor zichzelf zal moeten zorgen en zal moeten werken.

Het decor is dat van een plattelandsgezin, maar niet van een gewone arbeider. Het zijn mensen van een iets betere klasse. De kast rechts is goed gevuld en toont de bezittingen, op het rek bovenaan staan een reeks broden. Het verwijst naar een zekere rijkdom, maar niet naar luxe.

Zelfs Diderot was opgetogen over dit werk en wel om de onderliggende toon in het schilderij. De schilder toont niet alleen het verschil qua huwelijk. Hij schildert ook het moraliserende: wanneer je een gewone man maar een beetje macht of rijkdom geeft, dat hij zich precies hetzelfde gedraagt als de rijke, die hij voordien verfoeide...

Een bijzonder krachtig schilderij uit 1884! Hoewel Breton in veel van zijn schilderijen het armoedige leven van het platteland weergaf, schuilt in dit schilderij meer symboliek.
Het schilderij kreeg later grote bekendheid in Amerika. Door omstandigheden kwam het daar terecht en mede doordat het voorkwam in een boek van Willa Cather 'The song of the lark' uit 1915, kreeg het in Amerika grote bekendheid, weliswaar met een romantische visie. De intentie van Breton was weliswaar totaal anders...
Even het schilderij ontrafelen...
We zien een boerenmeisje bij zonsopgang op een kaal land met een opkomende zon en een sikkel in de hand. Ze kijkt in het oneindige en aan de titel van het schilderij moeten we uitmaken dat ze luistert naar het gezang van een leeuwerik. Hoog in de lucht zie je trouwens de leeuwerik.
Nu moet je weten dat een sikkel van oudsher een grote symbolische waarde had. Het was het werktuig waarmee werd geoogst, wat rijkdom betekende. Zo zie je bijvoorbeeld op DIT schilderij van Watteau de godin Ceres, godin van de akkerbouw, met een sikkel in de hand, gezeten tussen rijke korenschoven. De sikkel betekende dus voedsel en daardoor rijkdom. Dat was trouwens ook de symbolische betekenis van de sikkel in de Russische vlag, als teken dat communisme rijkdom zou vergaren. (door de godin Ceres spreken we vandaag van een cereal-brood)
Echter, hier zien we het meisje op een leeg veld staan. Er is niks te oogsten. DAT wou Breton aankaarten. In 1845 en 1846 waren er mislukte graanoogsten, wat honger teweeg bracht. De regering voerde massaal graan in van Amerika, wat de hongersnood tegenging maar ook zorgde dat door het goedkope ingevoerde graan, de Franse boer zijn weinige graan niet kon verkopen.
Dat was ook de toestand in Vlaanderen toen en het dreef veel mensen naar de wanhoop: sommigen emigreerden naar Amerika of Canada, anderen waren genoodzaakt om in de fabrieken te gaan werken. Dit bracht mee dat de industrialisatie in Vlaanderen op korte tijd sterk steeg, maar ook dat mensen uitgebuit werden in fabrieken door lage lonen. Mensen hadden geen keuze en moesten het lage loon wel aanvaarden.
(Noord Frankrijk daarentegen is blijven geloven in de landbouw en liet de industrie veel minder toe. Dat zie je direct als je over de grens rijdt van Vlaanderen met Frankrijk)

Nu ik deze toestand schetste en je bekijkt het schilderij, begrijp je de kracht. De opkomende zon en het lied van de leeuwerik symboliseren de hoop op betere tijden. Het meisje oogt niet blij bij het horen van de leeuwerik, wel eerder verbaasd. Haar uitdrukking is eerder iets van wat ze wel kent, maar enkel van horen zeggen. Ze heeft rijkdom en een betere tijd nooit meegemaakt. Ze kijkt ook niet naar de leeuwerik die in de lucht vliegt. Ze hoort hem enkel.
Vergelijk dit schilderij met het geromantiseerde beeld van Bouguereau's 'herderinnetje' uit 1868 en je begrijpt meteen waar de kracht zit...

Een opmerkelijk schilderij in het Rijksmuseum in Amsterdam die enige uitleg vergt. We zien een afrikaan in voorname kledij met een degen. Wie was hij? Het verhaal...
Jan Mostaert was een schilder uit Haarlem die een tijdlang aan het Hof van Margareta van Oostenrijk werkte in Mechelen. In die periode kwam Karel V aan de macht. Echter, om keizer te worden van het Heilig Roomse Rijk, moest men verkozen worden door de keurvorsten. Dat gebeurde in 1520 en als dank deed Karel vanuit Brussel een bedevaart naar Halle. Het is dat insigne dat de afrikaan op zijn muts heeft. Hij was namelijk één van de lijfwachten van Keizer Karel en zal dus hem begeleid hebben op de bedevaart naar Halle.

Nog een pikant detail: Toen Gent in 1540 nog maar eens in opstand kwam, kwam Keizer Karel met een leger. Hij liet een reeks notabelen met een strop om de nek door de stad gaan. Vandaar de stroppendragers. Maar er waren nog een reeks straffen: vele gilden werden opgedoekt, Gent verloor zijn rechten op tolheffing op graan en ook... het verbod op bedevaart naar St Lievens Houtem.
Gentenaars deden dan bedevaart naar de stoffelijke resten van de H. Livinus. Dat gebeurde met grote festiviteiten en die samenscholingen wilde de keizer vermijden.

Alzo kwam de bedevaart naar Halle en Scherpenheuvel in zwang. Het werd heel gekend in Gent. Men vertrok dan in grote getale te voet van aan de Brusselse poort richting Halle. Sommigen deden erwten in de schoenen als boetedoening. Onderweg werd in openlucht geslapen en na vier dagen was men terug. Gentenaars waren in Halle gekend als amokmakers en voor diefstallen.
Bij hun terugkeer in Gent werden ze door de vrouwen opgewacht en was er uiteraard een groot feest. Nu nog bestaat een straatje in Gent waar ze aankwamen: de 'Doorgang der Hallegasten'.
Toende bedevaarten afnamen en deze nogal lang bleek qua afstand, deed men bedevaarten naar St Denijs Westrem. Westvlaamse dieven hadden in 1686 in Gent in een kerk gestolen en bij hun vlucht hadden ze schapen geknield gezien die aan het bidden waren. Alzo lieten ze uit schrik hun buit achter. Een mirakel! Hoewel, schapen doen dit als ze rotkreupel hebben, een ontsteking aan de hoeven. En of ze gebeden hebben is nog maar de vraag...

Nog een weetje: Tot 1960 gingen Brusselse prostituées jaarlijks op bedevaart naar Halle om te bidden...om niet zwanger te geraken!

Elk kind is een kunstenaar. De moeilijkheid is er één te blijven als je groot wordt.
Peter Darbo 

Politiek interesseert mij niet, zei de kunstenaar, en hij vroeg om subsidie.
Fons jansen

Het varken en de kunstenaar worden pas na hun dood gewaardeerd.
Max Reger

Een knutselaar is nog geen kunstenaar. Dat weet men vandaag de dag niet meer.
Giorgio de Chirico

Als ik wist wat kunst was, zou ik het voor mij houden
Pablo Picasso

Waarom moet iedereen zo nodig creatief zijn. Wat een intense verachting voor kunst stralen de mensen uit die menen dat jan en alleman haar tot stand kunnen brengen.
Gerrit Komrij

Kunst en wetenschap zijn als vrouwen: ze willen veroverd worden.
Godfried Bomans

Kunst heeft een vijand die onwetendheid wordt genoemd
Ben Jonson

Je moet altijd bezig blijven. Tenslotte heeft er nog nooit een hond tegen een rijdende auto gepist, als je begrijpt wat ik bedoel.
Tom Waits

Misschien had Rops zich wel laten inspireren door de 'Begrafenis in Ornans' uit 1850 van Courbet toen hij dit schilderde. Ze zijn namelijk veel gelijkenissen.  In elk geval is het een begrafenis die Rops zag in de stad Namen in 1863. Het komt weinig voor dat we weten hoe een werk precies tot stand komt, maar in dit geval konden we het achtrhalen uit een brief die Rops schreef aan zijn vriend Charles de Coster:

"Ik was in Namen, niet wetend wat te doen (...) Onderweg kwam ik een begrafenis tegen. Ik heb altijd een zwak gehad voor begrafenissen. Het was een trieste begrafenis, wat zeldzaam is. Achter de kist (...) liep een klein blond jongetje, van dat saaie blond dat geboren is uit speeltuinen zonder lucht en werkwoorden die 10 keer werden gekopieerd als straf voor een glimlach (...) Aan zijn zijde, waardig en beschermend, liep een heer, de 'oom' of wettelijke voogd (...). (...) Een grijze, jichtige pastoor, met zijn armen over de gespen van zijn schoenen, twee priesters die treurig en grotesk zongen, nog verlicht door hun verstoorde spijsvertering, een pedel met watten in zijn oren, twee mannelijke en vrouwelijke leden van een of andere congregatie, een jong van hart en een hond, dat is alles (...) Tijdens het laatste oremus besprenkelde het jong van hart de hond, en de dragers dronken het gepaste pequet"... (pequet = lokale jenever)

Op het schilderij staat de jongen ietwat alleen voor de put waar zijn vader begraven wordt. Rops was tenandere zelf 15 toen zijn vader stierf en voor hem een voogd werd aangesteld met wie hij zou overhoop liggen. De kritiek op de kerk in het schilderij is vooral de ongevoeligheid die ze uitstralen op het schilderij.
Het geboortehuis van Rops vind je in de Rue du Président 33 in Namen. Een gedenkplaat herinnert er aan (foto in bijlage)

Net als Courbet kreeg Rops veel kritiek op het schilderij vanwege de engdenkende katholieke industriestad. Hij zou dan ook in 1874 naar Parijs trekken, waar hij in contact zou komen met Baudelaire voor wie hij illustraties zou maken. Baudelaire zelf schreef over Rops:"Die gekke meneer Rops die geen grand prix de Rome is, maar wiens talent zo hoog is als de piramide van Cheops".

Bijlagen:
geboortehuis Rops.png (573.2 KB)   

Om te beginnen: ik ben niet woke. Maar sommige zaken zijn  nu eenmaal ongepast. Standbeelden op zich vind ik al een slecht idee, omdat er aan elk mens wel een donker kantje schuilt. Wel, aan deze figuur is alles donker...
Onbegrijpelijk dan ook dat de stad Antwerpen dit beeld wilde plaatsen. Zottegem en Aalst bedankten voor het standbeeld en uiteindelijk hapte Antwerpen toe. Jan De Lichte, noch de schrijver Louis Paul Boon, hadden uitstaans met Antwerpen. En precies dit beeld rechtover het justitiepaleis plaatsen is nog een slechter idee... Even verduidelijken.

Jan De Lichte was afkomstig uit een gehucht Velzeke nabij Zottegem. De familie leefde van bijstand (tafel van barmhartigheid) en schuwde geen gauwdiefstallen. Jan de Lichte zelf was in zijn jeugd een opvliegend persoontje. Een klein krapuul zoals we zouden zeggen. En naarmate hij groeide naar volwassenheid verergerde dit. Hij terroriseerde de streek met diefstallen (al dan niet met geweld), vechtpartijen, roofovervallen tot uiteindelijk doden vielen. Dit was mogelijk doordat de Oostenrijkse bezetter de handen vol hadden met de Fransen en daardoor weinig mankracht hadden om de plaatselijke criminaliteit de kop in te drukken. Dat veranderde toen de Fransen over de streek gingen heersen en een grote klopjacht op de onruststokers organiseerde, wat resulteerde in een massaproces in Aalst: zes personen werden geradbraakt (waaronder Jan De Lichte), negentien ophangingen en een aantal verbanningen. Tot daar de geschiedenis.

De Lichte bleef nog generaties lang regionaal bekend als boeman, maar kreeg later ruime naam door de schrijver Louis Paul Boon. Boon was zelfs nogal rebels en voerde het krapuul op als een soort Robin Hood: de onderdrukte Vlaming die honger had en leed onder de bezetter. (dat was De Lichte ook, net als de andere Vlamingen, maar dat betekent niet dat je aanslagen moet plegen op je dorpsgenoten).
De cultus werd na Boon verder gezet met een Jan De Lichte pad, een Jan De Lichte streekbier en dit standbeeld dus, wat een hommage aan de schrijver moet zijn.

Deze geschiedenis kennende, begrijp je wellicht nu wat ik bedoel met 'ongepast'. Als men dan een hommage aan de schrijver wou brengen en men wou de omgeving wat opfleuren met een standbeeld, had men beter een beeld gemaakt van een guitig ondeugend tienermeisje en het 'Mieke Maaike' genoemd. Maar dan hadden we allicht de zedenbrigade op ons dak gehaald...
Vandaar dat ik vind dat standbeelden zowieso een fout idee zijn. Een artistiek beeld zonder verwijzing naar een historisch persoon lijkt mij veel meer aangewezen. Daardoor leg je de focus op het werk zelf en verheerlijk je geen persoon uit het verleden. Maar soit, wie ben ik...

Dit is wel een merkwaardig en uniek schilderij. Het is in het bezit van het Museum voor Schone Kunsten van Rouen.
Het stelt een jongedame voor op haar sterfbed, wat in die tijd (1621) ongebruikelijk was om overleden personen te schilderen. Meer nog, in de rechterbovenhoek staat in het Latijn geschreven dat de vijfentwintigjarige vrouw op 28 juli 1621 gestorven is en het schilderij twee uur na haar dood werd gemaakt. 
Wie de overledene is of wie de schilder is, is onbekend. Aan de aankleding en de decoratie van bed en de kamer te zien, moet het iemand geweest zijn van goede komaf. Aan de stijl denkt men in de richting van de Vlaamse school.

Ook merkwaardig is dat het schilderij heel realistisch is weergegeven voor die tijd. Er zijn ook geen religieze tekenen, zoals een kruisbeeld of een bidsnoer rond de handen. Het lijk ligt er zoals de mens is afgestorven. Dat maakt het schilderij heel uniek.

Het lijkt vandaag misschien iets luguber, maar sterven was vroeger iets sociaal. Men was omringd door familie of vrienden. Vandaag gebeurt het anoniem in een kale kamer van een ziekenhuis of een instelling.
Ik dacht er aan omdat deze week het euthanasiedebat terug op gang kwam. Een heel gevoelig thema, iets als dansen op een prikkeldraad. En steeds doet het me denken aan deze fotomontage met muziek van Zbigniew Preisner: 'Conversation with father'

Het lijkt vandaag wel een onzinnig thema. Waarom een kat lezen lezen? En waarom geen hond? Waar schuilt de moraal in het schilderij?

Om te beginnen is er het verschil tussen twee dieren. De hond werd als huisdier gehouden, voornamelijk als gezelschapsdier. Vandaar wordt hij verbonden met de eigenschappen van trouw en stemmen op schilderijen de stemmingen vaak overeen met die van het baasje.

Een kat daarentegen werd eerder gehouden als muizenvanger. Een kat is ook een eigenzinnig dier en veel minder aanhankelijk. Hij krijgt ook de eigenschappen van sluwheid aangemeten, vanwege de manier waarop ze op muizen jaagt. De band tussen baasje en kat is dus veel kleiner. Katten hoorden wel bij de gemeenschap, maar ze werden niet echt als huisdier beschouwd. Vandaar dat de kat in de middeleeuwen ook niet altijd diervriendelijk werd behandeld. Zo waren er kattenknuppelaars als er teveel katten waren of werden ze gebruikt bij spelen (denk maar aan Ieper waar ze van de toren werden geworpen).

En over die eigenschap gaat het schilderij. Het moraliserende is dat je de kat door zijn eigenzinnigheid geen kunstjes kan leren, een hond wel. Hier leren ze een kat lezen, wat verwijst naar de school.  Het meisje dat achteraan staat en ons aankijkt heeft dan ook een roede in de hand om straf te geven. Het idee van deugdzaamheid toen was onderwijs en opvoeding. En daar hoorde de straf bij.
Wie eigenzinnig is zoals de kat en niet luistert, kan nooit leren lezen. En wie niet luistert, verdient straf. Dat wil het schilderijtje zeggen.

Nog enkele spreuken als toemaatje: 'Een kat in een zak kopen' komt van het feit dat kattenknuppelaars veel geld kregen voor zwarte katten omdat die pels gegeerd was voor bont. Het gebeurde dus wel eens dat men een zak zwarte katten verkocht, waar enkele anders gekleurde bijzaten. En de zak openen om na te zien was uitgesloten. Een kat krijg je veel makkelijker uit een zak dan in een zak...

'De kat de bel aanbinden' komt dan weer van een heel oude fabel: een kat terroriseert de muizen. De muizen besluiten een vergadering te beleggen om te bespreken wat ze eraan kunnen doen. Ze dachten diep na tot er eentje met het idee kwam om de kat een bel om de nek te doen, zoda tze konden horen als ze naderden. Iedereen was uitzinnig van het uitmuntend idee. Eens de euforie voorbij, volgde een stilte want: wie zou de kat de bel aanbinden?...

Persoonlijk prefereer ik het citaat van Saki: 'Een vrouw die haar man overal mee naar toe neemt, is als een kat die met een muis blijft spelen, lang nadat ze hem gedood heeft.'

Redon was in zijn tijd een buitenbeentje in de schilderkunst. Hoewel hij gerekend wordt tot het symbolisme, zijn de thema's waren vooral droombeelden van geesten, feeën, mythologische figuren... Ook waren veel werken geïnspireerd op boeken zoals van Flaubert, Edgar Allen Poe, Emile Verhaeren... Een terugkeren thema zijn éénogige monsters, zoals deze cycloop. De schidler zelf leefde een teruggetrokken leven.

De cycloop is een monster uit de Griekse mythologie die afgezonderd leefden rond de Etna in Sicilië. Volgens de mythen waren het éénogige gigantische monsters die kinderen aten.
Archeologisch onderzoek in de streek wees uit dat tijdens de laatste ijstijd op de plaats bevolkt waren door olifanten en men vermoedt dat de legende daarvan afstamt.

De Gentse schilder Jules Gondry (1860-1922) werd in 1913 aangezocht om een reeks van vijf schilderijen te maken met historiestukken voor het Belgisch paviljoen op de wereldexpo in Gent.
Van deze reeks bestaat nog één schilderij en dat hangt in de kazerne aan de Groendreef in Gent (foto). Het stelt de inval voor van Lodewijk XIV op 5 juli 1708 aan de St Lievenspoort. De overige werken zijn verloren gegaan na de expo.
Gondry had geen academie gedaan en was in die tijd een gekend decoratieschilder. Zij maakte hij onder meer decors voor de opera en reclameschilderijen.
Er bestaan wel nog foto's van de andere werken: het beleg van het Gravensteen in 1302, Bezoek aan de bouw van het Rabot op 1 oktober 1488, overgave van het Spanjaardkasteel november 1576, bouw van de citadel 02 aug 1825. 
Veel van het materiaal van de wereldexpo is nadien verloren gegaan of verwerkt (het jaar na de expo was het oorlog). Zo werden de glasramen van de paviljoens gebruikt in de huidige trouwzaal op het stadhuis in Gent.

Andere werken van Gondry zijn bvb: 'La Lys' textielfabriek te Gent (huidige Groene Vallei) of 'Den dood van de kleine Jacques'

Dit keer een Belgisch historiestuk uit 1835. De volledige titel is: 'tafereel van de septemberdagen 1830 op de Grote Markt in Brussel'. 4,44m op 6,60 m groot! Als dat geen nationaal gevoel moest opwekken!
Het werd gepresenteerd in 1835 tijdens de september-herdenking en het werd een groot succes. Een massa litho's werden ervan gemaakt en werden de volgende jaren aan de schouw in de huiskamers gehangen (wellicht naast 'Goed ziet U. Hier vloekt men niet).
Heel origineel was die Wappers nu ook weer niet. Je kan zo zien dat hij kennis had gemaakt met Eugene Delacroix in Parijs. Bekijk maar eens 'La Liberté guidant le peuple' en je weet meteen waar Wappers de mosterd haalde. Net als bij Delacroix staat er één met een vlag te zwaaien en ook hier zijn de 'strijders' van alle sociale klassen. 

Op de schoolbanken kreeg je te horen dat de opstand ontstond na de opera 'De Stomme van Portici' en als kind gaat er zoiets in als zoete koek. Een volwassene die vandaag een beetje zin heeft voor geschiedenis weet wel beter. Het klootjesvolk ging niet naar een opera. Dat was voor de bourgeoisie. En het waren zij inderdaad die het startsein gaven: ze waren katholiek en Franstalig, de Hollanders waren protestant en Nederlandstalig. Voor wat zakgeld aan het Brussels gepeupel begonnen die baldadigheden uit te steken en de rest is gekend. Uiteraard dat de Hollanders ons tweederangs behandelden, maar ze waren bijlange zo erg niet als de Franstalige bourgeoisie die de Vlaamse boeren uitmolken.Denk maar aan de Gentse universiteit die we kregen en het kanaal Gent-Terneuzen van Willem I. 
Neem dus gerust dat schilderij van Wappers met een pot vol zout! Maar soit, zijn broodje was gebakken. Hij werd uiteraard hofschilder van Leopold I.

Nu ik er aan denk: veel kinderliedjes hebben betrekking op de oorlog...

'1,2,3,4 hoedje van' : een spotliedje op de Hollanders. Nederland had niet echt een landleger, wel een marine. Toen ze naar Brussel trokken hadden ze amper uniformen. Zo werden veel uniformhoeden (de steek) gemaakt van hard papier ingestreken met was. Vandaar dat het 'hoedje van gazettenpapier' bij ons zo bekend is.
'Het regent, het zegent, de pannekes worden nat-daar kwamen twee soldaatjes aan-ze vielen op hun gat': komt van de oorlog met de Spanjaarden. De 'pannetjes' waren de kruitpannen van de munitie. Als die nat werd, konden ze niet terugschieten. 'op hun gat vallen ' was sneuvelen.
'Hop Marjanneke, stroop in 't kanneke, laat de poppetjes dansen': slaat op de oorlog met Napoleon. Marianne was de personificatie van de vrijheid (zie schilderij delacroix). De poppetjes waren de Franse soldaten die vluchtten...
Brand in Mokum (komt uit het Engels en sloeg op het platbranden van het Schotse Edinburgh door de Engelsen)