Haast iedereen zal wellicht weten dat de duif een belangrijke rol speelde tijdens de Eerste Wereldoorlog: de duif verving namelijk de klassieke communicatiemiddelen daar waar die door bombardementen onbruikbaar waren geworden. De duivensport, die vooral in Vlaanderen populair was bij de talrijke duivenliefhebbers, bleek algauw een doorn in het oog van de Duitsers. Berichten overbrengen over de ligging van troepen, boezemde de vijand schrik in. Zoveel zelfs dat het bezit van een reisduif haast werd gelijkgesteld met het bezit van wapens. Getuige hiervan bijvoorbeeld de verordening van 9 juli 1917 die voorschreef wat te doen als duiven in mandjes voorzien van valschermen, uit ballons werden gelaten om informatie te bezorgen over de vijandelijke troepenbewegingen (zie afbeelding Verordnung).

Berichten in verband met duiven kwamen wel vaker voor. Zo werd in een bericht van 20 november 1914, getekend door bevelhebber kolonel Lübbert, geëist dat alle duiven zouden worden ingeleverd in de Gouvernementstraat 61 te Kortrijk. De meeste duivenliefhebbers van Marke, ontevreden over die handelwijze, wilden hun duiven in de gemeente behouden zien. Burgemeester François Bethune vroeg op 24 november aan de militaire commandant te Kortrijk of hij de plaatselijke duiven niet mocht onderbrengen in een zelf opgerichte bewaarplaats, identiek aan die te Kortrijk. Een volledig afgesloten lokaal, ter hoogte van het station zou beschikbaar zijn. Het Duits spoorwegpersoneel zou kunnen instaan voor de bewaking. Uiteindelijk werden alle duiven eind december in manden opgestapeld in café “De Casino” in de Rekkemsestraat. Veldwachter Aloïs Brasseur ging de eigenaars verwittigen en Hilaire Casier maakte de duivenlijsten op. Van daar verhuisden 313 Markse duiven naar Moeskroen.

In november 1914 was Marke echter in het Etappengebiet van het 6. Armee beland en hingen wij af van de Etappenkommandantur Moeskroen (Etappen-Inspektion Valenciennes). Hierop volgde een spelletje van geven en nemen. Op 22 november 1914 had de commandant van Moeskroen, von Eikstedt, het bevel gegeven tot de invrijheidsstelling van de duiven en dat in tegenstelling tot het Kortrijkse bevel van twee dagen eerder.

Op 18 december 1914 kwam hij terug op zijn beslissing en eiste dat alle duiven in de eerste drie dagen moesten worden gedood. Doch een comité opgericht ter verdediging van de duivenliefhebbers kon de gemoederen van de bezetter enigszins bedaren. De Kommandantur gaf de toelating alle duiven in de “Ecole des Arts et Métiers” 1, Place de la Justice te Moeskroen op te sluiten.

Een bevel op 6 oktober 1915 van von Bissing, bestemd voor het tot het Generaal-Gouvernement behorend gebied van het Bezirk (district) Kortrijk en Doornik (waartoe Marke behoorde) luidde: "Ieder bezitter van duiven moet ze opgesloten houden". En dat terwijl onze duiven al maandenlang waren ondergebracht in Moeskroen!!!

Een nieuw bevel van von Bissing, bestemd voor hetzelfde gebied, werd gegeven op 22 juni 1916: "De duiven moeten in de slagen vastgehouden worden; er mogen geen duiven afzonderlijk gehouden worden."

In het Etappengebiet van het 4. Armee ondergebracht, werd verbod opgelegd om nog levende duiven te bezitten. En eens Marke in Operationsgebiet was komen te liggen, werden alle drinkbakken, duivenmanden, constateurs en alles wat verband hield met het kweken van duiven, aangeslagen.

Georges Demeyere (1904-1991): "Toen de Duitsers hier goed gevestigd waren, moesten alle duiven ingeleverd worden. Men moest ze binnen brengen in de “Casino” in de Rekkemsestraat. Daarna werden alle duiven ingekorfd en naar Moeskroen gebracht. Sommigen wilden ze in kelders onderbrengen, doch er waren hier te veel Duitsers en dat belette het verbergen. Anderen hadden aan de oproep geen gehoor gegeven; hun duiven moesten onmiddellijk gedood worden."

Georges Bekaert (Kortrijk) (1904-1986): "Toen de duiven moesten ingeleverd worden, werd nogal ostentatief rondgezocht door de Duitsers. Met een paar man kwamen ze bij ons thuis ook naar duiven zoeken."

Rachel Derycke (1906-1993): "We hadden hier duiven van een familielid uit Wevelgem. Hij had ze al zwemmend over de Leie meegebracht. Ze zaten in een wasmachine op de zolder. Wij zaten met Duitsers in huis en nooit hebben ze die ontdekt. Opdat die duiven geen lawaai zouden maken, zaten ze met hun bek in een manssok."

Maurice Maes*, bekommerd om zijn lieve diertjes, schreef op 3 augustus 1914 uit Boom naar zijn vrouw Emma Decrans: "… en nu een woordje over mijn duiven, maakt dat gij geen moet wegdoen, dat het lang moest duren zou ik u schrijven welke er mogen dood gedaan worden, niet te veel eten geven en niet te veel laten vliegen, gelijk ik gevraagd heb…"

Op 6 september 1914 schrijft hij uit Hellegat-Niel : "... ik heb ook gelezen in uw brief als dat mijn Cuyper weer gekeerd is met het geel in de bek; zegt tegen Jules dat hij er goed voor zorgt en dat het ware dat hij verslecht zend er Jules mee naar Decuyper te Zwevegem; deze zal hem wel genezen … en mijn duiven niet uit te laten in de voornoen; ze zullen dan zo lang niet weg zijn van het land… ’k Zal er dan een goeden kuisk in doen als ik thuis ben..."

In zijn laatste brief naar huis schreef Maurice Maes op 30 oktober 1914 uit Sint-Inglevert: "Laat niemand op mijn duivenhok; geeft ze eten dat ze voort kunnen alle dagen; ge moet het hok niet schoonmaken; in geval dat ze daar tegen schieten houdt ze kort en eet al de jongen op die bekwaam zijn."

* Maurice Maes (° Heule, 5-7-1881 / + Calais, 18-12-1914) was soldaat bij het 1^ste Linieregiment, 6^de Bataillon, 1^ste Compagnie. Hij stierf in het “Hôpital Cordorais” te Calais en werd begraven op het burgerlijk kerkhof te Calais. Hij werd korte tijd later herbegraven op het Belgisch Militair Kerkhof te Calais.

26-02-2016, 00:00 geschreven door Michel Markenaar

Een Vrouw dood gevonden te Marke in 1908

___________________________________

Jules Moerman en zijn vrouw Helena Mercier woonden in 1908 in de Groenestraat(1). Ze waren pas twee jaar getrouwd.

Op zondagavond 16 februari 1908, rond 7 uur, trok Jules Moerman naar de hoeve van Aimé Vanderheeren(2), waar hij peerdeknecht was en waar hij gewoonlijk de nacht doorbracht.

Maandagavond 17 februari kwam hij rond 6 ½ u. terug naar huis om van kleren te wisselen, omdat hij kletsnat was door de regen. Hij vond de voordeur op slot en de vensterblinden waren nog niet geopend. Daar het gevelvenster van de zolder open stond, dacht hij onmiddellijk dat er iets ongewoons gebeurd was. Hij ging aanstonds zijn buur, landbouwer Terryn , verwittigen.

Terryn kwam mee en beiden gingen door het openstaand venster naar binnen.De petrollamp was uitgebrand. Bij het ontsteken van een “stekje”ontdekten ze vrouw Moerman, op de knieën gebukt, over een emmer water zitten.Op de bodem lag een tas. Ze was overleden en scheen gewurgd te zijn. Een kind van zes maanden oud zat rechtop in de wieg naar zijn moeder te kijken. Jules Moerman legde het lijk op het bed naast de kachel en at vervolgens een ‘grote’ boterham.

Om 7 ½ u. begaf Moerman zich naar de woonst van de gemeentesecretaris (3) om het overlijden bekend te maken. De secretaris vond het verhaal heel vreemd en zette hem aan dokter Vanneste te verwittigen. De dokter vond bij zijn aankomst  het overlijden ook verdacht. De burgemeester, de veldwachter en de gendarmerie van Kortrijk werden verwittigd en waren om 9 ½ u. ter plaatse. Moerman werd omwille van zijn zonderlinge houding gans de nacht in het gemeentehuis onder bewaking geplaatst.

Op dinsdagmorgen 18 februari kwam het parket, vergezeld van wetsdokters Peel en Peeters, naar onze gemeente. In de woning werd geen enkel spoor van inbraak gevonden. Het parket begaf zich dan naar het gemeentehuis. Daar werd Moerman tot 14 u. over het gebruik van zijn tijd ondervraagd. Hij verklaarde dat hij maandagmorgen 17 februari om 5 u., in opdracht van zijn baas, met een lading graan naar Ledegem was gereden. En hij was om 16 ½ u. teruggekeerd.

De lijkschouwing door Peeters en Peel had plaats dinsdagnamiddag om 14 ½ u. in het lijkhuis van het klooster. De geneesheren besloten dat het hier ging om een natuurlijke dood, veroorzaakt door een slechte spijsvertering. De ligging van het lijk werd als volgt uitgelegd “ de zieke vrouw zou willen drinken hebben; half verstikt zal zij op de emmer gevallen zijn. De blauwe plekken aan de hals werden veroorzaakt door de val op de kant van de emmer.”

Rond 17 u. kwam het parket opnieuw naar het gemeentehuis. Moerman werd in vrijheid gesteld.

De commotie in het dorp was zeer groot, daar het gerucht in omloop was dat de vrouw gewurgd werd.

Helena Mercier was geboren te Aalbeke op 25 mei 1882, Jules Moerman was geboren te Anzegem op 16 januari 1860. De echtgenoten bewoonden een huisje zonder verdiep, betaande uit drie plaatsen en gelegen op 20 minuten afstand van Markeplaats, in het veld langs de weg die naar de hoeve Terryn leidt.(4)

(1)De Groenestraat liep via de huidige Watervalstraat van de Kapelhoek naar Marke. De Groenestraat verdween in 1968 met de aanleg van de E17. ( Duizend Kortrijkse Straten, E. Van Hoonacker)

(2)Aimé Vanderheeren (Meulebeke 1872-Marke1954) volgde zijn vader Henri op rond 1897. De hoeve was toen eigendom van baron Paul d’Udekom d’Acoz van Gent. André Hubaux volgde zijn oom Aimé op in 1934. De hoeve werd in de jaren ’60 van vorige eeuw verkocht aan Matexi. Tijdens de eerste en de tweede wereldoorlog werd de hoeve als “het hof der 3 gemeenten”op de Duitse stafkaarten vermeld.

(3)De gemeentesecretaris was toen Henri Vanhoenackere ( Bellegem 1847-Marke 1916. Hij volgde in 1879 Leopold Van Belleghem (+ 1898) op, die toen burgemeester benoemd werd.

(4)De hoeve Terryn lag in de Watervalstraat.Henri Terryn (Deerlijk 1872 – Marke 1959) kwam op de hoeve in 1901, na Adolf Deryckere, die ook van Deerlijk kwam. De Watervalstraat was een overblijfsel van de oude bedevaartweg naar Sint Cornelius in Aalbeke.

12-02-2016, 18:02 geschreven door Michel Markenaar

           Een schrikkelijke Moord in 1905

          ____________________________

In de nacht van zondag op maandag 1 mei 1905 werd in Marke een moord gepleegd met diefstal als drijfveer. Op enkele meters van het klooster in de Kloosterstraat stond, omringd door een haag, een met strodak bedekte  tweewoonst . De ene woning was bewoond door een ongehuwde oude dochter Constantia Waelkens, geboren te Waregem op 23 januari 1828 en in de andere woning woonde Regina D’Hespeel 65 jaar oud, weduwe van Leo Vandenbogaerde(1), met haar twee zonen. Constantia Waelkens was de meid van burgemeester Leopold Van Belleghem en had de naam veel geld te bezitten.

Enkele maanden geleden was zij ziek en vertoefde zij bij familie in Aalbeke. Een 10-tal dagen geleden was zij teruggekeerd naar haar woning.

Maandagmorgen om 6 ½ u. bemerkte Regina D’Hespeel dat de vensterluiken van haar buurvrouw gesloten bleven. Zij vroeg een voorbijganger om de vensterluiken, die slechts met een houten werveling gesloten waren, te openen. De verbazing en verbijstering waren groot toen zij ontdekte dat de vensters open waren. Denkende dat Constantia ziek was , ging zij Charles Briey ,de dienstknecht van het klooster, er bij halen. Deze kroop door het venster, ging naar de kleine slaapkamer, die langs achter lag, en vond de vrouw met de benen uit het bed liggen. Het gezicht was met beddengoed bedekt. De voeten waren koud en stijf. Geschrokken  liep de dienstknecht buiten om hulp roepen. Aloïs Brasseur, de veldwachter, die in de nabijheid woonde kwam vlug ter plaatse en liet dokter Arthur Vanneste ontbieden. Men stelde moord en diefstal vast. Een klein venstertje uitgevende op een open veld was opengebroken en gezien de vrouw doof was, had de schelm zijn slachtoffer in haar bed kunnen verrassen.

Geen enkel moordwapen werd gevonden. Constantia vertoonde ook geen dodelijke wonden, alleen een kleine onbeduidende wonde aan de hand en aan het voorhoofd. In de keel werd bloed geconstateerd. De moordenaar had haar met de vuist geslagen en met beddendekens gestikt.

In de voorkamer stonden de laden half open en in de slaapkamer waren de hoedendozen geopend.

Men dacht dat de dader niets heeft kunnen buitmaken, want het geld van de vrouw was gedeponeerd in de bank bij de Broeders Van Dale in Kortrijk. Ze bezat nog 3780fr.

Twee gendarmen van de brigade van Kortrijk, die in Marke op dienst waren, deden de nodige vaststellingen en ondervroegen enkele getuigen. Op het veld, palende langs achter aan de woning, werden voetstappen van een zware manspersoon ontdekt. Zij strekten tot aan de moestuin van het klooster . Daar werd een gat in de haag aangetroffen. Dezelfde voetstappen werden teruggevonden in de weide en stopten aan een wegeltje. Men dacht dat de moordenaar getracht had langs achter binnen te dringen, om daarna langs voor te vertrekken. Om die reden zou hij de kleine vensters geopend hebben, die langs binnen gesloten waren. Maar hij kon de vensterblinden niet openen en was zo langs achter gevlucht.

In de namiddag werd door de gendarmen een kerel aangehouden, die de zondag in het klooster had getoefd en aldaar sedert enige tijd verzorgd werd. Hij verklaarde dat hij aan het Magdalenakerkhof in Kortrijk geslapen had.

Het parket, vergezeld van wetsdokter Peeters kwam rond 14u. op de plaats van het delict.

De misdaad had op de gemeente Marke, alwaar sinds meer dan 30 jaar geen moord meer werd gepleegd ,grote opschudding verwekt.(2)

Constantia Waelkens woonde op 100m. van Markeplaats in het nr. 15 in de Kloosterstraat. Ze woonde al meer dan 40 jaar in Marke.

(1)Regina D’Hespeel was geboren te Marke in 1831 en overleed er in 1906.

(2)Betreft hier de moord in 1863, waarvan veldwachter Frederik Foulon verdacht werd. ( zie artikel blog)

08-02-2016, 12:56 geschreven door Michel Markenaar

Het oorlogsdagboek (8 januari tot 1917 tot 30 juni 2016) van Jean Verhoye verscheen in verkorte versie in de dorpskrant vanaf september 2014 tot februari 2016. Het is nu op zijn geheel (65 blz.), voor die periode, verkrijgbaar door bestelling op email michel.annie@telenet.be of tel. 056/210001. De prijs is 10 euro.

De inschrijvers worden verwittigd zodra het werk klaar is.

Groeten

Michel Faillie

29-01-2016, 16:31 geschreven door Michel Markenaar

               EEN ONOPGEHELDERDE MOORD IN 1908

             _______________________________________

Op zaterdagmorgen 4 juli 1908 werd Camiel Callens, landbouwer en veekoopman, dood aangetroffen in de Rollegemstraat,(1) op zo een 200m. van de hoeve ,die hij bewoonde. Het levenloos lichaam werd gevonden langs de Rollegemstraat, de weg die leidde naar “De Smokkelpot”(2). Uit de lijkschouwing bleek dat hij door een geweerschot getroffen werd. Gezien deze Callens bekend stond als wildstroper werd Gustaaf Loosvelt, de jachtwachter van de heer Paul Pierre de la Croix- de Bethune, (3)automatisch van de misdaad verdacht. Camiel Callens, geboren in Deerlijk op 10 december 1860, was in tweede huwelijk getrouwd met weduwe Marie-Emma Saffers, en had 5 kinderen ,waarvan het oudste 14 jaar was. Het gerecht, de gendarmen en de magistraten deden al het mogelijke om de moordenaar te ontmaskeren, maar het onderzoek leverde noch aanwijzingen, noch bewijzen, zelfs geen getuigenverklaring die kon dienen in het voorlopig onderzoek. Alles had de neiging om het onderzoek op een dwaalspoor te brengen en terzelfder tijd de dader straffeloos te laten rond lopen.

Het hele dorp sprak ervan dat de jachtwachter van het kasteel de la Croix de dader was. De geruchten die omtrent de moord in de streek verspreid werden berustten op geen enkel feit. De jachtwachter die men klakkeloos bevlekte bevond zich, van geen kwaad bewust, kalm in zijn huisje op Sint-Anna. Jachtwachter Gustaaf Loosvelt, die geen Frans sprak en verstond werd hiervoor bijgestaan door zijn vrouw. De gendarmen van Kortrijk eisten zijn geweer op. Zijn vrouw overhandigde het geweer met de patronen.

De jachtwachter verklaarde dat hij de nacht van vrijdag op zaterdag in het kasteel van Sint-Anna vertoefde en dat de hovenier kon getuigen wat hij aan het doen was op het vroege uur van de misdaad.

Kasteelheer de la Croix verhaalde wat hij wist over de ontdekking van het lijk van boer Callens. De genaamde Pieters,knecht van de weduwe Allackere,uitbaatster van café “ Den Brandel”(4) , kwam op zaterdagmorgen om 4 ½ u. langs de Torkonjestraat in de richting van Aalbeke, waar hij een koe moest afleveren. Bij het naderen van de Rollegemstraat, zag hij iemand ,een 20-tal meter in de straat,uitgestrekt op de grond liggen. Hij dacht dat het een landloper of een dronkaard was en zette zijn weg voort. Op zijn terugreis om 6u. verliet hij de weg en begaf zich in de Rollegemstraat. Daar lag het lichaam nog altijd op dezelfde plaats . Edouard Haemers, een metselaarsbaas, woonachtig nabij “De Keizer”(5) in de Torkonjestraat, die zich toevallig naar het werk begaf in het krankzinnigengesticht op Sint-Anna,(6) werd door Pieters op de hoogte van de zaak gebracht. Hij verwittigde onmiddellijk de vrouw van het slachtoffer Callens en nam haar mee naar de plaats van het onheil. Intussen waren al vele nieuwsgierigen samengeschoold. Het lichaam lag op de rug, tussen het gras, met het hoofd op de rand van de gracht. Er ontsnapte bloed uit de mond.

De heer de la Croix dacht dat de moordenaar een wildstroper was die gestoord werd tijdens zijn ongeoorloofde jacht. Ofwel dacht hij ,was het een landloper, die de boer kende en die hem wilde beroven hopende een som geld te vinden. De kasteelheer legde met handen en voeten uit wat het werk van Loosvelt , die al acht jaar in dienst was, inhield. Hij deed zijn werk naar believen en dat maakte tamelijk vele vijanden in het dorp. Het middelpunt van het jachtterrein was het kasteeldomein, waar hij de meeste tijd vertoefde. Hij verklaarde dat Loosvelt aangekomen was zaterdagmorgen om 3 ½ u en dat hij weer vertrokken was om 4 ½ u naar huis. Langs de weg had hij nogal vele voorbijgangers ontmoet die zouden kunnen getuigen. Hij was om 5u. thuis gekomen en was dan zijn boter gaan betalen in een naburige hoeve. Hij had ook nog een tijdje in zijn tuin gewerkt en was toen vertrokken naar het Sint-Annabos, waar hij op dat moment werkzaam was. Het is bij het verlaten van een café dat hij van een zekere Desplenter vernam dat Callens dood was. Loosvelt begaf zich onmiddellijk naar de Rollegemstraat. De veldwachter Aloïs Brasseur(7) en de gendarmen waren al ter plaatse.

De heer de la Croix voegde eraan toe dat het een stevig alibi was. Boer Callens en de kasteelheer stonden in goede verstandhouding met elkaar. Op het platteland waar men gemakkelijk wild stroopte, had een veldwachter voortdurend vijanden. Wildstropers waren een categorie waarmee de champetter soms last had. In de regio van Sint-Anna waren er bossen en die vormden een ideaal schuiloord voor wildstroperij.(8)

Een andere hypothese kwam nog de kop opsteken. Callens had de reputatie gemakkelijk wild te schieten. Misschien kon hij een andere wildstroper tegen het lijf gelopen hebben. Ze konden samen wat gewandeld hebben. De andere wandelde misschien rechts van de boer, met het geweer onder de rechterarm en kon zo de haan onvrijwillig overgehaald hebben met de loop tegen de borst van Callens. De “onvrijwillige” moordenaar kon dan gevlucht zijn. Menig persoon deelde die hypothese. Een van de buren, Theophile Haemers had een geweerschot gehoord, maar niets gezien.

Een mysterieus geval: de munitie gevonden op het lijk was totaal verschillend van de patronen gebruikt door de jachtwachter.

De veldwachter Aloïs Brasseur werd gewaarschuwd rond 7u. in de morgen. De gendarmen en het parket van Kortrijk werden telefonisch op de hoogte gebracht, alsook burgemeester Baron Emmanuel de Bethune.

Er was bloed uit de mond gestroomd, het jasje was ter hoogte van de tweede rib aan de rechterzijde doorboord en een bloedvlek verraadde een dodelijk schot. Na de vaststellingen door dokter Arthur Vanneste(9) werd het lichaam naar het lijkenhuis van het rustoord in de Kloosterstraat getransporteerd.

Het parket van Kortrijk, vertegenwoordigd door substituut Verschaeve, onderzoeksrechter Soudan, griffier David en de wetsdokters Peel en Peeters, kwam per rijtuig naar het rustoord. Iedereen moet weten dat het gerecht toen nog zo rap niet werkte als nu. Van daar trokken ze naar de hoeve Callens en naar de misdaadplaats. De buren en de bewoners van de hoeve werden zeer lang ondervraagd.

Een belangrijk detail betreffende het exacte uur van het drama werd naar voor gebracht door mevrouw Emiel Petit . Haar man was boever in het krankzinnigengesticht in Sint-Anna. Zij had een geweerschot gehoord zaterdagmorgen rond 4 ½ u. Dus bij deze werd geconcludeerd dat het slachtoffer om dat uur gedood werd.

De begrafenis geleid door onderpastoor Henri Eeuwaert had plaats op 7 juli 1908 : het kerkelijk overlijdensregister noteerde :” Camillus Callens obiit interfectus (vermoord) 5 hora mane….”

In feite gaf men de jachtwachter de schuld van de misdaad , maar onomstotelijke bewijzen of getuigenverklaringen ontbraken. De omstandigheden van het drama bleven onbekend.

(1)Smokkelpotstraat: van de Marksestraat tot de Torkonjestraat. In de 19^e eeuw werd de kant van Marke buurtweg nr.5 of Rollegemstraat genaamd.Vanaf 13 maart 1981 werd het Smokkelpotstraat ( Duizend Kortrijkse Straten van E. Van Hoonacker). Camiel Callens woonde in de Rollegemstraat nr.1. Gezien talrijke Callens op Marke woonden, geef ik wat meer duidelijkheid omtrent de identiteit van Camiel: hij was de zoon van André en Cordula Vanslambrouck.

(2)De Smokkelpot was een herberg die in de 18^e eeuw op de noordhoek van de Smokkelpotstraat- Sint-Anna stond. Werd hier gebruikt als toponiem.

(3)Volgens de Popp-kaart (1852) van Kortrijk was het kasteel van Sint-Anna, gelegen in de Nieuwe Elleboogstraat, eigendom van Aimabel de la Croix. In 1895 kwam Paul Pierre de la Croix –Marie de Bethune er wonen. Paul Pierre de la Croix (°Kortrijk 1853 – Auray 1940) was de zoon van Paul Antoine en Jeannette Simillon. Hij trouwde te Aalst in 1894 met Marie-Thérèse de Bethune (°Aalst 1875 – Ukkel 1960),dochter van Paul Valéry de Bethune en Adélaïde Eliaert.

Marie-Thérèse de Bethune was in 14-18 politiek gevangene, als vrijwillig lid van de militaire inlichtingendienst bij de geallieerden.

Het oorlogsdagboek van Jean Verhoye :” Maandag 16 april 1917: …naar we vernemen wordt de la Croix-de Bethune aangehouden door de Duitschers, waarom??? De germanen liggen weer met de spionagekoorts, ’t is belachelijk..”

(4)”Den Brandel” was gelegen op de Pottelberg, waar nu de bakkerij “Libbrecht” gevestigd is. Carolus Allackere (° Alveringem ) overleed op 68 jarige leeftijd te Marke op 1 november 1885.Hij was weduwnaar van Maria-Anna Minne (° Heule 1804+ Marke 1875) en echtgenoot van Constantia Minne( ° Heule 1846).

(5) “In de Keizer” was een café gelegen op de westhoek van de Keizerstraat en de Torkonjestraat. Michel Vandenbogaerde kocht in 1935 het café aan brouwer Cyriel De Brabandere en herdoopte het in “Au Pré Vert”.

(6)Het krankzinnigengesticht in Sint-Anna werd opgericht door kanunnik Maes in 1833. In 1927 werden de geesteszieken naar Ieper overgebracht .

7)Aloïs Brasseur( Marke 1844- Marke 1907) volgde in 1877 Eugène Delporte op als veldwachter. Zijn zoon Aloïs Brasseur (Marke 1878 – Marke 1951) volgde hem op in 1908 tot zijn ontslagname in 1941.

(8) In de hoek Lampestraat en Smokkelpotstraat lag het gekende “Besloten Bos”, dat in 1908 meer dan 5ha besloeg. Het bos eigendom van de familie de la Croix werd volledig door plunderaars uitgeroeid tussen 21 en 25 januari 1945.

(9)Arthur Vanneste (°Kortrijk 1878 – Marke 1964), kwam zich in 1904 als eerste dokter te Marke vestigen.

27-01-2016, 00:00 geschreven door Michel Markenaar

DE WIELRIJDERSGILDE (VELOCLUB) ST.CATHERINE

______________________________________________

De boeken leren ons dat de fiets met groot en klein wiel in 1888 uit het beeld verdween en van dan af zijn huidige gedaante aannam. Paul Debrabandere noteerde dat er in 1890 in Kortrijk ten hoogste 20 fietsers waren, maar in 1894 en 1895 telde men al respectievelijk 80 en 208 fietsen.(1) Het fietsentijdperk was aangebroken en in vele steden en dorpen zagen wielrijders- of veloclubs het daglicht.

De wielrijdersgilde St. Catherine werd gesticht op 4 augustus 1896. Zij vestigde haar lokaal in café “In de Belle Vue” op Markeplaats bij Bruno Cagnie (Izegem 1835-Marke 1901), onder het voorzitterschap van Baron Emmanuel de Bethune (2).

Ik geef het woord aan het verslagboek:” Er is te Marcke eene maatschappij ingericht voor doel hebbende , de belangen der wielrijders te verdedigen, en hun vermakelijkheden te verschaffen. De maatschappij bestaat uit werkende en ereleden. De ereleden betalen eene jaarlijksche jeunste van vijf franken, zij hebben vrijen toegang tot al de feesten door de gilde gehouden en worden uitgenodigd tot de patroonmisse. De werkende leden moeten aan de volgende voorwaarden beantwoorden: 1/ inwoners zijn van de gemeente of in de naaste buurt wonen 2/gelot hebben of van de toelating van hunne ouders kunnen bewijzen 3/onberispelijk van gedrag zijn 4/ een wielpeerd (3) bezitten en de lasten er voor betaald hebben 5/ zich op voorhand onderwerpen aan de keure en aan alle latere wettige beslissingen.Het bestuur beslist of het voorgedragen lid mag aangenomen zijn of als het in de vergadering aan de stemmen zal onderworpen zijn.”

De intredende leden betaalden een inkomgeld van drie franken. De jaarlijkse bijdrage der werkende leden was een frank. Zij die weigerden hun jaarlijkse toelage of hun boeten te betalen, waren aanzien als ontslaggevend. De leden die nadeel toebrachten aan de maatschappij of aan haar goede naam en faam, door woorden of daden, werden uit de gilde gesloten. De klachten moesten uiteraard gegrond zijn.Het bestuur bestond uit een voorzitter, een ondervoorzitter en drie raadsleden. Het bestuur nam ook een schrijver en een penningmeester onder de leden. Zij mochten terzelfder tijd deel uitmaken van het bestuur. De voorzitter gaf bevelen aan de gildeknaap. Leden die afwezig waren op vergaderingen werden beboet ; zij werden genoteerd door de penningmeester. Dat gold ook voor telaatkomers. De gewone vergaderingen hadden altijd plaats de tweede dinsdag van iedere maand om 20 ½ u. in mei,juni,juli,augustus en september, om 19 ½ u. in maart, april en oktober, om 18 ½ u. in november, december ,januari en februari. Onmiddellijk na aflezen van het verslag werden de aanwezigheden der leden opgenomen. De boete voor de afwezige leden bedroeg 25 centiemen en voor het bestuur 50 centiemen. Het lid dat binnenkwam na de naamafroeping betaalde onmiddellijk 10 centiemen. Alle verwijten en twisten onder de leden, alle geestelijke, politieke of persoonlijke redetwisten werden op straffe van 25 centiemen boete , na vermaning door de voorzitter opgelegd. Na toepassing van de boete mocht de voorzitter de berispte gildeman de zitting doen verlaten. De aanvaarding of de uitsluiting van de leden werd gestemd door de 2/3 van de aanwezige leden. De patroondag (25 november) werd gevierd door het bijwonen van een mis . De mis was verplichtend, bij verzuiming werd een boete van 25 centiemen opgelegd. De vergadering die er op volgde was eveneens verplichtend aan dezelfde voorwaarden. Op die dag hadden ook de kiezing van het bestuur en de aanstelling van de gildeknaap plaats. Wanneer de gilde een uitstap deed werd op voorhand het uur van vertrek, hoeveel tijd langs de weg besteed zou worden en het uur van terugkeer vastgelegd. Het lid dat de reisleider durfde verlaten, hetzij door te snel rijden, hetzij door achter te blijven, hetzij door een andere weg in te slaan, hetzij niet op tijd op de vergaderplaats te zijn, kreeg een boete van 25 centiemen. De maandelijkse vergaderingen werden gehouden beurtelings bij ieder lid dat café hield. Het was de gildeknaap die het geld inzamelde. Jaarlijks werd hij van zijn bediening ontslagen en kon hij herkozen worden. De leden waren verzocht zoveel mogelijk een grijslaken kleding aan te trekken. De “klak” (pet) met het kenteken van de gilde was verplichtend. De klak vertoonde ook een rode band (4) .De gilde kon niet ontbonden worden zolang drie leden er deel van uitmaakten.

Besluit van 13 april 1897: de leden waarvan de vader of broer uit hetzelfde gezin deelmaakt van de gilde, moesten maar half geld betalen tijdens het jaar van hun aanvaarding.

Besluit van 25 augustus 1898: aan de leden die in het huwelijk traden werd een bloemtuil geschonken. Daarvoor betaalde ieder lid telkens 20 centiemen.

Besluit van 14 augustus 1900: de leden die deelnamen aan een uitstap naar een vreemd feest werden telkens van een boete ontslagen.

Hierbij de lijst van de leden van het eerste uur ( met het beroep op het moment van de inschrijving):

Baron Emmanuel de Bethune               voorzitter

Cyriel De Brabandere       brouwer       ondervoorzitter

Polydore Lepere           kleermaker     raadslid (werd op 14 november

                                       1899 uitgesloten en herkozen

                                       Als lid op 9 oktober 1900)

Cyrille Brasseur            vlashandelaar   raadslid (uitgetreden in 1903

                                       vervangen door Constant

                                       Vandorpe en weer lid in 1911

Oscar Van Belleghem         landbouwer     raadslid

Baron François de Bethune   advocaat         raadslid

Constant Vandorpe         vlashandelaar

Jules Vannieuwenhuyze       vlashandelaar

Odile Callewaert             vlashandelaar

Pieter(Petrus) Theys         bureelbediende

Aloïs Vandenweghe           metselaarsbaas

Emiel Vandenweghe           metselaarsbaas

Edouard Haemers             metselaar

Leopold (Paul) Vandenberghe   aannemer-timmerwerken

Jules Vandenberghe           aannemer-timmerwerken

Jules Saint-Guilain           kleermaker

Charles-Louis Lannoo         aannemer-timmerwerken

Theophiel Cagnie             beenhouwer

Richard Glorieux             landbouwer - molenaar

Alphonse De Brabandere       landbouwer

Valère Dewilde (5)             smid

Karel Dewilde (5)           smid

Gustaaf Dermaux             aannemer -schilderwerken

Aloïs Brasseur (sr)             veldwachter (van 1877 tot 1907)

Hector Casteleyn               vlashandelaar

Camiel Verroken               caféhouder

Aloïs Lefebvre                 landbouwer

Gustaaf Vandaele             aannemer -schilderwerken

Theophile D’Haene             haarkapper

Maurice Glorieux               landbouwer

Pieter (Petrus) Vanoverberghe     baanwachter

Aloïs Ostyn                   inpakker

Achille Dumortier               vlashandelaar

Joseph Everaert                 vlashandelaar

Petrus Lefever                 vlashandelaar

Valère Lauwers                 smid

Arthur Tack                     vlashandelaar

Aloïs Brasseur (jr)               vlashandelaar ( veldwachter van 1908

                                         Tot 1941)                    

Cyriel Ameye                   vlashandelaar

Achille Ghekiere                 landbouwer

Henri Delcour                  landbouwer

Philemond Chanterie             plafonneerder ( was ook fietsenhersteller)

Cyriel Vanackere                 metselaarsbaas

Constant Billiet                 vlashandelaar

Eduard Vanfleteren               vlashandelaar

Jules Dekimpe                   vlashandelaar

De ereleden waren : Barones de Bethune- de Ghellinck d’Elseghem

               Baron François de Bethune 5fr.

               Oscar Van Belleghem 3fr.

Wij overlopen even de cafés waar regelmatig vergaderingen werden gehouden. Voor Cyriel De Brabandere, brouwer, was dat natuurlijk “koekenbak”, want vele van die cafés waren zijn eigendom en hoe groter de verkoop, hoe….

“In de Belle Vue” – “De Beenhouwerij” – “Gemeentehuis” – “De Vlasboot” – “De Ouden Tijd” – “In ’t Nieuw Kwartier” – “De Smis” – “De Haan” – “Au Jardin Botanique” – “Hendrik Conscience” – “De Nieuwe Beenhouwerij” – “De Marckebeke “ – “De Prins” – “Oostenrijk” – “’t Hof van Brabant”- “’t Zwijntje”(later “Burgerswelzijn”) – “De Kroon” – “De IJzerpoort”.

Op de stichtingsvergadering van 4 augustus 1896 werden Petrus Theys en Emiel Vandenweghe respectievelijk tot schrijver en schatbewaarder gekozen. Een voorstel voor de feesten ter gelegenheid van de kermis werd uitgesteld. De allereerste uitstap was de deelname door een afdeling aan de feesten op 9 augustus in Bissegem. Er werd toen ook besloten het hulpgeld voor de kermisfeesten te sparen voor het patroonfeest van 25 november. Het eerste patroonfeest – en dat zou ieder jaar op 25 november en met dezelfde normen gebeuren- begon met een mis om 7u., daarna vergadering in het “gildhuis” en ’s avonds om 19u. een souper.

Op 28 november werd door de voorzitter een ringsteking, een klassieker in de wielrijdersgilden, gegeven: Alfons en Cyriel De Brabandere kaapten de eerste prijzen weg. Dan volgde gewoonlijk een “hespe-avond” en de prijsuitdeling.

In de vergadering in café “De Prins” van 13 april 1897 werd gesproken over de aansluiting bij de “Ligue Vélocipédique Belge”, doch dat werd verdaagd tot verder onderzoek. Op 19 april werd beslist de maten van de “klakken” (petten) te nemen.

Op 16 mei trokken onze mannen naar de feesten in Lauwe en er werd besloten de feesten op de wijk “Oostenrijk” in Marke bij te wonen.

In “Hendrik Conscience” werden Camiel Verroken, Aloïs Lefevre en Gustaaf Vandaele leden.

Op 10 augustus werden in het lokaal volgende beslissingen genomen:

1/ er zal 20fr. uit de kas der gilde gegeven worden voor twee velofeesten aan de “Prinsenhoek” en aan de Markebeke.

In september werd Pieter (Petrus) Vanoverberghe als lid aanvaard. Er werd een uitstap belegd naar Heule-Watermolen. De patroondagviering in 1897 zag er als volgt uit: om 7 ½ u. mis, daarna vergadering in het lokaal en om 14u. uitstap naar Deerlijk en Vichte , ’s avonds om 20u. algemene vergadering en souper in het lokaal. Om er een zware maag van te krijgen! Aloïs Ostyn werd als nieuw lid aangeworven. Op 28 november werd een prijskamp uitgeschreven door Baron François : Maurice Glorieux won de ringsteking , Valère Dewilde won de wedstrijd “voor tertraagst” en Gustaaf Vandaele won de “raapkoers”.Gedurende dat jaar werden verscheidene uitstapjes gedaan naar velofeesten op andere gemeenten : Zwevegem, St. Lodewijk-Deerlijk en Bissegem, waar mooie prijzen behaald werden. In Bissegem werd ook nog deelgenomen aan de vaandelwijding van de wielrijdersgilde. En in het verlopen jaar werd wel feest gevierd op de plaatselijke kermis. Er werd tweemaal deelgenomen aan een stoet: 1/ het bezoek op 10 juli van Mgr. Waffelaert, bisschop van Brugge, ter gelegenheid van het vormsel 2/ op 8 september ter gelegenheid van de blijde intrede van Baron François de Bethune- Hayoit de Termicourt bij de terugkeer uit huwelijksreis(huwelijk te Leuven op 14 juli 1897).

In zitting van 11 januari 1898 werd in “De Prins” geklaagd over de ziekelijke toestand van de gilde. Er waren toen maar drie leden tegenwoordig.

Op donderdag 14 april onthaalde de voorzitter het gezelschap in Oostrozebeke op een lekker stuk hesp en ’s avonds op een prachtig eetmaal. De leden woonden een luisterlijk concert bij, voorgedragen door de zeer gekende toneelmaatschappij van die gemeente. De terugreis naar Marke werd slechts ’s anderendaags aangevat.

Op 19 mei was men present op de inhuldiging van het vaandel van de maatschappij van Moen. Achille Dumortier werd lid.

Op 24 juli werd beslist om het artikel betreffende het beboeten strenger toe te passen; geen redens, tenzij ziekte, werden aanvaard. De knecht kreeg een loon van 10 % op de jaargelden en 20% op de ingehaalde boeten. In de namiddag werd een uitstap gedaan naar een ringsteking in Lauwe. In augustus werd Joseph Everaert als lid aanvaard. Baron Emmanuel de Bethune trad op 1 september in het huwelijk. Nog in september werd Petrus Lefever lid.

Op 9 oktober nam de gilde ook deel  in Kortrijk aan de herdenking van de Markse slachtoffers van de Boerenkrijg . Daar ontving de gilde haar eerste eremetaal.Valère Lauwers werd als lid aanvaard.

De leden kwamen massaal opdagen op 16 oktober 1898, met versierde fietsen, om deel te nemen aan de stoet van de blijde intrede van voorzitter Baron Emmanuel de Bethune en Joséphine de Ghellinck d’Elseghem, na hun huwelijksreis. Er werd ook beslist mee te draaien op zondag 30 oktober in de praalstoet in Oostrozebeke, waar de voorzitter in ruil een lekker souper aanbood. Arthur Tack vervoegde de gilde.

Het werd een va-et-vient van leden: er werden nieuwe leden aanvaard, anderen namen ontslag.Anderen kwamen terug!(6)

In 1899 werd door de voorzitter, uit erkentelijkheid voor de eer hem bewezen bij zijn blijde intrede, een vaandel geschonken. De schoonheid van het vaandel overtrof alle verwachtingen. Theophiel Cagnie en Valère Dewilde werden respectievelijk als eerste en tweede vaandeldrager gekozen. Op de velofeesten van Geluwe behaalde de gilde de eerste prijs voor vaandels. Het vaandel moest gewijd en ingehuldigd worden. Op maandag 22 mei (2^e Sinksen) werd om 14 u. vergaderd aan “In de Belle Vue”en vandaar trok de stoet naar het kasteel om het vaandel af te halen. Een groot feest werd daarvoor geschikt, maar de weermaker stak er een stokje voor, de sluizen werden geopend en men moest zich tevreden stellen met de inzegening in de kerk. Er werd ook deelgenomen, op kermiszondag 3 september, aan de optocht ter herdenking van de Boerenkrijg. Daar werd een derde eremetaal ontvangen.

In april 1899 werd een ringsteking gehouden langs de Markestraat, met start aan café “De Haan” en aankomst aan café “De Vlasboot”. De velofeesten van 29 juli (St. Pietersdag) brachten ,niettegenstaande het mooi weer, weinig volk op de been en ook weinig deelnemers ; heel schadelijk voor de gildekas en voor de cafés. Aloïs Brasseur (veldwachter)werd met algemeenheid van stemmen aanvaard als lid. Dinsdag 15 augustus werd een uitstap naar Kuurne.

In café “De Haan” werd Polydore Lepere, door overtreding van het reglement, uitgesloten met 19 stemmen tegen 5 stemmen en 4 nietige. Arthur Tack werd bestuurslid in vervanging van Polydore Lepere.(er is geen reden gemeld)

In januari 1900 werd Cyrille Ameye lid. Drie nieuwe leden kwamen er zich bijvoegen in juli : Philemond Chanterie, Cyrille Vanackere en Henri Delcour. In 1900 werd Baron Emmanuel de Bethune burgemeester van Marke, de gilde was aanwezig op de inhuldiging van donderdag 14 juni ( zie foto : genomen vanaf IJzerpoort in de richting van Bissegem). Op 9 oktober werd Polydore Lepere mits algemene stemming weer aanvaard als lid.

In november kwamen twee nieuwe leden de groep versterken: Constant Billiet en Eduard Vanfleteren.

Op het patroonfeest van 25 november werd Aloïs Vandenweghe bestuurslid gekozen in vervanging van Cyrille Brasseur en Jules Dekimpe werd aanvaard als lid.

Het was ook het jaar van het overlijden van Joseph Everaert.

Op zondag 1 september 1901 organiseerde de wielrijdersgilde een groot feest , waar tal van premies en eremetalen te winnen waren. Deerlijk kwam met het grootste aantal leden. Meulebeke was de verstgelegen maatschappij en Aalbeke had het mooiste vaandel. In oktober verhuisde het lokaal, samen met de uitbater Theophile Cagnie ( zoon van Bruno ) naar café “De Beenhouwerij” in de Kerkstraat. De schrijver van de gilde Petrus Theys overleed in november op jonge leeftijd (24j.).

In januari 1902 werd Cyrille Brasseur gekozen als bestuurslid in vervanging van uittredend lid Cyriel De Brabandere. Arthur Tack werd ondervoorzitter.

Gustaaf Dermaux werd tot opvolger van Petrus Theys gekozen.

In mei uitstap naar Westrozebeke waar de tweede prijs voor het mooiste vaandel gewonnen werd.Op zondag 28 september kreeg de gilde in Wannegem (Lede) een prijs van 15fr. voor de verstgelegen maatschappij die er aanwezig was. Er werd een diner aangeboden door de voorzitter. Het jaar was verlopen met het verlies van Theophiel D’Haene.

Op het patroonfeest werd Polydore Lepere gekozen tot voorzitter in vervanging van Baron Emmanuel de Bethune, die gekozen werd tot erevoorzitter. De nieuwe voorzitter gaf een souper in zijn huis café “Hendrik Conscience”.

In mei volgde een uitstap naar Menen, waar 5fr. gewonnen werd ,alsook slecht weer. In september richting Harelbeke.

Er werd een verlies van drie leden genoteerd: Aloïs Brasseur,Philemond Chanterie en Cyrille Brasseur. Maar een nieuw lid kwam bij: Remi Theys (zoon van “De Prins”). Op 2 augustus werd het vaandel van de wielrijdersgilde van Rollegem ingehuldigd, daar werd ook deelgenomen aan de ringsteking.

In 1903 werd niets belangrijks opgetekend, buiten de aanvaarding van Jan Blondeel , Leopold Leurent en Camiel Osselaere als nieuw leden.

Op 27 september werd in Kortrijk deelgenomen aan het feest der “Gulden Sporen”. Twee nieuwe leden die de gilde vergezeld hadden moesten geen toegangsgeld betalen: Emiel Vlieghe en Jean Baptist Gallant.

In 1905 kwamen zeven nieuwe leden aanfietsen: Emiel Boussier,Henri Vander Heeren, Eduard Vanfleteren,Cyriel Vandermeersch, Achiel Ghekiere, Arthur Vanneste en Henri Delcour-Declercq.

In 1906 werd niets merkwaardigs genoteerd.

In 1907 zag het bestuur er als volgt uit:

Voorzitter :     Baron Emmanuel de Bethune

Ondervoorzitter : Polydore Lepere

Raadsleden :     Cyriel De Brabandere – Arthur Tack – Constant Vandorpe .

Ze hadden twee “trompetten” onder hun dienst: Jean Baptist Gallant en Emiel Boussier.

Op 17 april 1908 werd naar Roubaix gereden. Daar behaalde men de derde prijs voor het vaandel. E. Blauwblomme en Jules Vanhoutte verschijnen als nieuwe leden op het appel. Op 24 mei was een groots wielrijdersfeest met talrijke groepen (zie afbeelding).

In 1909 werd Gaston Moreels lid.

In Zwevegem werden mooie premies gewonnen , zowel in de voormiddag als in de namiddag. Op 21 juli was iedereen aanwezig op de begrafenis van voorzitter Baron Emmanuel de Bethune. In augustus werd een uitstap geprogrammeerd naar Bellegem, waar mooie prijzen werden gewonnen. Baron François de Bethune kreeg het erevoorzitterschap, Polydore Lepere werd voorzitter, Arthur Tack ondervoorzitter, en Arthur Vanneste, Cyriel De Brabandere en Constant Vandorpe werden raadsleden.

Vier nieuwe leden komen bij: Arthur Ghyselinck,Arthur Verfaille,Jules Theys, Philemond Chanterie. Ernest Ghyselinck, broer van Arthur en lid van de gilde overleed.

Het valt op dat sommige leden voor de tweede maal lid werden, zonder dat hun uittreding genoteerd werd. Sommige namen komen ook plots opduiken zonder dat het lidmaatschap genoteerd werd in het verslagboek. Regelmatig werden prijzen gewonnen voor mooiste klakken, mooiste vaandel en het meeste aantal deelnemers.

Op 10 januari 1910 was er feest bij de inhuldiging van Baron Fançois de Bethune als burgemeester van de gemeente (zie afbeelding).

Drie verplichte uitstappen stonden op het programma : op 4 juni naar Heist, op 23 juli naar Ingelmunster en op 3 augustus naar Roubaix. Telkens werden prijzen behaald. Op 9 september had de wijding plaats van een nieuw vaandel, geschonken door erevoorzitter Baron François de Bethune. Op de uitstap naar Wevelgem op 17 september werden de nieuwe leden François Depaepe en Georges Blomme verwelkomd.

In 1912 zijn uitstappen gemeld naar Kuurne en Bellegem.

In 1913 werd in Kooigem 5fr. bekomen voor de “klakken” (petten). Op 22 juli trok de gilde naar de wereldtentoonstelling in Gent, waar 20fr. prijs en een medaille ontvangen werd. Twee nieuwe leden kwamen in versterking: Cyrille Brasseur en Achiel Nuttin.

De oorlog kwam werkelijk roet in het eten gooien. Dat de wielrijdersgilde in verplichte staking ging moet niet gezegd worden. De Duitsers eisten immers de fietsen op. Het was vooral de “Deutsche Wache” die daarmee belast was. Die wacht was gelogeerd in de Statiestraat (Michel Van de Wielestraat). Toen mijn grootouders dat huis kwamen bewonen in 1919, werden bij het schoonmaken van de tuin honderden fietsplaten (1914 tot 17) gevonden.

In 1920 werd Baron Jean de Bethune lid. Bij een bezoek op 26 september aan het kasteel door enkele leden werd een foto genomen samen met het nieuwe lid Baron Jean.

In 1921 werden Remi Bekaert en Arthur Vandenberghe gekozen als lid.

Op 26 juni verhuisde het lokaal (“gildhuis”) naar café “Au Jardin Botanique”. Nieuwe leden kwamen bij: Gustaaf Lannoo, Gustaaf Delabie en Urbain Vandaele.

Uitstappen naar Wevelgem en Ingelmunster, waar prijzen ontvangen werden voor het vaandel.

Het bestuur: erevoorzitter:     Baron François de Bethune

         voorzitter :       Ferdinand Glorieux

         ondervoorzitter:   Cyriel Vandermeersch

         raadsleden:       Cyriel De Brabandere – Arthur Vanneste – Remi

                           Duhem – Emiel Vlieghe .

         schatbewaarder : Emiel Vandenweghe

         schrijver :       Gustaaf Dermaux

Er werd overgegaan tot het aanvaarden van 4 nieuwe leden: Georges Dermaux, Aurel Theys, Julien Derdeyn en Daniël Brasseur.

In 1922 werd Cyriel De Brabandere ingehuldigd als burgemeester van Marke ( zie foto: in de Kerkstraat).Er werden uitstappen gedaan naar Lauwe, Menen en Bissegem. Dokter Arthur Vanneste verlaat de gilde.

In 1923 telde de velogilde al 64 leden. Het aantal leden schommelde voortdurend door intreden en uittreden.Uitstappen werden gedaan naar Roubaix, Rekkem, Lauwe en Heist waar telkens prijzen werden veroverd voor het vaandel en voor het aantal. De gilde vereerde ook haar aanwezigheid op het turnfeest en op de herbegrafenis van de gesneuvelde Albert Vanackere, zoon van lid Cyriel Vanackere, waar een kroon gegeven werd. Op 21 augustus werd een bloemtuil geschonken aan Barones Marie de Bethune, zuster van Baron Jean, ter gelegenheid van haar huwelijk op 23 augustus met Jacques Ouvrard de Linière. Op 7 september konden de wielrijders niet ontbreken op de inhuldiging van het monument van de gesneuvelden.

In 1924 werden drie verplichte uitstappen gedaan naar Zwevegem, Bissegem en Bellegem. Vier leden gaven hun ontslag : Jerome St. Guilain,Henri Duhem,Arthur Vannieuwenhuyze en Urbain Vandaele. Er kwamen echter vier nieuwe leden bij: Remi Delabie, Remi Claerbout, Julien Sergeant en Julien Buyck.

Er waren in 1925 uitstappen naar Kuurne, Hulste, Helkijn en Bossuyt, waar prijzen in de wacht gesleept werden voor het vaandel, de “klakken” en de trompetten. Toen telde de vereniging 83 leden, waarvan 20 muzikanten.

Melding werd gedaan in 1926 van het overlijden van Petrus Lefever. Op het programma stonden de uitstappen naar Harelbeke,Menen en St. Kruis. Gustaaf Dermaux werd gevierd als 25 jaar schrijver van St. Catherine.

Het jaar 1927 dan: drie verplichte uitstappen werden voorgeschoteld: Beveren-Leie, Kuurne en Pottelberg. Een nieuw lid werd aanvaard: Nestor Deprez.

Verslag van het jaar 1928: het jaar was begonnen met de aanvaarding van Jules Holvoet. Uitstappen werden beraamd naar Aalbeke en Menen. Op 13 mei 1928 vergezelde de gilde Albert Van Overschelde op zijn inhuldiging als pastoor van Marke.(7)

Op 15 augustus was de gilde verheugd de intrede van het echtpaar Baron Jean de Bethune- Marie de Vinck te vieren, met versierde fietsen. Op het kasteel werd een bloemtuil aangeboden. Op 20 juli kwam het droevig nieuws dat Gustaaf Dermaux, een der stichters en oudste leden, met meer dan 25 jaren dienst als schrijver, overleden was.

Op 2 december werd door de voorzitter volgende wijzigingen aan het reglement voorgelegd: 1/ afschaffing van de boeten 2/ verhoging van de bijdrage naar 10fr. per jaar 3/premies toegekend aan de leden 1fr. voor het bijwonen van elke verplichte uitstap, 50 centiemen voor het bijwonen van elke verplichte vergadering. Een nieuw lid werd aanvaard: Benoit Cocquyt.

Op 2 juni 1929 werd een uitstap naar Bellegem gedaan en niettegenstaande het zeer slechte weer waren er toch 37 leden aanwezig. Er werd ook een propaganda-uitstap gedaan naar Dikkebus en ook het feest op het gehucht “Soetens Molen” in Kortrijk werd opgeluisterd. Maar over deze twee reizen mocht niet gestoeft worden, gezien het klein aantal deelnemers.

Op 1 december 1929 werd spelend lid André Theys aanvaard in de raad. Er werd toen ook beslist een diner te geven op het patroonfeest in plaats van een souper.

Nestor Deprez werd aangewezen als vaandeldrager

In 1930 ging een tamelijk groot aantal naar Wortegem. In Zwevegem was bijzonderlijk veel geld te verdienen en 42 leden waren in de stoet aanwezig. In augustus werd de gilde met een aantal leden naar Heist gevoerd. Wat hier diende aangehaald is dat Gustaaf Lannoo gratis zijn vrachtauto met chauffeur ter beschikking stelde voor het vervoer. Op 7 september nam de veloclub ook deel aan de “Eeuwfeesten” op de gemeente. Een lid gaf zijn ontslag : Gustaaf Theys.

Op het patroonfeest werd Ilonné Malfait aanvaard als trommelaar, André Derdeyn , Jozef Creupelandt en Daniël Vandenberghe kwamen bij als leden.

Intussen waren Camiel Holvoet, Jules Vanlandeghem en Octaaf Gillis ook sinds enkele jaren leden.

Op 28 juni 1931 had de veloclub van Marke de eer het ‘bondsfeest’ te mogen organiseren. Hierbij kwam ook de viering van het 35 jarig bestaan. Het was een echte zomerdag , waarbij 17 vreemde maatschappijen hun beste beentje voorzetten. Er werden voor 2500fr. prijzen uitgeloofd.

Op 2 augustus nam de gilde deel aan het feest ter gelegenheid van de inhuldiging van Jozef Lammens als pastoor van Marke.

Op 9 september overleed Philemond Grijspeerdt voorzitter van de W.V.W.B. (Westvlaamse Wielerbond). Een zeker aantal leden begeleidden hem tot het graf. Dit jaar werden weinig tot geen uitstappen gedaan. Gaston Decraene en André Vlieghe kwamen de groep vervoegen. Maar 4 leden verlieten de gilde: Jozef Moreels,Remi Claerbout, Jules Dekimpe en Remi Delabie.

Op 2^e Sinksen van 1932 trok de gilde met 32 leden , altijd met de fiets, naar Roubaix. Het werd een dag die lang in het geheugen van iedereen gegrift bleef, want de terugreis was lang.(8) Er werden nog uitstappen genoteerd naar Wevelgem en Moeskroen.

Op 31 augustus was het verlies van Polydore Esquenet.

Op 2 september werd de gilde, die bestond uit 65 leden ,Koninklijk benoemd. Het was een belangrijke dag. Armand Vandenweghe, Gerard Blondeel en Albert Cagnie werden als leden aanvaard . Ieder lid werd afzonderlijk op foto vastgelegd. De kader met alle foto’s werd opgehangen in het lokaal.

In 1933, werden door de tijdsomstandigheden aan weinig wielrijdersfeesten deelgenomen.Iedere gilde die een wielrijdersfeest inrichtte moest immers over voldoende geld beschikken om premies voor te leggen. Wel werd een propaganda-uitstap gedaan naar de Kluisberg, waar geen groot geld te verdienen was. André Theys ontving een geschenk – door een bijdrage van 7f. elk – voor zijn behaalde prijs van uitmuntendheid aan de muziekacademie in Kortrijk.

In 1934 overleed Emiel Vandenweghe, sinds meer dan 25 jaar schatbewaarder van de gilde. Er werd een uitstap gedaan naar Lauwe en op maandag 3 september werd deelgenomen aan de huldiging van Mgr. Emiel Callewaert ( 50 jaar priester).

Jozef Craeynest verliet de gilde, maar Hugo Van Hauwaert en Jozef Brasseur kwamen aansluiten.

1935 werd gekenmerkt door het ontbreken van uitstappen. Baron François de Bethune werd gehuldigd in Kortrijk, voor zijn bewezen diensten als 25 jaar erevoorzitter van de Westvlaamse Wielerbond. De wielrijdersbond St. Catherine vierde hem ook op de patroondag in het lokaal en schonk hem een blijvend aandenken. Ik kon spijtig genoeg niet vernemen wat het geschenk inhield.s

“…als raadslid bij de stichting van onze gilde, den 4 oogst 1896, hebt gij, van stonden aan en bij iedere gelegenheid, de belangen der maatschappij behartigd. Als erevoorzitter gekozen in 1910 hebt gij in die lange reeks van jaren, al de harten voor u gewonnen. In het bestuur van onze gilde zijt gij de wijze raadsman….bidden wij u het aandenken te willen aanvaarden….het zal u een blijvende herinnering zijn aan de wielrijdersgilde van Marcke….”

In 1936 was niets bijzonders te melden, buiten het diner op de patroondag en het bezoek aan enkele leden- caféhouders.

In 1937 was er van uitstappen geen sprake. De Westvlaamse Wielerbond scheen dood en begraven te zijn en de plaatselijke bond was ook tijdens het jaar heel kalm. Alleen op de patroondag was wat actie te bespeuren in de vorm van een kaart- en biljartprijskamp.

1938 begon slecht want een vast en reeds lang gevestigd lid Gustaaf Lannoo was heengegaan en op 1 november overleed erevoorzitter Baron François de Bethune.Het werd een feestmaal in mineur op de patroondag.

1939 was het jaar van de mobilisatie en het patroonfeest werd gevierd in de grootste kalmte. Gelijk ieder jaar een hoogmis met bijzonder memento voor de overleden leden. Er was vergadering in het lokaal , maar geen diner. Om 16u. was er een kaart- en biljartprijskamp. Erevoorzitter Baron Jean de Bethune schonk hiervoor 100fr.

De tweede wereldoorlog dwarsboomde de activiteiten van de wielrijdersgilde. In 1945 kwam de gilde weer boven water. Na een misviering werd een noenmaal genuttigd en men besliste maar in de namiddag een kaartprijskamp te geven, maar die kende geen succes .

Het was gedaan met de uitstappen . Slechts de diners op St. Catherinedag zouden nog stand houden tot in 1950.

Als slotregel wil ik nog kwijt dat vele leden van de wielrijdersgilde St. Catherine later deel uitmaakten van de in 1907 gestichte fanfare St.-Jan. Hiervoor refereer ik naar het boek “90 jaar Fanfare St.-Jan in Marke “ van Filip Decock. 1997.

(1)In 1898 werd in Kortrijk de Véloclub Courtraisien gesticht en in 1899 de Vélo-club Dreyfus. De Algemeenen Arrondissements-Wielrijdersbond Kortrijk dateerde van 1902 ( Paul Debrabandere in “Het Kortrijkse Straatleven in de 20^e eeuw, blz.47)

(2) Baron Emmanuel de Bethune (Gent 1869 – Marke 1909) was burgemeester van Oostrozebeke van 1895 tot 1899 en van Marke vanaf 1899 tot 1909.

Toen de veloclub St. Catherine gesticht werd, was Leopold Van Belleghem burgemeester in Marke. Hij overleed op 10 juni 1898 en was burgemeester sinds 1878.

(3)In de beginperiode kostte een fiets zo een 200 à 300fr. Dat was dan ook enkel voor de welgestelde burger en niet voor de gewone arbeider weggelegd. Vanaf 1910 zakte de prijs tot meer dan de helft en dat merkte men wel aan de ledenlijst. Polydore Benoot, zoon van onderwijzer Felix, startte in 1880 zijn werktuigkundig atelier in de Vagvuurstraat. In 1893 had hij een abonnement op het Nederlands tijdschrift “De Wielrijder” ( F. Decock). Daarop zou hij begonnen zijn met de verkoop en de herstellingen van fietsen en naaimachines van het merk “Dürkopp”. In de factuurboeken vinden wij de verkopen van fietsen “Dürkopp” (Bielefeld):aan Baron Emmanuel de Bethune in 1894, aan Charles Louis Lannoo in 1895 (350fr.), aan Gustaaf Dermaux en Aloïs Vandenweghe in 1896 (380fr.), ook aan Constant Vandorpe, enz… Aan de hand van de binnenkomende facturen blijkt dat Polydore er een aardig duitje aan verdiende, gezien hij rond de 100fr. per fiets betaalde.

(4)Tijdens de vergaderingen in 1902 en 1903 werd veel gepraat over de klakken. Waarschijnlijk werd het eerste hoofddeksel – zie foto van de inhuldiging van burgemeester Baron Emmanuel de Bethune in 1900 – vervangen door een nieuw, zo te zien op de foto van de inhuldiging van burgemeester Cyriel De Brabandere in 1922.

(5)In de factuurboeken van Karel, maar vooral van Valère Dewilde vinden we voornamelijk herstellingen van fietsen van leden van de veloclub: “ velo vermaakt in 1905 van Remi Claerbout. Pedalen vastgezet, een “speek” (spaak) ingestoken, velo vermaakt ; Emiel Vandenweghe: nieuwe soupape, een “speek” ingestoken, de velo gestopt…..( Iets dat 100 jaar later nog altijd kan gebeuren). De twee gebroeders hadden hun smidse in de Kerkstraat. Valère was werktuigkundig smid en werkte zelfs voor Polydore Benoot , als mekanieker aan de stoommachines.In 1906 moesten ze noodgedwongen het complex verlaten. In een brief gericht aan Baron Emmanuel de Bethune smeekten ze opdat hun pacht zou vernieuwd worden, maar tevergeefs.Het gebouw werd afgebroken in 1907. Ze verhuisden naar Lauwe en zetten er verder hun beroep voort.( zie ook “Heemkundig Kijkboek Marke “1982 M. en R. Faillie blz.62-63)

(6)Hiervoor refereer ik naar het fotoboek :”Marke,voor,tijdens en na de ‘Groote Oorlog’ Deel 3 “ van M. Faillie en F. Decock blz96. Op de foto staan leden, die   in het verslagboek niet vermeld staan of van wie geen sprake is.

(7)Joseph Neirynck ( Lendelede 1882 –Marke 1943), directeur van de Tuilerie de Marcke-lez-Courtrai vóór Arthur Maenhout, nergens vermeld ,was ook lid van de veloclub. In 1929 schreef Joseph, in naam van enkele clubleden, een brief naar erevoorzitter Baron François, waarbij hij waarschuwde voor het onweder dat de maatschappijen bedreigde. De boosdoener was de Vlaamse Kring die probeerde de plaatselijke maatschappijen te dwingen om aan hun betogingen deel te nemen.Hij had het ook gemunt op pastoor Albert Van Overschelde, die zich “verbroederd” had met die mannen. De Vlaamse Kring moeide zich te veel.

Joseph Neirynck was ook medestichter op 31 januari 1931 van “Billard-Club Marcke”, de latere biljartclub St. Maurits ( R. Faillie).

(8)Aimé Verrue( Marke 1912 – Kortrijk1996):” Toen ik mij lid maakte bestond de veloclub St. Catherine al een hele tijd.Als kleine jongen ging ik al mee met mijn vader op de fiets (“buis”). Alle uitstappen deden de leden met de fiets. Er waren toen een 20-tal muzikanten, waaronder velen van de St. Jansfanfare. Op 2^e Sinksendag gingen ze telkens naar Roubaix. Bij de terugkeer reed menig lid in de gracht. Soms werd ’s anderendaags op zoek gegaan naar muziekinstrumenten die verloren of achtergelaten werden langs de weg. Het lokaal was toen “Au Jardin Botanique” bij Remi Duhem.”

Foto 26 september 1920:

Vlnr boven: Edouard Vanfleteren, Emiel Boussier,Aloïs Vandenweghe,Alfons Josson,Jan Blondeel

         Theophiel Cagnie,Henri Duhem,Leopold Kesteloot,Emiel Vlieghe,Camiel Holvoet en

         Philemond Chanterie.

Vlnr onder: Gustaaf Dermaux, Baron François de Bethune,Ferdinand Glorieux,Baron Jean de

         Bethune , Cyriel De Brabandere,Cyriel Vandermeersch en Remi Duhem.

Zittend vlnr: Jules Theys en René Vandaele.

14-01-2016, 00:00 geschreven door Michel Markenaar

DE TONEELGROEP "GEEN RIJKER KROON DAN EIGEN SCHOON"

_____________________________________________________

Louis Socquet werd in oktober 1918 , na zijn priesterwijding in mei , tot onderpastoor benoemd in Marke. Het was voor hem geen gemakkelijke taak om zich in te zetten midden de geestesverwarring, die er heerste na de eerste wereldoorlog. Doch hij kwam uit een lichting die er voor opgeleid was.De eerste wereldoorlog bracht grondige wijzigingen mee in de maatschappij.

Begin 1919 legde Socquet de eerste steen van de christen werkersorganisatie. Naast de sociale noodzakelijkheden stichtte hij vanuit de katholieke jongelingenvereniging (congregatie ) in 1920 een toneelafdeling (1) en in 1921 de harmonie "Hoger Op" en de turnkring "Voor Outer en Heerd". Bij het nagaan van de eerste toneelprogramma’s van 1922-23,konden we vaststellen dat de gemiddelde leeftijd van de toneelspelers rond de 20 jaar lag. De “Katholieke Kring” was de vaste stek van het gezelschap.Na de oorlog, in 1946, was het speelveld het zaaltje van het “Christen Werkersverbond”(in de volksmond “Den Bond”).(2)

Op zondag 29 oktober en zondag 5 november 1922 werd met de medewerking van de fanfare Sint Jan “De Gondelier der Dood” ,een geheimzinnig Venetiaans drama in drie bedrijven gespeeld: wij gaan er van uit dat wij hier te maken hadden met de spelers van het eerste uur. In die tijd waren vrouwen op het podium taboe, vooral in de parochiezalen. Ook de toneelstukken werden voor goedkeuring aan de proost, de onderpastoor in ons geval, voorgelegd.

Kostuums: het huis Maes in Tielt.

Kapping: het huis Robert Callewaert, Lange Steenstraat ,Kortrijk.

Omer Dejaegere (1903)           Fiametto,de Gondelier der Dood

Maurice Holvoet (1900)           Speranza,gezant van Padua

Michel Maes (1902)               Andrea Morghese

Jozef Craeynest (1902)             Iego Sparadozzi

Maurice Lefevre (1902)           Zaccaria(Micaelo)

Arthur Vandenberghe(1898)      Cocaroni,herbergier

Florent Sergeant(1905)           Bambino,knecht

Achiel Desmet (1902)             Del Nuova Broce,edelman

Marcel Benoit (1905)             San Hieronymo,edelman

Maurice Derycke (1903)           Axanio Parmezza,edelman

Gerard Mulie (1903)               Carlotto, gondelier

Arthur Vanmaris (1905)             Battista, gondelier

Aloïs Deganck (1904)               Reginello, gondelier

Daarop volgde een klucht in één bedrijf “Oost-West, t’Huis Best”: een jongeling denkt dat het in Amerika allemaal suiker en zeem is, maar door allerhande tegenslagen komt hij weer naar België.

Arthur Vandenberghe             Crispijn, knecht

Christophe Vandaele               zangmeester

Urbain Vandaele                 barbier

Maurice Derycke                geneesheer

Omer Dejaegere                 wapenmeester

Florent Sergeant                 bediende

Germain Vandaele                 bediende

Maurice Holvoet                 William Waters,hotelhouder

Jozef Craeynest                   Jan Dulhoofd,oom

Gerard Mulie                     Stefaan,neef

Plaatsen: gaanderij 3fr. en benedenzaal 2fr.

Jozef Craeynest en Germain Vandaele waren acteurs die ook hun diensten bewezen bij de “Ontwakende Jeugd”.

Op zondag 4 februari 1923 werd “Werkerseer”een drama in drie bedrijven voorgeschoteld . Van nu af werden de toneelfeesten opgeluisterd door de harmonie “Hoger Op”.

Kapping: het huis Robert Callewaert Kortrijk

Valeer Sergeant                     Roels,zwingelaar

Leopold Dufraimont                Bert,zijn zoon

Amedée Desmet                     Dolf,zijn zoon

Maurice Decock                     Meersch,toeziener en handelaar

Jeroom Callewaert                   Gust,zijn zoon

Omer Dejaegere                     Vermeulen,vlaskoper

Camiel Duvilliers                     Klaas

Richard Dermaux                   de deurwaarder

Aloïs Deganck                       de veldwachter

Dan werd een boertige klucht in drie bedrijven gespeeld “ De Boeren van Oolen”:

Jeroom Callewaert                   Baas Biermans

Florent Sergeant                     Nelles,zijn knecht

Omer Dejaegere                     burgemeester

Arthur Vandenberghe               garde champetter

Georges Demets                     Peerjan

Maurice Decock                     Wannes

Georges Duvilliers                   Koben

Richard Dermaux                     Tist

Leon Faillie                         1e jager

Julien Demets                       2e jager

Joseph Herman                       bode

Aloïs Deganck                       keizer

Georges Demets                     kleermaker

Plaatsen: boven 3fr. beneden: 1e rang 3fr. 2^e rang 2fr.

Het toneelfeest van de zondagen 4 en 11 november 1923 : “Roode Kerstnacht”, een drama in vier bedrijven, uitgevoerd met Bretoense kostuums van het huis Maes in Tielt. Het speelt zich af in Bretagne in december 1793 tijdens de Franse Revolutie.

Een arm Bretoens gezin:

Maurice Decock                     Yann Coz,grootvader

Jerome Callewaert                   Lestrezec,vader

Nestor Dendooven                   Gabik,kind

Republikeinen:

Edmond Craeynest                   hoofdman

Michel Ferlin                           soldaat

Ignatius Desmet                     soldaat

Gerard Bossuyt                       soldaat

Leon Faillie                            soldaat

Bretoense Opstandelingen:

Omer Dejaegere                     Boishardy,kapitein

Gerard Mulie                       Barbe d’Or,luitenant

Jozef Craeynest                     Penn du,luitenant

Louis Dalle                         Hervé Garin,vluchteling

Florent Sergeant                     Le Grignous

August Vandenberghe                 La Volonté

Maurice Dufrasne                   La Chopine

Amedée Desmet                     Sans Quartier

Michel Maes                       Corentin le Patour

Marcel Vandenberghe                 Yannik, zijn broerke

Christophe Vandaele                 Vent du Noroit

Albert Verbeke                       Jambe d’acier

Maurice Volckaert                     Fleur d’épine

Gerard Maroi                       Penn dir

Jules Dufraimont                     Mouche à Bleus

Jozef Breye                         Le Bichon

Daarop volgde een klucht in één bedrijf : “Dood en niet Dood”:

Michel Maes                       Oudenhove,artist schilder

August Vandenberghe                 Jef,zijn zoon

Florent Sergeant                     Jan,zijn knecht

Gerard Mulie                       Kistemaekers,zijn vriend

Christophe Vandaele                   Doctor

Jerome Callewaert                  Deurwaarder,plaaghuise

Jozef Craeynest                       Duitschman

Omer Dejaegere                       Engelschman

Jozef Breye                         Gendarm

Amedée Desmet                     Gendarm

Plaatsen: gaanderij 3fr. -   benedenzaal 2fr.

Het programmablad maakt ook melding van de bestuursleden :

Ere-prefect: Baron Jean de Bethune

Prefect : Joseph Deblaere

Schrijver: Maurice Holvoet

Schatbewaarder : Nestor Esquenet

Leden: Aimé Bekaert – Joseph Craeynest – Godfried Dalle- Theophiel D’Haene –Achiel Dierickx – Gerard Holvoet – Jules Ostyn – Arthur Vandenberghe – Jules Vanoverberghe.

De drie opvoeringen kwamen op initiatief van het christen werkersverbond en de jongelingencongregatie.

Daar geen archieven uit de beginperiode te vinden zijn , en ik het moest stellen met de programmablaadjes ,was het onmogelijk een juiste datering van de naamsverandering “Geen Rijker Kroon dan Eigen Schoon”op te geven. Het toneelgezelschap werd na de tweede wereldoorlog in 1946 heropgericht. Ik ben in het bezit van dat naoorlogs archief, dat naast het toneelgebeuren meestal handelt over het wedervaren van het gezelschap bij uitstapjes. Programmabladen en rolverdelingen uit die periode ontbreken.

Er werd praktisch altijd voor volle zalen gespeeld. Het publiek van Marke, een agrarische gemeente, bestond overwegend uit arbeiders en kleine burgerij. Dat gold trouwens ook voor de acteurs. Tussen de toneelstukken door waren er muziekuitvoeringen door de harmonie “Hoger Op”. Er bestond wel een bestuur , weliswaar op papier ,maar de grote baas was onderpastoor Louis Socquet. Hij koos zelf de stukken en was supervisor.

Van een moderne toneelvereniging kon men niet spreken, want vrouwen verschenen echter nooit op het podium…tot de heroprichting in 1946.

Bij gebrek aan archief en zelfs mondelinge bronnen weten we niet wat zich afspeelde vanaf 1924 tot 1927. Louis Socquet kreeg het van meet af aan zwaar te verduren . Hij ontving tergende en hatelijke pamfletten, komende uit de burgerijhoek, te verwerken. Pamflettist van dienst was vooral Alfred De Brabandere, die het opnam voor zijn vader Cyriel.(3) Daarbij genoot hij ook de bescherming niet van zijn overste, pastoor Evarist Wittouck . Socquet verliet (gedwongen ?) Marke in 1927 en dat zou wel eens de reden van het hiaat kunnen zijn. Wat wel opvalt zijn de namen van Maurice Holvoet en Germain Vandaele , die als vaste waarden opdoken in de latere stukken. Nieuwe leden kwamen de groep versterken.

Wij kunnen stellen dat de toneelgilde eigenlijk ontstaan is uit de toenmalige jongelingencongregatie, maar slechts in 1930-31 haar identiteit kreeg: “Geen Rijker Kroon dan Eigen schoon”.

Op het programmablad van het toneelfeest van zondag 29 januari 1928 staat het christen werkersverbond als initiatiefnemer. De harmonie “Hoger Op” , onder leiding van Jozef Berteele uit Kortrijk, opende het feest. Opvoering van “Haat en Broederliefde of De Vinger Gods”, een drama in drie bedrijven van E. Hoste.

Kapping: huis Robert Callewaert Kortrijk

Kostuums: huis De Gruyter Gent

Florent Sergeant                   Graaf Boudewijn

Leopold Vandenbuerie               Godfried,zoontje van Boudewijn

Maurice Holvoet                   een pelgrim,broeder van Boudewijn

Jerome Callewaert                   Rembold,ridder en rovershoofdman

André Declercq                     Robrecht,rechter

Maurice Decock                     Théobald,rentmeester van Boudewijn

Nestor Dendooven                   Dirk,knecht van Boudewijn

Georges Maes                     Wolff,hospes

Georges Declercq                   Koenraad,rover

Julien Soete en Adhemar Deceuninck     rovers

Arthur en Robert Turf                 twee ridders,vrienden van Boudewijn

Jozef Santens                       schildknaap

Daarna de eenakter ,blijspel “Soldatengrap”

Gerard Breye                       Felix van Degen,luitenant

Georges Maes                       Keffer,zijn knecht

Arthur Vandenberghe                 Jochem,zijn oppasser

Gerard Bossuyt                      Frans van Roerbeck

Camiel Callemin                     Frits van Roerbeck

Gerard Declercq                     Jantje,boodschapper

Er werd geëindigd met “De Vlaamse Leeuw” door de harmonie.

Plaatsen: middenbalkon 4fr. –zijbalkon 3fr. – middenbenedenzaal 3,5fr. –zijbenedenzaal 3fr.

Tijdens de zomer van 1929 werd het stuk “Pater Lievens” gespeeld.

Op zaterdag 26 en zondag 27 oktober 1929 werd door de “jongelingencongregatie” “Ruwhart, de Wreede Kasteelheer” , een middeleeuws drama in drie bedrijven opgevoerd.

Kapping : huis Robert Callewaert Kortrijk

Kostuums : huis De Gruyter Gent

André Declercq                     Ridder Brunehold

Leopold Vandenbuerie                 Godfried zijn zoon

Roger Vandersteene                 Albert zijn zoon

Omer Faillie                         Bruno,zijn knecht

Louis Dalle (lid van “Ontwakende Jeugd”) Giocco,zijn opzichter

Jerome Callewaert                   Ruwhart,kasteelheer

Nestor Dendooven                   Antoni,gevangenbewaker

Adhemar Deceuninck                 Boudewijn Van Biervliet,ridder

G.Decock-L.Dermaux-R.en A. Catteeuw   vier soldaten

Hierop volgde een blijspel in twee bedrijven “’t Geluk van Rijk te Zijn”:

Marcel Dejan                       Stephan Rockland,Amerikaans

                                 Millionair

Antoon Vandaele                     Pencil,zijn secretaris

Maurice Decock                     Baas Loowit,schilder

Julien Soete                         Jefke Snap,zijn knecht

Germain Vandaele                    Pol,tafelbediende

Camiel Callemin                     Notaris

Willem Vandendriessche            Portier

Op zondag 26 januari 1930 gaf het christen werkersverbond een toneel- en muziekfeest “De Anarchist”, een drama in vier bedrijven van Reinier Ysabië:

Kapping: huis Robert Callewaert Kortrijk

André Declercq                 dr. Beerssen,geneesheer Nijmegen

Maurice Holvoet                 pater Herman,zijn zoon,missionaris

                             van Scheut

Jerome Callewaert               Fred,zijn tweede zoon,geneesheer te

                             Rotterdam

Julien Soete                     Jan,huisknecht dr.Beerssen

Nestor Dendooven               Musch,journalist en communistisch

                                            Leider

Gerard Declercq                Robbers,communistisch kandidaat-

                                       Kamerlid

Georges Declercq                 Stoop,huiseigenaar Rotterdam

Marcel Dejan                     Braams,opzoeker bij de Haagse politie

Willem Vandendriessche           Pater Veneman,missionaris van Scheut

Daarna een blijspel in één bedrijf “ “Pieter Lievinus Slimbroeck”:

Germain Vandaele               Pieter Lievinus,stalknecht

Albert Vandenbuerie             Toone,zijn broeder

Georges Maes                   pachter Jan,herbergier

Jozef Santens                   een koopman

Adhemar Deceuninck             Cies De Rijmer

Camiel Callemin                 notarisklerk

Georges Maroi                   de bode

Tot slot : “De Vlaamse Leeuw” door de harmonie.

Op zondag 25 januari 1931 : opvoering door “Geen Rijker Kroon dan Eigen Schoon”, met twee openingsstukken door de harmonie onder leiding van onderpastoor Jozef Cosyn,(4) proost en bestuurder en opvolger van Louis Socquet: “Zijne Straf”, een drama in drie bedrijven:

Kapping: huis Robert Callewaert Kortrijk

Jerome Callewaert                 Jan Bulckaert,handelaar,herbergier

Georges Declercq                 Karel Moreels,burgemeester

Nestor Dendooven                 Max,zoon van Bulckaert

Raphaël Dendooven               Sander Brys,de polderboer

Georges Maes                     Bert Vermeulen,oude dagloner

Maurice Decock                   Frans Vermeulen,zijn zoon

Adhemar Deceuninck               Stant Bettens,knecht van Bulckaert

Jozef Santens en Antoon Vandaele     Leo en Felix,steenbakkers

Maurice Tack                     Binus straatmuzikant

Marcel Dejan                       veldwachter

Omer Faillie                       1^e dorpeling

Joris Dutoit                        2^e dorpeling

Albert Deveugele                   3^e dorpeling

André Velghe                       4^e dorpeling

Kluchtspel in één bedrijf “De Stijfkoppen”:

Joseph Santens                     Rik,schoenmaker, voorzitter van

                                              de konijnenbond

Willem Vandendriessche               Geert,kleermaker

Leopold Vandenbuerie                 Beerk,hun neef, een halfgebakkene

Georges Wastyn                     huisbaas

Antoon Vandaele                     Choucrout,een onwensbare

Daniel Goegebeur                     Dries

Camiel Callemin                       champetter

Tot slot: “ De Vlaamse Leeuw”, door de harmonie.

Plaatsen: middenbalkon en middenbenedenzaal 4fr. – zijbalkon en zijbenedenzaal 3fr.

Op zondag 29 november 1931 werd het eerste (5) winterfeest gegeven met de opvoering van “De Twee Wegen”, een drama in vier bedrijven.

Kapping:huis Robert Callewaert Kortrijk

Georges Declercq                   Handrik van Haastrecht,fabrikant

André Declercq                    Jozef Bremen,zijn meesterknecht

Daniel Goegebeur                   Herman Bremen,klerk bij Haastrecht

Albert Vandebuerie                 Jan Kapelen,werkman

Gerard Declercq                     Piet Gimmel,werkman

Nestor Dendooven                  Hein Schole,werkman

Albert Vandekerckhove               Willem,kind van Schole

Jerome Van Essche                   Dirk,kind van Schole

Antoon Vandaele                     politiecommissaris

Jerome Callewaert                   politieagent 1

André Velghe                       politieagent 2

Camiel Callemin                     gevangenbewaarder

Gevolgd door een kluchtspel in één bedrijf :” In Twee Uren Genezen”

Georges Maes                       Van Zakkenhouwer,rentenier

Marcel Dejan                         Frans, zijn neef

Willem Vandendriessche               Door,knecht

XXXX                               Léocadie , dienstmeid

Germain Vandaele                     Lodewijk,vriend van Frans

Leopold Vandenbuerie                 telegraafbediende

“Werklieden! ’t Is uwe toneelafdeling die deze maal eene vertoning geeft; steunt uwe jonge kunstliefhebbers en beloont hunne onbaatzuchtige opoffering door in groot getal op dit feest aanwezig te zijn.” Dixit programmablad.      

Op zondag 24 januari 1932 kregen wij de opvoering “Priestereed” of” Martelaar van de Plicht”, een drama in vier bedrijven van Th. Mathys. Het programmablad maakt melding : “ de toneelafdeling “Geen Rijker Kroon dan Eigen Schoon” geeft haar tweede toneelfeest…..”

Het stuk speelt zich af te Parijs anno 1865.

Kapping: huis Robert Callewaert Kortrijk

Kostuums : huis Maes Tielt

André Declercq                         Ledoux,rijk nijveraar

Maurice Holvoet                     Sulpice,zijn zoon priester

Nestor Dendooven                   René,zijn tweede zoon

Willem Vandendriessche               Nicois,vriend van Ledoux

Antoon Vandaele                     Bastien,meesterklerk

Jerome Callewaert                   Lagrange,meestergast

Roger Dendooven                     Baptist,knecht bij Ledoux

Georges Declercq                     Joost,onderzoeksrechter

Albert Vandebuerie                   Obry,politiecommissaris

A.Deveugele                         Bernard,portier

André Declercq                      Rigaud ,kapitein

Daniel Goegebeur                     Jacques,communard

Gerard Declercq                     Thierry,communard

Jerome Santens                       Marc,communard

Georges Wastyn                       Renaud,communard

Urbain Santens                       communard

Joris Dutoit                           overste der Versaillers

Daarbij een klucht eenakter “Het Varken met Twee Hespen”:

Georges Maes                         herbergier

Germain Vandaele                     Rikus,zijn knecht

Marcel Dejan                         Pekelharing,soldaat

Marcel Vandesonneville                 Barabas,luitenant

Antoon Vandaele                     Jef,soldaat

Camiel Callemin                       Knol,soldaat

Gerard Declercq                      Schietgat,soldaat

Willem Vandendriessche                 Pandoer,korporaal

Plaatsen: middenbalkon en middenbenedenzaal 4fr.

Zijbalkon en zijbenedenzaal 3fr.

Op 29 januari 1933 werd de opvoering van “Reyvaert de Tempelier” gedaan, een historisch spel in vijf bedrijven.

Kapping: huis Robert Callewaert Kortrijk

Kostuums: huis Maes Tielt

André Declercq               Robrecht van Bethune,graaf van

                                    Vlaanderen                    

Daniel Goegebeur             Lodewijk van Nevers,zijn zoon

Georges Declercq             vader Hugo, benediktijner-monnik van

                                      Afflingem,in de wereld Geldolf van Scentelaere

Maurice Holvoet             Reyvaert, zwevend tempelridder

Nestor Dendooven             Staes Moerman van Scalande

Antoon Vandaele             Boudewyn van Zonnebeke

Germain Vandaele             Raas van Gaver, Vlaams ridder

Adhemar Deceuninck           Pieter De Coninck,deken der wevers

Marcel Dejan                 Jan Breydel,deken der beenhouwers

Jerome Callewaert             Zeger Nap,wever uit Brugge

Gerard Declercq               Jan de Neckere,waard uit de “Gapaert”

                           te Male

Willem Vandendriessche         Lieven van Roombeke,Leliaert

Roger Dendooven             Lieven,knecht bij Staes Moerman

Albert Vandenbuerie           Gillis Dansbeke,Bruggeling

Maurice Tack                 Laureyns Seurinck,Bruggeling

Georges Maes                 Jan Priem,Bruggeling

Joris Duthoo                 Tavernier uit “den Wildeman” te Brugge

Urbain Santens               Tavernier uit “de Mane” te Brugge

Albert Deveugele               de roeper,1^e hofknaap

Albert Vandekerkhove           een zanger

Op zondag 29 oktober 1933 werd “Harde Strijd” ,een drama in drie bedrijven opgevoerd (zie afbeelding programmablad)

Op zondag 28 januari 1934 gaf de toneelafdeling “Geen Rijker Kroon dan Eigen Schoon” haar winterfeest ten voordele van de missie van pater Willy Brasseur(6): “Onder de Sovjetsvlag”, een drama uit het toenmalig Rusland.

Kapping : huis Robert Callewaert Kortrijk

Kostuums: huis Maes-Lecat Tielt

Jerome Callewaert                Sergius Targanoff, Sovjet-commissaris

André Declercq                  Gregor Targanoff,zijn vader

Nestor Dendooven en Maurice Holvoet Wladimir en Alexander zijn zonen

Adhemar Deceuninck               Graaf Boris Werchowski,officier

Gerard Declercq                   Janowitz,sovjet-commissaris

Jozef Declercq                     Iwan,knecht bij Sergius

Hierop volgde een klucht in twee bedrijven: “Burgemeester Pummel”:

Germain Vandaele                 Fideel Pummel,burgemeester

André Declercq                   Looi Vlietinckx,rentenier

Daniël Goegebeur                 Amatus,hulponderwijzer

Georges Maes                     Sus Gendebien,veldwachter

Albert Vandekerckhove             Jooske,knecht bij Vietinckx

Albert Deveugele                   Baas Jan,herbergier

Antoon Vandaele                   Beno, de bohemer

Op zondag 28 oktober 1934 werd een groot missiefeest ingericht ten voordele van zuster Maria-Godfrieda (Rosa Dalle, een boeredochter). Zij vertrok naar de Filippijnen en was onze eerste missiezuster.                    

Het werd een dolle klucht in drie bedrijven : “Arme Millionair”.

Hierbij traden zowel acteurs van “Geen Rijker Kroon als Eigen schoon” als van “Ontwakende Jeugd” op. ( zie afbeelding programmablad)

Op Kerstdag 25 december 1934 werd het stuk “De Familie Wandels” , een drama in drie bedrijven ,opgevoerd ten voordele van het genootschap St.Vincentius a Paulo van de gemeente.

Kapping: huis Robert Callewaert Kortrijk

André Declercq                   Wandels,koophandelaar

Adhemar Deceuninck               Maurits,zijn zoon

Nestor Dendooven                 Georges,pleegzoon van Wandels

Gerard Declercq                   Van Zuyl

Antoon Vandaele                 Cremers,notaris

Georges Declercq                 Baptist, knecht

Willem Vandendriessche           Ferdinand, knecht

Albert Vandekerckhove             Petrus,knecht

Daarna een klucht in drie bedrijven met zang :”De Veldwachter van Zoetenaey”:

André Declercq                   de burgemeester van Zoetenaey

Willem Vandendriessche           1^e schepen van Zoetenaey

Georges Declercq                 2^e schepen van Zoetenaey

Georges Maes                   secretaris van Zoetenaey

Germain Vandaele                 Ambrosius Pepermans,veldwachter van

                                             Zoetenaey

Adhemar Deceuninck               Pier Snoef,vermomd in Engelsman

Antoon Vandaele                  Jef Maekelberg,vermomd in Fransman

Nestor Dendooven                 Jan Pardaf,vermomd in Duitser

Het stuk speelt zich af in de herbergzaal van het gemeentehuis van Zoetenaey.

Plaatsen: balkon en middenbenedenzaal 3,50fr – zijbalkons en zijbenedenzaal 2,50fr.

Op 27 januari 1935 stond het groot successtuk “De Filosoof van Haagem” op het programma, een blijspel in zes bedrijven naar de humoristische roman van Jef Scheirs, door Joost van Cortenberghe.

Kapping : huis Robert Callewaert Kortrijk

Germain Vandaele                   Titten

Georges Maes                         Naten

Albert Vandekerkhove               Patatje

Gerard Declercq                    Janus,de orgeldraaier

Willem Vandendriessche             Pee Rul

Antoon Vandaele                    Vlekmans,notarisklerk

XXXX                                     Kolletje

Adhemar Deceuninck                 Tooneke Bast

Nestor Dendooven                   Neel,herbergbaas

Georges Declercq                   burgemeester

André Naessens                     briefdrager

       Xxx                       twee paters

       Xxx                       kistemaker

Op zondag 26 januari 1936 werd het hartroerend anti-oorlogsspel in vier bedrijven “Gij zult niet Dooden” gespeeld, gevolgd door “Dokter voor een Uur” (zie afbeelding programmablad).

Op zondag 31 januari 1937 werd het een feestavond met liederen en het stuk “Kamers te Huren” een klucht in twee bedrijven:

Georges Maes                     Louis ,eigenaar

Albert Vandekerckhove               Bram,bediende

Alfons Deprez                       Doofpot

Germain Vandaele                   Muskelman

Marcel Dermaux                     Zimmelknoop

Antoon Vandaele                   Burini

Willem Vandendriessche               Spierbal

Gerard Deprez                      Veldwachter

Vanaf 1937 is bij gebrek aan bronnen moeilijk uit te maken of het toneelgezelschap het al dan niet voor gezien hield. Misschien zal het wel het laatste stuk uit het interbellum geweest zijn. De tweede wereldoorlog sloot meteen ook een periode in de toneelkunst af. De oorlogsjaren brachten vernieuwing mee . Er werd namelijk , met de introductie van vrouwen op de planken ,aan modern toneel gedaan. Het naoorlogs verslagboek meldt de heroprichting van “Geen Rijker Kroon dan Eigen Schoon”op vrijdag 27 september 1946. Oudgedienden en nieuwelingen prijkten op de ledenlijst ( 32 leden). Men hoopte een nieuwe bloeiperiode tegemoet te gaan. Onder hen vermelden we acht vrouwen: Maria Deprez - Mariette Van Essche – Denise Callewaert – Thérèse Haesebrouck – Agnes Dendooven – Raphaëlla Dendooven – Mariette Mulie – Simonne Herman.

Op de eerste vergadering van 9 oktober 1946, werd overgegaan tot het kiezen van een bestuur:

Drie gehuwde mannen waren verkiesbaar: Georges Maes - Leopold Vandenbuerie - Gerard Declercq.

De vereiste leeftijd voor de jongelingen en vrouwen was 20 jaar, om verkiesbaar te zijn : Gabriël Haesebrouck - Noël Catteeuw - Michel Haesebrouck en Simonne Herman. De verkiezing gaf volgend resultaat.

Jerome Callewaert  : leider ( hij was al de leider sinds 1923)

Georges Maes       : voorzitter

Michel Haesebrouck : schrijver

Leopold Vandenbuerie : schatbewaarder

Gabriel Haesebrouck - Noël Catteeuw - Gerard Declercq – Simonne Herman : bestuursleden.

Na het lezen van enkele reglementpunten werd besloten een maandelijkse bijdrage te innen van 5fr. Iedereen was door zijn toetreding verplicht de repetities bij te wonen.

In de vergadering van 26 september 1947 had een herverkiezing plaats van de uittredende bestuursleden. Werden verkozen: Gabriël Haesebrouck – Georges Declercq – Gerard Declercq en Mariette Van Essche. Dat gebeurde jaarlijks. Georges Declercq , die café“In Hongarië” had uitgebaat in de Rekkemsestraat, was gewoonlijk de souffleur.

Onderpastoor Henri Mullebrouck werd de proost.(7)

Op zondag 9 november 1947 werd de eerste feestavond gegeven in de zaal van het “Christen Werkersverbond” (den Bond). De gekozen stukken “De Onbekende Vrouw”,een drama in drie bedrijven,en “Mr. Pumps als Stierenvechter”, een dolle klucht droegen unaniem de goedkeuring van pastoor Lammens (8), de proost en de leden. De voorstelling was om 17u. Het was een succes zowel voor de uitvoering als voor de opkomst.

In het verslag staat te lezen:” Een maand voor de opvoering hadden wij eindelijk de op te voeren stukken gekozen, en werden zij per express aangevraagd. Maar de boekjes kwamen dan toch maar traag aan, ’t was waarschijnlijk met een bommeltreintje…” Het geheel werd ook opgeluisterd door de harmonie “Hoger Op”.Inderhaast werd nog een tweede vertoning op touw gezet en het zaaltje liep weer vol.

Op 24 december 1947 stuurde het bestuur een aanvraag tot inschrijving bij het A.W.T. ( Algemeen Westvlaams Toneel).

Op zondag 25 januari 1948 gaf de toneelafdeling haar tweede feestavond. De gekozen stukken waren: “Als je nog een Moeder hebt”, een drama in vier bedrijven van H. Houben en een klucht eenakter “Johnny” van Jac. Braun. De zaal zat bomvol en menig liefhebber kon geen plaats meer bekomen. De donderdagavond kwam een tweede voorstelling.

In de bestuursvergadering van 1 juni 1948 werden Jerome Callewaert, Nestor Dendooven, Georges Maes en Georges Declercq vereerd en gehuldigd voor hun 25 jarige toneelloopbaan.

Op 17 oktober 1948 werd de eerste opvoering buitenshuis gespeeld, namelijk in Bissegem: het drama “Bazin en Knecht” en de klucht “De Gefopte Feldgendarm”kenden een enorm succes. Beide stukken werden in Marke opgevoerd op 24 en 28 oktober. Het werd een succes op de ganse lijn. Een vierde maal werden dezelfde voorstellingen opgevoerd in de zaal van “Den Bond” in Deerlijk. Het werd de beste opvoering van de vier.

Op 12 oktober 1949 , na een lange dode periode, werden Gabriël Haesebrouck, Raphaël Dendooven en Thérèse Devos , gekozen tot bestuursleden.

Op zondag 11 en donderdag 15 december 1949 werden “Gerrie’s Wraak” en de klucht “Een gekke Historie” op de planken gebracht. Het werd een nieuwe parel op de kroon.

Schatbewaarder Leopold Vandenbuerie verliet de gemeente en Mariette Van Essche werd na algemene instemming tot schatbewaarder benoemd.

Op 12 en 16 maart 1950 werden “Verbroken Banden, een drama in drie bedrijven en “Pietje” een klucht in een bedrijf opgevoerd.

Het laatste archiefstuk in mijn bezit kondigde een ontspanningsavond aan op 10 december 1950, steeds in de zaal van het “Christen Werkersverbond”. Het eerste deel werd verzorgd door de harmonie “Hoger Op” onder leiding van Michel Maes en in het tweede deel werd het toneelspel “Mensen in Botsing”, in drie bedrijven van Ben v.d.Holst, voorgeschoteld.

De rolverdeling:

Mej. Mariette Van Essche             Mw. Verhagen

Désiré Declercq                     Verhagen,haar tweede man

Roger Mulie                       Dirk,haar zoon uit eerste huwelijk

Mej. Thérèse Haesebrouck             Dora,haar dochter uit eerste huwelijk

Mej.Erna Vandendriessche             Marietje,dochter uit eerste huwelijk

Lucien Dendooven                   Driessen ,haar broer

Willy Callewaert                    Hugo van der Wall,fabrikant

Marcel Haesebrouck                 Piet Geelen,vriend van Dirk

Jozef Van Essche                     dokter

Georges Declercq                     rechercheur

Op 11 april 1951 werd besloten het lidgeld van het A.W.T. niet meer te betalen! Volgens het verslagboek “bracht het meer schade dan voordeel…”. Het was het einde van “Geen Rijker Kroon dan Eigen Schoon”.

In december 1952 werd onder impuls van onderpastoor Leo Verstraete (9) een Parochiaal Toneel Comité ( P.T.C.)uit de grond gestampt. Alle katholieke groeperingen zouden de krachten bundelen om elk om beurt toneelstukken te brengen, onder de leiding van Gerard Tertooy. De meeste stukken werden opgevoerd in de katholieke kring, de K.W.B. bijvoorbeeld speelde zijn stukken in het zaaltje van het “Christen Werkersverbond“.

(1)Merkwaardig is de onderstaande foto van het algemeen bestuur van de congregatie in 1922. De vlag vermeldt: de turnvereniging “Voor Outer en Heerd” en ook de toneelgilde “Door Taal en Deugd naar Hoger Leven”, niettegenstaande die laatste vereniging haar doodvonnis al getekend had. Op de foto is dan ook niemand meer van haar kopstukken( behalve Louis Socquet , als opvolger van Jozef Bonne) te bespeuren:

v.l.n.r. boven: Georges Vanoverberghe- Jules Vanoverberghe-Jean Verhoye- Jozef Craeynest-Arthur Vandenberghe – Jules Ostyn- Maurice Holvoet- Nestor Esquenet.(zie foto)

v.l.n.r.onder : Henri Denutte- Baron Jean de Bethune – Onderpastoor Louis Socquet- Jozef Deblaere – Achiel Dierickx.

(2) Iedere gemeente heeft wel eens te maken gehad met volkstoneel. Het onderzoek omtrent het volkstoneel behoort echter tot” bedreigd terrein”, omdat heel wat bronnen, zowel archivalische als mondelinge, verloren zijn gegaan. Vele gedrukte dokumenten, zoals programmabladen zijn ook verloren gegaan. Het onderzoek betreffende volkstoneel behoort tot het heemkundig studieonderzoek.

(3) Cyriel De Brabandere (Marke 1860 – Kortrijk 1943) burgemeester van 1922 tot 1942.

Alfred De Brabandere (Marke 1891 – Marke 1957) zoon van Cyriel, was burgemeester van 1947 tot 1957.

(4)Joseph Cosyn (Westrozebeke 1884 – Proven 1943) was onderpastoor van april 1927 tot februari 1937.

(5)Vandaar de veronderstelling dat de toneelgroep haar naam “Geen Rijker Kroon dan Eigen Schoon”kreeg in 1930-31.

(6)Mgr.Willy Brasseur ( Marke 1903 – Baguio (Filip.) 1993) was missionaris van Scheut .Apostolisch Vicaris van de Bergprovincie op de Filipijnen van 1948 tot 1981

(7)Henri Mullebrouck (Wevelgem 1908 – Kortrijk 1978). Hij was onderpastoor van 1942 tot 1951. Van 1951 tot 1978 was hij directeur van de Zusters en aalmoezenier van de H. Hartkliniek in Kortrijk. Hij was voornamelijk tegen de inbreng van vrouwen op het toneel.

(8)Jozef Lammens (Brugge 1871 – Marke 1962) was pastoor van juni 1931 tot mei 1951.

(9)Leo Verstraete (Lendelede 1906 – Lendelede 1976) was onderpastoor van 1946 tot 1956.

28-12-2015, 00:00 geschreven door Michel Markenaar

             DE TONEELGROEP "ONTWAKENDE JEUGD"

       _________________________________________

De toneelgroep "Ontwakende Jeugd" werd gesticht in de schoot van de middenstand. In februari 1929 namen enkele mannen, waaronder de eerste leider Maurice Lefever,Marcel Delcour, Jozef Craeynest, Jozef Brasseur, Albert en Gilbert Vandewiele, het initiatief om een nieuw toneelgezelschap op te richten. In feite was het niets anders dan de heroprichting of voortzetting van “Door Taal en Deugd naar Hooger Leven”. Op zondag 8 maart 1925 werd al een toneelfeest georganiseerd door de jeugd van de middenstandsbond met :”Verdruk den Mindere niet” een drama in drie bedrijven en met de eenakter “Jocrisse de Vondeling”, een kluchtspel. Beide stukken werden begeleid door de symfonie van de middenstandsbond van Kortrijk. Doch daar bleef het bij.

De middenstandsbond kon niet op de achtergrond blijven plakken, want het toneelgezelschap van het kristen werkersverbond,ontstaan in begin jaren '20,  en ook het socialistisch “Na Werk Vermaak”, gesticht in 1927, vierden gestadig voort. (1) Germain Vandaele, aannemer van schilderwerken , die zowel acteerde bij “Ontwakende Jeugd” als bij “Geen Rijker Kroon dan Eigen Schoon”zou nog vanaf 1967 grimeur van het toneelgezelschap "Pallieter"worden.

Bij de stichting waren de leden: Maurice Lefever – Paul Holvoet- August Vandenberghe – Marcel Delcour – Julien Derdeyn – Rafaël Missiaen – Albert Vandewiele – Marcel Lefever – Jozef Brasseur – Gaston Dekimpe – André Vlieghe – Jozef Craeynest – Germain Vandaele – Remi Dekimpe (zoon van Arthur en Zulma Hoornaert) . Alle toneelvoorstellingen werden opgevoerd in de “Katholieke Kring”.

Jozef Craeynest en Jozef Brasseur hadden als jonge kerels al de vuurdoop gekregen bij "Door Taal en Deugd naar Hooger Leven".

Op scène waren de vrouwen steeds in de minderheid. De eerste keer dat een toneelspeelster verscheen was op Kerstdag 1937: “En waar de Ster bleef stille staan”(een legendespel). Op de rolverdeling stond Maria, maar zonder naam ernaast, enkel XXX. De rol werd toen gespeeld door Agnes Verhaege, echtgenote van regisseur Firmin Clement, niettegenstaan het uitdrukkelijke verbod door pastoor Jozef Lammens.(2)

In de voorstelling op 13 maart 1938 – trouwens een van de laatste- waagde men zich weer aan het inbrengen van vrouwen. In het stuk “De Boetseerder der Smart” acteerden Mariette Coussement, die een oud lid was van de toneelgroep     “ Vergeet Mij Nietje”, Lucienne Missiaen en Maria Vlieghe ( de echtgenote van lid Roger Slosse). Het toneelgilde stond toen onder de leiding van “meester” Firmin Clement, die onderwijzer werd in Marke in september 1933.

Maurice Decock , Jerome Callewaert en Arthur Vandenberghe, drie vaste waarden van de latere groep “D’Oude Ratten” doken al op bij toneelfeesten,ingericht door het christen werkersverbond, op 29 januari 1928 in “ Haat en Broederliefde of De Vinger Gods” en “Soldatengrap” en op 27 januari 1929 met de stukken “Vergeten en Vergeven” en “Als ’t Kind Lastig is”. Willem Vandendriessche en Marcel Dejan zouden zich algauw aansluiten bij het trio. Met die mannen was er zeker geen probleem wat het improviseren betrof !

“Het volledig orkest van de Sint Jansfanfaren” zorgde steeds voor de muzikale tussenstukken tijdens de pauze van de toneelopvoeringen van de “Ontwakende Jeugd”. De opvoeringen van “Geen rijker Kroon dan Eigen Schoon” waren begeleid door de harmonie “Hoger Op”.

Er werd ook geregeld medewerking verleend aan de organisatie van missiefeesten. Dan traden spelers van beide katholieke toneelgroepen samen op.In 1935 telde de “Ontwakende Jeugd” meer dan 130 ereleden.Hun geldelijke steun had haar toegelaten modern decor en allerhande bijbehoorten aan te schaffen.

In de eerste vijf jaren zag het toneelrepertorium als volgt uit:

Op zondag 2 maart 1930 opvoering van “Onschuld Zegepraalt”, hartroerend drama in 4 bedrijven:

Kapping: huis Callewaert Kortrijk.

Maurice Lefever           Grootvader Van Landen,fabrikant

Paul Holvoet               Georges een kleinzoon

August Vandenberghe       Mesters, boekhouder bij Van Landen

Marcel Delcour             Willem Nys, zoon van een notaris

Julien Derdeyn            Jozef, dienstknecht bij Van Landen

Rafaël Missiaen             onderzoeksrechter

Albert Vandewiele           bestuurder ener gevangenis

Marcel Lefever             baas Diegers, herbergier

Gerard Brasseur             Van Opstal, student

Gaston Dekimpe             Van Lint, student

André Vlieghe               Bouwens, werkman.

Verder nog dorpelingen, liedjeszangers, gevangenisbewaarders en vier gendarmen.

Hierop volgde een luimige klucht in één bedrijf:

“Moppie de Ongeluksvogel”

Marcel Delcour             Lifteman,bankier

Jozef Craeynest             Tuffer ,zijn kassier

Germain Vandaele           Moppie,huisknecht bij Tuffer

André Vlieghe               Kees,smid, vriend van Moppie

Remi Dekimpe               Molm,los werkman, vriend van Moppie

Gerard Brasseur             Kruier

Marcel Lefever               een loopjongen

Middenbalkon en middenzaal 4fr. – Zijbalkon en benedenzaal :3fr.

Op zondag 22 februari 1931 werd “De Pauselijke Zouaaf” ,drama in twee bedrijven gespeeld:

Kapping: huis Callewaert Kortrijk

Kostumering: huis Degruytere Gent

Louis Dalle                   Antonio,hoofdman der Garibaldisten

Paul Holvoet                 Florimond, pauselijke zouaaf,zn.van Antonio

Jozef Brasseur                 Paulo,jongste zoon van Antonio

Gilbert Vandewiele             Stephano,Antonio’s luitenant

Raphaël Missiaen               Alberto,sergeant der zouaven

Maurice Lefever               Sterno,Garibaldist

Henri Ferlin                    Josepho,Garibaldist

Maurice Vanneste               Pedro,Garibaldist

Daarna, de eenakter “Grootheidswaanzin”, vrolijke studentengrap.

Maurice Lefever                 Driek Jansen,herbergier

Raphaël Missiaen               Bart Jansen, zijn vader

André Decraemere               Dirk, zijn knecht

Remi Dekimpe                 Dorus,zijn knecht

August Vandenberghe           Panis,student

Marcel Delcour                 Korthals,student

Julien Derdeyn                 Van Totems,student

Marcel Lefever                Van Asperen,handelaar in boter en eieren

Jozef Craeynest                 dokter

Familiekaarten: 3 personen -10fr.

1^e rang ,4 personen – 12fr.

Prijzen der plaatsen 4 en 3fr.

Op zondag 25 oktober 1931 groot kluchtspel in vijf bedrijven, met tussen de bedrijven zang en declamatie. Een echte,luimige brok kazerneleven. Tien jaar geleden werd hetzelfde stuk hier ook opgevoerd en het kende een reuzenbijval.

Kapping :huis Callewaert Kortrijk

Louis Dalle                       Karel van Riemland

Jozef Brasseur                   Fernand,zijn zoon

Paul Holvoet                     Nard Berckenbusch,rentenier

Henri Ferlin                       Sander,knecht bij van Riemland

André Decraemere                 Door,knecht bij van Riemland

Marcel Delcour                  kolonel Van Daelsteen

Marcel Jacques                   luitenant Deflinck

Gilbert Vandewiele                 sergeant Tuyter

Jozef Craeynest                   korporaal Brom

Germain Vandaele                 Klammot soldaat

August Vandenberghe               Vyncke soldaat

André Vlieghe                     De Krul soldaat

Leon Verfaille                     Patat soldaat

Julien Derdeyn                     Klepper soldaat

Plaatsen : 4 en 3fr.

Groot avondfeest op 28 februari 1932: “De Match” een spel van liefde en haat in drie bedrijven van Marcel De Paepe:

Louis Dalle                       Stan Dekker, toneelschrijver

Jozef Brasseur                     Chris,zijn zoon

Paul Holvoet                       Gommaer,zijn knecht

Marcel Delcour                     Hartman,schouwburgdirecteur

Gilbert Vandewiele                 Henk Brink,eerste planrol

August Vandenberghe               Herman,vriend van Chris

Germain Josson                     Hansje,koorknaap

Dan zongen Jozef Brasseur en Leon Verfaille “Beroerde Nacht” (Wiesten en Tiesten op logement). Woorden en muziek door H. Defoort.

Daarna een eenakter “Om de Meid van den Pastoor”, een gekke trouwhistorie, door Arie Enterouckx.

Gilbert Vandewiele                   Vicus Klits

Jozef Craeynest                     Zander Klits

Maurice Lefever                     Dorus Klits

Henri Ferlin                         de koster

Remi Dekimpe                       de burgemeester

André Vlieghe                       de sjampetter

Plaatsen: 4 en 3fr. genummerd.

Op zondag 27 november 1932 prachtig oorlogsdrama in drie bedrijven:”De Laatste Tocht”.Het stuk speelt zich af in een onderstand in de Britse loopgraven vóór St.Quentin in maart 1918. Dit realistisch stuk toont de geschokte gemoedstoestand van de soldaten.

Modern decor.

Kapping: Maurice Lefever

Louis Dalle                     Stanhope,kapitein

Jozef Craeynest                   Osborne,officier

Gilbert Vandewiele                Trotter,officier

Raphaël Missiaen                 Hibbert,officier

Paul Holvoet                     Raleigh,officier

August Vandenberghe             Hardy,officier

Marcel Delcour                   de kolonel

Albert Vandewiele                 de sergeant-majoor

Marcel Lefever                   Mason,kok

Jan Glorieux                     een Duits soldaat

XXX                             twee soldaten der Cie.

Plaatsen: 4 en 3fr.

Zondag 26 februari 1933 opvoering van “De Zwarte Martelaars van Oeganda”, een bloedig drama in 5 delen van J. Boon,gespeeld ten voordele van Pater Willy Brasseur.

Kapping: Maurice Lefever

Kostumen: huis de Gruyter Gent

Louis Dalle                         de zendeling

Gilbert Vandewiele                 Mwanga,koning van Oeganda

Paul Holvoet                       Jozef Mkasa,raadsman

Raphaël Missiaen                   Katikiro,minister

Marcel Delcour                     Nganga, tovenaar

August Vandenberghe               Denys Kamyoeka

Jan Glorieux                       Andreas Kagwa,legeroverste

Albert Vandewiele                   Karel Lwanga

Maurice Lefever                     Mboegano,hoofdman

André Decraemere                   Pokino,hoofdman

André Vlieghe                       Mbasanka,hoofdman

Maurice Vanneste                   Mkasou,hoofdman

Germain Josson en Etienne Verhaege     kinderen van Katikiro

Marcel Lefever                       bode

Gerard Brasseur                     soldaat

Leon Verfaille                       soldaat

Daarna een geestig blijspel “ “De Nonkeltjes”, eenakter van Jac. Ballings.

Jozef Craeynest                       Vinus,nonkeltje

Germain Vandaele                     Nestje,nonkeltje

August Vandenberghe                 Walter, neef

Henri Ferlin                          Schol,rentenier

Plaatsen: middenboven 5fr. – middenbenedenzaal en zijboven 4fr.- zijbenedenzaal 3fr.

Op 19 november 1933 werd “De Wonderdoktoor” een blijspel in 3 bedrijven , van Jos. Janssen ,gespeeld. Honderden malen werd het opgevoerd in alle steden en het kende een ongehoorde bijval. Het werd geschreven in 1927. De West-Vlaamse schrijver werd met één slag beroemd in gans Vlaanderen.

Op Kerstdag 1933 werd, op aanvraag, een tweede voorstelling opgevoerd.

Leider: Gilbert Libbrecht onderwijzer uit Zwevegem

Kapping: Maurice Lefever.

Jozef Brasseur                         Steven Martens,geneesheer

Gilbert Vandewiele                     Manten Boone,koeboertje

Paul Holvoet                         Theo, zijn zoon

Raphaël Missiaen                      Dokus Geeraert,kwakzalver

Marcel Delcour                         Petrus Verkarre,burgemeester

XXXXXXX een man?                   Margriete,zijn dochter

André Vlieghe                         Sander Bekaert

Marcel Lefever                         Lander,zijn broer

Jan Glorieux                           de koster

Gaston Dekimpe                       Pé Lamote

Albert Vandewiele                       Dasten Loncke

Leon Verfaille                           boertje Stampers

Henri Ferlin                           David Schorre

Jozef Craeynest                         eerste dove man

Germain Vandaele                       tweede dove man

Maurice Lefever                         zieke boer

Karel Verhaege                          valse heer

Louis Dalle                             echte heer

Plaatsen: 4,3 en 2fr. genummerd.

Voorstelling op 25 februari 1934 van het symbolisch spel in een voorspel en drie bedrijven van C.F. Rath.

Leider: Gilbert Libbrecht, Zwevegem

Kapping: Maurice Lefever

Louis Dalle                             de nar

Raphaël Missiaen                       de koning

Albert Vandewiele                       de minister

Jan Glorieux                           de schatbewaarder

Jozef Brasseur                          de secretaris

August Vandenberghe                   de monnik

Firmin Clement                         de duivel

Gaston Dekimpe                         de pestlijder

Paul Holvoet                           de blinde

Karel Verhaege                          de heraut

Gilbert Vandewiele                       de toneeldirecteur

Marcel Delcour                         de ridder

Jozef Craeynest                         de bode

Henri Ferlin                             de hofknecht

Roger Slosse                           de wachter

XXXXX     De pest en de dood. Beulen,knechten,oproerlingen,wachten.

Zondag 2 december 1934 : blijspel in vier bedrijven “De Gouden Spin” van C. Timmerman. De fijnheid van dit pittig blijspel ligt niet zozeer in de verschillende moppen die zo talrijk in dit stuk voorkomen, doch wel in de draad van het spel en de botsingen die er ontstaan tussen de verschillende karakters. Alles speelt zich af in Berlijn.

Leider: Roland Deloose uit Wevelgem

Kapping: Maurice Lefever

Marcel Delcour             Theodoor Klingenberg,chef fa.Wiegand & Cie

Maurice Lefever             grootvader August,zijn schoonvader

Jozef Brasseur               Hendrik,zijn zoon

Gilbert Vandewiele           Berthold Henfling,tekenmeester

Gaston Dekimpe             Frans,zijn zoon

Raphaël Missiaen             Johan,zijn zoon

Maurice Vanneste           Worlitz, zijn zwager

André Vandenberghe         Dr. Gustaaf Kolmar,inwonende bij Henfling

Albert Vandewiele           Mansfeld,commissaris van politie

Germain Vandaele           Haspe,kapper

Marcel Lefever               Meyer,bediende bij Klingenberg

Henri Ferlin                 Antoon,bediende bij Henfling

Roger Slosse                 Bolman,zakenman

André Vlieghe               een smid

Plaatsen: 4 en 3 fr.

Op 24 februari 1935 werd ter gelegenheid van het vijfjarig bestaan van de heringerichte toneelkring , onder de nieuwe naam “Ontwakende Jeugd”,de opvoering van “Bij ’t Wassen van den Vloed” gebracht. Een boeiend koloniaal drama in drie bedrijven van C. Staes. Het stuk speelt zich af in Egypte.

Leider: Roland Deloose

Kapping: Maurice Lefever

Louis Dalle                   Steven,regeringscommissaris

Hilonné Kerkhove             Paddy, zijn zoontje

Gaston Dekimpe               Hoocky,kapitein

Jozef Brasseur                 Gregory,luitenant

Gilbert Vandewiele             Kimble,sergeant

André Vlieghe                 Struggle,sergeant

Albert Vandewiele             Soueh,wijsgeer van de stam

Roger Slosse                   Pongo,hoofdman van de stam

Marcel Lefever                 Oaki,inlander

Etienne Verhaege               Omo,zijn zoontje

Marcel Delcour                 de generaal,regeringsgezant

                 Inlandse soldaten

Een prachtig blijspel in twee delen, naar de oude Franse “farce” bewerkt door C.Lindemans “De Klucht van Meester Patelin”

Raphaël Missiaen                 meester Pieter Patelin,advokaat

Mw.Guillemette (gespeeld door een man) zijn gade

Paul Holvoet                     Willem Jousseaume,lakenkoopman

Henri Ferlin                     Tibald Aignelet,herder

August Vandenberghe             de rechter

Plaatsen: 4 en 3fr. genummerd.                

Zondag 1 december 1935 het onsterfelijk meesterwerk van Molière in drie bedrijven, bewerkt door E.J. Wilders.

Leider: Roland Deloose ,Wevelgem

Kapping: Maurice Lefever

André Vandenberghe           Johannes Pantouflus

Karel Verhaege                 zijn schoonvader

Marcel Delcour                 mijnheer Kalf

Gaston Dekimpe               Herman Kalf,zijn zoon

Jan Glorieux                   Theodoor,leermeester van Herman

Jozef Brasseur                 een vriend van Herman

Germain Vandaele             de lange knecht van Mr. Kalf

Marcel Lefever                De kleine,tweede knecht van Mr. Kalf

Hierop volgde een eenakter “Het Wachterspel”, een drama van Rudolf Hens.

X                           een priester

Gilbert Vandewiele               Daniël,vagabond

Raphaël Missiaen               Leonard,vagabond

Firmin Clement                 Seppe,vagabond

Gilbert Depauw   en Leon Logie   twee jongens

Plaatsen: 4 en 3fr. genummerd.

Op Kerstdag 1935 werd kluchtig stuk “De Suikernonkeltjes “ opgevoerd. Het werd schaterlachen. Ook het onvergetelijke werk van Molière “Dokter tegen Wil en Dank”. De opbrengst van dat Kerstfeest diende uitsluitend voor de ondersteuning van het Sint Vincentius-genootschap. De toneelafdeling van de christene werklieden en de “Ontwakende Jeugd” van de middenstandsbond gaven elk om beurt op iedere Kerstdag een vertoning ten voordele van het genootschap.

Op zondag 23 februari 1936 volgde “De Gebroeders Degraeve”.

Plaatsen: 4 en 3fr. genummerd.

Op zondag 29 november 1936: “Mijnheer Klaproos” blijspel in drie bedrijven.Werd jaar in jaar uit, in stad en dorp, in overvolle zalen opgevoerd.

Leider: Gilbert Vandewiele

Kapping:Maurice Lefever

Firmin Clement                   Klaproos,dorpsrentenier

Marcel Delcour                   Buller,hotelier

Karel Verhaege                   Rumpel,neef van Buller

André Vandenberghe             Bernardi, wereldreiziger

Jozef Brasseur                   Kruger, romanschrijver

Gilbert Vandewiele               Grober, gepensionneerd majoor

Raphaël Missiaen                Victor, kellner hotel Buller

Gaston Dekimpe                 Alfred,kellner hotel Buller

Albert Vandewiele               Frans,knecht van Klparoos

Etienne Vandersteene             postbode

Bezoekers van het kosthuis Buller.

Plaatsen: 4 en 3fr. genummerd

Op zondag 21 februari 1937 werd het vermakelijk toneelspel in drie bedrijven “De Blinde”, van C. Lindemans gespeeld.

Leider : Gilbert Vandewiele

Kapping: Maurice Lefever

Karel Verhaege                     de domme (later de blinde) bedelaar

Jozef Brasseur                     de magere bedelaar

Germain Vandaele                   de dikke bedelaar

Raphaël Missiaen                   de geest van Kleveland

Albert Vandewiele                   de geest van Bretanje

August Vandenberghe                de stadsproost van Kleve

André Vlieghe                     de blauwe schepene

Marcel Delcour                     de rode schepene

Roger Slosse                       de groene schepene

Raphaël Missiaen                   de gele schepene

André Vanneste                     de griffier

Gilbert Vandewiele                   de pandoer-tapper

XXXX                               een vrouw

Gaston Dekimpe                     de koning

XXXX                             het prinsesje

Firmin Clement                      de nar

Paul ? Wyseur                       de professor

Albert Vandewiele                   de hofdokter

Het is niet geweten of de vrouw en het prinsesje werkelijk gespeeld werden door een vrouw en een meisje. Het kan ook een man geweest zijn, maar dat is weinig waarschijnlijk, gezien de bezetting van ongeveer het hele team.

Plaatsen: 4 en 3fr. genummerd.

Op Kerstdag 1937 – beurt aan”Ontwakende Jeugd”- ten voordele van het genootschap St. Vincentius à Paulo, opvoering van “En Waar de Ster Bleef Stille Staan”, een christelijk legendespel in negen taferelen.

Leider: Firmin Clement

Kapping: Maurice Lefever

Gilbert Vandewiele                 Pietje Vogel,palingvisser

Firmin Clement                   Suskewiet,herder

Karel Verhaege                  Schrobberbeeck,bedelaar

André Vanneste                 Pol Pap,herbergier “In ’t Zeemeerminneke”

Agnes Verhaege           XXX bij rolverdeling Maria

Albert Vandewiele                   Jozef

E. Declercq                        Het kindeken Jezus

Raphaël Missiaen                   de duivel

Marcel Delcour                     de burgemeester

Jozef Brasseur                     de koster

                               XXXboeren

Plaatsen: 4 en 3fr.genummerd.

Op donderdag 23 december was een bijzondere vertoning voor de schoolgaande kinderen: 1fr.

Opvoering op zondag 13 maart 1938 van “De Boetseerder der Smart”, een hartroerend drama in vier bedrijven, naar het boek van Jef Scheirs. Het stuk speelt zich af te Brussel in een kunstenaarsmidden, waar verschillende stromingen tegen elkaar opbotsen.

Leider: Firmin Clement

Kapping: Maurice Lefever

Meubilering: huis Arthur Vandenberghe

Firmin Clement                   Gerard Hovog,beeldhouwer

Mariette Coussement             Mw. Hovog, zijn moeder

Lucienne Missiaen               Yvonne,verpleegster

Raphaël Missiaen                 Frans,kunstschilder

Jozef Brasseur                     Robert,kunstschilder

Marcel Delcour                   professor Van Bree

Albert Vandewiele                 Dr.Bost

Maria Vlieghe                     een buffetmeisje

André Vanneste                   een dienstknecht

                     Cafébezoekers

Gevolgd door “Bietje”een pittig blijspel in één bedrijf van Maurits Sabbe.

Maria Vlieghe                     Bietje

Gilbert Vandewiele                 Monne

André Vandenberghe               Jean-Baptiste

Kaarten: 5,4 en 3fr. genummerd.

Op zondag 26 februari en 5 maart 1939, een van de laatste stukken van het toneelgezelschap “ De Schat uit Congo”, een blijspel in drie bedrijven van Jef Vereecke.

Leider: Firmin Clement

Kapping: Maurice Lefever

Gilbert Vandewiele                 Baptiste Beekman, oud-koloniaal

Mariette Coussement               Mw. Elisabeth Somers, zijn zuster

Simonne Vanhoenacker             Monique,haar dochter

Lucienne Missiaen                   Nadia Bral (Toutcha)

Antoon Stragier                     Hans Van Dalen,ingenieur

Raphaël Missiaen                   Charles Duval

André Vanneste                     Jan,tuinman

Firmin Clement                     Antoon,knecht

Plaatsen: 5,4 en 3fr. genummerd.

De oorlog bracht roet in het eten en zoals in vele andere dorpen sloot hier ook het toneelgordijn voor zowel “Ontwakende Jeugd”, “Na Werk Vermaak” als voor “Geen Rijker Kroon als Eigen Schoon”.

Na de oorlog werd , “Geen Rijker Kroon als Eigen Schoon” door enkele toneelfanaten hersticht.

(1)Het toneelgezelschap van het kristen werkersverbond, dat ontstond uit de jongelingencongregatie kreeg de naam" Geen Rijker Kroon dan Eigen Schoon" in 1930-31.

Op zondag 25 januari 1920 was er een toneelavond op initiatief van de vermaakafdeling van het christen werkersverbond in de Katholieke Kring, met medewerking van de muziekmaatschappij St. Jan. De harmonie “Hoger Op” bestond toen nog niet .Het drama “Pauzelijke Zouaaf”, en de blijspelen , eenakters“Dorpsrevolutie” ( speelt zich af in 1867) en “De Antiquaire” (speelt zich af in 1848) werden toen opgevoerd. Het was de voorbode van “Geen Rijker Kroon dan Eigen Schoon”.

De socialistische toneelgroep “Na Werk Vermaak” werd gesticht in maart 1927. De voorstellingen deed ze in haar zaal “De Verbroedering”,gelegen in de Hemelrijkstraat achter het café “Het Volkshuis”( op de hoek Hemelrijk- en Marktstraat). Het was een periode van bikkelharde strijd tussen socialisten en katholieken. Getuigen hiervan zijn de politieke pamfletten van beide partijen gedurende de verkiezingsstrijd in 1932. In september 1932 werd een socialistische “Vrouwenclub” gesticht, die onmiddellijk 64 leden telde. Op zondag 17 januari 1932 werd een blijspel in vier bedrijven gespeeld “De Gevolgen van een Leugen” en “De Grootste Zonde”. Op 30 april 1932 werd een toneelfeest gegeven “De Wapens neer”, een groot anti-militaristisch stuk in vier bedrijven. Op 23 juli 1933 werd de Jonge Socialistische Wacht (J.S.W.) opgericht, de voorloper van de “Rode Valken”. En op 29 april 1934 pakte die uit met een eerste toneelfeest , de eenakter “De Laatste Nacht” ,een oorlogsdrama.Ook nog het “Uniformverbod”, tegen de onderdrukten, gevolgd door de klucht “De Foppers”. “Na Werk Vermaak” stopte haar activiteiten met de tweede wereldoorlog.

(2)Pastoor Jozef Lammens ( Brugge 1 febr.1871 – Marke 25 oktober 1962), was pastoor in Marke van juni 1931 tot mei 1951. De stichting van de katholieke werkliedenbond in Kuurne, waar hij onderpastoor was van 1904 tot 1921, was zijn levenswerk.De vrouwenrollen werden normaal gespeeld door mannen. Het bisdom verbood, vooral in parochiezalen, dat vrouwen met mannen op scène verschenen. Er waren zelfs plaatsen dat vrouwen en mannen niet samen de voorstellingen mochten bijwonen.Dan werd tweemaal gespeeld . In Poperinge werden vrouwen pas in 1959 toegelaten in het gezelschap “Ic Dien”.Volgens de overlevering zou Agnes Verhaege de eerste vrouw geweest zijn die optrad bij de “Ontwakende Jeugd”.

17-12-2015, 00:00 geschreven door Michel Markenaar