Onlangs kreeg ik het bezoek van de heer Freddy Vandevoorde en zijn vrouw Anja, die op de Markebeke wonen. Freddy is van plan een grootse tentoonstelling met rondleiding te organiseren ter gelegenheid van '100 jaar Vliegveld Markebeke' (Flugplatz Markebeke).

De lectuur over de eerste wereldoorlog en vooral het vliegveld Markebeke  boeien hem zeer sterk. 

In 2015 schreef ik een artikel 'Flugplatz Markebeke' op mijn BLOG. Ik publiceerde een plan van het vliegveld en daarop staan 2 bunkers gelocaliseerd. De ene langs de Overzetweg, dicht bij de Leiebrug en de andere op het gewezen vliegveld zelf , rechtover de woning van Freddy.

In het boek 'Wereldoorlog I Marke' (A.Flipts-M.en R. Faillie) (1984) (blz.344) wordt in mijn mondelinge bronnen melding gemaakt van de bunker met  de juiste plaatsaanduiding. Getuigenis van burgemeester Aimé Bekaert  in mijn interview van september 1979 : "....MEN BEGON BARAKKEN TE ZETTEN EN RECHTOVER DE SCHUUR VAN VANDENWEGHE ( de trappen zijn nu nog zichtbaar) WERD EEN BETONNEN BUNKER GEBOUWD....." . Ook de getuigenis van Maurice Helin op blz.268. Alle mondelinge bronnen,  uit de mond van Markenaren, in dat boek komen van mij.

Ik gaf hem een paar foto's mee uit 1979, waarop de 2 zijmuren zichtbaar waren, en zei hem ook waar de bunker juist gelegen was.

Freddy, enthousiast als hij is, ging onmiddellijk aan het graven en inderdaad met succes. De eerste treden lagen, na enkele dagen zwoegen , bloot.

Een dikke pluim voor Freddy !                                                                            Michel

12-08-2017, 00:00 geschreven door Michel Markenaar

DE   BRIEF  DIE  SCHOOLMEESTER  EMIEL  DEBEURME  DE  NEK  BRAK.

___________________________________________________

Op 1 juli 1879 verscheen onder de liberale regering de fameuze wet Van Humbeeck, die een regelrechte schoolstrijd inluidde (1). Die wet bepaalde dat in elke gemeenteschool het godsdienstonderricht buiten de normale lesuren moest gegeven worden, en alleen op uitdrukkelijk verzoek van de ouders. De kerkelijke overheid deed alles wat ze kon om de onderwijzers van de gemeentescholen tot ontslag te bewegen en ze in nieuw gestichte vrije scholen onder te brengen. Voor die onderwijzers viel een moeilijke keus : namen ze ontslag, dan verdienden ze niet alleen minder, maar ze verloren ook hun recht op pensioen.

Felix Benoot, onderwijzer van onze gemeenteschool verkoos aan te blijven, maar hij had pech want zijn school liep leeg. In het 4^e kwartaal van 1879 telde zijn school nog één leerling (gemeenteraadszitting van 25 januari 1880).

In afwachting dat , door toedoen van de familie de Bethune, een nieuwe vrije school zou worden opgetrokken, in de Markekerkstraat, gingen de jongens les volgen bij de zusters van het klooster.

Er werd gestart met de bouwwerken in april-mei 1879, zegge 1 jaar voor het overlijden van Baron Felix Bethune.

De Gazette van Kortrijk van 2 augustus 1879 : “ Te Marcke doet de heer Baron Bethune eene nieuwe katholijke schole bereiden.” (Beeldbank Kortrijk)

De Gazette van Kortrijk van 19 september 1879 :” Het nieuw schoollokaal is daaromtrent gedekt. Het binnenwerk gaat zeere voort, en al het schoolgerief zal er zijn tegen oktober.” ( Beeldbank Kortrijk)

Vanaf november 1879 was de school al toegankelijk, het woonhuis daarentegen was nog niet bewoonbaar. School en woonhuis waren pas totaal afgewerkt halfwege 1880. De laatste facturen dateerden van april-mei 1880 . Henri Sanelé boomplanter uit Lauwe  zorgde in oktober 1879 voor de beplanting met bomen . Charles Lenoir uit Brugge leverde - per spoor- 'savonniéres' stenen als bouwmateriaal. J. Brico beheerder van de 'magasins de Groeninghe - Rivage du Canal' uit Kortrijk leverde drempels en dorpels . Jacques Mahieu, plafonneerder en witter uit de Wetstraat in Kortrijk trok zich in april en mei 1880 het plakwerk en het witten aan.J. Vanbeveren-Biebuyckx uit de Magdalenastraat in Kortrijk zorgde voor de schouwen in  spreekkamer,salon, keuken en eetkamer.(Archief Stichting de Bethune).

In november 1879 verscheen Emiel (Aloïs) Debeurme, als eerste onderwijzer ,in de nieuwe vrije school. Emiel Debeurme en zijn vrouw vestigden zich, met hun twee kinderen, in de Marktstraat en baatten er een winkel uit (2), naast het latere café ‘Het Hof van Commerce’ ( ook ‘Maison de Commerce’), dat in 1883 uitgebaat werd door Eduard, de broer van gemeentesecretaris Henri Vanhoenackere. In 1889 werden Ivo Petit en zijn vrouw Marie Ghyssel er uitbaters van . Daarna Edmond Verhaege .Georges Delcroix en Elisa Vanrobaeys betrokken het vanaf 1935-36 en veranderden het logo in ‘Het Schuttershof’.

Emiel Debeurme was geboren in Heestert op 24 mei 1843 en zijn vrouw Octavie Coussement in Deerlijk op 31 oktober 1850. In Marke werd op 8 maart 1880 hun derde kind geboren : Astère Debeurme, die overleed in Heestert in 1952.

Hij werd hier dus onderwijzer in de kersverse vrije school in de Markekerkstraat,  laat ons zeggen in een nog niet geheel afgewerkt gebouw (hiervoor refereer ik ook naar een volgend artikel ‘De Broeders Van Dale en het onderwijs in Marke van 1894 tot 1965’).

Lang zou hij het hier niet uithouden, want voor ons plaatselijk fanatiek katholiek bestuur, zat er na één jaar al een kink in de kabel. Wat kon men beter doen dan de familie Bethune raadplegen, die een zeer goeie band had en zeer goed bevriend was met de toenmalige bisschop van Brugge, Mgr.Johan Joseph Faict. Zoals gebruikelijk in die tijd richtte de schoolraad een schrijven naar de kerkelijke overheid in casu de bisschop.

Op 28 november 1880 vergaderde de schoolraad van Marke in de pastorie (3), onder het voorzitterschap van pastoor Franciscus Xaverius Depoortere, geheimschrijver André Declercq en de leden, onderpastoor Felix Devos, Désiré Herman en Petrus Van Belleghem (4) .Al geruime tijd hielden ze de schoolmeester in de mot, en vonden ze de moment gekomen om toe te slaan… en het papier en de inkt was gewillig.

“ Aen zijne Hoogweerdigheid den Bisschop van Brugge,

            Doorluchtige Hoogweerdigheid,

Wij ondergeteekende, leden van den katholijken schoolraed van Marcke, vergaderd in de pastorij den 28 november 1880, hebben beraedslaegd over hetgene ons te doen stond met den schoolmeester Emiel Deb(e)urme, zijnde in huwelijk met drie minderjarige kinders.

Ten 1sten: wij hooren sedert eenigen tijd, zonder er iets van geweten te hebben tijdens zijne benoeming als schoolmeester in november 1879, dat hij vele schulden hadde eer hij alhier schoolmeester wierd; schulden die hij gemaekt heeft binst dat hij opvolgentlijk gemeenteontvanger, onderkoster, winkelier en koopman in guano en kolen was te Heestert, en die beloopen tot de somme van ten minsten 4500fr.

Wij hooren en wij weten zeker dat hij hier te Marcke en te Kortrijk nieuwe schulden maekt, die verscheidene honderde franks bedragen, om zijn oude schulden te betalen.

Ten 2den: aengaende den drank, wij en weten niet dat hij juiste dronkaerd is, maer wij zijn zeker dat hij hier te Marcke en te Kortrijk in verscheidene herbergen kleene schulden maekt met zijnen drank niet te betalen.

Ten 3den: de zondag binst de hoogmis is hij bij zijne kinders in de kerke, in de vroegmis en is hij niet te zien, en in de weke zeer zelden woont hij het H. Sakrificie der misse bij.

Ingezien dat er daerover hier op de parochie, te Kortrijk en zelfs in de slechte gazetten zeer vele geklapt wordt, dat daerdoor zijn eer en fame zoo goed of verloren zijn, dat diensvolgens het katholijke onderwijs zeer vele lijdt; en ware ’t niet dat onze parochie door en door kristelijk en katholijk is , dat onze knechteschole vele kinders zoude verliezen.

Ingezien dat de schoolmeester van over zeven, acht maenden daerover persoonlijk en in ’t bijzonder vermaend geweest heeft door Mr. Pastor, den onderpastor en andere leden van de schoolraed.

Ingezien dat hij , naer die persoonlijke vermaningen niet luisterende, naderhand, op het einde van september geroepen geweest heeft voor geheel den schoolraed onder voorzitterschap van Mr. de pastor, en dat hij daer opnieuw alderstrengst vermaend geweest heeft, ja zelfs bedreigd geweest heeft van afgezet te zijn van zijne bedieninge was ’t zake dat hij hem niet en beterde.

Ingezien wij over deze zaken reeds gehandeld hebben met den Eerw. Heer Dehouck, geestelijke schoolopziener te Kortrijk, en dat hij ons aenraedde van den schoolmeester af te stellen.

Ingezien eindelijk dat al die vermaningen en bedreigingen niets geholpen hebben om hem te verbeteren, maer in tegendeel dat het verergerd en dat wij voorzien  en allezins overtuigd zijn dat er geen beteren noch uitkomen aen is, om al die redens besluiten wij , na rijpe overweginge en met eenparigheid van stemmen, Emiel Deb(e)urme aftestellen als schoolmeester van de katholijke knechteschole te Marcke.

Welk besluit,doorluchtige Hoogweerdigheid, wij aan uw oordeel en goedkeuring onderwerpen.

Gedaen in den schoolraed te Marcke den 28 november 1880.

Getekend door,

De voorzitter Franciscus De Poortere, pastor

De geheimschrijver André Declercq

Leden: Petrus Van Belleghem - Felix Devos, onderpastor en Désiré Herman “

Al op 2 december 1880 kwam een antwoord van het bisdom, dat instemde met de beslissing om de schoolmeester af te zetten.

Nog dezelfde maand vertrok het gezin Debeurme naar andere oorden.

In april 1881 kwam zijn opvolger Aimé Demuynck het afgewerkte woonhuis van de school in de Markekerkstraat betrekken. Deze leerde er Coleta kennen ,de dochter van koster-bakker Désiré Moreels , uit de Pastoor Vandommeledreef, en trouwde ermee in 1883.

(1)Bij de verkiezingen van 11 juni 1878 waren de liberalen de grote overwinnaars. De wet die de radicaalliberale onderwijsminister Pierre Van Humbeeck uit zijn mouw schudde, bepaalde dat elke gemeente tenminste één officiële school moest bezitten. Alle onderwijzers moesten een diploma van een officiële normaalschool bezitten. Het godsdienstprogramma werd uit het leerprogramma geschrapt. En godsdienst moest buiten de lesuren gegeven worden.Niet te verwonderen dat de bisschoppen strenge maatregelen troffen. De pastoors kregen de opdracht een vrije lagere school op te richten in hun parochie. De ouders durfden hun kinderen niet meer zenden naar de gemeenteschool en wilden niet dat ze onderwijs kregen van die ‘Goddelozen’.

(2)Later werd het nog bewoond door een zekere Verhaeghe, die er een beenhouwerij op nahield, maar niet lang.

Toen het huis gebombardeerd werd op 14 mei 1943, hield René Devos-Delporte er een winkel, die men ‘het Sarmatje’ noemde. Na de bombardementen hield het echtpaar ‘het Sarmatje’ weer open , naast café ‘De Middenstand’. Hubert Deconinck en Leona De Praeter hielden er laatst winkel.

(3)De omwalde pastorie was toen gelegen op het einde van de Pastoor Vandommeledreef, diep in de tuin van de huidige pastorie. Jarenlang hadden er pastoors te kampen met vochtigheidsproblemen. Ze was niet meer bewoond sinds 1903.

(4)Franciscus Xaverius Depoortere (Anzegem 1803-Marke 15 januari 1886). Hij was pastoor in Marke van 1854 tot zijn overlijden. Zijn zuster Rosalia (Anzegem 1791-Marke 1886), die blind werd, woonde omtrent 40 jaar bij hem. Zij stierf in het klooster te Marke een week later dan haar broer.

Felix De Vos (Lichtervelde 1850 – Jonkershove 1904, als pastoor sedert 1900).Hij was onderpastoor in Marke van 30 januari 1880 tot 1 maart 1882.

André Declercq (Menen 1820 – Marke 1886) was landbouwer op de hoeve ‘Priesterage’ in de Marktstraat.

Petrus Van Belleghem (Marke 1813-1901) woonde in het eerste huisje in de Marktstraat naast café ‘Het Gemeentehuis’. De huisjes (4) werden vernield onder de bombardementen van 14 mei 1943.

Désiré Herman (Marke 1828 – 1914) was vlashandelaar.

Foto’s:

1/ De marktstraat vanuit de kerktoren gekiekt in de jaren’20. Uiterst links woning van Achiel Theys, vlashandelaar. Ernaast café ‘Het Hof van Commerce’, en rechts het huis , waar Emiel Debeurme woonde in 1879 . Links op de achtergrond ,café met zaal ‘Het Volkshuis’, dat ook beschadigd werd door de bombardementen van 14 mei 1943.

2/ Na de bombardementen van 14 mei 1943.

3/ De pastorie rond 1948, voor ze met de grond gelijk gemaakt werd.

Bron: Bisschoppelijk Archief Brugge.

05-08-2017, 00:00 geschreven door Michel Markenaar

Marke in de  Eerste Wereldoorlog

 UIT HET SCHRIFT VAN MAURICE HOLVOET.

___________________________________

Jaren geleden gaf Maurice Holvoet mij een handschrift ter lezing : “De eerste Wereldoorlog in Marke.”

Het was onder de impuls van Maurice Holvoet (Marke 1900 – Kortrijk 1984) dat in januari 1932 het Davidsfonds, afdeling Marke, werd gesticht. Datzelfde jaar stelde hij zich kandidaat voor de gemeenteraadsverkiezingen op de lijst van de Christelijke Werkliedenpartij. Hij werd gemeenteraadslid in 1936, als eerste plaatsvervanger van  Jules Vanhalst (Marke 1882- Marke 1937). Bij de verkiezingen in 1938 werd hij gekozen tot 1945.

Deze persoonlijke getuigenis biedt een blik in vogelvlucht op de bezettingstijd van onze gemeente tijdens de eerste wereldoorlog (de originele schrijfstijl werd behouden).

“Rond 2uur in de nacht van 4 augustus 1914, luidde de klok op de kerktoren.[ De Duitsers vielen ons land binnen op 4 augustus 1914 . België weigerde toegang te verlenen en zou zware klappen incasseren, nvdr.]

Vader zaliger sprong uit zijn bed “Brand” riep hij. Buiten gaande, was er niets te bespeuren. Misschien een inbraak bij pastoor of burgemeester, was zijn tweede gedacht. Dan maar eens op verkenning uitgaan en pas enkele meters verder kwam hij reeds een gemobiliseerde champetter tegen, die hem aansprak “Oorlog! ‘k Ben aan ’t uitdragen der oproepingsbevelen. De klas van 1899 moet ook binnen.”

En dadelijk was het  hele gebuurte op straat en elkeen wist te vertellen, wie er opgeroepen was, Georges Van Doorens! Berre Vanackere! Mauriske kloefkappers! enz…[ Georges Vanderroost, Albert Vanackere, Maurice Maes ] en die mensen kregen bezoek en hulp en geschenken zoveel als ze maar wilden en bij het rijzen van de dag trokken ze op, onze piotten en lansiers en kanonniers en karabiniers.

Dat was het begin van 4 jaar miserie voor de ouderen en de ouders, en het vooruitzicht van vele avonturen voor de jonkheid.

Het eerste dat gedaan werd om de vijand tegen te houden was het oprichten van een burgerwacht en het plaatsen van versperringen. De burgerwacht was uitgedost met een grote blauwe kiel en een driekleurige armband en was gewapend met al wat aan geweren geleek; jachtgeweren, tweelopen, oude legergeweren enz….. geweren die nog in orde waren, maar meest dingen die gans opgeroest waren en alleen dienden om ontzag te geven aan de dragers ervan.

In de Rekkemstraat werd een versperring opgericht, die bestond uit een balie – een stuk hout dwars over de straat- die geopend werd om gerijdsel door te laten en seffens wederom gesloten werd [ter hoogte van café “Au Jardin Botanique”,op de hoek van Rekkemsestraat en Markekerkstraat,nvdr .]

Er werden krijgsraden gehouden, ’s avonds na het werk en daar werd de Duits verslagen door de dorpsstrategen, die hun licht gingen opsteken bij een of ander burgerwacht die het meeste nieuws wist van een hoge heer met een hoed op! En niettegenstaande de geruststellende geruchten van onze plaatselijke verdedigers, kwamen andere geruchten, die min aantrekkelijk waren. Er waren Duitsers gezien te Rollegem, te Bellegem, te Moeskroen enz…. en ze namen al de mannen mede, daarom ’t beste ware dat de mannen vluchten! En sommigen deden dat.

Op een zekere middag rond halfoogst, als een lopend vuurtje: “Ze zitten reeds op de Lauwberg” En na een halfuurtje, zag men hier voorbijkomen , mannen met een ballecon op de rug, juist seizoenarbeiders die naar Frankrijk trokken, maar nu in tegengestelde richting.

Gelukkig hier te Marke, was men in ’t algemeen verstandiger en slechts weinigen gingen ook op ’t lopen tot op de Pottelberg.

Einde september 1914 kwamen hier toe, de vluchtelingen van Lier( een 350-tal) en omstreken, die door liefdadige burgers opgenomen werden en ook gedeeltelijk in het klooster werden ondergebracht. Deze mensen verbleven hier tot in januari 1915.

De eerste Duitsers werden hier waargenomen op een vrijdagavond [2 oktober 1914]. Twee Ulanen, die vanuit de richting van Rollegem kwamen door de Kloosterstraat en langs de Markestraat en Bissegemstraat naar Bissegem reden voorafgegaan door een man uit Rollegem met de klompen in de hand, die barrevoets voor hen uit moest lopen om de weg aan te wijzen![ toen noemden de mensen de Duitse soldaten in het algemeen ulanen]

Dagelijks werd gebeden aan de kapel in de Markestraat  aan Callens wegelke [ kapel op de hoek van de weg leidend naar AVEVE, nvdr ]. Ook deze avond waren een 100 à 150 tal mensen aan het bidden, als almeteen de roep opging ! Duitsers! En in een oogwenk was alleman spoorloos verdwenen. Al wat maar iets hoger was dan de begane grond diende als bergplaats. De bomen van de kloefkapperij van “Kloefs”  rechtover de kapel, zelfs de aardappelvoren lagen vol [Leon Waelkens, klompenmaker, was uitbater van café “De Nieuwe Kloef”, dat gelegen was in de Marktstraat ( nu nr.39). De bomen lagen een 50-tal meter verder rechtover de weg die leidt naar ‘Aveve’, nvdr ]. En zohaast de Ulanen een 20-tal meter ver waren, allen uit hun schuilplaats en terug naar huis. En de bidstonden hadden afgedaan.

’s Anderendaags [lees 6 oktober, nvdr] kwamen ze door Marke! Nu uit de richting Bissegem naar de grote baan naar Moeskroen! Ulanen met hun tafels op hun kop en hun lange lansen. Huzaren ter dood met hun hoge haren mutsen met een doodskop erop.

Dragonders met hun lange pinnen op de helm en de helm tot op de schouders.

En nu was het ook gedaan met de burgerwacht. De geweren werden in de waterlopen geworpen, de kielen en driekleuren verbrand, de versperring werd afgebroken en allen hielden zich koest [ de burgerwacht droeg een blauwe kiel, zo konden de inwoners hun verdedigers herkennen, nvdr ]

En een paar dagen later was het gebeurd. De echte burgerwachten, een tweehonderdtal aangevuld met gendarmen trokken per fiets in de richting van Lauwe en een vijftal minuten later waren ze daar (de Duitsers), te paard en te voet, zoveel ge maar wilt en seffens werd op al de deuren in krijt aangetekend  x mannen   - x  officieren en op de schuren  x  paarden  enz……

En bevend wachtten de inwoners hun logeurs af, die achteraf toch nog zo wreed niet waren, en heel dankbaar de hun aangeboden warme koffie aanvaardden, in ruil van hetgeen ze meehadden :marmelade en Duits brood.

Daarmee was de bezetting een feit [ de bezetting van 6 tot 8 oktober 1914, nvdr].

Zo heel braaf bleven ze niet. Er werd een Kommandantur ingericht: in de broederschool, met een afdeling in het huis nr.25 in de Markekerkstraat [naast “Pierke Strijk”, nvdr]. [ De Ortskommandantur verhuisde op 17 januari 1917 naar de broederschool in de Markekerkstraat, nadat ze zich eerst op  21 oktober  1916 geïnstalleerd had in de villa De Witte-Visage in de Rekkemsestraat ,nvdr]

De herbergen werden gesloten. Enkele bleven open, alléén voor de bezetters. En enkele voor de bevolking (Zie Blog.’Verordening caféhouders 1917’, nvdr).

Gans de oorlog was Marke opgehoopt met soldaten, die hier kwamen uitrusten na een vertoef aan het front.

De 1^e Ortskommandant was een Feldwebel, een fatsoenlijk mens, die hier een drietal maanden bleef. Dan hadden we een hele tijd Ortskommandanten die hier om de week afgelost werden, naargelang de ingekwartierde regimenten.

Daarna een tamelijk lange tijd Hauptmann Rost. Een echte ros. Die de petten van de hoofden sloeg als men hem niet groette.

Deze werd  in augustus 1917 opgevolgd door Feldwebel Haynau , die hier de ganse bezetting bleef, in het begin nogal menselijk was maar naargelang hun wapenfeiten minder rooskleurig waren, meer Duits werd.

Van gemeentebestuur was geen sprake meer. Alléén burgemeester en secretaris traden op als onderhandelaars met de bezetter [burgemeester François Bethune en secretaris Henri Vanhoenackere ( Bellegem 1847- Marke 1916), daarna Emiel Boussier (Wevelgem 1874- Marke 1947), nvdr].

Voor de orde werd gezorgd door de veldwachter Alois Brasseur[ Marke 1878 –1951, nvdr], bijgestaan door 2 à 3 hulpveldwachters, in de volksmond genoemd “Strontchampetters”[ Richard Deleersnijder, Valère Raepsaet, Kamiel Holvoet, Désiré Vanoverberghe en Jules Chanterie, nvdr].

Daar Marke in het Sperrgebiet gelegen was was er geen sprake naar andere gemeenten te gaan zonder Schein. Dat kon bekomen worden, in het Scheinamt, rechtover de broederschool ( Markekerkstraat nr.25) mits zeer geldige reden en op voorwaarde dat de Herr officier welgeluimd was, anders een kort “Nein en Heraus!” en het pas was gaan vliegen.

Zonder pas naar Kortrijk gaan dat was mogelijk, maar heel gevaarlijk. Langs de toegangswegen stonden versperringen met een schildwacht, en deze laatste bezat een echt geweer met passende kogels. Langs sommige binnenwegelkes kon dat gaan, maar dan opgepast van de patrouilles.

Versperringen stonden onder andere aan café “Keizer Karel” op de Markesteenweg, aan de kazerne ( nu Koninklijk Atheneum) (aan de villa De Coene), aan café “De Krone” (Pottelberg). Het best geraakten door deze versperringen jonge meisjes, die dan nog hun lange vlechten haar hadden. Ze lieten deze op hun rug hangen en konden alzo zich voor een paar jaar jonger doen doorgaan als ze werkelijk waren. En dat gebeurde veel.

Stilaan begon nood te komen aan mondvoorraad, het broodgraan steeg voortdurend… zoals we dat allen gekend hebben in de laatste oorlog.

Toch waren er in  14-18  nog meer menselijke boeren dan nu laatst. Boter! dat was een luxeartikel. Aardappelen werden er gekweekt en gegeten, dat het een plezier was.

Amerika zond broodgraan, maïs, varkensvlees, maïzena, corned beaf enz…..

Al deze waren werden in ontvangst genomen door het plaatselijk bevoorradingscomité, dat de verdeling deed per hoofd. Zo zag men wekelijks op een bepaalde dag, uit ieder huis, een man of een vrouw met mand of zak naar het “komiteit” gaan ; dat was in het poortje nevens het huis van de gemeentesecretaris, om juist te zijn, waar thans  Cecile Glorieux woont (Cadolux). Daar ging het er steeds luidruchtig aan toe. Kwinkslagen, allerhande scheldwoorden naar het hoofd van de verdelers. Laster aan het adres van de leden van het comité (het was niet altijd laster, want het was soms de jammerlijke waarheid). Sommige waren werden verdeeld in “klein komiteit”. Het werk lag omzeggens stil, dus was er geen geldwinning. De gemeente liet zelf geld vervaardigen en dat werd uitgedeeld door het zogenaamd “steunkomiteit”, dat zetelde elke dinsdagnamiddag in de oude patronage (toen in de klassen op het gelijkvloers naast de tuin van de broeders). Dat geld bestond uit kartonnen ronde stukjes van verschillende kleur en waarde.[ niet te verwarren met de gemeentefondsbewijzen of het zogenaamde noodgeld, in coupures van 1,2,5 en 10fr., nvdr]

Wekelijks kon men aan de deur van een inwoner van de Kortrijkstraat, lezen wat zoal binnengekomen was en moest verdeeld worden, doch het was meestal onjuist. Bedoelde persoon trok zo maar alles in het belachelijke. Maar daar zat politiek achter. Dan reeds sprak men al van de “kommunist”[ betrof Valentin Vanhoutte , een spoorwegarbeider die tergende artikels schreef in het weekblad Het Volksrecht, nvdr ]. Hij woonde in het 2^e huis rechts voorbij de Ijzeren Poort.  [daar stonden 4 huizen die in 1948 verdwenen voor het verlengen van de viaduct , nvdr]

Gezien  er zoveel soldaten in de gemeente waren, moesten er ook goddelijke diensten gecelebreerd worden. En zo viel het niet zelden voor dat een of andere mis vervroegd of verlaat werd, en dat er ondertussen een protestantse dienst, gevolgd door een H. Mis voor de soldaten opgedragen werd door hun aalmoezeniers. Dan was het reeds parade vóór en na de plechtigheid met veel gezang en parademars. In de kerk ook algemeen gezang; effenaf schoon!

In 1917 werden de drie klokken uit de toren gehaald en weggevoerd. De heer onderpastoor die hier op dit ogenblik was, maakte daarover een gedichtje op, dat nog wel ergens moet te vinden zijn op de gemeente. Dat werd de zondag na de roof voorgelezen vanop de preekstoel en al de aanwezigen waren diep onder de indruk.

UITZICHT  VAN  DE  GEMEENTE:

_____________________________

Al de vlasschuren waren omgevormd in paardenstallen of grote kwartieren voor manschappen. Bijvoorbeeld de schuur van de “Rosten” Delcour(Henri Delcour-Declercq) in de Statiestraat, was een paardenstal voor 500 “Pferden”. De schuur van de “Zwarten” Delcour ( Henri Delcour- Vanhoutte, kozijn van de “Rosten”) , in de Rekkemsestraat, was een paardenstal voor 650  “Pferden”. De schuur van Jules Vanhoutte ( waar nu de weduwe Palmer Vandermeersch woont) in de Kerkstraat was ingericht voor inkwartiering van 850 man.

Dat zijn enkel de grote schuren! Andere schuren waren ingericht voor 20,10 of 5 “Pferden”. Al de gesloten herbergen en burgerhuizen waar maar enigszins plaats was, waren ingericht voor 2,4,6 of 10 man. In de huizen werden daartoe van die bedden met verdiepingen geplaatst met een papieren strozak.

Al deze werken werden uitgevoerd door dorpelingen en  voor rekening van de gemeente .De benodigdheden voor paardenstallen en huisgerief werden afgehaald met auto’s naar het park te St. Cathérine Heule. Voor het inrichten van het massakwartier  in de Kerkstraat werd een ganse vleugel van de drogerij van de pannenfabriek uitgebroken en al dat kostelijk hout (planken, baddens en pannelatten, alles in pitch-pin) werd verzaagd. Natuurlijk ging er ook een deel van dat hout naar een andere bestemming, het was goed brandhout, en kolen waren er niet.

Aan dat werk heb ik (Maurice Holvoet) mijn vroegere stiel van timmerman geleerd.

Soldatenbarakken werden opgericht:

1/ tussen de woningen waar thans Jozef Craeynest en Maurice Ossieur wonen, daar stonden er 3 elk van 50 à 60 man. [ Rekkemsestraat ter hoogte van de bakkerij Jan Santy-Decruyenaere, nvdr].

2/In de weide van de We Delcour in de Rekkemsestraat ook 3.

Een deel van het klooster der zusters werd opgeëist en een Feldlazaret werd ingericht. Vele gewonden werden er heengebracht en verzorgd, maar ook velen stierven en werden begraven op het Duits Kerkhof dat gij allen kent.

De pannenfabriek was ingericht als Sammelstelle; daar vond men alles wat maar dienstig kon zijn voor soldaten: schoenen, kousen,lepels,vorken, messen,nachtlichtjes,kommen, pannen enz….

Het stuk land tussen ijzerweg en Rekkemsestraat vanaf het huis thans bewoond door Willem Vandendriessche ( woonde er tot 1969, daarna niet meer bewoond, nu afgebroken. Was vroeger café “Den Hert”) tot aan de  villa bewoond door Julien Sergeant  in 1947 was nog een overblijfsel ervan.

De Baustelle en de Sammelstelle werden bediend door een tram die liep van : de pannenfabriek Pottelberg naar de Kleine Markestraat (de bedding van de lijn heeft lang bestaan), bachten Slossens ( café De Reisduif) om uit te komen in de Markestraat tussen de hofstede Callens en het magazijn van De Wittens, kruiste de Markestraat en richtte zich dwars door het land naar de Rekkemsestraat, omtrent de villa van Dondeyne, volgde de Rekkemsestraat tot op het grondgebied van Lauwe en vervolgde daar, onder de ijzerweg (brug van Spriets).Ook de bedding op de Lauwberg was lang te zien, deze werd gelegd door Russische  en Italiaanse krijgsgevangenen. Achter café “Rubens” nu bewoond door Maurice Lefever was een tramstatie, die verbinding gaf met de pannenfabriek van Marke (Zie Blog ‘Een Stoomtram doorsnijdt Marke’).

In de weide  van Dekimpe, naast het huis van Marcel Delcour was het “Gefangenenlager”, waar beurtelings Russen en Italianen vertoefden.

Er waren hier niet minder dan 2 vliegvelden namelijk 1 op de Markebeke [ bedoeld wordt Jasta 4 en 11 op één vliegveld, nvdr]. De hele vlakte  tussen de Bissegemsestraat en de  Kasteeldreef was als vliegveld ingericht. Natuurlijk was de ganse rij bomen voor café “De Vlasbloem” tot het hof van Bekaert gerooid.

Rechtover het huis van Achille Desmet (Overzetweg) was een grote onderstand gebouwd, waarvan de overblijfselen nu nog zichtbaar zijn.

Het 2^e vliegveld  bevond zich rond de hofstede van Medard Vandewoestijne tussen ijzerweg en Brandelweg.

In de kleiputten, tussen de Brandelweg en de Molen Glorieux, was een schietstand voor de  piloten en ook voor de soldaten. Menig uurtje brachten we als jongens door met, van op afstand, dit schieten na te gaan.

Ook hadden we hier:

-1 gevang genoemd de “cinema” in het huis van Jules Vandesonneville, in de Kloosterstraat, daar waar  de schoenwinkel  van Roger Naert gevestigd was, naast café “De Vlasboot”.

-1 gaskamer in de “Casino”(café) in de Rekkemsestraat naast het huis bewoond door Gustaaf Missiaen.[ daar werden in 1914 ook de duiven verzameld, nvdr]

-1 wachthuis in café   “De Bascule” in de Statiestraat waar de bewakers van het station en van de ijzerweg gelogeerd waren [ in 1919 kwamen mijn grootouders Aloïs Faillie –Maria Ludovica Colpaert er met hun gezin wonen, nvdr] .

In 1918 werd het café “Au Tissage” (naast het conciërgehuis van de firma De Witte-Visage, nvdr) gelegen in de Markestraat  ingericht als Casino maar werd nooit voleindigd, daar de kandidaten bezoekers naar veiliger oorden moesten vertrekken.

Van in Marke op de Pauvre Leute en op de Koekeberg [ betreft de oude bedding van de spoorweg, nvdr] kon men ’s avonds heel goed de vuurmonden zien losbranden op het front vanaf de Kemmelberg tot Ieper. De kabelballons (“zwijns”) hingen er bij tientallen en gretig werd nagegaan hoeveel er dagelijks werden neergeschoten door de vliegtuigen.

Bombardementen uit de lucht waren er genoeg op Kortrijk, en zoals in de laatste oorlog, kreeg Marke er zijn deel van.

Het eerste luchtbombardement had plaats op 29 juli 1916 op een zaterdagavond rond 18 uur. Een 3 tal bommen werden geworpen rond het station namelijk op de grond waar thans de villa staat van Georges d’Hespeel. Twee doden waren te betreuren: Celina Velghe [ haar man Victor Legley sneuvelde als soldaat op 23 augustus 1914, nvdr] en Karel Dubuisson.

Een ander bombardement of liever aanval van slechts 1 vlieger greep plaats op het vliegveld van Vandewoestijne op een morgen dat het fel geneveld was; er waren een 500 tal soldaten aan het oefenen op het veld en met bommen en boordwapens werden ze aangevallen. Er waren  doden en vele gekwetsten.

Een andere maal werden de barakken in de Rekkemsestraat en de tramstatie aangevallen.De 3 barakken waren volzet met soldaten. Eén enkele ontsnapte ongedeerd maar werd zinneloos. Dat was het gruwelijkste dat ooit gezien werd.

Op halfoogst van 1917 was het vliegveld van de Markebeke vol met grazende paarden. Rond het begin van de vespers (2 u 30) wierpen een 5-tal vliegers kettingbommen op dat veld en ook op Kortrijk statie. Het was een plezier om zien hoe de paarden langs alle kanten hun heil zochten in de vlucht. Het was dan ook dat een zekere “Foten van de Cis”, die woonde in het eerste huis van het Hemelrijk, komende van de Rekkemsestraat, door dit bombardement uit zijn middagslaap werd wakker gemaakt. Al grommend kwam hij buiten en naar de lucht ziende, gromde hij “maak er kort spel mee, en werpt een op mijn huis” en zie , een slag en zijn huis lag plat. ”Verdomme smeerlappen” gromde hij “ z’ hebben het zeker gehoord”. En drie weken later had “Foten” zijn huis weer opgebouwd.

Enige tijd later opnieuw een luchtaanval (2 à 3 bommen) op het vliegveld aan Vandewoestijnes. Slachtoffers : Leon Dufrasne (+ 3 oktober 1918) en erg gekwetst zijn dochter Julia, die nadien overleed (+12 oktober 1918) in het lazaret te Deinze [ Leon Dufrasne was de vader van Valentine Dufrasne, die getrouwd was met onderwijzer Sylvain Haghebaert , nvdr].

Naarmate de oorlog vorderde, kwam de bezetter steeds driester, en moest mannen hebben om te werk te stellen op het front en in het buitenland ( streek van Verdun).

Tientallen jonge mannen werden hier bij de dagelijkse monstering der mannen aangehouden en als Zivilarbeiter weggestuurd. Enkelen kwamen niet meer terug en velen kwamen ziek terug.

Een 14 tal dagen voor de bevrijding werden honderden jonge lieden en gehuwde mannen weggeleid, langs Kortrijk, Zwevegem, Avelgem zelfs tot in Nederbrakel. Velen ontsnapten echter onderweg en kwamen ofwel vóór of dadelijk na de bevrijding terug.

We zegden reeds dat de voeding veel te wensen overliet. Er werd dan ook gretig gewerkt aan het vervaardigen van bietensiroop. En dat was geen klein bier. Voor mijn deel heb ik er minstens 1000kg gewassen geraspt en na het raspen uitgeperst. Mijn vingers en kneukels droegen daar lange tijd de sporen van.

En dan de boter! Wat daar al in was. Aardappelbloem, melk en wat weet ik al. Gelukkig de mensen die een geit of schaap konden houden, van de melk van deze dieren was het mogelijk zelf boter te kernen. En dan had men nog karnemelk, voor het bereiden van de smakelijk Vlaamse karnepap met perelgist bij gemis aan rijst.

Wanneer maïsmeel verdeeld werd, bakte moeder maïskoeken in plaats van brood. Ook goed voor één of tweemaal.

En ’t vlees! Wat men kreeg van de bevoorrading was van dat spek, met een gele kleur, met ik weet niet welke smaak. En het was verboden zelf een zwijntje te kweken, op gevaar af, als het uitkwam, geen vet, noch vlees  meer te ontvangen van het komiteit. Er was dus kwestie, als ge zulk een beestje in den duik hield, te maken dat het geen gerucht maakte en als het op slachten aankwam, een slachter te vinden die betrouwbaar was.

Ik herinner mij dat wij thuis, een 4-tal van die spekreservoirs hebben gekweekt, waarvan er 2 geslacht werden in de keuken.

Tijdens de oorlog kwam er volledige overeenkomst onder alle gemeentenaren. Groepjes geburen kwamen om de beurt in een of ander huis samen en verdreven hun tijd met kaarten of praten en allerhande anekdoten ophalend. Ander verzet was er niet.

Toch werd eens, door enkele jonge liefhebbers, een toneelavond ingericht, waar een 10-tal alléén- en tweespraken werden voorgedragen enkele liederen gezongen en zelfs een klucht werd opgevoerd. Dat ging door op een plaats, boven de koeiestal bij Remi Bekaert. Veel belangstelling was er. Ruim 100 aanwezigen en van de meest vooraanstaanden der gemeente. De toegang was langs een ladder, en voor het geval  er alarm zou zijn, voor vliegergevaar, werd een nooduitgang voorzien, ook met een ladder. En of het nodig bleek. Na een half uur spel! Alarm! Alleman naar beneden en in de onderstand. Gelukkig geen bommen. Daarna wederom de ladder op en voortgedaan. Slechts éénmaal had dit plaats. De gevaren waren te groot.

Als gekende piloten hadden we hier:

-Freiherr von Richthofen, die eens na een vlucht terugkeerde, met het hoofd doorschoten, en toch ’s anderendaags opnieuw de lucht inging.

-Hermann Goring zowel gekend tijdens de laatste oorlog.

Veel wandelen, dat deden de mensen en het liefst naar de Markesteert, dat was een redelijk lange wandeling en heel gevaarloos. Ver van alle doelen.

Het einde van de bezetting was het zwaarste deel! Van den dinsdagnacht tot de vrijdagnacht werd Marke beschoten door de Engelsen, die juist over de Leie nestelden. De Rekkemsestraat en de Markestraat  waren het ergst aan toe. Geen enkel huis had nog een dak!!!  Gelukkig geen slachtoffers.

Eindelijk de vrijdagochtend rond 2 uur deden de eerste Engelsen hun intrede. Wij waren bevrijd. ’s Anderendaags kwam de eerste Belgische soldaat thuis. Het was Georges Vanderroost.

De schoolgebouwen werden ook gedeeltelijk opgeëist. En zo vonden we de knechten gedeeltelijk in de schuur naast het huis van Marcel Delcour in de Rekkemsestraat. De meisjes gedeeltelijk in de timmerwinkel van Charles Louis Lannoo  enz…..In de nieuwe zaal van café “het Boldershof” in de Preshoekstraat.

In het komiteit , bij de verdeling van de voedingswaren , zetelden onder andere ook:

-Rachel Benoot [ de latere echtgenote van Michel Vandewiele, nvdr]

-Broeder Juliaan (Henri Vancoillie) (later uitgetreden).

-stationschef August Vanderbauwhede .

Er waren er veel die bevoordeligd werden bij die bevoorrading!

In 1914-18 was er niet te veel vlas. De schuren werden immers gebruikt voor de paarden en soldaten.

Op ieder huis stond een bord vastgehecht aan de voordeur met erop het aantal bewoners van het huis.

De branden werden meestal aangekondigd door de fluiten van de fabrieken.Het alarm werd (bomalarm in de oorlog) gegeven door de klokken.”

Foto’s:

1/ Maurice Holvoet als voorzitter van het Davidsfonds afdeling Marke (Foto RogerFaillie).

2/Een Duitse ‘Landsturmer’ bewaakt de Leiebrug . Zonder ‘Schein’ geraakte men niet meer over de Leie. De brug, die nog geen 9 jaar oud was, werd op 15oktober 1918 door de terugtrekkende Duitsers vernield.

3/ Markekerkstraat begin jaren 2000. Het huis uiterst rechts werd totaal

verbouwd in 1957. Emiel Boussier woonde er tot zijn overlijden in    1947. In 1947 kwamen Maurice Deryckere en zijn vrouw Esther Declercq er een kleerwinkel openen. Het Nationaal Hulp- en Voedingscomité zetelde ernaast in het huis , dat later de‘Cadolux’ werd.

4/ Enkele leden van het Nationaal Hulp- en Voedingscomité in 1917 in de Markekerkstraat. V.l.n.r.: Jules Kerkhove – Richard Deleersnijder – Maurice Desmet – Anna Boussier – Marie Vandorpe – André Boussier en Jozef Ostyn.

Anna en André Boussier , twee kinderen van gemeentesecretaris Emiel.

5/ Foto genomen achter het café ‘In de Nieuwe Kloef’ in de Marktstraat.

  V.l.n.r.: Leon Waelkens(+ Detroit 1957) – Georgine Deceuninck – Julia

  Waelkens – Ernest Vandaele en Remi Deveugele.

6/ In de jaren ’20 van vorige eeuw. Rechts café ‘In de Vlasboot’. Ernaast links huis Jules Vandesonneville, dat dienst deed als ‘gevang’(‘cinema’) tijdens WO1. Later kwam daar de beenhouwerij van Arthur Verspaille , de apotheek ‘Vandewalle’ en de schoenhandel van Roger Naert.

7/ 19 augustus 1917: bezoek van generaal Erich Ludendorff aan de Jasta 11 op de Markebeke. Op de achtergrond de kerk van Bissegem en de hoeve Bekaert. Ludendorff voert een gesprek met Manfred von Richthofen, de ‘Rode Baron’.

02-07-2017, 00:00 geschreven door Michel Markenaar

DE  HANDBOOGGILDE  SINT-SEBASTIAAN  VAN  1836  tot DE TWEEDE WERELDOORLOG.

____________________________________________________

Zowel van de handbooggilde Sint-Sebastiaan als van de karabijnschuttersgilde Sint-Barbara kan men de ouderdom niet met zekerheid bepalen. Toch moeten ze een heel stuk ouder zijn dan men vermoedt , want vele archiefstukken werden hoogstwaarschijnlijk vernietigd tijdens de verschillende perioden van  oorlogsgeweld , dat in onze contreien woedde . Ofwel… heeft de verantwoordelijke archivaris gefaald.

De eeuwenoude traditie van verdediging muteerde in de loop der tijden naar een sport of tot folklore.

Men kan stellen dat het handboogschieten en het karabijnschieten zonder twijfel   de oudste sporten in Vlaanderen zijn.

Schuttersgilden waren toen ook beroemd om hun feesten. Men zei wel eens :”van schieten komt men niet rijk ,maar men leeft goed.”

Men schoot eerst op een wiek van een molen, op een paal of ‘perse’. Dat waren de voorlopers van de ‘staande wip’. Men schoot bij dat laatste op een zogenaamde ‘open wip’ of ‘gaaisprange’ , meestal opgesteld in een weide . Dan vlogen soms meerdere pijlen veel verder dan het beoogde doel. ‘Rijkere’ gilden konden het zich permitteren om te schieten in een overdekte ‘ toren’, een dure aangelegenheid.

De Markse handbooggilde Sint-Sebastiaan stopte alle activiteit in 2001 ( dixit Gerald Desmet- Van Essche, die zelf stopte in 2000). Sigrid Libbrecht maakte de laatste vlag in 1996 aan de hand van een kopie van de oude vlag . De vlag werd plechtig ingehuldigd op de Markebeke zelf , waar sinds 1970 de ‘staande wip’ stond (1).

De Sint-Sebastiaansgilde in Marke werd opgericht op 8 december 1836. Zo meldt het eerste handboek.

Al lange tijd geleden hadden de ‘Markse Boogschutters’ twee pogingen ondernomen om een ‘sociëteit’ op te richten. Maar alles mislukte bij gebrek aan ‘goede hoofden, regeltucht en wetten’. Zo verliepen ettelijke jaren vooraleer men dacht om een nieuwe maatschappij op te richten.

Het was op Markeplaats  in café ‘In den Belle Vue’ , bewoond door Louis Maertens (Bellegem – Harelbeke 1863), dat de vereniging gesticht werd. Ieder lid moest toen 2fr. uitleggen. In 1836 was Petrus Franciscus Van Belleghem eigenaar van het café. In 1853 kwam het café in handen van de Kortrijkse brouwer August Dupont , die het verhuurde aan lid Isidoor Libeer, herbergier en slachter (2).

Op een buitengewone vergadering besloot men de koningsvogel te schieten op Sint-Pietersdag (feestdag van Petrus) , 29 juni 1837. De ‘perse’ heeft twee jaar in de boomgaard van Petrus Franciscus Van Belleghem (burgemeester) gestaan en in 1839 werd ze verplaatst op zijn ‘land’. Zij kostte 66fr. Petrus Franciscus Van Belleghem woonde toen op ‘Het Hof te Marke’. Hetzelfde jaar nog, werd toegestaan om de koningsschietingen te laten plaatsgrijpen op de ‘Boondriesmolen’(3) in de Watervalstraat.  Petrus Soete  (4) werd de eerste koning. Kort hierop werden op een vergadering Joseph Esquenet, als hoofdman, Eugenius De Brabandere en Petrus Franciscus Van Belleghem, als ‘jugen’ en Marcellin Van Belleghem (zoon van de burgemeester, was gemeentesecretaris van 1842 tot 1869) als griffier gekozen en wetten gemaakt, die door volgende leden aanvaard werden:

Louis Esquenet- - Josephus De Brabandere – Marcellin Van Belleghem (zoon van Joannes) – Petrus Tack – Carolus (Karel) Delembre – Eduard Van Belleghem – Victor Maertens – Petrus Deborggraeve – Frederic Bostijn – Louis Maertens – Aloïs Josson – Casimir Delcoutre – François Delcour – Frederic Duquesne -  Ivo Libeer – Josephus Grégoire – Ferdinand Bouckaert – Ivo Vanneste – Petrus Geeraerd – Petrus Christiaens – Marcellin Coussement -  Eduard De Brabandere – Felix De Brabandere – Josephus Bu(y)sschaert – Leo Maes – Henri Delbaere – Joannes Planckaert – Judocus Devos – Joannes Devos – Louis Delepaut ( zoon van onderwijzer Petrus).

De basisbesluiten bij de stichting:

___________________________

1/ Elke medebroeder was verplicht een ½ fr. jaargeld te betalen. De som moest op O.L. Vrouw Lichtmis aan de griffier overhandigd worden. Zij die niet betaalden werden uit de sociëteit gezet.

2/ Bij het overlijden van een medebroeder, moest elk lid 10 centiemen betalen om een mis te laten lezen tot ‘lafenis’ zijner ziel.

3/ Op de dag van de koningsschieting moest elke confrater aan de griffier 1fr.50 betalen . Het geld werd gebruikt tot het betalen van het ‘gelaege’ en het kopen van de prijzen.

4/Op de dag van de viering moest iedereen aanwezig zijn en indien belet de gildeknecht verwittigen en 10 centiemen betalen.

5/ De koningsvogel moest geschoten worden op een ‘molen’ of ‘perse’. De koning had het recht van de ‘ drij eerste scheuten’ te doen. Indien hij hem nog eens afschoot werd hij ‘dobbelen koning’ genoemd. Wanneer hij hem een derde maal naeen afschoot werd hij ‘keizer’ genaamd en maakte men een gedenkstuk dat na zijn dood moest worden terug geschonken.

6/ De koning moest , in de twee jaren van zijn ‘koningsschap’, 2 missen betalen op ‘Sint-Sebastiaansdag’ (20 januari). Trommelaar en fluiter moesten ook betaald worden.

Arthur Vandenberghe (Marke 1898- Kortrijk 1983) :” De koningsschieting werd begin jaren 1900 aangekondigd door trommelaar Emile Velghe. Hij ging gans alleen door de straten van Marke om de koningsschieting aan te kondigen. Na de schieting vergezelde de trommelaar de koning naar de cafés, waarvan de baas lid was van de maatschappij.”

7/ De koning moest in de acht dagen na de koningsschieting zijn keuze  maken van  twee commissarissen of ‘jugen’ en een hoofdman , die als oppergriffier werd aangesteld om samen te beraadslagen  met de koning over de zaken van de gilde.

8/ Ter gelegenheid van de schieting om de jaarprijzen , moest een traktaat gemaakt worden op kosten van de leden.

9/ De schulden aan de pastoors en de gildeknecht werden verdeeld onder de leden.

10/ In het schietperk was het verboden vóór toer te schieten, ook te zweren en te vloeken, ‘disputen’ te maken of enige andere zaken , die het schietspel niet aangingen ,te bedrijven op ‘pene’ van 10 centiemen iedere keer.

11/ Indien er ruzie , weigering van betaling of overtreding ontstond werd alles door de commissarissen onderzocht.

12/De liefhebbers die in de maatschappij wilden opgenomen worden moesten 5fr.  betalen.

13/ De mensen die niet eerlijk waren werden niet aanvaard.

14/ Diegenen die op de vergadering op Sint-Sebastiaansdag  wilden aanwezig zijn moesten een teken naast hun naam zetten op een lijst door de knecht rond gedragen. Diegenen die niet aanwezig waren moesten 1fr. boete neertellen. Diegenen die niet naar de mis gingen moesten daarenboven 25 centiemen  betalen.

15/ Tegen de koningsschieting moesten de confraters 1fr.50 uitleggen voor het kopen van de prijzen alsook voor het vereren van de koning. De koning zelf werd vereerd met een ‘kom wijn’. De klokkenluiders werden voldaan (5). Drie pond ‘buyskruyt’ voor het schieten van de kanonnen. Ook de kanonnier en de ‘kanontrekkers’ kregen hun loon.

Bij de gewone schietingen betaalden ‘vreemdelingen’ 20 of 15 centiemen voor deelname. Het boekjaar 1839 en 1840 resulteerde met een winst van 54 centiemen: uitgaven 121fr.57 en ontvangsten 122fr.11. Op de koningsschieting moesten de trommelaar , de fluiter en de gildeknecht ( had als taak brieven ronddragen) ook betaald worden. Ook de pijlenrapers mochten niet vergeten worden en uiteraard de ‘stopen’ bier….achterna.

Op Sint-Pietersdag  1839 werd besloten een nieuw vaandel te laten maken. Het enige ereteken dat de handbooggilde had was een trommel, dus moest nog een vaandel en een halsband aangeschaft worden. Ieder lid zou moeten bijdragen, maar gezien de ene beter financieel voorzien was dan de andere , concludeerde men dat ieder volgens zijn beurs handelde , met een minimum van 2fr. De gebroeders Eugenius, Eduard en Felix De Brabandere namen de kost van de halsband ter waarde van 36fr. op zich. De volgende leden legden  samen 125fr. uit voor het vervaardigen van het vaandel:

-Ivo Vanneste (zoon van Petrus ,molenaar op de ‘Cleenen Molen’)– Petrus Van Belleghem - Henri Delbaere – Leo Maes – Joannes Planckaert – Ferdinand Bouckaert – Marcellin Coussement – Marcellinus Van Belleghem – Eduard Van Belleghem – Josephus Grégoire – Casimir Delcoutre – Ivo Libeer – Petrus Tack – François Delcour – Frederic Bostyn – Marcellin Van Belleghem (zoon van de burgemeester) – Petrus Soete –Victor Maertens – Aloïs Josson – Petrus Deborggraeve – Frederic Duquesne – Carolus (Karel)Delembre – Louis Maertens – Judocus Devos – Joannes Devos – Josephus Esquenet – Louis Esquenet – Joseph Busschaert – Petrus Geeraerd – Petrus Christiaens.

De vlag werd gemaakt door een zekere Deraet, ‘ornementmaker’ te Izegem en kostte 134fr.65 centiemen, staf en alle aanhorigheden inbegrepen. Het tekort werd bijgelegd uit de ‘beurs’(kas). De vlag werd met veel luister ingehuldigd op 23 augustus 1839 en bijgezet in de vergaderzaal. Diezelfde avond schonken de gebroeders De Brabandere de zilveren halsband.

Op 25 augustus 1839 werd de koningsvogel neergehaald door

Josephus De Brabandere.  “In de vroegen morgen hoorde men het gedommel van het kanon , het trommelen en fluyten en allerley vreugde  bedrijven, naer (na) de vespers en den uytleg van hun geld, zijn de gildebroeders voorgaen van hunne eerteekens zich naer den molen begeven gezeyd BOONDRIES  om den vogel af te schieten…het getier en gezwaey heeft tot laet in de nacht gedeurd.” 

Petrus Delepaut (Kortrijk-Buiten 1794 – Kortrijk 1855), onderwijzer, was toen griffier, Petrus Tack  (landbouwer op het ‘Hof te Tollenaers’) oppergriffier en Joseph Esquenet en Frederic Busschaert ‘jugen’.

Op de koningsschieting van de 3^e zondag van augustus 1841 werd Josephus Esquenet koning. Bij het terugkeren naar het ‘gildenhof’ werd de koning “getracteerd langs den weg en op de Plaats door scheydene met eenen kom wijn”.

Werden benoemd tot griffier Marcellin Van Belleghem, zoon van de burgemeester en tot ‘jugen’ Ivo Vanneste en Frederic Busschaert.

Op de 4^e zondag van augustus 1843 werd tijdens de koningsschieting de hoofdvogel voor de tweede maal afgeschoten door Josephus Esquenet. Hij werd uitgeroepen tot ‘dobbelen koning’.

Op de derde zondag van augustus 1845 schoot Leo Maes (Marke –Brugge 1867) zich tot koning.

Op de derde zondag van augustus in 1847 werd Marcellinus Van Belleghem, zoon van de burgemeester, koning gelauwerd.

Op 20 augustus 1849 werd een belangrijke overeenkomst gesloten tussen de handbooggilde en de ‘bossenieren’ ( de karabijnschutters):

1/Aanvaarding van de ‘gaaiperse’ van de ‘bossenieren’ , die in ‘lochting’ (tuin) stond achter het café ‘In den Belle Vue’ ( toen eigendom van burgemeester Petrus Franciscus Van Belleghem). Er werd besloten alle ‘toebehoorsels ‘ van de ‘perse’ te aanvaarden. In juni 1853 werd 10fr.50 betaald aan Louis Maertens voor ‘reparatie aan de perse’. De koningsschietingen van de karabijngilde werden gehouden op de ‘Cleenen Molen’ ( een staakmolen). In 1841 kwam een stenen molen in de plaats. Deze vereniging lag stil van 1830 tot 1860 . Vanaf 1860 werden hun koningsschietingen gehouden op hun ‘perse’ achter café ‘In den Belle Vue’ ( zie blog ‘Sint-Barbaragilde’).

In 1849 werd overeengekomen om de koningsvogel te schieten op de 3^e zondag van juni. “Voorgegaen van trommel, vaandel en kanons werd naer den boondriesmolen begeven…”. Dat jaar werd de koningsvogelschieting afgelast wegens de benarde tijden. De hoofden der gilde hebben voorgesteld geen noenmaal te houden, zij hebben een klein avondmaal gehouden.” De trommelaere heeft niet gevraegd geweest. Den koning heeft den dagloon daervan , die bestond in 1fr.27 centiemen aen den griffier betaeld ten profyte der gilde .”

Marcellinus Van Belleghem, al koning in 1847, schoot zich ‘dobbelen koning’ in 1851,  “Hij doet zijnen koninglijken halsband aen, den wijn van eeren wordt hem aengeboden, het losbranden van het kanon  en het luiden der klokken kondigen de ingezetenen van Marcke den uitslag der schieting aen. Den dobbelen koning heeft door de parochianen zeer veel eer aengedaen geweest door het geven van eerewijn enz…” Vanaf toen was Felix Benoot, de pas benoemde onderwijzer, griffier of schrijver, in vervanging van Pierre Terrijn.

Het jaar daarop op 23 juni 1852 schoot Eduardus Descamps, landbouwer in Marke, zich koning.

Op 6 juni 1854  schoot Petrus Tack, landbouwer op het ‘Hof te Tollenaers’ in Marke, zich tot koning. Bij een buitengewone vergadering op 5 september werd Baron Paul Bethune , lid van de gilde, erevoorzitter benoemd. Na zijn huwelijk  met Adelaïde Eliaert, vestigde hij zich in 1856 op het kasteel ‘Overham(me)’in Aalst, dat eigendom was van zijn schoonouders.

In 1856 op 11 augustus werd de hoofdvogel afgeschoten door François Delcour, landbouwer te Marke. Vertrok later naar Lauwe.

Op 18 augustus 1858 werd de hoofdvogel neergehaald door Eduardus Van Belleghem, landbouwer te Marke op de hoeve in de Hellestraat (bibliotheek).

Op het einde van het boekjaar 1859 had de gilde al een batig saldo van 109fr.15.

Op 10 augustus 1860 werd Constant Terrijn koning.

Désiré Herman was schatbewaarder.

Op 12 augustus 1862 koningsvogelschieting….om een onbekende reden stopt griffier Felix Benoot het schrijven in het register, dat pas in 1878 heropend werd door de toenmalige griffier Henri Vanhoenackere, die gemeentesecretaris werd in Marke vanaf 1879 tot zijn overlijden in 1916 (6). Uit het verslag van 1878 kunnen we uitmaken dat Louis Vandewiele koning was in 1876.

Wij moeten ons tevreden stellen met een ledenlijst van 1871. Hierdoor konden we wat namen van leden  , die nog niet op het appel verschenen, toevoegen:

Jean De Brabandere – André Declercq – Joannes Josson – Eduard Vanhoenackere ( broer van Henri) – Melchior Brasseur – Désiré Lauwers – Emiel Vanneste – Xavier Samain – Emile Beyls – Ivo Cottens – Constant Libeer – Leopold Van Belleghem ( volgde Marcellin op als gemeentesecretaris van 1869 tot 1879)– Jules Dequinnemar – Constant Esquenet – August Stichelbout (baas van café ‘Het Gemeentehuis’) – Leon Piesschaert – August Vandenberghe – Petrus Vrijghem – Petrus Walterumaertens – Petrus Vantomme – Jules Vanhoutte – Joseph Vanopstal – Constant Glorieux – Constant Schoore .

Wij schrijven 23 augustus 1878 , het jaar dat het ‘Gildenhof’ verhuisde van café ‘In den Belle Vue’ naar café ‘Het Gemeentehuis’, dat ook gelegen was op Markeplaats. Désiré Moreels, koster in Marke, mocht zich tooien met de zilveren halsband.

In 1957 verhuisde het lokaal naar café  ‘Het Middenstandshuis’ in de Marktstraat.

De gildebroeders namen op 29 april 1879 deel aan de installatie van burgemeester Leopold Van Belleghem ( was voordien gemeentesecretaris vanaf 1869).

Op 22 augustus 1880  werd August Joseph Everaert, landbouwer op ‘Het Hof van Marke’ (Kimpens hof),  koning. Dat jaar maakte August Busschaert  zich ook lid van de schuttersgilde.

Op 28 augustus 1882 schoot August Joseph Everaert zich tot ‘dobbelen koning’.

Nieuwe leden in de periode 1882-1883:

Camiel Vandenberghe – René Samain – Arthur Tack .

Op 17 augustus 1884 werd Charles (Karel) Brasseur aan de Boondriesmolen koning. Hij volgde Joseph Everaert , zoon van August , op als gemeenteontvanger, van 1901 tot 1936.  

In 1885 had men 159fr.55 in kas en in 1887 202fr.45.

Nieuwe leden in de periode 1884-85:

Bruno Cagnie – August Delmeire – August Vanhoenacker ( broer van gemeentesecretaris Henri. Hij is vertrokken naar Aalbeke in 1898).

Op 22 augustus 1886 was het Leopold Schoore, vlashandelaar in Marke, die zich tot koning schoot.

In 1889 verdween voor goed de Boondriesmolen, en plaatste men de koningsvogel op een boom achter café ‘De Kardinaal’ ( op de hoek van de Kardinaalstraat en de Kalvariestraat, rechover het pestkruis.)  Eduard Vandermeersch, wagenmaker werd er op 19 augustus de eerste koning.

Nieuwe leden in de periode 1886-88:

Charles (Karel) Dewilde – Constant Vandorpe – Lefever Petrus – Jules Ghyselinck-

August Dumortier (naar Amerika) – Jules Vannieuwenhuyse – Jules Vanhoenacker – Polydore Lepere – Cyriel De Brabandere (was pas brouwer)– Ernest Ghyselinck .

Op Sint-Sebastiaansdag 1889 werd Charles (Karel) Brasseur schatbewaarder gebombardeerd in vervanging van Désiré Herman.

Men schoot niet lang aan ‘De Kardinaal’, want op 17 augustus 1890 werd naar de hoofdvogel ‘ter perse’ geschoten .Uit de rekening van 1890 weet men dat een  ‘perse’ werd aangeschaft die op het goed van de familie de Bethune in de Van Belleghemdreef belandde: de uitgaven waren 313fr.96, zodat een tekort van 185fr.36 in kas was (7).  Désiré Vandaele (vader van ere-secretaris Albert Vandaele) was er de nieuwe koning. De hoofdmannen waren toen Désiré Herman en Cyriel Libeer. Schatbewaarder bleef Charles (Karel) Brasseur en schrijver Henri Vanhoenackere.

Jules Moreels (koster)werd als nieuw lid ingeschreven.

Op 21 augustus 1892  trok men ‘ter perse’ en Eduard Schoore, vlashandelaar in Marke, schoot zich koning.

Op 19 augustus 1894 was August Vanhoutte, landbouwer op Sint-Anne ,de beste.

Op 10 september 1894 werd door Baron Emmanuel de Bethune een bijzondere schieting gegeven: “De gildebroeders moesten zich begeven naar het kasteel alwaar een broederlijke ontvangst plaats had in het park met trommel en vaandel onder het geschut der kanons.”

Op 16 augustus 1896 werd Jules Moreels koning.

In 1897 werd de maatschappij door de gemeenteoverheid verzocht om de twee volgende feestvieringen met haar aanwezigheid op te luisteren:

1/ Op 10 juli het eerste bezoek van Mgr. Waffelaert, bisschop van Brugge, om hier het H.Vormsel toe te dienen.

2/Op 8 september het feest der blijde intrede van schepen Baron François de Bethune  ter gelegenheid van zijn onlangs voltrokken huwelijk met Juffr. Hayoit de Termicourt van Leuven.

Het vaandel nieuw van 23 augustus 1839 was door de jaren versleten geraakt en moest dringend hersteld worden. Doch de gilde besliste in 1895 om het vaandel te verkopen en aanstonds een nieuw te laten vervaardigen. Dat werd mogelijk gemaakt door de familie de Bethune, die 50fr. voorschotelde. Het vaandel kostte  317fr.40. Het werd plechtig ingehuldigd op 20 september 1897.

“Al de gildebroeders hebben zich ten twee ure namiddag naar het kasteel der heren Baron Bethune begeven om het nieuw vaandel af te halen, na aldaar een broederlijk onthaal genoten te hebben zijn zij zich ter kerk begeven en na de wijding van het nieuw vaandel is er een solemneel lof gedaan geweest tot wereldlijk en geestelijk welzijn der gildebroeders en dan gevolgd van de jaarlijksche koninklijke prijsschieting.”

Cyriel Ameye  en Alfred Ranson (bakker op Markeplaats) komen de rangen versterken.

Op 21 augustus 1898 werd Charles (Karel) Dewilde , smid in Marke, de nieuwe koning.

Nieuwe leden in de periode 1898 -1901:

Ivo Verschuere – Baptiste Gallant (bakker Markekerkstraat) – Aloïs Dekimpe – Henri Vanderheeren – Theophiel Cagnie – Oscar Vandenberghe.

Op 15 oktober 1898 had de handbooggilde de eer de stoet van de blijde intrede van Baron Emmanuel de Bethune , getrouwd met Jonkvrouw Joséphine de Ghellinck d’Elseghem, bij te wonen. En op zondag 9 oktober nam zij deel aan de stoet in Kortrijk ter gelegenheid van de herdenking aan de Boerenkrijg.

Op kermiszondag 3 september 1899, was ze ook tegenwoordig op het herdenkingsfeest van de Boerenkrijg, gevierd in onze gemeente.

Op 19 augustus 1900 werd de koningsvogel afgeschoten door burgemeester Baron Emmanuel de Bethune ( zie foto ontvangst op het kasteel).

Op 15 augustus 1902 werd na een bitsige strijd onder de verschillende gildebroeders de hoofdvogel afgeschoten door Octaaf Van Laere , geneesheer in Sint-Anne (8).

Nieuwe leden in de periode 1902-03:

Theophiel Callens – Ferdinand Glorieux – Petrus Vanoverberghe .

De gilde hielp ook in Kortrijk de feestelijkheden opluisteren van de 600^e verjaring van de Guldensporenslag.

De gildebroeders waren er ook bij op 1 september 1902 toen  de nieuwe kerk plechtig  ingewijd  werd door bisschop Mgr. Waffelaert.

In augustus 1904 schoot Baron François de Bethune zich tot koning. De verkozen hoofdmannen waren Octaaf Van Laere en Theophiel Callens. Jozef Denutte schreef zich in.

Baron François bleef 3 jaren koning tot op 18 augustus 1907, toen mocht Gustaaf Dermaux, schilder te Marke ,zich kronen.

Nieuwe leden in de periode 1908-1911:

Dr. Arthur Vanneste – Remi Cottenie – Joseph Raepsaet – Modest Basyn – Omer Verspaille.

Vergaderd voor de koningsschieting van 15 augustus 1909, besloten de gildebroeders om de koningsvogel jaarlijks te schieten. Bijgevolg moest jaarlijks 1fr. koningsgeld betaald worden door de leden. Constant Vandorpe werd de gelukkige koning. Op 15 augustus 1910 kroonde hij zich tot ‘dobbelen koning ‘ en op 15 augustus 1911 tot ‘keizer’.

Van 1898 tot 1910 moest de schatbewaarder steeds afrekenen met tekorten.

Nieuwe leden in 1912 :

Gabriel De Brabandere – Nestor Delcour – Debouverie R. – Georges Casteleyn – Edmond Verhaege.

In 1912 is de handbooggilde begiftigd geweest door Baron François de Bethune, erevoorzitter en burgemeester ,met een nieuwe ‘gaaipers’( een lariks). Jozef Denutte, landbouwerzoon in de Bruyningstraat ,tegen Walle, werd op 15  augustus , als eerste gelauwerd (zie ook voetnoot 9).

Arthur Vandenberghe (Marke 1898 – Kortrijk 1983) :” Ik heb altijd de ‘gaaiperse’ weten staan op de plaats waar Dr. Albert Debeurme zijn huis bouwde in 1949. In 1912 werd een nieuwe boom gekocht, een lariks. Cyriel Ameye en Theophiel Cagnie gingen hem kopen in Geluwe of Geluvelt.De boom bleef nog 1 jaar rusten in de wal van de hoeve Dekimpe. Ik deed de eerste schieting op de nieuwe pers mee, als jongeling van 15 jaar. Naast café ‘De Handboog’ stond ook een ‘perse’. Het waren de ‘blauwe’ (liberalen) van de ‘Ijzeren Poort’ die zich ermee bemoeiden. In 1918 stond die ‘pers’ nog half afgeknakt in de weide.”

Op 8 juni 1913 werd het jubelfeest van 60 jaar lid gevierd van Petrus Duhem, landbouwer aan de ‘Prinse’. Hij werd ‘ten huize’ afgehaald door de gildeleden en het Sint-Jansmuziek.

Jozef Denutte schoot zich tot ‘dobbelen koning’ op 25 augustus 1913

Voor de eerste maal in 1919, na de ‘Grooten Oorlog’, vergaderden de gildebroeders om de koningsvogel af te schieten. Hilaire Denutte, de broer van de vorige koning, werd  de nieuwe naoorlogse koning . Emiel Boussier, gemeentesecretaris werd de nieuwe griffier of schrijver, in vervanging van Henri Vanhoenackere, overleden in 1916. Op kermiswoensdag (september) werd de traditionele koninklijke  prijsschieting gehouden, daarna werd een nieuwe raad gekozen: voorzitter Baron François de Bethune, schatbewaarder Charles (Karel), schrijver Emiel Boussier.

In 1919  kwamen 14 nieuwe leden bij:  Hilaire Denutte – Alfons Josson – René Vandaele – Jules Vandenberghe – Achiel Goegebeur – Victor Vandewoestijne – Gustaaf Theys – Robert Callens – Arthur Vandenberghe – Arthur Verspaille – Michel Goegebeur – Jean Maelfait – Victor Vandorpe – Emiel Boussier.

In 1921 werd Petrus Lefever koning  op het ‘schietplein’ in de Van Belleghemdreef.

In 1922 werden 4 nieuwe leden toegejuicht : Gerard Bourgois – Achille Desmet – Maurice Dufrasne – Urbain Vandaele.

Op 26 augustus 1923 : “ de koning (Petrus Lefever) werd te zijnen huize afgehaald en van daar toog de stoet der gildebroeders naar het schietplein om er den koningsvogel te betwisten…”De koningsvogel werd afgeschoten door Jozef Moreels. Zeven nieuwe leden werden aanvaard en mochten als bewijs van toetreding het tegenwoordig handboek ondertekenen: Joseph Moreels – Georges Dermaux – Daniël Brasseur – Julien Derdeyn – Aurel Theys – Marcel Benoit –Michel Mulie.

In het jaar 1924 op 27 augustus werd na een harde strijd Gustaaf Holvoet de nieuwe koning.

In een algemene vergadering werden enkele standregels gewijzigd :

1/Voortaan zal elk jaar de koningsschieting plaats hebben op 3^e Sinksendag.

2/De koning moet bij de prijsschieting van de kermis de koningsvogel kopen. Hiervoor krijgt hij 25fr. hulpgeld uit de kas.

3/ De gilde bekostigt daarenboven nog vier prijzen , twee voor de zijvogels en twee voor de kallen .

4/Het jaargeld werd gebracht op 5fr.

Nieuwe leden : Jules Demuynck – Noël Vandenberghe- Louis Dalle – August Vandenberghe – Gustaaf Holvoet – Achiel Vlieghe .

Jozef Craeynest (Kortrijk 1902 -1991):” Ik woonde met mijn ouders Odilon Craeynest in café ‘De Handboog’ op de hoek van de Marktstraat met de Kleine Marktstraat. Op 2^e Sinksendag was het Markestraatkermis en was er ook schieting in de weide naast de hoeve Vandenheede (verblijfshoeve) naar de Plaats toe. Daar stond een ‘pers’ die gebruikt werd door de ‘kliek’ van de ‘Ijzeren Poort’. Vandaar ontstond het café ‘De Handboog’. Dan stond de meid van bij ons met een tafel bij de ‘sprange’ om bier te verkopen. Als kleine jongen moest ik dan niets anders doen dan ‘kitten’ bier gaan halen, terwijl de andere jongens van mijn leeftijd pijlen raapten en zo wat drinkgeld verdienden.” Odilon Craeynest had zich in 1904 in ‘De Handboog’ gevestigd als herbergier -bakker.

Op 3^e Sinksendag van 1925 werd de koningsvogel neergehaald door Daniël Brasseur. En op zondag 26 juli vierde de gilde Sint- Sebastiaan het jubelfeest van Charles (Karel), sedert 54 jaren lid en 36 jaren schatbewaarder van de gilde. Dat ging gepaard met een feestmaal in het gildenhof ( café ‘Het Gemeentehuis’).

Op 26 mei 1926 werd de hoofdvogel afgeschoten door Omer Vandermeersch, die al de gildebroeders ontving in zijn huis in de Hellestraat.

Nieuwe leden in 1927:

Baron Jean de Bethune – Omer Vandermeersch – Cyriel Vandermeersch – Arthur Dekimpe – Julien Wyseur – Gerard Brasseur – Georges Basyn – Aimé Bekaert – André Boussier .

Op 7 juni , derde Sinksendag, 1927 , werd Aurel Theys de nieuwe koning.

Enkele bijzonderheden uit de annalen van de handboogvereniging in 1927-28:

1/ Op 20 mei 1927 nam een ‘peloton’ van 7 schutters deel aan een schieting te Bissegem , waar 243 schutters ingeschreven waren. Marke ontving een bijzondere prijs voor het meest afgeschoten vogels ,te weten 13 vogels : Cyriel Ameye, Gerard Bourgois, Georges Delcroix, Arthur Vandenberghe, Gerard Brasseur, Georges Dermaux en Georges Basyn waren de deelnemers. Cyriel Ameye kreeg een persoonlijke premie voor het afschieten van 5  vogels voor het Markse ‘peloton’ (zie foto)

2/ Op de woensdag van Sinksenkermis 30 mei 1928 werd zoals gewoonlijk de koningsschieting gehouden…lang na zonsondergang had nog geen enkel schot een vogel getroffen, daarop werd besloten de kamp uit te stellen tot ’s anderendaags. Zo gezegd zo gedaan en de hoofdvogel werd geschoten door Cyriel Ameye.

3/ In de loop van 1928 werden 3 schietingen gehouden: de eerste op Sinksenkermis, de tweede op 29 juli en de derde op 3 september, zijnde kermiszondag, waar 72 schutters aan deel namen.

4/In 1928 werd hier te Marke het gouwfeest gevierd voor de turngilden van West-Vlaanderen. De handbooggilde van Marke werd uitgenodigd op dat feest door de plaatselijke ‘Turngilde voor Outer en Heerd’ en schonk dan ook een beker.

5/ Op 23 juli 1928 nam de gilde deel aan de lijkplechtigheid van medelid en bestuurslid Gustaaf Dermaux, die overleed op 20 juli, een van de oudste en trouwste leden. Nieuw lid : Jean De Buyser.

6/ Op 20 juli 1928 werd ook met eenparigheid van stemmen besloten om deel te nemen aan de feestelijkheden ter gelegenheid van het huwelijk van Baron Jean de Bethune en Barones Louise de Vinck te Zillebeke op 12 juni 1928. De blijde intrede gebeurde op  15 augustus, zijnde  O.L.Vr. Hemelvaart. Koning Cyriel Ameye bood hen een bloemtuil aan. Het feest dat, in het park van het kasteel tot laat in de avond duurde, werd afgesloten met een opwekkend concert en een prachtig vuurwerk.

Op de algemene vergadering van 4 september 1929 werd verslag gegeven van de werkzaamheden tijdens het verlopen dienstjaar:

1/ Op Sint-Sebastiaansdag vergaderden 21 leden voor een gezellig avondmaal in de bovenzaal van café ‘Het Gemeentehuis’ .

2/ Op 5 februari nam de gilde deel aan de lijkplechtigheid van lid Charles-Louis Lannoo.

3/ Op kermisdinsdag werd de hoofdvogel neergehaald door René Vandaele.

Wij schrijven 1930: Baron Jean de Bethune , lid van de gilde, werd verkozen tot erevoorzitter. Omer Vandermeersch schoot voor de tweede maal de koningsvogel af. Bij de viering van het ‘Eeuwfeest’ mocht de gilde de stoet opluisteren.

Nieuwe leden ingeschreven in 1930-1931:

Albert Cagnie – Frans Lamaire – Gerard Blondeel – Victor Blomme –Edmond Bogaert – Achiel Vandecasteele – Denis Deltour – Jozef Denutte (als 100^e lid).

Bij de koningsschieting van 1931 en 1932 werd Albert Cagnie als ‘dobbelen koning’ uitgeroepen.

In 1933 was Albert vast besloten om ‘keizer’ te worden , doch dat lukte hem niet, de oppervogel werd afgeschoten door de toen nog jeugdige Albert Holvoet.

Op 18 maart 1933 verloor de gilde lid Jules Vandenberghe. De begrafenis werd bijgewoond met vaandel door een zeer groot aantal gildebroeders.

Bij koninklijk besluit van februari  1934 verleende koning Albert I de maatschappij de titel van KONINKLIJK . Dat jaar werd Julien Derdeyn koning . Ter herinnering aan die eervolle onderscheiding werd een groeps gemaakt.

In september verloor de gilde een van haar leden : Jozef Moreels.

In 1935 mocht men Julien Wyseur aanspreken als koning. Fernand Glorieux trad in als nieuw lid.

In 1936 werd de koningsvogel afgeschoten door Gerard Brasseur. Raphaël Denutte werd als nieuw lid aanvaard.

In 1937 werd de koningsvogel afgeschoten door een van de jongste leden : Albert Vanackere.

Op 21 juli , nationale feestdag, werd een buitengewone schieting gehouden. Erevoorzitter Baron Jean de Bethune schonk hiervoor 500fr. De uitslag overtrof alle verwachting :  96 schutters, uit alle gewesten samengekomen !

Op 6 februari 1938 overleed Gustaaf Lannoo.

Op 3^e Sinksendag trokken 36 leden naar de koningsschieting. De jeugdige Albert Holvoet, al koning in 1933, schoot wederom de koningsvogel naar beneden.

Op 21 juli schonk erevoorzitter Baron Jean de Bethune opnieuw 500fr. voor de buitengewone schieting. Deze zeldzame schieting , kreeg weer bijval, want niet minder dan 70 schutters kwamen zich presenteren. Ze wensten uiteraard dat ze het ieder jaar zouden kunnen meemaken.

Op kermiswoensdag 7 september kreeg de koning Albert Holvoet een nieuwe boog en men wenste hem nog vele koningsvogels.

Op 5 november luidden weeral de klokken . Het was bij de begrafenis van voorzitter en schepen Baron François de Bethune, die in Leuven overleed op 1 november. Hij was sinds het overlijden van zijn broer  Baron Emmanuel de Bethune de nieuwe voorzitter.

In 1939 werd Gabriel Verhaege aanvaard als nieuw lid.

In 1939 wist Raphaël Denutte (9) de hoofdvogel neer te halen. Op 21 juli , dag van de jaarlijkse schieting werd een prachtige huldeschieting ingericht ter gelegenheid van het gouden jubileum van erevoorzitter en burgemeester Cyriel De Brabandere , sinds 51 jaar lid van de gilde.

(1)Op het einde van de 19^e eeuw (189O) stond de ‘gaaipers’ in de Vanbelleghemdreef ter hoogte van de woning van dokter Albert Debeurme, die er in 1949 bouwde. Vanaf 1948 stond ze op de weide rechtover de ingangspoort van het kasteel Blommeghem tot omtrent 1960. Vervolgens aan de hoeve Courtens ongeveer waar nu de Vesaliusstraat loopt tot in 1967. Toen belandde ze in de Poortersstraat tot 1970 (zie foto).

(2)Cyriel Libeer, de zoon van Isidoor zou in 1886 de eerste uitbater worden van café ‘In de Klok’ in de Vagevuurstraat.

(3)De Boondriesmolen stond op de Pauvre Leute, in de Watervalstraat in een weide ten westen van het hoevetje, nu bewoond door Eric Maertens-Desnock. Lang was daar een ronde watervijver , getuige van de grondvesten van de molen.Het was een windkorenmolen. Op het einde van de 18^e eeuw was Guillaume Ameye – Marie Anne Libeer er molenaar. Zijn zoon Petrus en kleinzoon Henri volgden hem op. Leo Spiesschaert ( uit Wingene) was er molenaar tot 1881. De molen verdween in 1889.

Jan Antone Wolfcarius en zijn vrouw Regina De Brabandere waren de eigenaars.

In 1829 kwamen de molen en de hofstede , door erfenis van zijn ouders  hiervoor, in handen van Antone Wolfcarius, bierbrouwer en burgemeester van Moen, die het geheel in 1830 verkocht aan zijn broer notaris Josephus Antone Wolfcarius , in Kortrijk.

In 1852 ,bij de verdeling, waren Auguste Joseph Wolfcarius, grondeigenaar in Kortrijk en zijn zuster Adèle Maria Wolfcarius getrouwd met François Carette, fabrikant in Tourcoing ,eigenaars.

In 1861 verkochten Auguste Joseph en Adèle de hofstede en molen aan Charles Mailliet (dokter in Tielt) en zijn vrouw Julie Comer (een apothekersdochter uit de Lange Steenstraat in Kortrijk).  Eind 19^e eeuw kwam het goed in bezit van hun  zoon Alfred, getrouwd met De Rynck Eugenia , dochter van Carolus een Tieltse bierbrouwer. Begin 20^e eeuw werden bij verdeling  Louis Missiaen en echtgenote Anaïs Mailliet eigenaars (zie grondplan van 1927).

Frans Holvoet, landbouwer op het ‘Hof te Sorys’ kocht de hoeve in 1953 en Albert Vandenheede boerde er van 1947 tot hij in 1953 verhuisde naar de hoeve (verblijfshoeve) in de Kleine Marktstraat. Momenteel wonen  Eric Maertens met zijn echtgenote Christine Desnock er al meer dan 20 jaar en zijn de nazaten van landbouwer Frans Holvoet nog altijd eigenaars.

(4) Petrus (Pieter) Soete (Marke-Uitkerke 1856, 76 jaar oud) was de zoon van Jan Soete, bakker en koster. Felix Benoot trouwde in 1852 met Natalia Soete, dochter van Petrus.

(5)In 1858  werd besloten de klokken niet meer te laten luiden voor de koningsvogelschieting. De klokkenluiders hadden toen financiële eisen gesteld en aanspraken gemaakt . Het was ten tijde van het bestuur van Eduard Van Belleghem, toen koning, Felix Benoot, griffier, Pierre Terrijn en Pierre Duhem , ‘jugen’.

(6)In 1879 kwam onder de liberale regering de fameuze wet Van Humbeeck, die tot een regelrechte schoolstrijd leidde. Toen moest Felix Benoot kiezen tussen ontslag nemen of aan blijven. Hij verkoos aan te blijven ,maar voor hem liep het mis ,want zijn school liep leeg. Van dan af is geen spoor meer te vinden van Felix Benoot in de archieven van de handbooggilde.

Henri Vanhoenackere was al van 1863 de taak van schrijver toebedeeld, doch heeft die wel wat laten verwateren.

(7) De nieuwe gaaipers verving de oude , die al enkele jaren in de Van Belleghemdreef stond, op het perceel meers waar later dokter Albert Debeurme bouwde in 1949.

In 1883 trok de Schuttersgilde Sint-Barbara naar de ‘Koekeberg’ voor de koningsvogelschieting en liet de ‘perse’, achter het café ‘In de Belle-Vue, voor wat ze was. Hetzelfde jaar nog kreeg ze een schietdoel achter café ‘Het hof van Commerce’ in de Marktstraat.

(8) ( Octave) Octaaf Van Laere (Avelgem 1856- Kortrijk 1946) was de  zoon van Bruno, ijzerhandelaar ,en Pauline Castelein. Drie van zijn zusters traden in het klooster.

Octaaf werd in 1883 in Leuven dokter in de genees-,heel- en vroedkunde. Hij vestigde zich eerst als huisarts in Dottenijs en trouwde in 1887 met Léontine De Kien ( Kortrijk 1863 – Dottenijs 1892) , dochter van de textielnijveraar Leonard De Kien. Door toedoen van zijn oudere zus Irma Van Laere ( Moeder Marie-Chantal) (Avelgem 1850- Sint-Michiel Brugge 1928), algemeen overste van het krankzinnigheidsgesticht van Sint-Anne, werd Octaaf er op 15 april 1893 tot adjunct-geneesheer benoemd. Hij verhuisde naar Sint-Anne en werd terzelfdertijd dokter van de aanpalende gemeenten Aalbeke,Marke en Rollegem. In 1895 hertrouwde hij met Marie –Anaïse Bathiat ( Rijsel 1865- Leuven 1939) . In 1904 werd hij bevorderd tot hoofdgeneesheer. Hij stond ook bekend als een verwoed boogschutter ( Kortrijkse Asklepiaden, door Dr. José Van Laere). Hij was katholiek raadslid in Kortrijk van 1904 tot 1911 en van 1921 tot 1927.

(9) Raphaël Denutte, een zoon van Jozef Denutte, was gedurende zijn carrière als boogschutter 7 maal koning. In 1992 , toen 62 jaar schutter , behaalde hij nog de titel van koning bij de Sint-Sebastiaansgilde in Kortrijk. Hij was er ook koning in 1979 en 1980. Van pijlenraper was hij al jong bevorderd tot topschutter. In 1930 schoot hij de hoofdvogel bij ‘De Katte’. In 1938 en 1939 was hij koning in Marke en bleef dit gedurende de oorlogsjaren. Hij schoot zich verder koning in 1957 op de Pottelberg (St. Jozef)  en in 1960 bij Willem Tell . Hij veroverde het kampioenschap in Bissegem en won twee keer de trofee van Kortrijk. Hij werd ook koning in de toren met de overdekte wippen. Jozef , zijn vader, was koning  in Marke in 1914 en droeg die titel gedurende gans de eerste wereldoorlog. In Marke was hij al ingeschreven sinds 1904. Na de eerste oorlog trok hij naar Bellegem en in 1931 keerde hij naar Marke terug als 100^e lid. In Marke was hij koning in 1913, 1947,1948 en 1964. In Marke vierde hij in 1964 , als koning, zijn diamanten schuttersjubileum ( 60 schutter) .Jozef overleed in september 1965, als ereondervoorzitter.

Foto’s :

1/ In 1900 ontvangst op het kasteel de Bethune.

2/ 1927 :

V.l.n.r :

Gerard      Arthur           Gerard     Cyriel   Georges   Georges  Georges

Brasseur Vandenberghe  Bourgois  Ameye  Dermaux  Delcroix  Basyn

3/Toen de ‘gaaiperse’ in de Poortersstraat , tussen de hoeve ‘Dekimpe’ en

  Het ‘Lindestuk’, stond.

4/ Detail grondplan uit 1927. Hoeve in de Watervalstraat. Een brede voetweg(een

  ‘karriere’ , waar paard en kar door konden) verbond de Cornelusweg, toen ook

  nog een voetweg, met de hoeve. Er bestond ook een ‘karriere’ die de Kalvarie-

  straat verbond met de hoeve, maar die verdween in 1957 bij het bouwen van

  nieuwe huizen.

  Boven: de Watervalstraat.

  Witte pijl :’put’ overblijfsel grondvesten ‘Boondriesmolen’          

 5/ De vlag van de handbooggilde Sint-Sebastiaan in 1972 tijdens een

  tentoonstelling.

14-05-2017, 00:00 geschreven door Michel Markenaar

DE TWEE STEENBAKKERIJEN IN OPEN LUCHT VAN HECTOR ISERBYT

EERSTE STEENBAKKERIJ IN 1897

Het initiatief voor de oprichting van een eerste steenbakkerij in Marke kwam van een Harelbekenaar: steenbakker Ferdinand Constant Iserbyt - gezegd Constant (1828-1887) vroeg op 14 maart 1897 aan het Markse gemeentebestuur de toelating om voor onbepaalde duur een steenbakkerij in open lucht te mogen oprichten. Constant, aanvankelijk landbouwer, had zo’n dertig jaar eerder (in 1869) al een steenbakkerij opgericht op Overleie in Harelbeke. Zijn zoon Hector (Harelbeke, 1860-1945) werd in februari 1899 medestichter van de ‘Tuileries de Marcke-lez-Courtrai’ en stond zowel in Harelbeke als in Marke in de volksmond bekend als ‘de Krikkeboer’. Hij had die weinig flatterende roepnaam te danken aan het feit dat hij mank liep (men zei dat hij een houten been had).

Iserbyts eerste openluchtsteenbakkerij in Marke zou gebeuren langs de Leie, op de percelen van de sectie A 114-115-115b-116e en 116b van het kadaster. De gronden die voor het steenbakken in Marke zouden worden ontgonnen, maakten deel uit van de hoeve bewoond door Theophiel Vanhoutteghem. Noot: boer Vanhoutteghem mocht enige tijd later zijn biezen pakken, want de bouw van de pannenfabriek stond op dat ogenblik al geprogrammeerd. Na de dood van Paul Baron Bethune in 1901 werden die percelen eigendom van zijn dochter Marie-Thérèse Barones de Bethune (echtgenote van Jonkheer Paul de la Croix).

Burgemeester Leopold Van Belleghem (Marke, 1835-1898) stuurde op 15 maart 1897 het positieve resultaat van de beraadslaging van het schepencollege naar de West-Vlaamse provinciegouverneur. Die liet het Markse gemeentebestuur prompt weten dat gestichten van die aard gerangschikt waren onder ‘gevaarlijke gestichten van 1^e klas’ en dat voor dergelijke inrichtingen door de Bestendige Deputatie machtiging moest worden verleend. Iserbyt moest zich schikken naar de wet. Een kadastraal plan met alle gebouwen, wegen en waterlopen die gelegen waren in een kring van 100 meter van de inrichting, moest bij zijn aanvraag worden gevoegd.

Marke had zich louter op het K.B. van 28 juli 1890 gebaseerd, dat alle inrichtingen van die aard rangschikte onder de gevaarlijke, ongezonde of hinderlijke gestichten van 2^e klas. Het K.B. van 1890 sprak echter alleen op tijdelijke steenovens die voor één seizoen werden opgericht. Constant Iserbyt had een machtiging gevraagd voor een bestendige steenbakkerij en Marke werd andermaal op de wet gewezen (brief van 7 april van de gouverneur aan het gemeentebestuur van Marke).

Twee dagen na de wenken van de gouverneur vroeg het gemeentebestuur van Marke aan dat van Harelbeke om Iserbyt aan te zetten een nieuwe aanvraag te doen en hem er op te wijzen welke vereiste stukken hij daarbij moest voegen. Bijna drie maanden later liet de gemeente Marke de hogere overheid in Brugge weten dat er nog geen (nieuwe) stukken in Marke waren toegekomen (brief van 3 juli 1897 aan de gouverneur).

Het bijzondere aan het verhaal is dat de steenbakkerij langs de Leie in Marke door Constant Iserbyt in de praktijk al zonder toelating werd uitgebaat… Daarmee stelde hij zich bloot aan gerechtelijke vervolgingen (brief van 14 juli 1897 van de gouverneur aan de gemeente Marke en van 22 juli van ons gemeentebestuur aan de gouverneur).

Op 31 januari 1898 kwam op het gemeentehuis in Marke volgend schrijven van gouverneur Ruzette toe: “Ik heb de eer u te verzoeken mij te laten weten of sieur Iserbyt, die eene steenbakkerij opgericht heeft zonder de noodige machtiging van de bevoegde overheid, reeds de stukken ingediend heeft waarvan er spraak was in mijnen brief van 7 april 1897. Indien de belanghebbende langer weigert zich te gedragen volgens de voorschriften op het stuk bestaande, zult gij proces verbaal tegen hem moeten opmaken.”

Op 11 februari 1898 vernam de burgemeester van Marke, via het gemeentebestuur van Harelbeke, dat Iserbyt de vereiste stukken rechtstreeks naar de gouverneur had verstuurd. Wat was daarvan aan? Want eigenaardig genoeg werd op 16 februari door Iserbyts zoon Hector een aanvraag gedaan bij de gouverneur om een bestendige openluchtsteenbakkerij te mogen oprichten in Marke op de percelen van de Sectie A 117b en 118b (dus de percelen ten oosten van deze opgegeven door zijn vader). De oppervlakte bedroeg 78 aren. Wellicht enigszins verwonderd vroeg de gouverneur daarop aan het Markse gemeentebestuur: “… de voornaam van sieur Iserbyt die voordezen (voordien) dezelfde machtiging gevraagd heeft is Constant. Gelieft mij te laten weten of er hier spraak is van een en hetzelfde gesticht.”

Onze burgemeester antwoordde op 8 maart dat het hier om dezelfde aanvraag ging. De eerste aanvraag was gedaan door vader Constant, die intussen zijn zaken had overgelaten aan zijn zoon Hector. Bijgevolg moest de machtiging gegeven worden aan Hector.

Het bestuur van de Burgerlijke Godshuizen van Kortrijk, een aanpalende eigenaar van de inrichting, had bij het onderzoek van commodo en incommodo geprotesteerd tegen de komst van de steenbakkerij: “L’établissement d’une briqueterie permanente à coté du rouissoir de notre fermier Verspaille (de hoeve Verspaille, op de oosthoek van de Koedreef en de Rekkemsestraat, was eigendom van de Burgerlijke Godshuizen van Kortrijk) sera sans nul doute très préjudiciable à son exploitation et présentera des inconvénients si graves à tout instant que notre locataire se trouvera dans la nécessité d’interrompre son industrie et par suite notre administration se verra dans l’obligation de résilier le bail du rouissoir qui perdra toute clientèle à cause des dommages inévitables occasionnés par la briqueterie. De concert avec notre fermier Verspaille nous nous réservons dès à présent de réclamer chaque année à chaque saison les dommages qui résulteront de la briqueterie projetée.” (brief van 19 maart 1898) Het kwam er dus op neer dat een steenbakkerij zeer nadelig en schadelijk geacht werd voor de rootplaats of Leieroterij.

De verleende machtiging schreef de vervulling van volgende voorwaarden voor:

1/ Er mocht geen aarde uitgedolven worden op minder dan 1 m van de aanpalende gronden.

2/ De ovens moesten tenminste op 30 m van de grens met de aanpalende gronden worden geplaatst. Daarbij moesten ze voorzien zijn van een afscherming tijdens het bakken.

3/ Na het uitdelven moesten de gronden genivelleerd worden tot ongeveer 0,50 m boven het zomerpeil van de Leie.

4/ Ontvlambare stoffen waren verboden in een zone van 20 m van de spoorweg.

5/ Hector Iserbyt zag zich genoodzaakt een overdekte hangaar van 5 m lang, 2,50 m breed en 2,50 hoog te bouwen waarin de arbeiders zouden kunnen eten en schuilen.

6/ De vergunning werd verleend voor een termijn van 30 jaar.

In zitting van het College van Burgemeester en Schepenen van 9 april 1898 werd gunstig advies gegeven en op 5 augustus werd de vergunning geleverd door de Bestendige Deputatie van de provincie West-Vlaanderen.

Hoewel ‘bestendig’ was de steenbakkerij geen lang leven beschoren: ze viel nog voor de Eerste Wereldoorlog stil.

TWEEDE STEENBAKKERIJ IN 1923

Een kwarteeuw later, op 10 februari 1923, stuurde Hector Iserbyt rechtstreeks naar de gouverneur een aanvraag om opnieuw een ‘bestendige’ steenbakkerij in open lucht, met verscheidene ovens, te mogen oprichten in Marke. Deze keer op de percelen van de Sectie A 103g en 103h van het kadaster, die gelegen waren langs de Rekkemsetraat, achter café “De Zon”. Die percelen waren oorspronkelijk eigendom van Paul Baron Bethune en werden in 1909 door zijn erfgenamen verkocht aan de pannenfabriek. Hector Iserbyt maakte ook gebruik van het perceel Secie A 103^e, dat toebehoorde aan Marie-Thérèse Barones de Bethune, echtgenote van Jonkheer Paul de la Croix.

Het doel van de onderneming was de ontginning van klei en het vormen en het bakken van bakstenen in veldovens. Het graven gebeurde met de spade en het vormen met de hand.

Uit het proces-verbaal van commodo en incommodo van 8 mei 1923 bleek dat er geen verzet tegen de aanvraag was ingediend, niettegenstaande een hele resem omwonenden geïmpacteerd waren door de inrichting. Het schepencollege van Marke bracht op 18 mei een gunstig advies uit. Ook de Bestendige Deputatie van West-Vlaanderen gaf haar akkoord in zitting van 9 november 1923.

Camille Fostier (Waregem 1907 – Kortrijk 1988), die getrouwd was met Adrienne Deceuninck (Marke 1912 – Kortrijk 1996), kon een interessant getuigenis afleggen over de tweede steenbakkerij van Hector Iserbyt in Marke, die – zo blijkt – ook niet lang heeft bestaan:

“Adrienne heeft geweten toen ze jong was dat achter café ‘De Zon’ een steenoven stond. In 1925 kwam ik (Camille Fostier) daar werken. De stichter van die steenbakkerij was Hector Iserbyt, beheerder van de Markse pannenfabriek. We maakten daar zo ongeveer 16.000 stenen per dag. Het waren bakstenen en ze werden ‘gemouleerd’ in bakjes van 2. Het was de vormelaar die dat deed. Er waren dan mannen die niets anders deden dan mortel maken. De steenbakkerij was geen lang leven beschoren en heeft blijven bestaan tot ongeveer 1933-’34. De reden was dat men geen goede klei meer kon ‘trekken’. Hierop ontstond het voetbalveld van F.C. Marke.

Gedurig waren 11 mannen aan het werk. Er waren ook ‘branders’. De ‘brander’ maakte het vuur om de stenen te kunnen bakken. Men spreekt van een steenoven, maar er was natuurlijk geen oven. De stenen werden opeengestapeld en langsonder werden dan fijne kolen uit zakjes gestrooid en in brand gestoken. Als het regende moesten de arbeiders ’s nachts uit hun bed om de vlaken te gaan bedekken, opdat de ‘moules’ niet zouden nat worden. De grote baas van de steenoven was Hector Iserbyt van Harelbeke, de ‘krukkeboer’ genaamd. Hij kwam de werken inspecteren met paard en een ‘size’. Hij had bijna altijd een bolhoed op en een wandelstok in de hand. Er werkten nogal wel van Lichtervelde in de steenoven. De arbeiders konden schuilen en slapen in een barak achter het café ‘De Zon’.”

Hector Iserbyt in 1926.

1/ Foto Sectie A  117b en 118b.

2/ Foto 1924  1/ Hoeve Dendoncker.

            2/ 12 huizen gebouwd in 1923 door de pannenfabriek van Marke,

              waarvan 2 tweewoonsten. Naast de 8 andere café ‘Hongarië’,

              café ‘Oostenrijk’ en nog 3 oudere huisjes.

            3/ De steenbakkerij. De grond, ‘De Pottier’ genaamd, werd in 1909

              gekocht aan de erfgenamen van Baron Paul Baron Bethune.

              Uiterst links staan 6 huizen. Het hoekhuis links is café ‘De Zon’.

              Het huis rechts is gebouwd door de pannenfabriek in 1923. De

              4 huizen tussenin zijn gebouwd door Charles-Louis Lannoo in

              1913. De grond werd gekocht aan Jonkheer Paul de la Croix.

              Het stuk grond tussen de Keiweg en de steenbakkerij was

              eigendom van de Burgerlijke Godshuizen van Kortrijk.

29-03-2017, 00:00 geschreven door Michel Markenaar

                          DE  JASTA 10  IN  MARKE

                         _____________________

Eens en voor altijd:

_______________

De Jasta 10 landde hier op Flugplatz Marke (tussen de pannenfabriek van de Pottelberg en de verblijfshoeve ) op 29 mei 1917.

Verschillende auteurs  bijten zich vast op 2 juli 1917. In de “Gazette van oud Cortryck” van maart 2017, in het artikel ‘Flugplatz Marckebeke’ was het ook van dat. Het artikel bevat  historische onjuistheden. Een 6-tal foto's kregen een foutieve omschrijving .Een foto kreeg geen omschrijving. En een anachronistische trucfoto sluit de rij .

1/ Het dagboek van Jean Verhoye :

     Dinsdag 29 mei 1917: “De vliegers komen toe op ’t vliegplein (aankomst van

     Jasta 10) er zijn er 8 stuks tweedekkers Albatros. Ze doen weer groote

     Manoeuvres ten schade van land en vruchten.”

2/  De gemeenterekeningen anno 1917:

     De Jasta 10 hield haar Casino in de Marktstraat in de brouwerij van  Cyriel De

     Brabandere van 29 mei tot 25 november 1917.

09-03-2017, 00:00 geschreven door Michel Markenaar

EHRENFRIEDHOF NR. 179

Een Duitse militaire begraafplaats in Marke

__________________________________________________

We snijden het artikel aan met wat voorgeschiedenis. Het gaat hier om een stuk grond, gelegen op de hoek van de Hellestraat en de Kleine Pontestraat. Op de Popp-kaart en de kadastrale legger van Marke staat het perceel geboekstaafd als sectie B 179. De eigenaar is het Armbestuur van Kortrijk (Bureel van Weldadigheid), zeg maar het huidige OCMW. Het stuk grond maakt deel uit van de hoeve naast het ontmoetingscentrum in de Hellestraat. Die hoeve was tijdens de Eerste Wereldoorlog bewoond en uitgebaat door Raymond Delobelle (Heestert, 1874 – Kortrijk, 1971) en Leonie Callens (Heule, 1885 – Izegem, 1933).Eric Coucke was de laatste landbouwer op de hoeve. Het perceel sectie B 179 had toen een oppervlakte van 70 are 50 centiare. Meer dan een kwart ervan (18 a 26 ca) werd tijdens de oorlog door de Duitsers opgeëist voor het aanleggen van een begraafplaats.

 We schrijven juni 1917. Marke belandde toen in het ‘Operationsgebiet’. Het klooster werd toen tot een ‘Lazarett’ omgevormd.  De Derde Slag bij Ieper (juni-november 1917), met inbegrip van de ‘Mijnenslag’ (7-14 juni), zorgde voor een enorme toename aan doden en gewonden . De gesneuvelden uit het  Brits zomeroffensief  van 1917 en de Duitse lenteaanvallen van 1918 waren bijzonder talrijk. En omdat het front opschoof, was er nood aan nieuwe begraafplaatsen.

De begraafplaats werd onmiddellijk in gebruik genomen: in juni 1917 al. Hieruit leiden wij af dat de eerste gesneuvelden die hier begraven werden, gewonden waren uit de mijnexplosies van 7 juni 1917. Markenaar Jean Verhoye (1892-1986) noteert op 7 juni 1917 in zijn oorlogsdagboek: "Verledene nacht bereikte het artillerievuur eene nog nooit gehoorde sterkte, een trommelvuur van d’ergste soort en van zeer zware geschutten. Den Duitsch zegt dat het beider zijden van Wijtschaete is, ’t geene waar zijn kan." En 's anderendaags: "De gekwetsten komen toe ’t zijn er al 30 en 9 al gestorven. ’t Schijnt dat het hier de eerste verbandambulance (ingericht in het klooster der zusters) is achter ’t front, want de jongens bloeden en zijn onverbonden, ’t is wreed om zien." Op 7 juni 1917 deden zich geweldige ontploffingen voor. 19 Britse dieptemijnen werden ontstoken in tunnels die men al een jaar op voorhand (1916) had gegraven. De Britten hadden de overmacht met hun tanks en hun vreselijke kanonvuur veroorzaakte zware verliezen bij de Duitsers.

Camiel Lefevere (Marke, 1907 - Kortrijk, 1988) woonde met zijn ouders in het café ‘De Brug’, rechts op het einde van de Kloosterstraat. Ook hij liet een kort ooggetuigenverslag na: “Een zekere Max (een Duitser) was toezichter op het Duits kerkhof en moest het ook onderhouden. Het zijn de Duitsers die de kerkhofmuren met de hulp van Markenaren gezet hebben. Sommige gekwetsten kwamen van het front (eerst met het treintje [de stoomtram, nvdr]) en kwamen dan toe in het klooster op een boerewagen (soms ook kisten op de boerewagens).”

In Marke werden soldaten begraven tot oktober 1918 (zie “Wereldoorlog I Marke” van M. en R. Faillie, 1984, blz. 382 t.e.m. 390 voor een namenlijst). Oorspronkelijk rustten op de begraafplaats 181 Duitsers, 12 Britten, 1 Fransman en 1 Italiaan. Na de oorlog werden de 12 Britten overgebracht naar het Harlebeke New British Cemetery. De enige Italiaan werd herbegraven op het Campo Santo Italiano di Houthulst. De ene Fransman werd wellicht gerepatrieerd op vraag van diens familie.

De foto van het Duits kerkhof dateert van rond 1926.

In een brief van 8 maart 1922, richt het gemeentebestuur van Marke zich als volgt tot de bevelhebber van de 'Krijgsbegravingsdienst IV sector Izegem': “Het opschrift bij de ingang van het kerkhof ‘Verboden aan de bewoners van de aanpalende straten op het militair kerkhof te gaan’, werd door de werklieden van de krijgsbegravingsdienst weggenomen. Een der Engelse werklieden heeft de plank aan een vrouw uit de buurt gegeven, dat zij zelf als souvenir mocht behouden.” Aan wie hebben wij het raden naar ...

In de jaren 1930 werd het Duitse kerkhof aangekocht door de Belgische Staat en ter beschikking gesteld van de Duitse regering. Omstreeks 1931-1932 werden een honderdtal Duitse gesneuvelden van gemeentelijke begraafplaatsen in de omgeving naar Marke overgebracht. Ze kwamen uit Gullegem (29), Zwevegem (1), Harelbeke (22), Stasegem (4), Moeskroen (21), Heestert (5), Gijzelbrechtegem (3), Otegem (4), Avelgem (4), Dottenijs (6) en Kooigem (1). Tegelijk werd het kerkhof ook heraangelegd. De houten grafkruisen die daarbij werden gebruikt, waren van het type Einheitskreuz Nr. 40B en werden gemaakt door Charles-Louis Lannoo, aannemer van timmerwerken in Marke. Het kerkhof bestond uit vier terrassen met hoogteverschil en met steunmuren in baksteen. Op het bovenste terras kwam een massagraf en werd een kleine kapel gebouwd waarin een smeedijzeren kruis werd geplaatst. De twee hoogst gelegen terrassen zijn bewaard gebleven en nog altijd zichtbaar.

Eregemeentesecretaris Albert Vandaele (1925-2016) herinnerde zich over die werken het volgende: “In de jaren ’30 werden er Duitse soldaten van andere kerkhoven overgebracht naar het Duits kerkhof van Marke. Ik woonde toen in de reke van het klooster – de 6 huizen stonden haaks op de Kloosterstraat – met mijn ouders en was toen een jaar of 7. Ik zag hoe gedisciplineerd men de kisten overbracht en zorgvuldig begroef op het Duits kerkhof.”

Voor de volledigheid: op het gemeentelijk kerkhof, toen nog rond de kerk van Marke, lagen ook militairen begraven. Op 10 oktober 1949 werden 8 Franse soldaten, waaronder 2 onderofficieren  er ontgraven. Ze waren in 40-45 van Sint-Anne naar Marke gebracht . De ontgravingen gebeurden in aanwezigheid van burgemeester Alfred (Gabriël) De Brabandere, veldwachter Michel Desmet, Arthur Rottier , Jozef Brasseur en Arthur Maenhout, voorzitter van de oudstrijdersbond.

Een wat onvolmaakte foto uit 1951 toont aan dat het onderhoud van het Duitse militair kerkhof te wensen overliet. Het oord lag er lange tijd verwilderd bij. Uiteindelijk werd de begraafplaats opgeheven bij het centraliseren van de Duitse kerkhoven in mei 1955. De Belgische overheid drong aan het aantal te behouden militaire begraafplaatsen te beperken .

In totaal lagen hier 281 Duitsers begraven. Daarvan werden slechts de graven van 248 bekende gesneuvelden in de week van 15 tot 21 mei 1955 naar Menen-Wald, Feld I (perk I), overgebracht. Volgens het eerste register, dat kort na de oorlog moet opgesteld geweest zijn, waren er 19 onbekenden, die hun laatste rustplaats in het Kameradengrab in Langemark kregen. Ook het massagraf van 14 lijken op de bovenste terras links werd naar diezelfde begraafplaats overgebracht. In totaal dus 33 niet-geïdentificeerde gesneuvelden. Eind mei 1955 waren alle stoffelijke overschotten van de Duitse soldaten elders bijgezet (brief van secretaris-generaal Margraf van de Volksbund Deutsche Kriegsgräberfürsorge aan burgemeester Alfred De Brabandere  van 27 mei 1955.)

Albert Vandaele: “De beenderresten op het Duits kerkhof werden in 1955 in “Vaderlanderkes” (jutezakken) gestoken, zorgvuldig genummerd, volgens de officiële lijsten, dus heel secuur onder de leiding van de Deutsche Kriegsgräberfürsorge. In een graf werd zelfs een fles met een brief erin ontdekt.”

In 1955 was de Belgische Staat zinnens het afgeschafte Duits militair kerkhof te verkopen. Op 21 mei 1955 werd al  aangedrongen door de Duitse Bundesrepublik (Volksbund Deutsche Kriegsgräberfürsorge) om het bestaande monument te behouden en niet te vernietigen. Het gemeentebestuur van Marke wilde de verkooptransactie verhinderen en wendde zich op 31 januari 1956  tot het Ministerie van Financiën, Directie Domeinen in Brussel. De integrale tekst van de brief gericht door het gemeentebestuur van Marke aan het Ministerie van Financiën (de schrijfstijl werd behouden) volgt hierna:

“Mijne Heren,

Naar wij vernemen zouden uwe diensten zinnens zijn het perceel grond sectie B 179 a groot 18 a 26 ca in openbare verkoping te geven. Mogen wij u verzoeken te willen onderhandelen om te verkopen in der minne, zoals wij voorheen gevraagd hebben aan de heer Ontvanger der Domeinen te Kortrijk.

Indien uwe diensten, toch zouden beslissen het goed in openbare verkoping te geven, zullen wij ons verplicht zien ons te verzetten en dit om volgende redenen.

Het bijzonder plan van aanleg (BPA) Kloosterstraat dat onlangs zal voorgelegd worden aan de koninklijke goedkeuring voorziet de inname van een deel van dit perceel voor de openbare wegenis; de rest van het perceel zou bestemd zijn als speelplein voor kinderen en rusthoekje voor ouden van dagen, daar in de omgeving huizen voor ouderlingen worden gebouwd. Over gans het perceel werd een zone bouwverbod gelegd, dit in overeenkomst met de diensten voor Stedenbouw West-Vlaanderen.

Wij zouden aldus in gelijk welke omstandigheden ons verplicht zien over te gaan tot de onteigeningsprocedure, ten einde dit perceel volledig in te lijven bij het gemeentelijk domein.

Wij hebben voorheen de vraag gesteld aan te kopen in der minne, ten einde de formaliteiten en moeilijkheden van onteigeningen te omzeilen.

Naar we vernamen van de ‘Umbettungsleiter’ [het hoofd van de ontgravingsdienst, nvdr] zouden ze al de bestaande metselwerken vernietigen. Het tegenovergestelde werd ons aldus toegestaan. Zo werd dit kunstmonument in zijn geheel behouden, rekening houdende met de toekomstplannen van de gemeente [het smeedijzeren kruis in de kapel op de hoogste terras is echter verdwenen in de tachtigerjaren van de 20ste eeuw; zie de foto in betere tijden].

Om al deze hoger aangehaalde redenen, zullen wij ons verplicht zien ons te verzetten tegen de publieke verkoping, en vragen wij u beleefd de aankoop in der minne toe te staan.

Wij verhopen dat u onze vraag welwillend zult onderzoeken. In de hoop een gunstig antwoord te mogen ontvangen aanvaardt, mijne heren, de verzekering onzer hoogachting.

De  secretaris                                                          De burgemeester

Albert Vandaele                                                     Alfred (Gabriël) De Brabandere”

We laten opnieuw eregemeentesecretaris Albert Vandaele aan het woord: “De Belgische Staat nam het besluit het ontruimde kerkhof in 1955 openbaar te verkopen. Doch de gemeente Marke vroeg dat niet openbaar te doen, maar het aan haar te verkopen ... Er was immers een bijzonder plan van aanleg (een plan van lijntrekking), om de Kloosterstraat en de Hellestraat in rechte lijn te verbinden met de Prinse. Het BPA bestond trouwens al van 1888. Hierbij was de inname van een groot deel van het oude Duits kerkhof voorzien. Later onder het burgemeesterschap van Emmanuel de Bethune kwam dat plan weer op de voorgrond, doch men liet het links liggen.”

Julien Steelandt (1897-1988): “Ik heb altijd horen vertellen van mijn vader Camiel (1857-1936) dat een Van Belleghem op de hoeve woonde en die wilde niet dat de weg door zijn boomgaard liep.” Eduardus Van Belleghem (Marke, 1819 - Marke, 1895), lid van het Bureel van Weldadigheid, baatte toen samen met zijn zuster Barbara-Theresia (Marke, 1824 - Marke, 1894) de hoeve uit. Zij waren kinderen van  Joannes en Rosalia Planckaert.

In 1958 werd beslist in zitting van 24 mei, onder het voorzitterschap van dienstdoend burgemeester Michel Chanterie (1899-1972), om het militair kerkhof voor 90.000 frank aan te kopen aan de Belgische Staat. Michel Chanterie was dienstdoende burgemeester na het overlijden van Alfred Debrabandere in januari 1957 en dit tot aan de benoeming van Aimé Bekaert (1903-1990).

Albert Vandaele sprak niet meer over het ‘speelplein en het rusthoekje voor ouden van dagen’!Volgens hem was burgemeester Alfred (Gabriël) Debrabandere (1891-1957) van plan om een groot Heilig Hartbeeld te laten plaatsen op die plek, doch hij overleed op 25 januari 1957 en ... het resultaat is een parking geworden.

Na de overbrenging van de stoffelijke overschotten van de Duitse soldaten naar Menen-Wald, werd er door de “Volksbund Deutsche Kriegsgräberfürsorge” (Kassel) op gewezen dat vele familieleden van gesneuvelde Duitse soldaten van een kale reis naar Marke moesten terugkeren, zonder de graven van hun geliefden te hebben kunnen bezoeken. Er werd aan het Markse gemeentebestuur  gevraagd de bezoekende familieleden te verwijzen naar het nieuwe kerkhof in Menen en hen mee te delen dat daar een lijst voorhanden was met de namen van de doden die er rusten: "Uns sind Nachrichten zugegangen, dass Angehörige von einer Reise zurückgekehrt sind, ohne das Grab ihres Toten gefunden zu haben……Ihnen vorsprechende Angehörige nach diesem Friedhof (Menen-Wald) zu verweisen, und sie davon zu unterrichten , dass auf dem Friedhof eine Belegungsliste ausgelegt ist und sie dort die Möglichkeit haben, das Grab ihres Toten ohne weiteres zu finden…."

-Detail uit een kaart van het Ministerie van Openbare Werken en Wederopbouw in 1952.

1/ Het Duits kerkhof rond 1926 (Volksbund Deutsche Kriegsgräberfürsorge).

2/ Het Duits kerkhof in 1951 .

3/ Toestand in de jaren ’80 van de 20^e eeuw (foto Roger Faillie).

4/ Een toestand in 1955, kort na de ontgravingen.

23-01-2017, 09:33 geschreven door Michel Markenaar

HET  RECHT  TREKKEN  VAN  DE  BUURTWEG  Nr.5  OF DE VAGEVUURSTRAAT

_____________________________________________

Op 26 februari 1904 werd door de Kortrijkse arrondissementsingenieur A. Van Tomme een plan opgemaakt om de Vagevuurstraat rechtdoor te trekken. Vanaf café ‘In de Klok’ (1) liep de weg westwaarts in boogvorm over de Markebeek, om een tiental meters verder  weer in te schuiven ( nu in de Kalvariestraat ). De brug over de Markebeek lag toen enkele meters meer westwaarts dan de actuele (zie plan).

Het plan en de werken werden  goedgekeurd door de gemeenteraad van Marke respectievelijk  in de  zittingen van 12 april  en  18 november 1904 ,en door de Bestendige Deputatie op 27 januari 1905. De nieuwe ontworpen weg was 94m . lang. De werken bestonden in het maken van een nieuwe brug over de Markebeek , in het leggen van grint  en het maken van duikers. Daarbij moest de aannemer ook de nieuwe straat opvoeren en de oude effenen.

Voor de doortrekking moesten volgende percelen onteigend en aangekocht worden door de gemeente:

           Kadaster    Sectie B 168  :Alfons,Emiel en Jules Vlieghe Marke:         2a54ca

                                     B 11 : Klooster Marke :                                        1a15ca

                                     B 23: Klooster Marke  :                                        5a45ca

                                     B 46 : Plaquet- Duvivier Eugène We. en                 0a45ca

                                                                         kinders Leuze.

In februari 1905  verkocht het klooster 10 populieren uit de meers ( Sectie B 23) nabij het café ‘In de Klok’  ( Akte not. Guillemyn).

Het afgeschafte gedeelte van de oude weg kwam in het bezit van de ‘Brouwerij van Stacegem’ (Sectie B 31f)-  We.Grymonprez en erfgenamen (Sectie B 35) –Constant en Louis Van Belleghem (Sectie B 36 en 40) – Plaquet-Duvivier Eugène (Sectie B 46).

De grintwerken omvatten tevens gans de Vagevuurstraat (2), over een lengte van 1600m. De breedte van de begrinting was vastgesteld op 3 m. Het College van Burgemeester en Schepenen had op 29 november 1904 al beslist de landbouwwegen 5 - 6- en 7 te begrinten (3). Gemeentesecretaris Henri Vanhoenackere (Bellegem 1847- Marke 1916) werd  als toezichter van de werken aangesteld.

De grintwerken  startten op 1 april 1905 en werden uitgevoerd door Emile Haesbrouck-Orgaer, aannemer te Harelbeke . De begrinting liep tot het kruispunt Kardinaal-, Keizer-, Kalvarie- en Watervalstraat .Op 9 maart 1907 gaf Emile Haesbrouck ook  zijn akkoord om het gedeelte vanaf begin Keizerstraat tot café ‘In de Keizer’ (4) , tegen de Torkonjestraat , te verharden (begrinten).

De heren Constant en Louis Van Belleghem werden er op gewezen dat zij een uitweg , van 3m. breed, moesten laten bestaan langs de partij Sectie B 35 tot aan de hoek ,tegen café 'In de Klok', verder naar de nieuwe straat , om de verbinding  met de voetweg langs het perceel Sectie B 36 te verzekeren. Gemakkelijk te zien op het plan: de voetweg langs het perceel Sectie B 36 is  het nu nog bestaande wegeltje dat uitkomt op de Preshoekstraat.

In 1925 bouwde aannemer Gerard Leman 4 huizen tussen de voetweg en de nieuwe straat. Zelf woonde hij in het derde huis  ( vanaf de voetweg) en startte er ook zijn zaak.

De ‘gravierweg’ (grintweg) vanaf Markeplaats tot café ‘In de Keizer’ werd plechtig ingehuldigd op 12 juli 1908 (zie strooibiljet).

(1)Het café werd gebouwd in 1882 door timmerman Gustaaf Destoop ( Kortrijk 1852-Lauwe 1892),  op grond die hij gekocht had aan Melchior Brasseur, vlaskoopman en uitbater van café ‘In d’Arke van Noë’. Door een lening aangegaan aan brouwer Henri Malfait-Bonte te Kuurne, was Destoop verplicht zijn bieren af te nemen  aan die brouwerij. Het café had aanvankelijk als opschrift ‘Sint-Joseph’.  Door een andere geldlening in 1883 aan   Jules en Clothilde De Coninck van de  ‘Brouwerij van Stacegem’  werd die brouwerij de nieuwe leverancier. Op 25 maart 1886 verkocht Gustaaf Destoop het café aan de ‘Brouwerij van Stacegem’ en  het opschrift wijzigde onmiddellijk in ‘In de Klok’. Cyriel Libeer was de eerste uitbater en tezelfdertijd slachter. Hij was de zoon van Isidoor Libeer, die toen uitbater was van café ‘In de Belle Vue’ op Markeplaats. ‘In de Klok’ was café tot in 1955. De ‘Brouwerij van Stacegem’ was ook nog eigenaar van de cafés ‘Het Paradijs’ in de Marktstraat, ‘De Sterre’ eerst in de Kloosterstraat, daarna in de Vagevuurstraat, en  ‘De Kardinaal’ op de hoek van de Kardinaal- en de Kalvariestraat.

(2) In het begin van de 19^e eeuw liep de Vagevuurstraat vanaf Markeplaats tot de Torkonjestraat. In zitting van de gemeenteraad van 1 augustus 1910, werd ter gelegenheid van de tienjaarlijkse volkstelling , bepaald dat  de Vagevuurstraat opgesplitst werd  in Vagevuurstraat (vanaf dorpsplaats tot Markebeek),  Kalvariestraat (vanaf de brug over de Markebeek tot de Watervalstraat) en Keizerstraat ( vanaf de Watervalstraat tot de Torkonjestraat). In de 17^e eeuw sprak men zelfs van de ‘straat komende van Markeplaats tot de’ Boondries’. De ‘Boondriesmolen’ bevond zich in de Watervalstraat en verdween in 1889.

(3) In zitting van de gemeenteraad van 1 augustus 1910 werden volgende benamingen vastgesteld:

-buurtweg 6 : Aalbekestraat

-buurtweg 7: a) van de Aalbekestraat tot de wijk St.Anne-Kortrijk: St.Annestraat

                        b) van de Rolleghemstraat tot de Bergstraat : Lantestraat

                        c) van de Bergstraat tot het grondgebied Aalbeke: Luingnestraat.

(4)Uitbater was Remi Derveaux (Deerlijk 1861-Marke 1949). In 1907 werd het café  , dat eigendom was van brouwer Cyriel De Brabandere ,uitgebaat door Gustaaf Vanrobaeys (Marke 1873-Aalbeke 1940) .Het was in die tijd een ‘afspanning met paardenbakken’. In 1934 kocht Michel Vanden Bogaerde (Marke 1901- Kortrijk 1973) het café. Zijn echtgenote Germaine Segaert wilde een ander opschrift. De gebroeders Germain,Urbain en Antoon Vandaele , schilders, fristen het café op. Antoon kwam op het idee van ‘In de groene weide’, uiteindelijk ‘Au Pré Vert’.

Op 6 januari 1949 kwamen hier de twee broertjes Michel (Kortrijk 1940) en Louis (Kortrijk 1942) Vanborre  om in een brand.

Foto’s:

1/ Café ‘In de Klok’ in 1955.

2/ Zicht op de Vagevuurstraat vanaf Markeplaats begin 20^e eeuw.

3/ Café ‘Au Pré Vert’ op 5 juni 1980. Het pijltje duidt de plaats van het onheil in 1949 aan.

4/ Café  ‘Au Pré Vert’ einde jaren ’30.

  V.l.n.r.:

  X  Madeleine     Marguerite Germaine   Gerard   Georges      Michel                    Michel

      Coussement  Ghiesmans   Segaert     Nuytens Ryckoort   Vandenbogaerde     Rogé

02-01-2017, 00:00 geschreven door Michel Markenaar

        DE  GEDENKPENNINGEN   VAN   F.C. MARKE

       _____________________________________

Voor wat de geschiedenis van voetbalclub F.C. Marke betreft, verwijs ik graag naar het ‘Heemkundig Kijkboek Marke’ van M. en R. Faillie 1982 blz. 153-154 en naar ‘K.F.C. Marke 1935-1995, 60 jaar voetbal te Marke’ door Philippe Vanhaezebrouck.

Er werd al gevoetbald met vallen en opstaan vanaf 1914 en ook her en der naar speelweiden gezocht.

 1935 werd beschouwd als het officiële startjaar van de club. Van dan af mocht F.C. Marke bogen op een vast terrein, eigendom van de pannenfabriek van Marke. Het veld was gelegen achter café ‘De Zon’ in de Rekkemsestraat. Zo kregen onze spelers ook de naam van ‘pannenbakkers(jongens)’. Daar werd gespeeld tot in 1940, toen bracht de tweede wereldoorlog roet in het eten.

In 1945 werd de club heropgericht en men vond een nieuw terrein aan de hoeve Dekimpe.

Maar wat ons nu aanbelangt zijn de gedenkpenningen die in 1938 en 1939 uitgedeeld werden, door de ‘directie ‘ van de pannenfabriek, aan de spelers. De toenmalige ploeg speelde in 3^e afdeling B en werd kampioen in het seizoen 1937-38 met 4 punten voorsprong op Wervik.

De trainer was toen Arthur Millecamps en het lokaal was gevestigd in café ‘In het Nieuw Kwartier’ bij Aimé Verrue.

De gedenkpenningen:

1/ De spelers van Marke, alsook van de tegenpartij , een Engels team ,kregen op 18 april 1938 , 2^e paasdag , na een voetbalmatch een eerste miniatuur pan. Marke verloor toen met 1-6. De wedstrijd tegen een  Engels team op 2e paasdag was een traditie die nog overeind bleef tot in de jaren '50.

 2/ Op paasdag ,9 april 1939 na een tornooi ,ingericht door ‘De Gazet- De Zondagsvriend’, kregen de spelers hun tweede penning uitgereikt.

3/ Op 13 maart 1938 kregen de spelers van Marke vanwege W.S. Lauwe, die toen in eerste provinciale afdeling speelde, een medaille. Het betrof een bekerwedstrijd tegen W.S. Lauwe, en gewonnen door Marke met 2-3. Het tornooi vond plaats op de Schonekeer in Lauwe, aan de hoeve Delaere.

4/ Foto van de kampioensploeg van F.C. Marke in 1938, genomen op het terrein van Rekkem. Marke won er met 0-4.

Boven: v.l.n.r.:

Aimé      Maurice   Gerard       Jerome          Marcel          Jerome     Alidor        André

Verrue   Holvoet    Dekimpe   De Mulder    De Mulder    Dutoit      Holvoet     Lemaitre

Onder : v.l.n.r.:

 Albert        Michel                 Daniel            Camiel      Marcel
 Laverge     Vandebuerie      Goegebeur    Faillie        Faillie

21-12-2016, 00:00 geschreven door Michel Markenaar

DE  PANNENFABRIEK  OF   ‘S.A. DES TUILERIES DE    MARCKE-LEZ-COURTRAI’. HET EERSTE DECENNIUM .EEN NIJVERHEID UIT ONZE GROND GEBOREN.

Een belangrijke industriële vestiging is verdwenen.  De fabricage van pannen in onze gemeente is verleden tijd. Enig overblijfsel van de bedrijfsgebouwen is niet meer te vinden .De plaatsen echter  waar klei uitgedolven werd, tussen Rekkemsestraat en Leie ,zijn nog met wat scherpzinnigheid duidelijk waar te nemen. Marke was rijk aan klei-ontginningsgebieden, ook naar het zuiden toe, waar de ‘Tuileries du Pottelberg’ actief was ( was al een ‘Société en Nom Collectif’ in 1881 en werd ‘S.A. des Tuileries Mécaniques du Pottelberg’  in 1883, gesticht door Petrus Renaux en Charles Watelet) .

De ‘Tuileries de Marcke-lez-Courtrai’  lag tegen de Leievlakte, waar  een zone met vruchtbare kleilagen uitgespreid lag. Het laatste stukje nostalgie,  de oudste ovenzaal, gelegen tegen de spoorweg, verdween in de week van 19 tot 25 oktober 2009.

De kleigronden van het Kortrijkse danken hun oorsprong aan het tertiaire tijdperk en maken deel uit van de boven-Ypresiaanse kleibank van Vlaanderen, wij zeggen de belangrijkste van België. Deze kleilaag  gekenmerkt door haar zuiverheid en regelmaat heeft  een gemiddelde bruikbare dikte van vijf meter.

De mens kende al vele eeuwen de plasticiteit van leem en klei. Uit het gemeenterapport van 1830 :” …woningen gebouwd in steen en ‘plak van aarde’ en gedekt met pannen, doch de meeste met stro”. Rond 1823 deden enkele Markse landbouwers, voor het bouwen van een schuur of ander bijgebouw, een aanvraag tot het oprichten van een veldoven in open lucht voor één seizoen. De aarde werd ter plaatse uitgedolven . Naar het einde van de 19^e eeuw toe werden verscheidene  aanvragen vastgesteld, zoals  die  van de We. François-Xavier Samain (hoeve Marc Holvoet) in 1894. De weverij De Witte-Visage vroeg in 1897 een vergunning   aan voor één seizoen ,op de noordzijde van de Marktstraat.

Sinds 1873 was de steenbakkerij van Augustin Claerhout in de zuidelijke driehoek Keizer- en Beginnestraat (Sectie B 254) actief .Constant Iserbyt (1) deed in 1897 een aanvraag voor een openluchtsteenbakkerij voor onbepaalde tijd op  percelen gelegen langs de Leie, rechtover de geplande pannenfabriek, maar baatte die al uit vóór de goedkeuring . Zijn zoon Hector, medestichter van de pannenfabriek baatte vanaf 1898 op de percelen  117b en 118b van Sectie A een openluchtsteenbakkerij uit (zie foto), die nog voor de eerste wereldoorlog verdween. Het ging hier echter om dezelfde aanvraag als die van zijn vader. In 1908 deed de pannenfabriek , die toen op zoek was naar een nieuw kleiveld, haar beklag :” Als Iserbyt zo voort doet voor stenen te bakken, zal er niet veel meer te vinden zijn en  dan zullen we elders moeten kijken voor een kleiveld…”

Uit archieven van het OCMW weten wij ook dat er kleiontginningen plaats grepen in die omgeving en op de Leieboorden vlakbij. Het stuk land ‘’t Careelstick’ behoorde toe aan de hoeve ‘Te Cockue’ , gelegen tussen de oude en de nieuwe spoorwegberm ,en betekende : het stuk land waar ‘careelbakkers’ bakstenen maakten (F. Decock).

Arthur Maertens:" Vóór 14-18 bestond er een steenoven tussen de pannenfabriek en de Leie. Mijn broer Gustaaf werkte er. Zijn chef was Petrus Goegebeur. Hij had er eens een ongeval: met zijn 'kortewagen' (bakwagen) gleed hij weg van een plank en zijn been was gebroken. Men bakte er stenen om huizen te bouwen. Er stonden ook barakken, want de meeste werklieden moesten er werken van 's morgens tot 's avonds laat en sliepen er. Ze gingen één maal per week naar huis. Het was Iserbyt van Harelbeke , die later beheerder werd in de pannenfabriek, die er baas was."

Hector Iserbyt, zou in 1923 een steenbakkerij in open lucht voor meerdere seizoenen oprichten langs de Rekkemsestraat, achter café “De Zon”, waar nu gebouwen van de firma Vandewiele gevestigd zijn ( rechtover de woning van dokter C. Vanlede). De pannenfabriek had dat perceel , de’Pottier’ genaamd, (verwijzend naar het Frans ‘potier , pottenbakker) , in juni 1909  aan de erfgenamen van Baron Paul Bethune gekocht .Na de nivellering in 1933-34 werd het terrein gereed gemaakt voor F.C. Marke, de plaatselijke voetbalclub, waarvan de spelers toen ook de ‘pannenbakkers’ werden genaamd.

Op het einde van de 19^e eeuw groeide de kleibewerking weliswaar uit tot een industrie.

Rond 1897 moest Theophiel Vanhoutteghem, getrouwd met Tersille Verspaille zijn hoeve verlaten, om plaats te maken voor de geplande pannenfabriek S.A. Tuileries de Marcke-lez-Courtrai.

Sinds 1895 bekommerde Pierre Rasson– Nys ,groothandelaar in stoffen in Moeskroen ,en  toekomstig medestichter van de pannenfabriek, zich met de uitbating van het ‘kleibekken’, dat in onze gemeente ongebruikt lag. Jaren lang gaf hij , vooraleer men tot ontginning overging,  geldmiddelen ten beste om grondsonderingen uit te voeren met het zicht op de bouw van een pannenbakkerij. Uit die boringen resulteerden de uitgestrektheid, de dikte en diepte van de verschillende grondlagen, alsook de kenmerken en de kwaliteiten van de kleisoorten.

Architect Jules Carette (2) uit Kortrijk , die de bouwwerken zou leiden, stuurde op 28 maart 1899 naar de burgemeester van Marke een aanvraag om een ‘mechanische’ pannenbakkerij op te richten in Marke op de percelen 121f , 119d, 120d en 109^e van sectie A  (zie het plan) . De dag erop  volgde de aanvraag bestemd voor de gouverneur van de provincie.

Na het onderzoek van commodo en incommodo  gaf het gemeentebestuur van Marke gunstig advies in zitting van 20 april 1899.

De nodige vergunningen werden op 19 mei 1899 door de Bestendige Deputatie van West-Vlaanderen toegekend.

 Na maandenlange onderhandelingen werd  door de vereffening in der minne van de ‘Tuilerie de Warneton’, Emile De Bruyne (3) en de twee beheerders Louis Gesquière (4) en Paul Octave Laloy vrijgegeven . Emile De Bruyne  had ervoor al stielkennis opgedaan rond het maken van mechanische dakpannen bij de ‘Tuileries du Pottelberg’ , vanwaar hij zelfs ‘vormen’ (moules) had meegebracht . Van Ernest Dumolin was hier nog geen sprake .

De gronden en  concessies noodzakelijk voor de pannenindustrie waren al door  Baron Paul Bethune uit Aalst, de grootste grondeigenaar, beloofd, en de plannen voor het oprichten van het station van Marke rechtover de geplande fabriek, waren al in de maak. Een betere ligging kon niet . Baron Paul Bethune en zijn familie  gaven blijk van welwillend vertrouwen in de nieuwe zaak en stichtten met Louis Gesquière en Paul Octave Laloy de ‘ S.A. des Tuileries de Marcke-lez-Courtrai’. De Bethune’s wensten ,voor de totale waarde van hun inbreng aan terreinen en kleiontginningen , in aandelen vergoed te worden.

DE STICHTINGSAKTE :

_________________

Op 27 februari 1899 verschenen vóór notaris Aimé Baert in Meulebeke:

Enerzijds :

1/ Baron Paul Valery Jules Bethune (Kortrijk 1830-Aalst 1901) advocaat (1853),senator (1870-1901), provincieraadslid Oost-Vlaanderen (1860-1870)en eerste vicevoorzitter van de Senaat(1892-1901),  woonachtig op het kasteel van Overham(me) in Aalst.

2/ Baron Felix Bethune (Aalst 1857-1901), advocaat en provincieraadslid Oost-Vlaanderen (1889-1900) woonachtig op het kasteel van Overham(me) in Aalst.

3/ Baron Leon Bethune( Aalst 1864- 1907), advocaat , schepen (1895-1907) en lid van de Kamer van Volksvertegenwoordigers (1898-1907) in Aalst.

4/ Baron Charles Bethune (Aalst 1868-1938), eigenaar te Brussel.

5/ Baron Louis Jean Bethune( Aalst 1872-1939), advocaat, raadslid (1907-1932),schepen (1926-1927) en volksvertegenwoordiger (1912-1919 en 1921-1932) , provincieraadslid Oost-Vlaanderen woonachtig op het kasteel van Overham(me) in Aalst.

6/ Barones Marie-Thérèse Bethune (Aalst 1875-Ukkel 1960), eigenares, echtgenote van Pierre Paul de la Croix. Vrijwilligster bij de Geallieerde Inlichtingendienst 1914-1918 en politieke gevangene 1914-1918.

7/ Pierre Paul de la Croix (Kortrijk 1853- Auray [Morbihan ]1940), hiervoor, eigenaar Brussel.

8/ Baron Gaston Bethune (Aalst 1877- Newport 1966) , onderluitenant in de militaire school, woonachtig in Ixelles. Werd later luitenant-kolonel van de artillerie.

De zes laatsten met de naam Bethune waren kinderen van Baron Paul Valery en Adelaïde Eliaert.

Anderzijds:

1/ Paul  Octave Laloy ( Tourcoing [Fr.] 1857- Frélinghien [Fr.] 1907) baksteenfabrikant Frélinghien (N-Fr.).

2/ Hector Iserbyt (Harelbeke 1860-1945), baksteenfabrikant Harelbeke.

3/ Louis Gesquière ( Waasten 1858-Roumazières[Fr.] 1943), eigenaar Waasten.

4/ Pierre Rasson-Nys (Estaimpuis 1844-Moeskroen 1925), industrieel Moeskroen.

5/ Emile De Bruyne (Nieuwkerke 1862-Kortrijk 1913) , directeur van de pannenfabriek, woonachtig in Waasten.

De maatschappij had haar zetel in Marke.

Het maatschappelijk kapitaal was vastgesteld op 500.000Fr., verdeeld over 500 aandelen van elk 1000Fr.

Er werden 56 kapitaalsaandelen en 80 gewone aandelen toegekend als tegenwaarde voor de inbreng.

De overige aandelen werden onderschreven als volgt:

Paul Octave  Laloy en de groep waarvoor hij volmacht had: 200,-

Hector Iserbyt                                                                                  75,-

Louis Gesquière                                                                               75,-

Pierre Rasson                                                                                   60,-

Emile De Bruyne                                                                              34,-

                                                                                                         -------

                                                                                                          444,-

Wat was nu de inbreng:

___________________

A/ Paul Valery Jules Bethune (5) : het terrein in volle eigendom gelegen in Marke :

     Sectie A 120d en deel van 121f en 119d: voor een oppervlakte van 1ha80a

     De maatschappij moest ook de landbouwers vergoeden voor de oogstschade    en de verbruikte mest.

B/Baronnen Paul , Felix, Leon, Charles, Louis en Gaston Bethune, Barones Mw. Marie-Thérèse Bethune en Paul de la Croix stelden als inbreng ,de vergunning , voor een periode van 30 jaar, maar hernieuwbaar voor een zelfde periode, ingeval van prorogatie van de maatschappij, om klei te trekken uit de percelen grond, meersen en bos in  Marke: sectie A 83c, 83d, 111b,62c,84c,84b, en deel van 109c, alsook uit 61, 60a,56b, 41a , in totaal voor ongeveer 6ha.

De maatschappij was ook verplicht een vergoeding te betalen aan de

eigenaars voor de geleden schade , door kleiontginning , aan de oogst, voor de mest , voor het kreupelhout dat zou vernietigd worden.

Op 27 februari 1899, dag van de stichting was de beheerraad als volgt:

Paul  Octave Laloy :                                                  voorzitter

Baron Felix Bethune                                                beheerder

Hector Iserbyt                                          afgevaardigd beheerder

Pierre Rasson -Nys                                                   beheerder

Louis Gesquière                                                        beheerder

Emile De Bruyne                      secretaris van de beheerraad en directeur-gerant

Al vanaf 1899 was de kleiwinning  begonnen en wat toen al uit de ‘kleibank’ verscheen bekrachtigde de rijkdom van het kleiveld die men zich al  bij de vroegere sonderingen  voorgesteld had.

Wat opvalt is dat de  katholieke Franse familie Laloy en haar aanverwanten  een belangrijke economische en  financiële rol speelden in de baksteen- industrie. Haar grondige ervaring zou voornamelijk ten goede komen van de nieuwkomer. De naam Laloy was  al lang verbonden met de baksteenindustrie. Daarom  even een duik nemen in die  familie.

De familie Laloy was omzeggens een hoofdrolspeler in onze Markse pannenfabriek :

________________________________________________________

De eersten, die we ontmoetten, met de naam Laloy ten zuiden van Rijsel (Camphin,Carembault,Phalempin…..) waren molenaars. Op het einde van de 17^e eeuw vestigde zich een tak in Frélinghien en in Deûlémont. In dat laatste dorp werd geïnvesteerd in een steenbakkerij.

Op het einde van de 18^e eeuw waren de Laloy’s zowel steenbakkers in Deûlémont, als in Waasten, dus langs weerszijden de Leie.

In Waasten was Roger Laloy (1811-1887) steenbakker, getrouwd met  Sophie Volbrecht .

De almanakken van Waasten van 1862 en 1882 maken melding van de steenbakkerijen Roger Laloy -Volbrecht .

Zijn broer Auguste Laloy (Deûlémont 1819- Tourcoing 1865), getrouwd met Rose Cordonnier (Haubourdin 1830- Deûlémont 1914), stichtte een mechanische wolkamfabriek in Tourcoing. Hun vader Roger Louis Joseph Laloy (Deûlémont 1785-Deûlémont 1843) getrouwd met  Adelaïde Dillies (Waasten 1791- Deûlémont 1876), was steenbakker in Waasten.

De eerstgenoemde Roger (+1887)  had geen kinderen en  Paul Octave Laloy (Tourcoing 1857-Frélinghien 1907) , zoon van Auguste was als zijn opvolger voorbestemd. Paul Octave trouwde met Marie Marguerite Charvet (Rijsel 1858 –Menen 1928).

Marie Marguerite Charvet, was een dochter van Victor Paul (Rijsel 1818-Armentières 1897) , en Adèle Colombier (Rijsel 1824 – Armentières 1896) eigenaar van een vlasspinnerij.

Paul Octave leerde klaarblijkelijk zijn vak  aan zijn oom Roger, want na diens dood in 1887, stichtte hij in Deûlémont aan de sluizen, op een domein van 19ha, aangekocht aan de familie d’Hespel, de steenbakkerij Saint-Thomas. Het ging hier niet om een Vlaamse veldsteenbakkerij in open lucht, maar om een steenbakkerij met Hoffmann-ovens (ringovens) , waar façade- en vloerstenen geproduceerd werden.

Roger Albert  Laloy (Tourcoing 1851- Parijs 1909)  getrouwd met  Clémence Moreau (°Douai 1855) , broer van Paul Octave en tevens oudste zoon van Auguste ,was suikerfabrikant.

Eind 19^e ,begin 20^e eeuw, richtte Paul Octave ook samen met Alfred Delecourt de kalksteenbakkerij van Rosendael, terzelfdertijd dat hij zijn steenbakkerij van Deûlémont verkocht aan Alphonse Delecourt , broer van Alfred . Op hetzelfde moment stichtte  hij ook met ‘Belgen’ de ‘Tuileries de Marcke-lez-Courtrai’ (1899).

De kalksteenbakkerij van Rosendael stopte alle activiteit in 1937.

Alphonse Delecourt bezat verscheidene steenbakkerijen in de regio Rijsel, onder andere die van de ‘Briques de La Madeleine’. In 1904 was hij  ook een van de  aandeelhouders  van de pannenfabriek van Marke.

Louis Gesquière, beheerder in Marke had een dochter Marie-Louise, die trouwde met Jean Delecourt, zoon van Alphonse.

Guy Laloy ( Boulogne-sur-Mer 1923- Moeskroen 2016),de zoon van Paul  Louis Laloy (Frélinghien 1890- Boulogne sur Mer 1981) en Geneviève Piat ( Roubaix 1894-1970), was getrouwd met Henriette Dansette ( Rijsel 1923 – Kortrijk 2005) en zou de laatste met de naam Laloy  zijn, die verbonden was aan de Markse pannenfabriek .Paul Louis en zijn jongste broer Louis (Frélinghien 1894-Villevêque 1949) waren de enige zonen uit het gezin van Paul Octave – Charvet , die een positie van betekenis  zouden betrekken in de pannenfabriek. Guy Laloy  zou zijn  mandaat van beheerder-directeur  verlengen , na de fusie in 1968, bij de N.V. Ostyn-Marke en bij Terca.   Régis en Didier , zoons van Guy Laloy maakten ook deel uit van de directie.

De beheerraad toen:

Jozef Ostyn: voorzitter

Guy Laloy : beheerder-directeur

Godfried Ostyn: beheerder

John Tack: beheerder ingenieur.

Guy Laloy bewoonde vanaf 1947  de directeurswoning. Hij was van 1977 tot 1993 Ereconsul van Frankrijk in Kortrijk.

[Genealogische gegevens werden mij verstrekt door de heer B. Baudoux, een zoon van André Baudoux en Cécile Boutry, dochter van Joseph Boutry (1885-1945) en Marie-Rose Laloy (1886-1966). Marie-Rose Laloy was een   dochter van Paul Octave (1857-1907) en Marie Marguerite Charvet.

De heer Baudoux wist ook te vertellen dat een verbitterde Guy Laloy, die toen in een rusthuis in Moeskroen (‘Orchidées’) vertoefde, niet veel wenste te zeggen over de pannenfabriek van Marke.

Een andere dochter van Paul Octave ,Marguerite Laloy (1898-1968) was getrouwd met Edouard Boutry (1885-1945), een kozijn van Joseph. Joseph en Edouard  hadden een katoenspinnerij in Rijsel.]

Ik neem eens de aandeelhouders anno 1909 onder de loep:

Claude Charvet – Hector Iserbyt –Pierre Rasson –Louis Gesquière – Paul de la Croix – Albert Baert (Pittem 1850-Kortrijk 1926) – Jules Vandermeersch(Wervik) – Benoit Van Trappen (Gent 1861- 1949) – Clémence Moreau (Houplines) – Roger Laloy (Student Frélinghien) – Marie Marguerite Charvet – Paul Emile Theetten(Armentières 1852-1936) – Max Verley (Armentières),nakomeling Charvet – Marie de la Croix (Brussel) – Baron Gaston Bethune – Charles Dhaene ( Comines Fr.) – Emile De Bruyne  (Sterreberg) – René Schoot (familielid van Pierre Rasson) – Jean Delecourt (La Madeleine-lez-Lille).

Op de westzijde achter het ‘aardemagazijn’ of de kleizaal (‘aardekot’ of ‘magasin de terre’ ook ‘salle de pourissage’), die 15.000m3 grondstoffen kon bevatten , bevond zich een rijkvolle concessie. Het was het eerste kleiveld .

De meeste kleivelden eigendom of geëxploiteerd door de Markse pannenfabriek waren vanaf de beginjaren  gelegen in het noorden en het noordwesten van Marke en op het grondgebied van Lauwe , op de zuidelijke flank van de Dronckaertstraat, vanaf de grens van Marke  tot  de Aalbeeksesteenweg  (voornamelijk aankopen in 1908, 1909, 1910,1913). In 1915 werd zelfs door de pannenfabriek ,op eigen kosten, een viaduct gebouwd onder de Preshoekstraat (Lauwe), om doorgang te laten aan de locomotief met de  kleiladingen. Een overblijfsel is nog te zien achter de huizen in de Dronckaertstraat.

Bij de verdeling op 20 juli 1901 van de erfenis van  Paul Bethune, werden  door de erfgenamen 24 percelen onverdeeld  gelaten. Hiervan werden vóór 1910  12 percelen verkocht aan de pannenfabriek ( akten van 10 juli 1901 – 7 december 1903 en 13 mei 1905)  . Ze omvatten alle percelen grenzend aan de zuidkant van de spoorweg, vanaf de pannenfabriek tot de Pontestraat. Men wilde met die immense kleivelden de productie verdubbelen en zelfs verdriedubbelen. Te dien einde werd in 1903 een uitgifte van 200 nieuwe kapitaalsaandelen ( à 1500 het stuk) uitgeschreven.

Voor het uitgraven van gronden als huurder werd een overeenkomst getekend met de eigenaar: “…voor het aanvangen der uitgraving zal de teeltgrond op een dikte van 35cm. weggenomen worden en afzonderlijk bewaard op een niet voorziene exploitatie zone . De diepte van de uitgraving wordt niet bepaald, maar zal zodanig geschieden dat de nivellering  der uitgegraven gronden een goede afloop der wateren verzekert. Het recht tot uitgraven wordt verleend mits de betaling van… Fr.”

Voor wat de Markse pannenfabriek  betreft waren de meeste percelen, die gehuurd werden, achteraf eigendom.

In 1900 telde de pannenfabriek 80 tewerkgestelde personen, in 1920 een 280.

Arthur Maertens (1897-1982) : “DE KOEKEBERG: deze berg begon aan het ‘aardekot’ van de Markse Pannenfabriek al langs de spoorweg tot aan het wachthuisje (‘gardehuisje’) om  naar de Co te gaan. Op sommige plaatsen was de heuvel wel 10m hoog .Het was uitgraven met een spade en het was praktisch al kleiaarde. De pannenfabriek van Marke had de grond vanaf de pannenfabriek tot aan de pannenfabriek van Lauwe ( ‘Tuileries du Lauwberg’ ) gekocht. Dat was hun werkterrein. De beste klei ging naar de pannenfabriek voor het vervaardigen van pannen, de slechte of minder goede klei werd gebruikt om stenen te bakken. Dus gans die heuvel werd geëffend. De pannenfabriek heeft dan een ‘railroute’ gelegd tot aan haar kleiputten. Alle klei werd dan met de spade op de wagons gegooid.

Er werd klei gehaald eerst rond de pannenfabriek. De eerste bazen waren Laloy, de la Croix en Iserbyt. Er werd een ‘route’ (spoorlijn) gelegd tot de pannenfabriek van Lauwe ongeveer, dan heeft men daar begonnen met klei te trekken, zoals aan de ‘Lauwbus’ (Lauwberg) in die tijd.”

In de 17e en 18e sprak men nog van de 'Cockuutsbergh' ten westen van de Keiweg. In de 19e eeuw na de aanleg van spoorweg in 1842, werd het tracé verlegd en dan werd een gedeelte van het oude tracé 'Koekeberg' genoemd.

Tijdens de bouwwerken gaf Paul Octave Laloy gedurende 1 jaar gratis zijn persoonlijke hoofd-boekhouder Jean Baillez ter beschikking. Een kost gespaard!

De werktuigen en de stoommachines functioneerden optimaal dank zij de ingenieuze kennis van Polydoor Benoot (6), die hiervoor op de eerste algemene beheerraad van 28 februari 1900, beloond werd met een premie van 5000Fr.

De eerste  bouwwerken werden voltooid  in maart –april- mei 1900. De aannemers van dienst waren Emile  Vandeghen , uit Moeskroen en Maertens. De bakstenen werden uiteraard  geleverd door Alponse Delecourt & Zoon, uit Deûlémont.

Dat de ‘Tuileries de Marcke-lez-Courtrai’ met het modernste machinepark  uitgerust was blijkt uit het boek  “Monographies  industrielles  - Industries Céramiques” van uitgeverij J. Lebègue & Cie uit 1907, waarin 4 kenmerkende foto’s van de pannenfabriek, als toonbeeld gepubliceerd werden. De installatie en het materieel waren uniek en men verheugde zich over de topografische ligging . In een oogwenk bereikte men de eerste plaats in de pannenindustrie in België.

In 1901 werd door de Belgische Spoorwegen , op vraag van de pannenfabriek, een viaduct onder de spoorweg gebouwd. De viaduct gaf uit in de ‘oude kant’(oudste droogloods tegen de spoorweg) , waaruit een smalspoor verbinding maakte met een loskaai voor schepen aan de Leie. Het perceel met het smalspoor  was vroeger bos en lag links naast de openluchtsteenbakkerij van Iserbyt. Lang waren er restanten van het ‘Leiebusselke’(Leiebos) zichtbaar. Het vervoer met 'berlientjes' (wagonnetjes) vanuit de 'oude kant' naar de Leie liep niet van een leien dakje en algauw werd  overgeschakeld naar de voerman. Het waren voornamelijk Petrus Casteleyn (verongelukt in 1911) en  Victor Blomme , die de taak op zich namen. Met paard en kar – geen gemakkelijke onderneming – voerde de lading bergafwaarts langs de Leieweg tot aan café ‘Cis’ (soms ‘Cies’ geschreven). Dan moest men, om het gevaarte af te remmen ,letterlijk stokken in de wielen steken. De pannenbestellingen voor Noord-Frankrijk gebeurden meestal per schip.

Die gang van zaken was ook niet zonder hinderpalen, want tijdens het rootseizoen was veel bedrijvigheid aan de Leieroterij Verspaille (aan café ‘Cis’) en konden  schepen amper ankeren langs de Leieboord. Vanaf april wemelde het gedurende de hele zomer  van vlashekkens (‘rootbakken’) in de Leie . Tijdens de winter werd het vlas gezwingeld. Tot 1932 lagen hier ‘hekkens’ in de Leie. Van dan af werden nu en dan weer pannen geladen op het schip. Maar het gros van de ladingen gebeurde met de spoorweg, want sinds januari 1900 was het goederenstation in de nabijheid van de fabriek toegankelijk. Bewijs hiervan zijn de honderden  bestellingen van pannen op gele briefkaarten in mijn bezit.

In 1900 al werd een eerste spoorverbinding gelegd naar het goederenstation (7).

In 1901-02 besliste men bij te bouwen, want men kon de aanvragen van pannen niet meer aan. De werken vingen aan in augustus 1901 en waren in mei 1902 klaar.

In 1902 was men al in het bezit van 16ha  bouwgrond en kleivelden.

Richard Holvoet (Zwevegem 1922- Kortrijk 2001) : “Café “De Conciergerie” werd gezet in 1900, terzelfdertijd als de Markse pannenfabriek. De eerste bewoners waren Camille Beeusaert- Elisa Ozé. Het was ook café vanaf 1900. Ze waren tevens de eerste uitbaters. Men noemde Camille Beeusaert de ‘Mol’, doordat hij vroeger op logement was bij Elodie Mols op de Pottelberg in café ‘In de Schorsemolen’ (gelegen op de hoek van de Engelse Wandeling en de Pottelberg). Elodie Mols verhuurde er kamers. Marie Beeusaert, de dochter van Camille noemde men ook ‘Marie van Moljes’.

Toen Camille in de “Conciergerie” woonde was hij meestergast op de koer (‘koerbaas’) in de Markse pannenfabriek. Camille was conciërge van 1900 tot in 1908; dan werd hij meestergast in de pannenfabriek Sterreberg in Aalbeke en werd er ook conciërge tot in 1915. Camille was meegegaan met directeur De Bruyne Emile, toen die de pannenfabriek van de Sterreberg stichtte samen met Ernest Dumolin. Het gezin Beeusaert-Ozé  kwam van 1915 tot 1919 café ‘Burgerswelzijn’ uitbaten in de Rekkemsestraat in Marke. Het was door toedoen van dochter Marie dat het uithangbord ‘’t Zwijntje’ veranderde in ‘Burgerswelzijn’.”

Georges Declercq (Bissegem 1905- Heule 1986) was getrouwd met een zuster van mijn vader en werkte als 14-jarige in de pannenfabriek: “ …er waren een zeker aantal van Bissegem werkzaam in de pannenfabriek van Marke. Ze kwamen in 1919 te voet langs de trakelweg en werden overgezet aan café ‘Cis met een houten overzetvlot, bediend door ‘Romanie van de Cis’ (Romanie Naert) ( tijdens de oorlog 14-18 lag er een brug, gelegd door de Duitsers, die ze lieten springen in 1918). Café ‘Cis’ was toen uitgebaat door Remi Decock en Romanie .Een abonnement voor 1 week kostte toen 1Fr., zaterdag inbegrepen. Langs de kant van Bissegem was een bel, men trok aan de bel en Romanie wist dat er reizigers waren.”

De directeur van de pannenfabriek was toen Jozef Neirynck, maar de opperbaas was Yserbyt van Harelbeke.”. Joseph Neirynck (Lendelede 1882 – Marke 1943) werd aangenomen op 29 januari 1910 , betrok het huis naast Arthur Maenhout in de Michel Van de Wielestraat en daarna de directeurswoning voor Guy Laloy.

Jules Decock uit de Keiweg (Marke 1910-1997): “Ik ben geboren in café “Den Ondank” in de Aardweg . Mijn vader was Remi en mijn moeder Romanie Naert, ‘Romanie van de Cis’ genaamd. In 1911 gingen ze café ‘De Cis’ uitbaten tot in 1926. In 14-18 lag daar een houten brug, gebouwd door de Duitsers, die ze in 1918 lieten springen. Mijn moeder deed er de overzet na de oorlog ,eerst met een houten overzetvlot, daarna kreeg zij een ijzeren schip van een schipper, om over te zetten. De overzet deed ze elk om beurt met Leonie Kesteloot ( de dochter van Petrus Kesteloot, de eerste eigenaar- uitbater van café ‘Cis’). Ze zetten vooral arbeiders over die naar Frankrijk en ook naar de pannenfabriek moesten gaan werken. Ze zou de overzet doen vanaf 1918 tot 1926.”

In 1980 had ik een interview met Arthur Maertens, die vanaf 1910 tot 1928 in de pannenfabriek werkte, vooral interessant  voor de gebruikte termen in die tijd . Het aantal arbeiders en de zware handenarbeid van sommigen waren kenmerkend :

“De wagonnetjes (berlientjes) kwamen toe met de klei, met het smalspoor (Decauville) tot aan de ‘rampe’ (hellend vlak). Op de ‘rampe’ aangekomen liet men de wagonnetjes kantelen en de klei viel in het aardekot (‘salle de pourrissage’ voor het rottingsproces). De klei bleef daar enkele weken liggen om te kunnen teren, en omdat het water zou zakken, kapte men de hoop open en men gooide er zavel (zand) en poer op [de poer  die men  in het aardekot op de klei gooide werd bekomen als volgt: van de slechte klei maakte men stenen. De stenen werden dan geplet en tot poeder gemalen door de ‘pletmolen’. Het was een molen die ronddraaide met ijzeren bollen eraan, die de stenen pletten. Men gebruikte ook slecht gebakken pannen, die men ook plette. Daar gaf men hier zelfs de voorkeur aan]. Daarna werd het door een man of drie opgeschept op bakwagens en werd het weggevoerd naar de ‘toile’ (de transportriem) voor bestemming de ‘beer’ ( de mengmachine of ‘malaxeur’). In de ‘beer’ werd de klei in schellen gesneden door twee schijven bijna tegen mekaar gedrukt. Na de ‘beer’ werd de klei weer naar de ‘toile’ gebracht. Van daar ging de klei naar de ‘balançoirs’, waar de klei uitkwam in bollen. Van daar viel het weer op de ‘toile’. Daarna ging het naar de ‘cylinder’(strengpers). In de kop van de ‘cylinder’ zat een speciaal tuig dat de klei deed uitkomen in ‘galetten’( dit is in de vorm van een pan). Achter de ‘cylinder’ stond een man met een kar. Hij legde de ‘galetten’ in pakken van 24 , die naar de ‘presse’(stempelpers) gingen. Er stonden zo een twaalftal ‘pressen’ (persen). De pannen kwamen vers van de ‘presse’ (pers) toe aan de ‘toile’. De ‘toileloper’ schoot de pannen naar de ‘middenloper’, deze schoot ze naar de ‘aangever’ en deze op zijn beurt naar de ‘steker’, die ze in de rekken stak. De ‘galetten’ werden eerst ingewreven met olie door de ‘smouters’ en dan werden ze in de ‘moule’ (vorm) gestoken. De ‘smouters’ hadden een pot olie waarmee zij de kanten van de pannen inwreven.  En pas achterna werden ze geprest in de vorm van een pan. Er zat een man op een stoel en die legde de pannen die uit de ‘presse’ kwamen één voor één op een plank. De ‘scheerder’ scheerde de pannen en legde ze terug op de plank voor de ‘drogerij’. Het scheren bestond uit de kanten af te scheren en gladdig te maken. In de drogerij (natuurdrogerij) zorgde de droger ervoor dat de venstertjes open stonden , zodanig dat de pannen konden drogen. Na het drogen werden ze na ongeveer 1 maand uit de drogerij gehaald en werden ze naar de ‘kruine’ gebracht.

In de ‘kruine’ , die juist boven de ovens was werden de pannen die reeds tamelijk hard waren, gehangen aan latten voorzien van  een nagel, om het drogen nog te vervolledigen (een echte droogoven) en na twee à vier dagen werden ze dan op de ‘toile’ gelegd en vandaar werden ze door de ‘bakkers’ in de oven, ringoven type Hofmann, geschoten om te bakken. Op de ‘kruine’ boven de ovens is het zeer warm en daar kwamen de pannen aan hun verharding toe. Nadat ze uit de ovens werden gehaald liet men ze een beetje afkoelen en daarna werden ze ‘getrilleerd’ en in de rekken gelegd ( de slechte werden er uit gehaald. De pannen die nog niet goed gebakken waren werden terug in de ovens gelegd).

Aan de ‘presse’ stonden: 4 pannenmakers – 3 ‘scheerders’- 2 ‘smouters’ – 1 ‘moulekuiser’- 1 ‘plankenraper’ (planken op de onderste ‘toile’) en 1 ‘kuiser’. Er stonden zo 24 pannen op een hoop, boven mekaar. Voor al die opgegeven werken is in 1980 maar één man meer nodig.

De pannenfabriek van Marke had een ‘pannenmolen’( stempelpers met horizontaal draaiende tafel) van 13 ‘moules’(mallen) en die van de Pottelberg had er 21. Er werkten toen vele mannen van de Marionetten, van Bissegem, van Kortrijk en natuurlijk van Marke.

Daarna belandden de pannen op de ‘koer’ en werden geladen op camions of wagons. Er werden ook pannen geladen aan de Leie op schepen. ”

De eerste oven startte alle activiteit op 1 juni 1900 . De eerste pannen werden op 20 juni 1900 uit de oven gehaald :  specialiteit ,de 'Franse pan' (sluitpan 'Système Le Forest’) 21 op de m² , vorsten, haakpan, platte pan ...De dakpannen van Marke leken op eerste zicht aan die van de Pottelberg, doch waren een beetje groter. Er waren 21 dakpannen van Marke nodig om 1 vierkante meter te dekken, terwijl er met de Pottelberg-pan 22 nodig waren.

De oven was nog niet  heel heet als de firma Dubois d’Enghien Frères de pannenfabriek vervolgde voor de namaak van de oven. De firma beweerde hiervan het brevet te bezitten en eiste een som van 300.000Fr. Baron Felix Bethune, Paul Octave Laloy en Emile De Bruyne belastten zich met de voorbereiding van de verdediging. Victor  Begerem , advocaat bij het hof van beroep van Gent ( van 1875 tot 1934) nam het op voor de pannenfabriek. Er werd slechts in 1908 over het pleit beslecht, het brevet van de schuldeiser werd nietig verklaard en er moest integendeel  2000Fr. schadeloosstelling  aan onze pannenfabriek worden betaald.

De kolen voor de ovens werden voornamelijk per spoor besteld bij de ‘Compagnie des mines de Bruay’  (Fr.) en in mindere mate bij de ‘Charbonnage d’ Hornu-Wasmes’. De kolen voor de machines kwamen van de ‘Compagnie de Dourges’ (Fr.).

Door de verhoging van de productie moest uitgekeken worden naar een derde nieuwe ‘breekmolen’ om holle stenen , gemaakt uit minderwaardige klei , te pletten. Polydore Benoot was de leverancier voor 2700Fr.

Vanaf  1905 werd ook zavel getrokken op de Markebeke, dat heeft sporen nagelaten. Maar 1908 was dan ook het laatste jaar, want de ‘carrière’ was uitgeput.

Na  het overlijden van stichter Paul Octave Laloy op 27 februari 1907, werd zijn schoonbroer Claude Charvet (Armentières 1854-1942) voorzitter. Claude en zijn broer Maurice richtten in 1897 een vlas- en wolspinnerij op ,ook ‘Cotonnière d’Armentières’ genaamd.

 In juli 1907 verlieten grondwerkers ‘Marke’ om voor een hoger salaris te gaan werken op ‘Pottelberg’. Marke zag  zich verplicht de lonen te verhogen (Constant Nevejan aan Claude Charvet  ,9 juli 1907) …en  niet wachten tot ze het vroegen! Constant Nevejan (Torhout 1870-Marke 1908) werd aangenomen als bediende-boekhouder in maart 1900. Hij kwam van het Sas van Gent en ging wonen in de Markekerkstraat 21, rechtover de broederschool.

Ernest Dumolin (1882-1974) (8)  werd op 6 november 1900, door Emile De Bruyne aanvaard als bediende  (‘ commis aux écritures’) in de pannenfabriek van Marke en moest vooral de vertegenwoordigers opvolgen en de verzendingen in de gaten houden. Vanaf 1906 werd hij op eigen aanvraag vertegenwoordiger. Emile De Bruyne werd na veel heisa ontslagen en afgezet op 18 april 1907, nadat hij  de pannenfabriek had gedagvaard. Het proces werd steeds op de lange baan geschoven en duurde tot  in oktober 1912. Dumolin  nam in juni 1907 zelf ontslag en dagvaardde ook in 1908  de pannenfabriek, die sterk vermoedde dat het om een complot ging ….voor beiden een kwestie van commissielonen. Er zou een  diep en gedetailleerd onderzoek volgen ( meer hierover in een ander artikel).

In een brief van 3 augustus 1907 van C. Nevejan aan Cl. Charvet werd melding gemaakt :” Une tuilerie dont les promoteurs sont De Bruyne et Dumolin va s’ériger  à Aalbeke, à proximité de la gare.”

Kwaadwillig  gedoe vanwege de concurrentie, die niets anders deed dan de Markse producten  afbreken: “..agissements malveillants de la concurrence, qui ne fait que dénigrer nos produits. Je commence à me douter si Dumolin ne joue pas un rôle dans toute cette affaire.”( C. Nevejan aan Paul de la Croix , 28 augustus 1907).

In juni 1907 bleek uit een brief van C. Nevejan gericht aan CL. Charvet dat men, gezien de verhoogde productie, moeilijk de provisie poeder (‘poer’) van slecht gebakken pannen kon aanvullen. Men was verplicht nu droog zand te gebruiken, niettegenstaande poeder  van afval van pannen beter ware geweest.

C. Nevejan had vernomen dat een dochter van De Bruyne gesolliciteerd had als telefoniste in Kortrijk. Als dat zo was zou ze alle gesprekken met de klanten kunnen aanhoren en overbrengen aan haar vader. Alles moest in het werk gesteld worden om dat tegen te gaan ( C. Nevejan aan Paul de la Croix , 17 augustus 1907) .

Emile De Bruyne stichtte op 26 september 1907, samen met Ernest Dumolin, de ‘S.A. Tuileries du Sterreberg’, het resultaat van een listig maneuver.

Op 1 september 1907 werd Constant Nevejan , oorspronkelijk boekhouder,  zoon van een arts en familie aan Albert Baert , tot directeur-gerant benoemd in vervanging van De Bruyne.

Hij zou  amper één jaar aanblijven,  want hij overleed in Marke op 1 november 1908. Zijn opvolger Toby Dandois (Farciennes 1867 –Marke 1933) kwam uit Brussel en zou hem opvolgen en de directeurswoning betrekken.

In een brief van 16 april 1908 drong C.  Nevejan opnieuw aan, vooral om  concurrentiële redens,  om een verhoging van de lonen, vooral voor het personeel ,dat recht had van klagen, want men vreesde voor staking : “Eén centiem meer voor de grondwerkers (0,25Fr.per uur), bakkers 3Fr. per dag, de andere werklieden van de ‘warmtekamer’ in proportie van hun gedrag en rapheid. Kan niet voor ieder gelijk, volgens verdienste. De werklieden van het aardemagazijn, de persen en de drogerijen hebben niet te klagen. Ze hebben voordelen op de anderen.”

‘Sterreberg’ zou starten op Marke-kermis, maar moest  het uitstellen want een deel van een oven was ineengestort! ( C. Nevejan aan Cl. Charvet , 31 augustus 1908) .

‘Sterreberg’ startte op 17 september 1908 : “Vijf werklieden verlaten Marke voor ‘Sterreberg’ die vandaag start. Het zou te verwonderen zijn dat er geen anderen volgen. Wij zorgen onmiddellijk voor vervanging.”

De beheerders van Marke hadden Polydore Benoot gesmeekt om geen werken uit te voeren voor ‘Sterreberg’. De gewiekste Benoot was akkoord doch wenste de winst (12.000Fr.) te krijgen , die hij zou verdienen, indien hij het toch uitvoerde ( C. Nevejan aan Cl. Charvet, 13 november 1907). Men had het voorgevoel, hem kennende, dat hij hierbij zijn vormmodellen zou verhuren en zo zonder moeite (‘sans coup périr’) op twee punten geld zou verdienen. Benoot sloeg de smeekbede in de wind!

In november 1907 liep het gerucht dat Declerck ( schoonzoon van Petrus Renaux, stichter van ‘Pottelberg’) zijn gieterij aan de Staat  had  verkocht en een nieuwe pannenfabriek wilde bouwen. Het betrof hier de nieuwe fabriek van Pottelberg opgericht in 1910.

Petrus Renaux had in juli 1908 een vraag gericht aan burgemeester Baron Emmanuel de Bethune  (+ 1909) in verband met het leggen van Decauville-sporen (smalspoor) in Marke. In oktober 1910 vroeg hij aan burgemeester Baron François de Bethune of een deel van het aardemagazijn op het grondgebied Marke mocht gebouwd worden (brieven 4 juli 1908 en 6 oktober 1910). Zo gebeurde het ook.

Van in het begin kregen de aandeelhouders-handelaars elk een ‘operatiegebied’ of sector voor de pannenverkoop. Dat was niet de ideale gang van zaken ,want gelet op het commissiesysteem , was het verkoops-monopolie algauw  in handen van enkelen. Daarom besloot de beheerraad  4 vertegenwoordigers te zoeken voor gans het land. In 1908 werd een vertegenwoordiger gezocht voor de regio Brussel, waar nog niet veel te verdienen viel, want daar kende men blijkbaar slechts de concurrerende Hollandse pan. Door de nieuwe concurrentie was men van plan de prijzen te verlagen en zo de Hollandse pan verdringen ( C. Nevejan aan  Cl. Charvet , 28 september 1908 ) . De strijd was hard en Marke had niet genoeg aan 4 vertegenwoordigers, want ‘Sterreberg’ had er in 1909 al 5 , met “ Dumolin die overal zat” en ‘Pottelberg’ had er al 7 en wilde er nog bij (brief  van vertegenwoordiger René Schoot aan Cl. Charvet ,12 oktober 1909). Eind 1908 waren ook geruchten dat een nieuwe pannenfabriek het licht zou zien in Lauwe , de terreinen waren al aangekocht . Het ging hier om de firma ‘Van Enis et Allaert’, gesticht op 12 januari 1909, de latere ‘Tuileries  du Lauwberg’ ( gesticht in 1924).

Opmerkelijk was  dat in 1911 zelfs Paul Kervyn de Meerendré (1882-1935) een edelman uit Brussel als vertegenwoordiger in Marke op proef werd aangesteld.

Op 15 mei 1908 werden sonderingen gedaan  in Marke en Lauwe op  grond van burggraaf de Nieulant  et de Pottelsberghe (9) ( H. Iserbyt aan de burggraaf, 1 mei 1908)) . In Marke waren de hoeve ‘Ter Tollenaers’ en  , in de Preshoekstraat in Lauwe,de hoeve ‘Wyseur’  zijn eigendom. In Marke ging het om de percelen rechtover de hoeve Dendoncker , langs de zuidkant van de Rekkemsestraat tot de grens met Lauwe  .  Het  bedoelde perceel in Lauwe ,lag langs de Dronckaertstraat (verlengsel van de Rekkemsetraat) . Ook werd de goedkeuring  gevraagd voor het leggen van een smalspoor van 1000m. lang , waarvan 300m. in Lauwe ( C. Nevejan aan gemeentebestuur Lauwe, 5 augustus 1908) . Op 8 oktober 1908 wenste C. Nevejan  die laatste autorisatie nietig te verklaren, want het smalspoor zou gelegd worden op Lauws grondgebied, niet langs de openbare weg , maar  door de velden  . De burggraaf wenste een duidelijk plan van de percelen waar de pannenfabriek  zand  (zavel) zou willen ontginnen en ook van het tracé van het geplande smalspoor.

 De pachters Henri Vanderheeren in Marke en Wyseur in  Lauwe moesten immers schriftelijk hun akkoord laten geworden aan de eigenaar. ( notaris Arthur Guillemyn aan  H. Iserbyt 29 oktober 1908 ). Het definitief akkoord kwam er pas in januari 1910.

In mei  1908 werd ook beslist een locomotief met stoom, nieuwe ‘berlientjes’ en stalen smalsporen te kopen bij de Fa. Koppel  (Duitsland) of de Fa.Decauville, vertegenwoordigd door Bazin uit Rijsel.  De beheerraad koos voor Decauville, omdat ze een betere ‘service’ had. Het smalspoor was bestemd voor de Rekkemsestraat langs de pachtgronden van de landbouwers Henri Vanderheeren in Marke en  Wyseur in Lauwe. De grondwerkers startten de voorbereidingen voor het leggen van het smalspoor in oktober 1908.

De aankoop aan Bazin , die hier zelfs ter plekke kwam, vond plaats in februari 1909, prijs 24.500Fr.

Op 23 juni 1909 begon men klei te delven op de ‘Lauwberg’ en werd voor het eerst de locomotief ingezet.

Het vervoer van de klei naar het aardemagazijn met de ‘berlientjes’ gebeurde aanvankelijk  door paarden en zelfs door mannenkracht. De eerste ontginningsvelden lagen gelukkig naast de fabriek zelf.

In mei 1910 werd een aanvraag ingediend bij ons gemeentebestuur om een smalspoor te mogen leggen in de ‘Keiweg’ vanaf de ‘Koekeberg’, tot de Rekkemsestraat met  autorisatie de straat te mogen dwarsen. Het smalspoor moest verbinding maken met het tracé in de Rekkemsestraat. Maar vooreerst werd ook gevraagd om de ‘Keiweg’ , die in een boog lag , recht te trekken.

 ‘Pottelberg’ trachtte  ook Malfeson, een van de beste vertegenwoordigers van Marke aan de haak te slaan. De strijd was hard!

In november 1908 werd Arthur Maenhout, toen onderofficier bij het  1^e  Artillerie Regiment  te Gent, benoemd tot hulp op proef bij Aloïs Vandewiele, de chef-fabricatie.

Het jaar 1908 was een jaar van zoektochten naar nieuwe kleivelden in Lauwe. Enkele oude eigenaars wilden niet verkopen of verhuren ( C. Nevejan aan  Cl. Charvet 19 juni).

De ‘Tuileries de Marcke-lez-Courtrai’ had ook een stand, met een assortiment pannen, op de wereldtentoonstelling in Brussel (van 23 april tot 1 november 1910). Ernest Acker (1852-1912) was toen de hoofdarchitect en ontwierp het Belgisch Paviljoen.

In vele gevallen  gaf de concurrentie 35% korting. Door die verlaging van de verkoopprijs waren de winsten natuurlijk lager . Maar gelukkig had Marke immense réserves en haar producten waren van uitstekende kwaliteit (brief  op 22 maart 1910 van T. Dandois  aan administrateur Jules Vandermeersch i.v.m. de uitbreiding van de Beroepsschool in Roeselare onder econoom De Wispelaere). Marke was bereid om  40% korting toe te staan.

Op 26 augustus 1911 werd  een aanvraag ingediend om een tweede spoorverbinding te leggen naar het goederenstation , vertrekkende langs de zuidkant  van de tweede vleugel.

Aannemer Charles-Louis Lannoo (Heule 1854-Marke 1929) & Zonen uit Marke kreeg  in  1911  de opdracht om een derde vleugel bij te bouwen. De autorisatie door de bestendige deputatie van West-Vlaanderen kwam er op 18 november .In april 1912 waren de werken beëindigd . De bakstenen voor de bouw van die vleugel  kwamen eveneens van de steenbakkerij  Alphonse Delecourt & Zoon uit Deûlémont.

In 1911 werd gevraagd toe te treden tot een nieuwe creatie , namelijk een syndicaat van de pannenfabrieken van het Kortrijkse. Doch door haar vooraanstaande situatie tegenover de concurrenten wilde de Markse pannenfabriek zich afzijdig houden :” we zullen alléén kunnen vechten….”.

De beheerraad in 1911:

Joseph Nève , advocaat bij het Hof van Beroep Gent , voorzitter.

Hector Iserbyt ,afgevaardigd beheerder.

Pierre Rasson-Nys

Louis Gesquière

Paul de la Croix

Benoit Van Trappen Gent (1861- Gent 1949).

Bij de prorogatie van de maatschappij in 1930 bezat de pannenfabriek al  18 ha 13a 45ca in Marke en 13 ha 63 a 1ca in Lauwe. Toen werkten er al 300 arbeiders. 

In 1968 fusioneerde  de pannenfabriek van Marke met de Steenbakkerij Ostyn-D’Haene , baksteenfabrikant uit Rumbeke, om samen de N.V. Ostyn-Marke te vormen. De pannen waren verleden tijd en de fabriek werd N.V. Ostyn. Nu stond hier op het einde van de jaren’70 een ultramoderne steenbakkerij.  Ostyn  verkocht de steenbakkerij aan de Terca-groep. In 1981 werd ‘Steenbakkerij Marke N.V.’ gesticht. In 1983 ontstond Koramic-Terca uit het samenwerkingsakkoord tussen steenbakkersgroep Van Biervliet (Terca) en groep Koramic (het vroeger Kortrijks Dakpannenkantoor). In 1986 werd de controle verworven over de Steenbakkerij Marke N.V. Op het einde van 1997 viel de steenbakkerij stil.

1)Ferdinand Constant Iserbyt (gezegd Constant) werd geboren in Harelbeke in 1828 en overleed er in 1887. Aanvankelijk was Constant landbouwer, maar nadien richtte hij  rond 1870  op Overleie in Harelbeke een steenbakkerij op.

Hector (Harelbeke 1860-1945), een zoon van Constant, was gekend zowel in Harelbeke als in Marke als ‘de Krikkeboer’, omdat hij een houten been zou hebben gehad. Na de dood van vader Constant zijn het de zonen Jules en Hector die de steenbakkerij in Harelbeke hebben voortgezet. Hun zuster Clotilde was getrouwd met Albert Jean Vandamme (Kortrijk 1859-1936) die in Kortrijk een mouterij had.

In 1934 kwam een einde aan het steenbakken en verdween de steenbakkerij Iserbyt in Harelbeke, nadat ze al veel aan activiteit had ingeboet. De kleilagen en kleiputten raakten uitgeput.

(2)Jules Carette (Kortrijk 1866- 1927) kreeg zijn architectenopleiding aan de Gentse Sint-Lucasschool in de jaren 1880. Zijn professionele vorming als architect ontving hij van Jean-Baptist Bethune (‘Jantje Gotiek’), een broer van Paul Valéry Bethune (Aalst), wat zijn band met de familie Bethune ontegensprekelijk versterkte. Hij had ook nauw contact met Emmanuel de Bethune, burgemeester van Marke van 1900 tot 1909.

Hij was de bedenker en de schepper van een echte wereldprimeur nl. van de typische droogloodsen.

(3)Emile De Bruyne (Westnieuwkerke 1862- Kortrijk 1913) was gemeenteonderwijzer in Kemmel en  trouwde er in 1885 met Marie Sylvie  , dochter van smid Charles Vandermeersch uit Kemmel. Zij hadden 2 dochters, Beatrice en Alma. Emile werd afgezet tijdens de liberale schoolstrijd in 1884. Hij bleef niet lang bij de pakken zitten , want al gauw kon hij aan de slag in de ‘S.A. des Tuileries du Pottelberg’ (gesticht in 1883), waar hij stielkennis opdeed omtrent het maken van mechanische dakpannen. Het dient opgemerkt dat in die periode vele bedrijven afgezette onderwijzers aantrokken, omwille van hun geleerdheid.  Van daar trok De Bruyne  naar de pannenfabriek van Louis Gesquière in Waasten. Hij was de eerste bewoner van de directeurswoning op het Kokuitplein.

Zijn broer Jules De Bruyne  was ook gemeenteonderwijzer  in Westnieuwkerke. Hun ouders Constant en Sophie Stragier, waren herbergiers in Westnieuwkerke.

(4)Louis Gesquière (Waasten 1858- Roumazières(Charente) 1943) was schepen van Waasten van 1896 tot 1910. Hij was oud-distillateur en suikerfabrikant. Oud - voorzitter van de geteisterden van de oorlog 14-18 en voorzitter van de beheerraden van de ‘Tuileries du Nord ‘en van de ‘Pas-de-Calais ‘te Watten (gesticht in 1912), van ‘Tuileries du  Pottelberg’ in Kortrijk. Hij was beheerder van de ‘Grandes Tuileries de Roumazières ‘ in La Madeleine-Les-Lille , en aandeelhouder van de ‘Tuileries de Beauvais’, van ‘de Littoral’ in Kortrijk en van de steenbakkerijen in Boom. Hij werd begraven in Waasten. In de almanak van 1896 maakt men melding van de pannenbakkerij van Gesquière en Cie in Waasten.

Louis Gesquière was getrouwd met Hélène Lepoutre van Neer-Waasten (Bas Warneton). Hun dochter Marie-Louise trouwde met Jean Delecourt.

De almanakken van Neer-Waasten (Bas Warneton) van de jaren 1862,1882,1896 en 1910 maken melding van de steenbakkerijen Lepoutre.

(5)Baron Paul Bethune (Kortrijk 1830-Aalst 1901) verkreeg de eigendommen    door successie van zijn ouders Baron Felix (Kortrijk 1789- Kortrijk 1880) en Julie Adèle de Renty (Rijsel 1792 – Overhamme 1856) bij de verdelingsakten van 7 juni 1881.

Verkregen van zijn echtgenote Adelaïde Eliaert (Aalst 1835-Aalst 1896) door akten van 13 december 1879 en 8 juli 1889. En verkregen door zijn kinderen voor een deel door successie bij het overlijden van hun moeder Adelaïde Eliaert.

Baron Paul Bethune was advocaat aan de balie van Brussel. Hij vestigde zich te Aalst in 1856 , waar hij op 24 april Adelaïde Eliaert trouwde.  Gaston, zijn jongste zoon zou 20 jaar na Felix ter wereld komen.

Cornelius Eliaert de vader van Adelaïde was eigenaar van het kasteel van Overham(me).

Na het overlijden van Baron Paul Bethune:

a/ Marie-Thérèse Bethune kreeg de hoeve (11ha97a6ca)  Delcour  (David) in de Pontestraat met gronden in Marke en Lauwe.

     -Pontestraat: gronden en weiden in Marke en Lauwe verhuurd aan   verscheidenen (2ha42a50ca).

     -Marke en Lauwe ,hoeve verhuurd aan Dubuisson(Lambrecht)(16ha70a15ca)

      Pontestraat.

     -Een huis en gronden, weiden en  bossen in eigen beheer (2ha73a75ca).

b/ Gaston Bethune  kreeg  hoeve en gronden verhuurd aan Charles Louis Dendoncker en de Wed. Van   Elstraete ( 8ha 28a 2ca)  in de Rekkemsestraat. De hoeve Dendoncker  werd afgebroken in 1992.

  - Een huis verhuurd aan de Wed. Van Elstraete en een deel grond verpacht aan Cyrille Gheysen ,Pontestraat.

  - 4 delen bos in totaal 1ha 04a 17ca en een deel grond 86a 60 ca.

Daarbij kregen ze ook nog goederen in andere steden en gemeenten.

De andere erfgenamen ontvingen goederen in andere steden en gemeenten.

 (6)Polydore Benoot (Marke1856- Marke 1922)was de zoon van de afgezette Markse gemeenteonderwijzer Felix Benoot (Loppem1824- Marke 1887), tijdens de liberale schoolstrijd.

Zijn dochter Rachel trouwde in 1921 met Michel Van de Wiele (Kortrijk 1892-1964).

(7)Tot ongeveer 1949-50 werd een boerenpaard ingezet om de wagons met pannen naar het goederenstation te brengen. De stallen waren gelegen langs de Michel Van de Wielestraat, tegenover de derde vleugel. In 1950 werd een speciaal  rijtuig met benzinemotor ontworpen , op rubberen wielen, die door een inkeping pasten op de sporen. Hiermede werden de wagons met pannen  voort geduwd naar het goederenstation. Het toestel werd gebruikt tot 1961-62, daarna werden de pannen vervoerd met vrachtwagens ( vooral  vervoer Gerard Nuyttens ) of kwamen de kopers zelf.

(8)Ernest Dumolin werd geboren in Sint-Denijs in 1882 en overleed te Kortrijk in 1972. Hij was de oudste zoon van Désiré en Octavie Ingels. Désiré was onderwijzer te Sint-Denijs en werd afgezet tijdens de liberale schoolstrijd . Hij werd als bediende aanvaard in ‘Tissage La Flandre’ te Zwevegem.  Zoon Ernest werkte ook een tijdje in ‘La Flandre’ .

Ernest  Dumolin trouwde in 1915 met Ivonne (1892-1942) een dochter van Jules Vercoutere. Zijn broer Prosper (1891-1970)  trouwde met haar zuster Beatrice (1893 – 1980).

Jules Vercoutere (1863-1925) was in de periode 1895-1914 de belangrijkste architect in Izegem. In 1901 werd hij aangesteld als eerste directeur van de Stedelijke Nijverheidsschool in Izegem.

(9) André Hubaux (Boezinge 1909- Marke 1986) : “ In 1897 volgde Aimé Vanderheeren ( Meulebeke 1872- Marke 1954) op de hoeve  zijn vader Henri  (Izegem 1841-Marke 1915) op .Mijn moeder was een zuster van Aimé. Zo nam ik  in 1934 het roer over van mijn nonkel Aimé . De hoeve  (toen 45ha80ca groot) was eigendom van  baron Paul d’Udekem d’Acoz tot diens dood in 1952 via zijn vrouw burggravin Madeleine de Nieulant et de Pottelsberghe. Dochter van Anne-Marie d'Udekem d'Acoz, Geneviève erfde het goed in Marke en zoon van Paul d'Udekem d'Acoz, Pierre dat van Wyseur in de Preshoekstraat in Lauwe. Ik boerde er tot 1957, dan nam mijn schoonzoon Noël Beyls , die getrouwd was met mijn dochter Rosa, de zaak over. In de jaren ’60 (1965)  werden de gronden verkaveld (BPA Nieuwenhove) door Matexi.  De landweg die in rechte lijn liep van de Rekkemsestraat naar de hoeve, noemde men ‘De Zanddreef’”.

Een klein stamboompje ter verduidelijking:

De hoeve en het landbouwareaal waren rond 1840 eigendom van de familie della Faille. Ook de hoeve  Wyseur in de Preshoekstraat en die van Debo in de Dronckaertstraat  (op de westzijde naast de Preshoekstraat) in Lauwe waren eigendom van diezelfde familie.

Auguste de Clerque, burggraaf van Wissocq trouwde met Marie-Françoise della Faille (einde 18^e eeuw).

Zoon, burggraaf (sinds 1816) François de Clerque de Wissocq trouwde met Eugénie della Faille d’Assenede. Hun zoon Charles (1816-1867), huwde barones Céline de Loën d’Enschede (1816-1856) en werd eigenaar van de hoeve en de ‘erfelijkheden’. In 1869 werd alles eigendom van  diens dochter Herminie (1843-1922), die trouwde met burggraaf François de Nieulant et de Pottelsberghe (1840-1912). Burggravin Madeleine de Nieulant et de Pottelsberghe (1868-1938), hun dochter ,trouwde in 1890 met baron Paul d’Udekem d’Acoz ( Gent 1865-1952).

De gronden werden verkaveld door N.V. Matexi en de kinderen Vande Vyvere (Meulebeke): goedgekeurd 16 december 1965.

De hoevegebouwen werden beschermd bij Ministerieel Besluit van 30 april 2004 onder de naam ‘Hof ter drie Gemeenten’.

ARCHIEF  PANNENFABRIEK:

Rapporten beheerraad van 1900 -1919.

Uitgaande en inkomende briefwisseling van 1899 – 1910.

Akten van aankoop  en verkoop 1899-1910.

Annexen van het Staatsblad.

Gemeentearchief Marke.

Luchtfoto naar de Leie toe: beginjaren '70 van de 20e eeuw. 

Luchtfoto viaduct : 1924

<img src="http://blogimages.seni

24-11-2016, 00:00 geschreven door Michel Markenaar

Onlangs werd het boek "100 jaar vliegen Wevelgem-Kortrijk 1917-2017" gepubliceerd. Auteur Guido Bouckaert.

In een artikel getiteld 'Flugplatz Markebeke' staat het plan van het vliegveld Markebeke, dat van mijn BLOG overgenomen werd (Flugplatz Markebeke). Ook de tekst werd letterlijk overgenomen. Alles zonder bronmelding. Gemis aan respect.

M.F.

20-11-2016, 17:34 geschreven door Michel Markenaar

DWANGARBEID ALS ZIVIL ARBEITER (ZAB)
_______________________
Het is opvallend dat er in deze jaren van herdenking tot nog toe weinig over onze gedeporteerden uit de Grote Oorlog is geschreven. Soldaten krijgen nu veel lof maar de als dwangarbeiders weggevoerde werkweigeraars mogen zeker niet in de spreekwoordelijke herdenkingskou blijven staan. Dat ook zij hun verdiensten hadden, was in 1918 voor koning Albert I al duidelijk. In zijn troonrede zei de koning-ridder over hen: “Ze zijn de zedelijke overwinnaars van de Grote Oorlog ”( woorden die menigmaal , tijdens toespraken aan het monument, door de woordvoerder van de gedeporteerden, werden herhaald). Dat ze geweigerd hadden voor de vijand te werken, werd officieel als een vaderlandslievende daad erkend bij koninklijk besluit van 19 augustus 1921, maar zij die de dwangarbeid overleefd hadden, kregen zeer moeilijk reële maatschappelijke erkenning. Nochtans verdienden ze die.
Door Belgische arbeiders te dwingen om te werken in de frontlinie lapte het Duitse bestuur de bepalingen vastgesteld door de Conventie van Den Haag van 18 oktober 1907 aan zijn laars. De Conventie liet wel toe dat burgers verplicht tewerkgesteld werden in de onmiddellijke nabijheid van hun woonplaats.
De inbezitneming door de Duitsers van de lijsten van de werklozen en steuntrekkers (Werkscheue) op het einde van het oorlogsjaar 1916, leidde al gauw tot het drama van de opeisingen en deportaties. Er was omzeggens geen grotere schok onder de burgerbevolking. De Markse opgeëiste jongens en mannen (87 in totaal) werden ingedeeld in zogenaamde ZAB (Zivil Arbeiter Bataillone) en ingezet in de streek van Verdun, op weinig benijdenswaardige plaatsen vlak achter het front langs de Hindenburglinie. In zeer slechte omstandigheden dienden ze zwaar labeur te verrichten. Ze werden in de Zivil Arbeiter Bataillone 31 en 32 ingedeeld en op 2 december 1916 naar Bouligny (ten noordoosten van Verdun) gestuurd. Richard Glorieux (molenaar) en Georges Casteleyn (voerman) werden door de Duitse overheid aangesteld om met paard en kar de plunjes van de werklozen naar Moeskroen te voeren. Hauptmann Hirt van de Etappenkommandantur Moeskroen gelastte zich met onze weggevoerden. In totaal waren er 34 Zivil Arbeiter Bataillone. ZAB 31 stond onder de bewaking van de 5de Kompanie van het 12. Landsturm-Infanterie-Ersatz-Bataillon van het IV. Armeekorps (later tot Landsturm-Infanterie-Ersatz-Bataillon Saargemünd omgevormd) en ZAB 32 onder bewaking van de 6de Kompanie van het 3. Landsturm-Infanterie-Ersatz-Bataillon Kassel-Niederzwehren (Wereldoorlog I Marke, M. en R. Faillie - Jan Vancoillie).
De meesten van hen kwamen psychisch kapot en graatmager terug naar Marke, met ziekten en lichamelijke verwondingen die ze vaak voor de rest van hun leven met zich meedroegen.
De Markenaars , slachtoffers van de deportatie:
Leopold Decock (Marke 13-4- 1890 + Piennes 20-9-1917) (DECOOK LEOPOLD)
Gustaaf Lefevere (Marke 8-1-1879 +Lamourière 16-12-1917)(LEFEVRE GUSTAVE)
Joseph Degroote (Doornik 15-6-1890 + Bouligny 15-3-1917)(DEGROTE JOSEL)
Henri (Hendrik)Desmet (Marke 21-8-1882 + Bouligny 20-4-1917)(DESMET HENRICH)
Ze werden in 1924 ontgraven en herbegraven op het Frans Militair Kerkhof van Pierrepont Meurthe-et-Moselle (Fr.).
De graven van René Dermaux (Marke 22-4-1882 + Bouligny 24-3-1917), René D’Hespeel ( Marke 31-8-1885 + Bouligny 18-3-1917), Leo Spriet (Moorslede 13-6-1884 + Bouligny 24-3-1917) en Achiel Vervaeke (Marke 10-10-1882 + Bouligny 24-3-1917) werden nog niet teruggevonden.
Achiel Allewaert (Marke 27-12-1877), wiens naam op het monument van Markeplaats gegraveerd staat, stierf in Marke op 10-4-1920 en werd hier begraven op het kerkhof , toen nog gelegen rond de kerk (zie foto). Merkwaardig detail: zijn naam staat niet vermeld op het gedenkteken aan de kerk.
Polydor Cottens ( Marke 19-4-1874), die niet opgeëist werd in Marke ,overleed op 28-3-1917 in Bouligny. Hij was de zoon van Ivo en Ursula Allaert en trouwde te Aalbeke in 1912 met Ludovica Vandaele. Nergens is een spoor te vinden van zijn graf.
De vrijwillige arbeidskrachten in de werkkampen in Duitsland hadden het minder hard te verduren. In 1917 beschuldigde een Vlaams blad dezen zelfs ervan oorlogsprofiteurs te zijn, maar het dient gezegd dat de voedselschaarste velen van hen ertoe dwong hun - haast letterlijke - boterham te gaan verdienen in Duitsland.
De Nationale Federatie ZAB Afdeling Marke werd in 1923 gesticht. Maurice Steelandt (+1949) en Achiel Vanlaecke (+1951) waren respectievelijk de eerste voorzitter en secretaris. Het lokaal van de ZAB was toen het café “Au Tissage” in de Marktstraat.
De ZAB Afdeling Marke was wel aanwezig bij de inhuldiging van het monument op Markeplaats.
Maurice Steelandt, voorzitter van de ZAB-afdeling Marke , hield op zondag 2 december 1923 (dag op dag zeven jaar na de wegvoering in 1916) aan het toen pas opgerichte oorlogsmonument een wrange en wrokkige toespraak, waarvan hier een transcript van het originele document volgt (de schrijfstijl werd niet aangepast).
“Waarom? Wij ons lieten opeischen : liever dan gewillig voor den vijand te werken.
Medeburgers
Makkers
Herinnert gij u nog dien tweeden decemberdag van het jaar 1916, den dag der wegvoering. Als we dien killigen morgen opstonden, had moeder de natuur de aarde overdekt met een wit tapijt, ’t was alsof zij er zelf getuige wilde komen van zijn, van het onrecht en het vreeselijke, dat dien dag ging gebeuren met de jonge mannen, die hier door dien bezettende vijand vastgeknept waren. Maar wij ook voelden al eenigen tijd, dat er een zware atmosfeer boven onze hoofden hing, en dat den overweldiger wel eens den eenen of den anderen dag zijn slag zou slaan in dat jonge volk die hier nog overgebleven was en onze gedachte was daarover nog meer gesterkt geworden, omdat hij gedurende de zomermaanden van datzelfde jaar om vrijwillige arbeiders had gevraagd en dat hij ze tegen hoog verlokkende loonen had willen aanwerven, dewelke hij in zijne verordeningen met plakbrieven aan de muren hing! Om alzo het Belgische volk hier te kunnen gebruiken aan de voorbereiding van zijne legers en ook nog wel om in zijne achterste linies te helpen! Om dan zoodoende zijn soldaten in nog meerdere getalle tegen onze legers te kunnen aanstuwen, om de verbondene te doen sneuvelen en verpletteren. En dat alles was een van die groote krijgsplannen van hunnen Ludendorf en Hindenburg [noot: In augustus 1916 vervingen Ludendorff en von Hindenburg von Falkenhayn in de Oberste Heeresleitung. Ludendorff was een hevig voorstander van de verplichte tewerkstelling van de burgerbevolking. Vanaf 3 oktober 1916 werd in Etappen- en Operationsgebiet een Verordnung uitgevaardigd die dwangarbeid beval.], de bevelhebbers die zich niets ontzagen en geene offers spaarden, als zij onze troepen maar konden doen wijken en vernietigen. Maar ze hadden op die hardnekkige koppigheidt van ons volk hier niet gerekend; ze wisten wel dat we geene wapens hadden om ons tegen hen hier te verdedigen. Maar wat ze niet wisten was dat wij uit verdediging hen alle vrijwilligen arbeidt zouden geweigerd hebben. En ’t is toen als die Duitsche Oversten dat begonnen in te zien dat ze woest zijn recht gesprongen en uitgeroepen hebben: ach! Wij zullen ze als slagvee doen wegvoeren en als boeven behandelen. En alzoo is het dan verder met ons vergaan ook nietwaar kameraden. Maar waarom lieten we ons als slagvee wegvoeren? En waarom lieten we ons ginder afladen achter dat zo bloedende Verdun, gelijk het toendertijd was. En waarom lieten we ons daar als boeven behandelen totdat den eenen na den anderen van ontbering en uitputting stierven, ja waarom hebben wij dat droevig lot verkozen boven dat hooge loon en het vrijwillig werk alhier. Maar neen dat kon niet zijn dat wij zoo maar die eersten zouden geweest zijn die hier vrijwillig het werk opnamen die tegen onze legers gericht was. En ten tweede wij wisten en hoorden het maar al te goedt hoe onze soldaten gindsch in het modder en slijk nog gansche dagen overgoten wierden door ’s vijands moordend vuur van zijne kanonnen geweren en mitraljeuzen. En ’t was ook nog juist datgeene dat er een der onzen die ginder een der eersten gestorven is nog uitriept den avond voor dat hij stierf, ach hij die daar onze jonge aller Vriend was en pas nog maar 20 lenten telde. Wij waren er met een paar Vrienden nogeens bijgerocht dien avond in dat krothospitaalken waarin hij was ondergebracht en die in de omheining van ons Lager gelegen was. En van als we hem daar zagen liggen bemerkten we aanstonds dat de dood reeds om zijn wezen speelde. Maar toen hij ons naar hem zag naderen stak hij zijne beide handen naar ons toe. En met een kleine glimlach zegde jok ons: wat ben ik blijde u nog eens te zien. En dan zegde hij nog verder: ’t is toch wreed nietwaar beste Makkers nog zo jong en hier al te moeten sterven en bijna niet wetende waarom. En toen richtte hij zich nog ’t halven op greep onzen arm vast en zegde nog dit laatste: maar ’t is nog beter alzoo dan die eeuwige schande te moeten lijden dat wij vrijwillig voor onze beulen gingen werken, want dat werk die toch maar alleenlijk tegen onze soldaten gericht was en waartoe onze broeders en Vrienden ook behoren; neen dat mocht niet. En dan liet hij zich weer nedervallen om niet meer op te staan, want ’s anderendaags kwam men ons al zeggen uw jonge Makker is al dood. En alzoo is het met zij, onze duurbare Vrienden ginds zoo vergaan, ja zij wier namen hier op dien gedenksteen gebeiteld staan naast die van onze Broeders Oudstrijders, ja zij allen die ginds gestorven zijn zijn met zulke prevelingen op de lippen heengegaan, doch al goed wetende dat onze misdaad maar enkel deze was dat wij ons liever lieten opeischen en wegvoeren dan vrijwillig voor dien vijand te werken.”
Vanaf 1925 hield Désiré Verplaetse (+1931), bestuurslid, de traditionele toespraken.
Al in november 1918 werd door de procureur des konings van Kortrijk een vragenlijst gestuurd in verband met “de schending van de mensenrechten door het Duits leger”. Ons gemeentebestuur stuurde die in maart 1919 terug , vergezeld van bewijsstukken en getuigenissen en met melding van de duur, in dagen, van de ontvoering. Op 28 maart 1919 werd door het gemeentebestuur een lijst opgemaakt “met de inlichtingen betrekkelijk de personen die door het Duitsch bestuur tegen hunnen wil ontvoerd en tot arbeid verplicht werden.” Ook de aard van de ziekte of gebrekkigheid werd erop vermeld.
In augustus 1919 werd door ieder opgeëiste een” aanvraag tot vaststelling van schade aan personen” getekend. Hiervoor voorzag men drie verschillende documenten :
1/ voor de gedeporteerden ,die lichamelijke schade, wonden, gebrekkigheden of ziekten opliepen.
2/ voor zij die noch ziekte, noch verwondingen, noch gebrekkigheden opliepen.
3/ voor zij die door gewelddaden van de vijand overleden.
Op 13 juli 1919 had in Kortrijk een grote betoging plaats . Het “Volksrecht” citeert (de schrijfstijl werd behouden): “…Verschillige duizenden opgeëischten uit tal van omliggende gemeenten hebben in de straten van Kortrijk voor hunne rechtmatige eischen betoogd. De stoet werd door verscheidene muziekkorpsen opgeluisterd, waaronder de socialistische harmonie ‘Het Volksrecht’ van Kortrijk. De talrijke toeschouwers konden hun ontroering niet verbergen toen ze de slachtoffers van het Duitsch barbarisme met de gele armband zagen voorbij marcheren. Banderollen werden in de stoet gedragen, die hunne eischen weergaven. Er was onder andere te lezen ‘hulde aan de honderden slachtoffers begraven op de kerkhoven van Frankrijk’….gansche dagen slavenwerk aan 30 pfenningen met weinig eten en vele mishandelingen, Duitschland moet betalen. ‘Wij willen geen aalmoes, maar volledige vergoeding van Duitschland’. De invalieden waren vervoerd in auto.”
Toespraken en pleidooien werden gehouden, waarin de rechten van de gedeporteerden werden erkend. Ze hadden immers geweigerd hun land en volk te verraden. Op de regering rustte de plicht tussen te komen! De sprekers waren : Louis Lemaitre, secretaris van de Federatie van Weggevoerden van het arrondissement Kortrijk – Arthur Catteeuw (katholiek) eerste volksvertegenwoordiger kristen werkersverbond – Joseph Vandevelde (socialist) volksvertegenwoordiger Moeskroen - Deconinck (liberaal) – Ernest Reynaert (katholiek ) – August Debunne (socialist) en Robert Gillon (liberaal).

Kort na de oorlog vroeg “ de bond van de opgeëiste werklieden” aan het gemeentebestuur een voorschot op de vergoeding die door de wet van 10 juni 1920 toegekend werd aan de burgerlijke slachtoffers. In de gemeenteraadszitting van 11 januari 1920 was al beslist dat een voorschot van 150Fr. uit de gemeentekas zou betaald worden aan zij die erom vroegen. Maar ze moesten die terugbetalen aan het gemeentebestuur zodra (“ten bekwamen tijde”) ze het ontvingen van de staat (zie formulier). Op 10 mei 1920 schonk het gemeentebestuur aan ieder gedeporteerde en aan de weduwen van overledenen : 3m50 kleergoed , 1 paar schoenen, 1 deken, 1 paar sokken en 1 paar handschoenen of 1 kiel. Voor de ontvangst van dat aalmoes moesten ze ook hun handtekening zetten . In april 1922 werd door de rechtbank voor oorlogsschade te Kortrijk het vonnis geveld , waarbij beslist werd dat ieder Marks slachtoffer 50 Fr. maal het aantal maanden deportatie zou krijgen. Duitsland had immers aanvaard 6Fr. per dag gedwongen arbeid te betalen aan de gedeporteerde.

Na de oorlog heerste onder de opgeëisten nog lange tijd een grimmige sfeer, die maar geleidelijk zou uitdoven. De eerste jaren negeerden de gedeporteerden de 11 Novemberhulde en brachten , afgezonderd, een eigen bloemenhulde aan het monument op 'hun' verjaardag : de eerste zondag van december. In 1928 kwam toch verandering:”…..”misschien zal het u verwonderen dat de Opgeëischte werklieden van Marcke,nu, samen met hunne Makkers de Oudstrijders en Burgerlijke Slachtoffers het 11e novemberfeest herdenken…”(zie brief) zo luidde de inleiding van de toespraak aan het monument. De bloemenhulde van de eerste zondag van december werd behouden en ging gepaard met een mis voor de overleden opgeëisten. Daarna volgde een algemene vergadering in het lokaal “Au Tissage” in de Marktstraat.
De gedeporteerden voerden ook een lange strijd tegen de opeenvolgende nationale regeringen om te bekomen waar ze recht op hadden. “De gedeporteerde moet genieten van de wetgeving die een bijzonder recht toekent aan de slachtoffers van de plicht. Het kan niet dat de gedeporteerden verschillend behandeld worden!”, zo luidde hun protest (dat bekend stond als 'de kwestie van de 144 miljoen'). Onze gedeporteerden waren de mening toegedaan dat zij slachtoffers waren van een ware plundering door de regering. Zij waren slachtoffers van de plicht! Ze hielden voet bij stuk en in 1928 werd door elke opgeëiste een aanvraag ingediend voor dat recht . En dat die strijd nodig was, is duidelijk: pas veel later, toen een groot deel van hen al overleden was, werd wettelijk orde op zaken gezet. Ter illustratie een uittreksel uit een toespraak in 1938 : "...wanneer wij gelijke rechten hebben op dit monument, waarom dan krijgen wij dezelfde rechten niet in zoovele andere zaken waarvan de Oorlogsslachtoffers genieten....Het is toch onze schuld niet dat men ons weggevoerd heeft, hadden wij aan de zijde onzer medebroeders op de slagvelden mogen strijden dan waren wij niet in die slechte kampen terecht gekomen. Ondanks dat alles kunnen onze parlementairen nog geene vergoeding of gelijkstelling schikken met de oudstrijders of dat ze ten minste de uitkering van de 144 millioen doen verwezenlijken die onze regering van Duitschland bekomen heeft....".
Richard Vandendriessche, (opgeëiste + 1985) vertelde mij dat hij sinds 1969-1970 alle drie maanden 500Fr. kreeg “mijn wedde die ik indertijd in Frankrijk heb verdiend. De staat werd een bedrag van 144 miljoen toegekend om aan alle opgeëisten de uitkering toe te laten”.
Michel Desmet (+ 1999)( zoon van Kamiel, opgeëiste + 1971): “mijn vader kreeg voor de eerste keer smartgeld op 31 december 1969. Hij kreeg 500Fr. per trimester. Pas in 1966 kwam er een wetsbepaling in voege i.v.m. het indienen van een aanvraag om te kunnen genieten van de “rente voor gedeporteerden”.
Jules Verplaetse ,(opgeëiste + 1985), ontving driemaandelijks het krantje “De Opgeëiste Z.A.B.”.Het kon vergeleken worden met “Het Strijdersblad”. Toen de afdeling Marke stilaan, bij gebrek aan leden, wegdeemsterde woonde Jules de vergaderingen bij van de afdeling Kortrijk in café “Au Casino” in de Doorniksewijk te Kortrijk.

De Nationale Federatie der Weggevoerden Afdeling Marke telde bij het begin 70 leden. De rest (16) was elders lid. De leden kregen het krantje "De Opgeëiste Z.A.B.". Na de oorlog ontvingen de gedeporteerden - sommigen wel, anderen niet - bij koninklijk besluit een "erekruis der gedeporteerden"(zie afbeelding) . Het art.2 van het K.B. van 27 november 1922 “weigerde het kruis der weggevoerden te geven aan de mensen, die op het ogenblik van hun deportatie, om reden van hun leeftijd, de zedelijke verplichting hadden het vaderland te dienen”. Het was immers beledigend de jonge gedeporteerden aan te zien als hebbende gefaald in hun plicht. Die beperking heeft tot veel tegensputteren geleid. In 1926 werden de opgeëisten opgeroepen voor het ontvangen van hun ereteken (zie folder).
Foto graf van Achiel Allewaert:
Vlnr.: Marguerite-André-Augusta Desmet-Jozef-Maria-Albert en Georges.

Foto : Richard Vandendriessche prijkt boven zijn opeisingsnummer.
Bronnen:
ZAB-afdeling Marke. Persoonlijk archief.
Wereldoorlog I Marke, 1984: M. en R. Faillie (blz. 201 tot 215).
Marke, voor, tijdens en na de “Groote Oorlog”, 2013: M. Faillie en F. Decock

30-09-2016, 12:00 geschreven door Michel Markenaar

(1)De familie Ghelein was eigenares van de hoeve van 13ha 07a 80ca ,gelegen op de westelijke hoek van de Aardweg en de Rekkemsestraat. De hoeve was toen in gebruik door Constantia Maes, weduwe van Ignatius Steenhuyse.
Samenstelling van de familie Ghelein:
1/Anna Francisca Bouve, weduwe van Joannes Jacobus Ghelein, notaris in Poperinge.
2/Désiré Joseph, notaris in Poperinge.
3/ Joannes Josephus, grondeigenaar te Poperinge, echtgenote Julie Bouleanger.
3/Emelie , echtgenote van luitenant kolonel Pieter Servaes, militair intendent ,onderdirecteur bij het ministerie van oorlog , Brussel.
4/Auguste, ontvanger van de Burgerlijke Godshuizen te Poperinge.
5/Adèle, kloosterzuster in Poperinge.
6/Melanie, echtgenote van Amand Comyn, vader, brouwer in Poperinge.
7/ Aimé, priester in Poperinge.
8/Clémence, echtgenote van Amand Comyn, zoon, brouwer te Brugge.
De Gheleins zagen zich genoodzaakt de hoeve in 13 loten te verkopen op 11 februari 1843. De omwalde hoeve zelf (1e lot), bestaande uit woonhuis, schuur, koeien- en paardenstallen, wagenhuis en ovenbeur, hofplaats en land had een oppervlakte van 1ha 86a 80ca. Die werd gekocht door Petrus Holvoet, landbouwer op Kortrijk-Buiten gehucht Sint-Anne.
Vanaf 1921 tot 1927 waren Evarist Holvoet- Alida Vanhoucke, ouders van Maurits, de laatste bewoners en eigenaars .De omwalling werd gedempt met vuilnis (vuilnisbelt) tussen 1921 en 1923. Holvoet verkocht het ‘hoveke’ ( er kwam ook een ruiling van grond bij te pas) aan Gustaaf Lannoo die er in 1927 een villa bouwde. De villa staat op de vroegere schuur en koestal. Het andere gedeelte werd ingenomen door de ceramiekfabriek.

(2)Petrus Josephus Algoed (Marke 1812 + Marke 1879) was getrouwd met Florentine Nys (Aalbeke 1801 + Marke 1848). Hun zoon Edouard werd vermoord op 15 maart 1863 op de hoek van de Kerkdreef (Markekerkstraat) en de Rekkemsestraat ( hoek ‘ De Loco’) ( zie artikel ‘De Moord op Edouard Algoed 1863’).

(3)Vanaf 1901 werd door de het gemeentebestuur een overeenkomst gesloten met de pannenfabriek van Marke (gesticht in 1899) voor levering van pannenafval.
In 1886 werd de Marktstraat gekasseid door Raymond Lommens uit Zwevegem. Voerman Adolf Vanhee-Delbeke uit Kortrijk haalde 32 wagens kasseistenen af, ieder van 10 ton , aan het station te Kortrijk.
In juni 1910 werd door de minister van Landbouw Schollaert het kosteloos vervoer toegestaan van 200 ton ballast voor verharding van onze wegen. De ballast ( steenslag uit de porfiergroeven van Lessen) werd geladen in het station van Lessen en gelost aan het station van Marke.

(4)Baron Paul Bethune ( 1830-1901) was de zoon van Felix (1789-1880). Hij was senator in Aalst van 1870 tot 1901.
Hij was eigenaar zowel van een strook ten noorden ( nu Hermelijnstraat) als van ten zuiden ( goederenstation) van de ‘ijzerweg’. Hij bezat grond ten westen en ten oosten van de Pontestraat. De hoeven van Isidore Delcour ( later David) en de kinderen Dubuisson (later Lambrecht) langs weerszijden de Pontestraat aan de oevers van de Leie waren zijn eigendom.

(5) Leopold Van Belleghem overleed op 10 juni 1898 en was burgemeester sinds 1878. Na het overlijden van Leopold Van Belleghem werd Baron François de Bethune waarnemend burgemeester tot de benoeming van Baron Emmanuel de Bethune op 21 december 1899. Baron Emmanuel was burgemeester tot zijn overlijden op 19 juli 1909. Hij was ook burgemeester van Oostrozebeke van 1895 tot 1899.

(6) In 1839 hadden de verschillende tarieven betrekking op het gewicht van de lading, het aantal kubieke meters en of ze al dan niet in een speciaal konvooi dienden te worden verzonden. Het stukgoed werd later onderverdeeld in: expreszendingen, ijlgoed en postcolli.

(7) ‘De leiding van het treinverkeer hangt in hoofdzaak af van een bijzonder bediende ,‘dispatcher’ genaamd, die op ieder ogenblik over al de elementen moet beschikken voor het handhaven van de geregelde gang van de treinomloop of om deze te herstellen. Het is dus noodzakelijk dat de ‘dispatcher’ van uit de posten, waarmede hij bij middel van het ‘dispatchingtoestel’ in verbinding staat, regelmatig en zonder uitstel ingelicht worde over de rit of stand der treinen, voorvallen, ongevallen enz., in een woord over al de feiten die de regelmatigheid van de treinomloop kunnen beïnvloeden. Op elke oproep van de ‘dispatcher’ moet onmiddellijk geantwoord worden ‘Blok 10 Marke is aangeduid voor de aankondiging van alle goederentreinen in beide richtingen, met voorziene stilstand te Marke. Deze mededelingen dulden geen uitstel, ze moeten dadelijk en ambtshalve geschieden….’ ( Uit “Consigne over het gebruik dispatchingtoestel” van Blokpost 10, 3 juli 1951, getekend Van Loocke).
Al op 26 oktober 1945 vroeg ons gemeentebestuur aan de NMBS om de vereiste plannen voor te leggen van de werken die zouden uitgevoerd worden voor de uitbreiding van het vormingsstation op ons grondgebied. Bij die uitbreiding was sprake van de brug aan de Aardweg te dempen en ook een nieuwe straat aan te leggen tussen de hoek Kortrijkstraat (Markebekestraat) en de Bissegemstraat (Overzetweg) naar de Aardweg, met verdere verbinding langs deze weg naar de Statiestraat (Michel Van De Wielestraat), over de overweg aan het station. Een petitie van 1951 werd door de omwonenden weggewuifd. Uiteindelijk werden 73 eigenaars onteigend van een deel van hun gronden.

(8)Charles Louis was eerst ‘garde bij de ijzerweg’ aan de Pontestraat. Sidonie Vanhoenacker, de dochter van Charles-Louis en Nathalie Daels, was getrouwd met metsersbaas Cyrille Vanacker. Zij baatten vanaf 1887 café “Het Hof van Brabant”uit.
Jules Vanhoenacker (1857-1893), zoon van Charles Louis, was cafébaas ‘In de IJzerenpoort’. Diens vrouw Sylvie Deboosere baatte het café verder uit na zijn dood.

(9) Victor Vansteenberghe was familie aan de d’Hespeels. Op 4 april 1916 werd Victor Vansteenberghe gevangen genomen door de Duitse geheime politie, die zetelde in de Palfijnstraat nr.22 te Kortrijk. Hij was verdacht van spionage. Na 5 maand en 12 dagen gevangenis in Gent werd hij als ‘gefärlicher Kerl’ naar het kamp van Sinnelager bij Paderborn gestuurd en moest er in onmenselijke omstandigheden werken. Daar werd hij op 22 november 1918 vrijgelaten en is op 6 december 1918 heelhuids thuisgekomen (zie ‘Wereldoorlog 1 Marke’ van M. en R. Faillie, blz.199 en 200).
Alfons Rosseel (°1908):”Jules Rosseel, mijn oom, woonde aan het ‘Haantje’ en was machinist. Zijn vrouw was overwegwachtster. Jules stond in contact met Victor Vansteenberghe, die baanwachter was te Marke. Jules reed met wagons naar het front en die kreeg bij zijn doortocht vele inlichtingen, brieven en missieven van Victor. Jules bracht die op de een of andere manier tot bij de geallieerden.”

(10) De kinderen Verspaille :
1/Philomène – 2/Auguste – 3/Gaston – 4/ Emma – 5/Felix allen
landbouwers en eigenaars in erfpacht van de hoeve ,eigendom van de
Burgerlijke Godshuizen van Kortrijk. Tersille was getrouwd met
Theophiel Vanhoutteghem.

(11) De Statiestraat werd opengesteld in 1902. En veranderde respectievelijk in 1968 en 1981 in Stationsstraat en Michel Van De Wielestraat.
Ik verwijs naar het artikel “Het Stationsplein en Het Nieuwkwartier” in de dorpskrant van februari 1995 : door het ontstaan van de Statiestraat (Michel Van De Wielestraat), de pannenfabriek en het station , zagen tal van cafés het levenslicht: in de Koedreef : “De Zalm” - “A la Gare” – “In de Wachtzaal”- “Den Ouden Tijd”; in de Statiestraat : “De Pannenfabriek” – “La Providence” – “De Weegbrug” – “Rubens” – “Sint-Pieter” – “In ’t Nieuw Kwartier”(hoek Rekkemsestraat en Statiestraat) ; aan het Stationsplein : “Conciergerie” (naast ingang pannenfabriek) – “Café Français” (op de hoek van Koedreef en Stationsplein).

(12)Het wit zand werd gebruikt om de oven binnenin te bekleden, anderzijds was er steeds vers vormzand nodig voor de gietvormen. Oorspronkelijk was dat mooi wit zand, dat met oud zand vermengd werd.
____________________

Wat uitleg in verband met het onteigeningsplan: het zuiden staat
bovenaan en het noorden onderaan. Dus de Leie ,die in het noorden van de
gemeente loopt, staat op de plannen in het zuiden .Om praktische redenen
heb ik het plan gesplitst in twee delen.
a/Onteigeningsplan, fragment vanaf Markebeke tot hoeve Ghelein ,op de
de hoek van de Aardweg.
b/Onteigeningsplan, fragment oorspronkelijk tracé ,vanaf hoeve Ghelein
tot Lauwe. In 1843 werd een gedeelte verlegd ,in boogvorm vanaf
de hoeve Ghelein tot de overweg 107, aan de Pontestraat (zie
onteigeningsplan).

1/ foto station 1981 (R. Faillie).
2/ Foto afbraak station maart-april 1985.
3/ Stationschef Augustin Vanderbauwede.
4/ Stationschef Remi Van Coillie op het perron anno 1946 (N. Van Coillie).

5/Laden van pannen op de loskoer van de pannenfabriek rond 1926.

6/ Beeld omstreeks 1951 vanaf Leieweg (toen nog een smalle weg): links het spoorweghuis of de ‘maisonette’; erachter het station en midden en rechts schoorstenen van de pannenfabriek…alles is nu verdwenen.

Met dank voor de bereidwillige hulp van mijn broer Roger en van Nestor Van Coillie.

10-08-2016, 13:44 geschreven door Michel Markenaar

Een  Spoorweg door Marke. Wanneer de trein bleef ‘stille’ staan.

_________________________________________________

Ik refereer hier graag naar mijn artikels : ‘Plan met de Koekeberg en Tracé van de Spoorweg’ en ‘De Kortrijkse Burgerwacht houdt Schietoefeningen aan de Koekeberg in Marke’.

Op 26 mei 1837 werd  de aanleg van de spoorverbinding  van Gent over Kortrijk naar de Franse grens, met een aftakking naar Doornik, bij wet goedgekeurd.

Op zondag 12 augustus 1838 werd de spoorlijn Gent-Brugge officieel in gebruik genomen en op 28 augustus werd het baanvak Brugge-Oostende ingereden. Op 22 september 1839 reed de eerste trein van Gent naar Kortrijk, meteen de geboorte van de spoorlijn 75.  Zo werden  drie van de  belangrijkste West-Vlaamse steden op het spoor aangesloten.

De spoorlijn 75 liep van Gent –Sint-Pieters over Kortrijk en Moeskroen tot aan de Belgisch-Franse grens. De daaropvolgende jaren werd onze provincie verder ontsloten door private ondernemingen die wel onder staatscontrole stonden. De belangrijkste was de “SA des Chemins de  Fer de la Flandre Occidentale”, opgericht op 30 mei 1845.

De spoorlijn Brugge-Kortrijk (lijn 66) was volledig klaar op 14 juli 1847 (‘ De Droogenbroodroute’ van Frans Waeyaert en Jean-Marie Lermyte, 1997, 223 blz.).

Vóór de komst van het spoor gebeurde het goederenvervoer bijna uitsluitend per binnenschip en ook met paard en kar. De aanleg van de ‘ijzeren weg’ zou enorm bijdragen aan de ontplooiing van de handel. In het laatste kwart van de 19^e eeuw waren al een heleboel gemeenten met de trein bereikbaar.

Men had al voorzien dat de spoorlijn tussen Gent en Kortrijk het Leiebekken zou volgen.

Begin 1840 begon men met de voorbereidingen voor de doortrekking van Kortrijk naar Moeskroen. In Marke moest een spoorgedeelte dwars over de oude weg Kortrijk-Rijsel ( nu Markebeke- en Rekkemsestraat), zodat die moest verlegd worden en er een brug werd gebouwd ter hoogte van de kruising Markt- en Markebekestraat, ‘De IJzeren Poort’ genaamd.

Niettegenstaande , dat door het aanleggen van nieuwe spoorlijnen ,aan talrijke werklozen werk werd verschaft, was de bevolking echter niet opgezet met de aanleg van de spoorweg door de gemeente. De wrevel  om de ‘verspillingen’ van deze openbare werken was groot. Men kon dat ook opmaken uit het feit dat, nog in de laatste maand voor de openstelling ,herhaaldelijk grote stenen van het spoor moesten worden verwijderd. Bedoeling was blijkbaar de zandkonvooien saboteren die van Waregem kwamen om de spoorweg nabij Moeskroen te voltooien. De natuur was van dezelfde gezindheid ,want in november 1841 hadden hevige regens voor overstromingen en instortingen gezorgd. De Leiemeersen en de velden stonden onder water. Door een rupsenplaag moest opnieuw gezaaid worden ( ‘La Chronique, Journal d’Annonces de Courtrai ,23 november 1841)  . De huisnijverheid was aan het wegdeemsteren en dat baarde een armzalige tijd. En daarbij waren de werkomstandigheden bar slecht. Dat gaf aanleiding tot onlusten en stakingen onder de spoorarbeiders (Rudy Verleysen in ‘De Geschiedenis van het Socialistisch Syndicaat van de Spoorwegen in Kortrijk van 1800 tot 1940 ‘, 82 blz. 2005).

Een getuige van de dagelijkse realiteit was een gemeenteverslag van juni 1843:”Paupérisme depuis quelques années par suite des souffrances de l’industrie linière, s’ accroît de plus en plus parmi notre population.Secours à la classe ouvrière.”

Grote onteigeningen , die ook niet onbelangrijke schade berokkenden aan eigenaars en aan een paar landbouwers-pachters, kondigden zich aan. De meeste  gronden behoorden toe aan grootgrondbezitters.  De onteigeningskosten , te betalen door de Belgische Staat, lagen echter aan de hoge kant.

Op 14 februari 1840 werd in een brief uit Brugge aan Marke gevraagd ,om zo vlug mogelijk het onteigeningsplan op te maken, met aanduiding van de eigenaars van de percelen,  voor ‘de aanleg van de spoorlijn van Gent tot aan de grens met Frankrijk en naar Doornik, via Kortrijk’. Terzelfder tijd werd een commissie opgericht die de klachten van de te onteigenen personen zorgvuldig moest onderzoeken. Voor onze gemeente werd burgemeester Petrus Franciscus Van Belleghem (1785 – 1867 , burgemeester sinds 1830) aangesteld.  Burgemeester Baron Felix Bethune (1789- 1880 – burgemeester van 1836 tot 1854)  van Kortrijk werd op 3 maart 1836 geïnformeerd over zijn benoeming in de onderzoekscommissie van West-Vlaanderen nopens de kandidaten voor de concessie van de aanleg van de spoorweg .

De directie van de werken van de sectie Kortrijk-Moeskroen  stuurde bedienden naar Marke om afbakeningen aan te brengen rondom de te onteigenen goederen. Zo was overeengekomen door de commissie tijdens de vergadering in het Kortrijkse stadhuis op 5 maart 1840. Men hoopte ook dat niemand  er zich zou tegen verzetten (brief van 12 maart getekend ingenieur Desart). De onteigeningsplannen waren gereed in juni 1840.

Het betreft hier de onteigeningen van het oorspronkelijk tracé. Dat betekent dat het gedeelte ,dat in 1843 buiten gebruik werd gesteld , inbegrepen is.

De te onteigenen goederen:          Oppervlakte                Naam van de eigenaar

nr. en oppervlakte van het             te onteigenen

perceel op het kadastraal plan

________________________       _____________         ____________________

SA 41     3ha 93a 00 ca                     56a 00 ca                     Clement De Geest ,zaak-

                                                                                                  waarnemer Roeselare

SA 56     1ha 75a 30 ca                      1a                               Wed.Deveughel 

                                                                                                  rentenierster Harelbeke

SA 59      89 a 90 ca                            70 a 35 ca                   Carolus Bareel  Brussel

SA 62      67 a 30                                 45 a 30 ca                  Clement De Geest

SA 83      1 ha 09a 70 ca                      49 a 55 ca                  Erfg.Jan Frans Vanneste

                                                                                                    landbouwer Marke

SA 84       73 a 50 ca                             34 a 30 ca                            idem

SA 85       1 ha 08 a 00ca                      3 a 90 ca                   Burgerlijke Godshuizen

                                                                                                    Kortrijk

SA 105     15 a 70 ca                              15 a 70 ca                Erfg. Jan Frans Vanneste

SA 106      7 a 91 ca                                7 a70 ca                              idem

SA 108        10a 30 ca                                10 a 20 ca                        idem

SA 109        1 ha 20 a 40 ca                       9 a 65 ca              Marie Anna Bekaert

                                                                                                     Echtg. Petrus Jac. Van

                                                                                                      Belleghem (+1901)

                                                                                                      landbouwer

SA 119         88 a 80 ca                               17 a 60 ca                        idem

De partijen SA 109 en 119 werden door de successie  van Jan Franciscus Vanneste eigendom van Marie Anna Bekaert. (hoeve en land)

Sa 120         1 ha 11 a 60 ca                        19 a 95 ca          Erfg.Jan Frans Vanneste

SA 121         2 ha 32 a 80 ca                        54 a 35 ca                       idem

SA 124         1 ha 70 a 20 ca                        13 a 40 ca            Burg.Godshuizen

                                                                                                       Kortrijk

SA 128          82 a 00 ca                                9a 95 ca                Erfg.Matthias Roisse

                                                                                                       ( Roisse Jean)

SA 135          1 ha 95 a 40 ca                        19 a 40 ca            Ghelein notaris

                                                                                                        Poperinge (1)

SA 136          1 ha 88 a 30 ca                         33 a 70 ca                        idem

SA 301          1 ha 39 a 10 ca                         51 a 75 ca              Burg.Gods.Kortrijk

SA 302          2 ha 83 a 30 ca                         30 a 15 ca            Ghelein Poperinge

SA 358          1 ha 72 a 60 ca                         1 a 50 ca               P.F.Van Belleghem

SA 359          2 ha 02 a 79 ca                          1 ha 32 a 95 ca   Burg.Godsh.Kortrijk

SA 360          24 a 70 ca                                   3 a 60 ca                           idem

SA 363          1 ha 09 a 50 ca                           53 a 55 ca                        idem

SA 364          1 ha 32 a 50 ca                           33 a 45 ca           Erfg.M.Roisse ( Jean)

SA 378            1 ha 13 a 20                               18 a 10 ca          Creupelandt Van

                                                                                                     Raepenbusch Kortrijk

SA 379            1 ha 75 a 40 ca                           80 a 15 ca         Constant Van Ackere

                                                                                                         Kortrijk

SA 380             32 a 00ca                                    29 a 15 ca                 idem

SA 381             33 a 40 ca                                   16 a 70 ca                 idem

SA 383             38 a 10 ca                                   37 a 50 ca      François Planckaert

                                                                                                       grondeigen.Kortrijk

SA 388             17 a 90                                         7 a 60                Burg.Godsh.Kortrijk

Onder de goederen van de Burgerlijke Godshuizen  waren landen begrepen, die  gebruikt werden door landbouwer Jean Roisse (college van burgemeester en schepenen van  19 en 20 september 1843, brief aan  Felix de Mûelenaere, gouverneur van West-Vlaanderen):

 Kadaster SA 301 (1ha14a) – 359 (1ha 43)- 360 (4a30)- 363 (gans het stuk 1ha9a50ca)- 388 (7a) .

Werden onteigend door het leggen van de nieuwe spoorlijn ( boogvormig tracé ten noorden ,zoals het nu is):

De Geest Clement, Roeselare

Marie Anna Bekaert , echtgenote van Petrus Van Belleghem, Marke

Jan Frans Vanneste Marke

Erfg. Matthias Roisse ( Jean Roisse) Marke

Notaris Ghelein Poperinge

Petrus Holvoet, landbouwer Sint-Anne

Weduwe Bondeu , rentenierster Kortrijk

Verscheidene partijen bos verdwenen meteen.

Het nieuwe tracé is het gevolg, dat er geen rekening werd gehouden met de hoeve gelegen tussen het oude en het nieuwe tracé. De enige uitweg naar het centrum van de gemeente zou de Pontestraat zijn geweest, indien het oude tracé behouden was geweest. Nu werd de doorgang naar de Keiweg hoogstwaarschijnlijk vrij gemaakt .De Aardweg was nog een onbeduidende voetweg. 

De  hoeve ,die gelegen was tussen de oude spoorwegberm (oorspronkelijk tracé) en het nieuwe tracé was toen bewoond door Pierre Algoed (2). De hoeve was  eigendom van Marie Anna Bekaert  en consoorten. De hoeve werd onteigend van 1 ha 31 a 52 ca (kadaster SA 81- 109- 110- 115- 119- 121 ). De laatste bewoner was  Theophiel Vanhoutteghem, getrouwd met Tersille, een van de kinderen Verspaille (zie voetnoot 8). Ze moesten de hoeve verlaten rond 1897 voor de bouw van de pannenfabriek. Die strook afgeschafte spoorlijn grenzend aan de hoeve en lopende tot de Pontestraat werd de ‘Koekuutsberg’ of ‘Koekeberg’ genaamd.

Op 4 juni 1841 kwam minister van Openbare Werken Desmaisières (1841-1843) in gezelschap van de toenmalige minister van Buitenlandse Zaken de Briey (1841-1843) het station van Kortrijk en  de werken, die onder leiding van ingenieur Desart stonden, tot de Franse grens bezoeken (brief Desmaisières, van 3 juni aan burgemeester Felix Bethune). Ze zetten de wandeling in samen met Tychman inspecteur-generaal en Masui directeur-generaal van de spoorwegen. Het hele gezelschap overnachtte in hotel ‘L’ Aigle d’Or’ in Kortrijk (Sint-Jorisstraat).

Op 23 oktober 1842 was de spoorlijn Kortrijk-Moeskroen (als deel van de lijn Kortrijk-Doornik)  klaar. Kortrijk- Franse grens (Tourcoing ) was voltooid op 6 november 1842. Het station van Moeskroen werd ingehuldigd op 14 augustus 1842.

Op 14 november 1842 werd de spoorlijn Kortrijk-Moeskroen zonder feestelijkheden  ingereden. Het was een regendag en veel vreugde was er hier niet. In de volgende jaren zagen onze dorpsgenoten dagelijks 5 treinen uit Kortrijk voorbijrijden, maar opstappen konden ze niet. In november 1863 waren er al 7 . In 1866 waren er toch al 8. De aanvragen om de treinen te laten stoppen  in Marke volgden zich tevergeefs  op.

De Markenaren namen hun toevlucht tot het station van Lauwe, dat er al stond sinds 1867.

Op maandag 29 april 1867 speelde zich een drama af: rond 9u.30 ’s avonds werd de 19 jarige jonge man Constant Pierre Duquesne, bareelwachter, gegrepen door de reizigerstrein uit Rijsel. Hij verloor hierbij zijn rechterbeen en overleed nog dezelfde dag. Het slachtoffer was geboren in Marke op 1 december 1848.

Van stopplaats  ( ‘point d’arrêt ‘ ) naar halte: nog een lange weg te gaan:

___________________________________________________________

Het station van Lauwe moest vergroot en minister van Spoorwegen Jules Vandenpeereboom  (1884-1899) besliste in 1891 de gebouwen elders te bouwen tot groot ongenoegen van de inwoners van Marke en de omliggende gemeenten. Het station was toen gelegen ten zuiden van de spoorwegbaan.”…le déplacement de ces installations répond à un interêt général et que l’examen des raisons que vous invoquez, n’a pas fait reconnaître l’utilité de revenir sur la décision déjà prise. En ce qui  concerne plus spécialement la traversée du railway, il a été constaté que la plus grande partie de expéditions arrivant à la gare de Lauwe sont destinées aux agglomérations situées du côté opposé au bâtiment des recettes actuel. Ces expéditions ne devront donc plus traverser le chemin de fer lorsque le nouvel aménagement sera réalisé.”( brief van 8 augustus 1891 aan burgemeester Leopold Van Belleghem).

Vanaf 1892 tot 1900 werd door het gemeentebestuur van Marke en Smagghe, de sectie-overste van de spoorwegen in Kortrijk, voortdurend heen en weer geschreven in verband met het leveren van ballast ( ‘cendrées’), meestal werden 20 wagons gevraagd. De prijs bedroeg 40Fr. de 100m3 . De gelden moesten gestort worden 8 dagen vóór het leveren ,in handen van de stationschefs van Kortrijk of Lauwe. Soms werd een wagen van 100m3 aangevoerd door voerman Adolf Vanhee-Delbeke uit Kortrijk.  Marke, een landbouwgemeente was genoodzaakt zijn buurtwegen te verharden, vooral tijdens de winterperiode. Soms kon de vraag niet tijdig ingewilligd worden, want  nog 20 andere gemeenten van de sector stonden op de wachtlijst. Ballast kon immers maar voorhanden zijn, wanneer herstellingswerken aan de gang waren (3).

Minister Vandenpeereboom liet weten aan de burgemeester van Kortrijk August Reynaert (1833-1915, burgemeester van 1884 tot 1915)  dat hij besloten had een stopplaats ‘op proef’ voor reizigers in te voeren in Marke (brief van 21 januari 1896).

Op 27 januari waarschuwde hij ook burgemeester Leopold Van Belleghem (vertaling):” ..er komt een stopplaats aan overweg 104 (Koedreef) tussen het station van Kortrijk en Lauwe. De dienst zal ingang krijgen zodra de nodige werken af zijn.” De opening van de dienst voor reizigers aan de stopplaats ‘op proef’ was vastgelegd voor 16 juni 1896 , maar de inhuldiging greep al plaats  op 15 juni (brieven van 1 en 3 juni van de minister aan August Reynaert en aan Leopold Van Belleghem ).

Schepen Cyriel De Brabandere had   op 26 november 1895 een schrijven naar Baron Paul  Bethune  gericht :  “…er is kwestie van een halte vragen te Marcke, het werkvolk uit Marcke, die in Frankrijk werkt, heeft sedert eene goede maand, eene petitie gemaakt om aan Mijnheer Vandenpeereboom te vragen om dagelijks twee treins te laten staan te Marcke, den eenen ’s morgens omtrent den 4 uren en half, om er mede naar hun werk te gaan en den anderen ’s avonds omtrent den 9 uren en half om er mede terug te komen naar hun huis. Ik heb gisteren bij Mr. Onzen burgmeester geweest, die mij gezegd heeft , dat hij de zaak ondersteund heeft, en dat het nog niet toegestaan is, maar geheel in ’t eerste zal toegestaan zijn, en daarbij nog heeft hij mij gezeid dat het gemeentebestuur zal vragen omdat al de ordinaire treins zouden mogen staan. De chef van de sectie heeft al ter plaats geweest  met de géomètre vergezeld van onzen heer burgmeester en hebben toegestaan van een kasseiweg (gravé) te leggen al langst den ijzerweg, regt naar de Kerkdreef, en die dan zou de naaste weg zijn naar de halte, die zal liggen aan den travers, bij het parceelke grond die gij gekocht hebt, die aan den staat toebehoorde (4). Het is nog niet goed gekend al waar de steenweg zal komen, langst den ijzeren weg, ’t is te zeggen langst den linkeren (liefst) of langst den rechteren kant…” (Archief de Bethune)  .

Vanaf oktober 1896 stopten nu 2 treinen richting Kortrijk en 3 richting Moeskroen.

De treinen nrs.937 en 941 met bestemming Kortrijk en de nrs.2713, 938 en 944 (betreft het ritnummer vermeld in de reisgids) met bestemming Moeskroen bedienden de stopplaats Marke. De treinen nrs. 2712,939, 2724, 936 en 942 konden  wegens de drukke bezetting niet stoppen. Dus kon niet voldaan worden aan de vraag van onze burgemeester van 27 juni en 25 augustus. Daarentegen werd opdracht gegeven om vanaf 3 januari 1897 de treinen nrs. 930, 931 en 943 respectievelijk te laten  stoppen  om 6u.20, 6u.08 en om 21u.39 . De trein nr.940 vertrekkend uit Kortrijk om 14u.38 werd geschrapt (brief  van Vandenpeereboom aan burgemeester Van Belleghem van 10 oktober 1896).

Op 23 november werd nogmaals een poging ondernomen om de minister op andere gedachten te brengen, doch die plooide niet en bleef bij zijn standpunt (brief van 29 december 1896).

Aan de stopplaats had de minister besloten om een ‘oude wagonbak’ te installeren, als schuilplaats voor de wachtende passagiers. Doch aangezien het nodige materiaal nog niet voorhanden was, gebeurde dat pas later. De ‘wagonbak’ werd geïnstalleerd rechts op de zuidkant van de spoorweg naast  overweg 104.

Het ministerie van de ‘ijzerweg’ besliste  ,om het traject van het centrum naar de ‘stopplaats’in te korten,  vanaf de Koedreef tot de Aardweg , een weg aan te leggen , evenwijdig met de spoorweg zelf .Die weg van 305m lang zou starten een 20 tal meter in de Koedreef ( brief van 8 januari 1897). Zo werd feitelijk ook voldaan aan het rekwest  van 26 november 1895 van schepen Cyriel De Brabandere ! Maar niets wijst er op dat het plan uitgevoerd werd. Wel werd 5 jaar later ( 1902 ) een weg aangelegd vanaf het ‘stationsplein’ (Kokuitplein) tot de Rekkemsestraat (zie voetnoot 9).

Voor de talrijke arbeiders, die in de textielfabrieken van Noord-Frankrijk werkten was het al  een  enorme verbetering . Ons gemeentebestuur bleef maar hardnekkig aandringen voor meer opstapmogelijkheden voor de reizigers. En nu nog het goederenstation! Er was echt nood aan beter transport , want het vervoer per binnenschip en met paard en kar voldeed niet meer.

Integrale weergave van een brief d.d. 15 maart 1897, gericht door burgemeester Leopold Van Belleghem aan Minister Vandenpeereboom (de oorspronkelijke schrijfstijl werd behouden):

“Hoe grote moeite het ons ook kost, ofschoon wij ons enigszins konden blootstellen aan beschuldigd te worden van hardnekkigheid, vinden wij ons niet te min gedwongen, in aanzien der grote belangen, die in het spel zijn gekomen, te beantwoorden aan den algemenen roep onzer bevolking, U opnieuw te smeken om de stilstand te bekomen in de gemeente van de treinen die vertrekken uit Moeskroen om 7u.47 en 9u.04 en terug keren uit Kortrijk om 10u.41 en 5u.09. Dezen stilstand kan ten hoogsten ene verhoging van twee minuten veroorzaken.

Deze aanvraag schijnt ons op dezen ogenblik zeer geschikt voor te komen, door er met den 1en mei aanstaande ene algemene herziening der treinuren gaat gedaan worden.

Onze werkende en reizende bevolking heeft volle bevrediging bekomen; haar billijke wensen zijn voldaan; maar u zult ons veroorloven te doen  aanmerken dat er bijna niets is gedaan in het belang der talrijke betrekkingen van landbouw en koophandel en nijverheid. De middenklas der gemeente , die verre de talrijkste is, is bijna uitgesloten uit alle voordelen, die het gemak van verkeer medebrengt en onze menigvuldige landbouwers en kooplieden kunnen slechts veel te vroeg of te laat toekomen voor de markten in het omliggende. Wij zijn deze kleine gunstige verandering in de verbreking verschuldigd aan onze welwillendheid, sedert het begin van het jaar , Mijnheer. Deze verandering heeft voor uitslag gehad de opbrengst van het stilstandpunt dezer gemeente te doen verhogen van een derde. Deze schatting schijnt ons zo veel te meer gegrond, daar men vandaag in bewerkstelling stelt ene grote mekanieke weverij, bewogen door een stoomtuig en die dagelijks meer en meer leven en beweging in de gemeente zal medebrengen. Onze gemeenteraad kan geen redenen vinden, die ene weigering zouden kunnen nuttig achten. Onze naburige gemeente Aalbeke heeft deze treinen. Als wij de twee gemeenten vergelijken komt de voorrang zonder twijfel aan onze gemeente.

Wij mogen stellig bevestigen ons oordeel kennende op ene onwederlegbare berekening , dat er jaarlijks meer dan vier miljoen kilogrammen vlas aan het roten in de waters der Leie in deze gemeente overgeleverd worden, dewijl de gemeente Aalbeke gans beroofd is van deze nijverheid.

In deze toestand van zaken zou het juist en het billijk zijn ons van dezelfde gunsten te beroven? Zou men niet met recht kunnen zeggen dat men met willekeur van gaat en dat men in ene of zelfde zaak twee gewichten toepast. Onze halte blijft nog altijd ontbloot van schuilplaats tegen wind en   regen. Wij zijn verre van staande te houden dat al het ruw vlas per ijzeren weg zou toekomen indien er ene statie bestond, maar dat is niet te min zonder twijfel dat een groot deel van deze vervoerwijze zou gebruikt worden, daar de koopwaren bijna ter plaats zouden geleverd worden. Als men de opsomming gaat doen van de koopwaren die toekomen in Kortrijk of Lauwe op naam van kooplieden van Marcke zal zeker zich grotelijks bedrogen vinden. Vooreerst de kooplieden doen hun goed toekomen op naam van de voermannen, die dan verbonden zijn bij bestemming te brengen, ten tweeden waren worden geleverd per schepen, dewijl men als men ze aan de hand zou hebben men zou ze doen toekomen per ijzeren weg en ten derde vele kooplieden doen nu hun vlas brengen met wagens, die ze per ijzeren weg zouden doen leveren, indien zij de lossing ter plaats kunnen bekomen.

In afwachting van een gunstige beslissing op onze zo billijke en gegronde aanvraag , heb ik de eer U te verzoeken te willen aanveerden de verzekering onzer bijzondere hoogachting. Het schepencollege. “

“De gemeenteraad heeft beslist dat plaats grijpt om de aanvraag te doen om ene statie voor het laden en lossen der koopwaren te bekomen op het perceel land Sectie A 124 van het kadaster dezer gemeente nabij het bestaande stilstandpunt. Sedert lange jaren is dat perceel land tot deze bestemming voorbehouden geweest. Gelieve ons te veroorloven. Hierna enige inlichtingen en aanduidingen : onze gemeente heeft ene bevolking van 2146 zielen en ene uitgestrektheid van 803ha 82a 95ca. De landen zijn beploegd door 53 landbouwers gebruikende middelmatiglijk 89 paarden en 5 ossen.Er bestaan alhier 4 grote kooplieden in kolen en 4 bakkers ; een bloemmulderij bewogen met stoomtuig. Er is nog een groot klooster met pensionaat en oudmannenhuis. Er zijn 4 steenbakkerijen in volle werking, ene grote mekanieke weverij bewogen door een stoomtuig.

Men acht dat deze statie voornamelijk nuttig en nodig is om de belangen van de vlasnijverheid bevrediging te geven. Er zijn alhier in voege 7 vlasroterijen, die 391 hekkens gebruiken. Ieder hekken  wordt gevuld met vlas inhoudende middelmatiglijk 1400 kilogrammen en ieder hekken wordt doorgaans 15 maal gevuld in het seizoen van het roten……”. Belangrijke roterijen waren op het einde van de 20^e eeuw die van Isidoor Delcour en de gebroeders Dubuisson op het einde van de Pontestraat, die van de weduwe Jan Verspaille( aan café ‘Cis’) op het einde van de Leieweg en die van Leopold Van Belleghem( aan café “Den Ondank’) op het einde van de Aardweg ( voor Marke was 1932 het laatste jaar van het Leieroten).

Een zeker aantal inwoners van Marke vroeg om de treinen nrs.4644, 2909, 2896 en 2906 vertrekkend respectievelijk uit Moeskroen om 7u.47 en 15u.40 en uit Kortrijk 10u.41 en 17u.09, te laten stoppen. Hierop kwam een negatief antwoord:”…het is onmogelijk wegens de drukke bezetting om een buitengewone stilstand te verzekeren.” (brief 5 juni 1897 van Vandenpeereboom aan Julien Liebaert ,volksvertegenwoordiger).

Een brief van 16 juli 1897 kondigde officieel aan dat de stopplaats van Marke  een ‘open halte’ voor goederendienst zou worden (Vandenpeereboom aan Van Belleghem). Het was enkel nog een kwestie van tijd.

Diezelfde maand nog  liet onze burgemeester Leopold Van Belleghem weten aan de stationschef van Lauwe dat er te Marke een ‘goederenhalle’ zou komen. Hij bedankte hem tevens voor zijn milde steun. Of  Lauwe dat leuk vond, weten we niet .

Vandenpeereboom bracht op 15 september 1897  Baron Paul Bethune (Aalst) :”Mon Cher Cousin..” en burgemeester Leopold Van Belleghem op de hoogte van de transformatie van de stopplaats van Marke in een ‘open halte’ voor zware goederen . Op 20 mei had onze burgemeester  hieromtrent al een verzoekschrift  gestuurd naar de minister. Vandenpeereboom liet weten dat hij bevel gegeven had om een studie te maken van de werken. Baron Paul Bethune loofde onze burgemeester, omdat zijn hard werken bekroond werd (brief van 20 september 1897).

Op vraag van werklieden  werd besloten ,om  de trein nr.4658 vertrekkende uit Moeskroen om 20u.44,  vanaf 1 november 1897 te laten stilstaan in Marke (brief Vandenpeereboom van 2 november).

Een ander probleem werd aangesneden. De kassei  onder het  ‘kunstwerk’ ‘IJzeren Poort’ moest 0,32m zakken, zodat de hoogte van de viaduct 5m bedroeg "….en de kalsijde zal op zulke lengte verlaagd worden, alsdat het storen van de waterpas niet zichtbaar zal zijn…”

Op 30 juni 1898 werd hier over vergaderd in café ‘In de IJzeren Poort’, door waarnemend burgemeester Baron François de Bethune (5), sectie-overste Smagghe en sectie-onderoverste Bodard (brieven van Smagghe 9 april, 7 juni en 21 juni 1898). De werken startten op 17 oktober 1898, alles op kosten van de ‘Ijzerweg’ .

Op 3 november 1898 werd het project tot de realisatie van de transformatie van de stopplaats in een halte in gang gestoken, te beginnen met de onteigeningen, voornamelijk op naam van Baron Paul Bethune uit Aalst.

Op 27 november 1899 liet waarnemend minister van Spoorwegen,Posterijen en Telegrafen Julien Liebaert (1899-1907) weten aan burgemeester de Bethune :”…de stopplaats van Marke wordt vanaf 3 januari 1900 verheven tot halte met dienst voor reizigers en reisgoed en zal tevens open zijn voor zendingen van wagenladingen ( tegen tarieven 1,2,3 en 4) stukgoed,  paarden en vee, voertuigen en meubelwagens”(6). De kogel was door de kerk! Meteen werd werk gemaakt voor het  bouwen van het stationsgebouw. Aannemer Cyriel Vanackere nam de bouwwerken op zich.

In de Gazette van Kortrijk in 1900 vinden we in de dienstregeling tussen Moeskroen en Kortrijk vanaf 2 januari tot 30 april 1900 dat de trein halt houdt te Marke om 5u59 - 9u24 - 12u02 - 15u18 -18u05 - 21u04 - 21u36.

In de Gulden Spore van 22 augustus 1904 :" Goed nieuws : de trein die uit Kortrijk vertrekt om 14u38 zal stilhouden te Marke. De Markenaars die 's namiddags met de trein van 13u naar Kortrijk willen gaan, zullen in stad gemakkelijk enige boodschappen kunnen doen en kwart vóór 3 thuis zijn.Daarbij zal de post zijn distributie van 's namiddags nog wat kunnen vervroegen door de briefwisseling voor Marke , die tot nu toe eerst naar Moeskroen moest medegenomen worden, om dan met de trein  van 15u18 op onze gemeente aan te komen, nu rechtstreeks zal kunnen afgegeven worden."

Sectie-overste Smagghe was in het bezit gekomen van de plannen van de te bouwen pannenfabriek. De gebouwen zouden grenzen aan het stationsplein van de op te richten halte (statie) (brief aan het gemeentebestuur van 2 juni 1899)

Emiel De Bruyne (Nieuwkerke 1862-Kortrijk 1913), directeur van de gloednieuwe pannenfabriek van Marke , richtte op 2 januari 1900 een schrijven  naar ons gemeentebestuur met de vraag om een spoorlijn te mogen leggen dwars door het stationsplein met bestemming goederenstation. Het toekomstig stationsplein was nog niet opgenomen in het wegennet en het antwoord was negatief. Doch Smagghe smeekte ons gemeentebestuur om zo vlug mogelijk die autorisatie te geven (brief van Smagghe 2 januari 1900). Inmiddels werd op 5 januari een positief gevolg aan gegeven.

De eerste ‘statieoverste’ of stationschef was August Vanderbauwede (+Marke 1941), een Waal geboren in Moeskroen in 1864. Hij kwam van Pipaix. Remi Van Coillie (+ Izegem 1969), geboortig van Pittem in 1904 ,was zijn opvolger. Hij begon als berichtenbesteller en klerk in Tielt. Hij kwam hier aan als stationschef 4^e klas in 1938 en was voordien haltoverste  (‘chef de halte)in Aalbeke.

Uit de ‘Gazette van Thielt’ van 05/12/21:

Marcke: ‘Zaterdag namiddag sprong een der paarden van den landbouwer Vannieuwenhuyze [ Hospitaalstraat], grazende in eene weide tegen de spoorbaan, over de afsluiting en liep de sporen op. Op dit oogenblik kwam de reizigerstrein Moeskroen-Kortrijk, van 3 ure afgestoomd. Het dier werd gevat en aan stukken gereden.’

Het station van Marke was aanhorig aan het station van Lauwe (3^e klas’) en rond 1947 aan dat van Kortrijk.

Norbert Samoy (Marke 1929 + Kortrijk 2002) volgde chef Van Coillie  op in 1965 tot 1970, als laatste echte stationschef. Want dat jaar werd het station ( in 4^e klas) afgeschaft omdat het reizigers- en goederenvervoer wettelijk onvoldoende was om verder te dienen. Albert Breye (1916-1989), lader C werd gemuteerd naar Lauwe. Tussen Van Coillie en Samoy, was André Bekaert( 1931-2014) nog dienstdoende chef. Het station was nog open voor het lossen en laden van goederen. Het station werd betiteld als een ‘onbewaakte stopplaats’ (een gewone spoorhalte). Er werden vanaf 1970 geen treinbiljetten meer uitgereikt.

Norbert Samoy was achteraf stationschef in Ertvelde tot in 1975, en van dan af in Zwevegem.

Marc Pattin, een treinbestuurder elektrische tractie, was de laatste die het stationsgebouw bewoonde. Het stationsgebouw werd met de grond gelijk gemaakt in maart-april 1985.

De overwegen 107 en 104 :

______________________

Aan de Pontestraat was overweg 107 gevestigd. Het spoorweghuis (ook ‘maisonette’ of ‘gardehuis’ genaamd, huis van de bareelwachter ,nu verdwenen) , was in de ambtsperiode van chef Van Coillie bewoond  door  Anna Dendievel  met haar echtgenoot André Spriet ,die spoorlegger was (van 1952 tot 1971-72).

 Verteld door Antoinette David (°1926, dochter uit een kroostrijk gezin van de hoeve David in de Pontestraat) : ‘In de jaren ’30  als ik terug kwam van school  was de ‘travers’ (bareel) altijd toe vanaf 17 u. Toen moest ik vragen aan Martha Poleyn , die in het garde-huisje woonde, in die tijd, om de ‘travers’ open te draaien .Ze sloot hem om 17u. omdat ze moeilijk de treinen zag afkomen in de bocht langs de pannenfabriek.” Het gaat hier om Martha Deblomme, echtgenote van Michel Poleyn (Petegem-Oudenaarde). Hun zoon Victor trouwde met Henriette Maertens, dochter van René Maertens uit de Markebekestraat.

Rond 1880 was Petrus Huyzentruyt van Winkel-Sint-Elooi er bareelwachter.Hij woonde in de Marktstraat.

Dewitte Joseph (Rekkem 1848) staat ook vermeld als ‘garde route’ aan de Pontestraat (bevolking 1881), evenals Petrus Ignatius Holvoet (Marke 1858-Lauwe 1905)

Tot voor kort  de eerste wereldoorlog was Hugo Derycke (vader van Rachel en Jeanne) werkzaam aan de overweg aan de Pontestraat. Hugo , soldaat bij het 12^e Linieregiment ,overleed tijdens de 1^e wereldoorlog  te Dinard (Fr.)  op 30 maart 1918. Zijn naam staat gegraveerd op het oorlogsmonument.

Tijdens de eerste wereldoorlog was Louis Honoré ( Leers Nord 1869) er bareelwachter. Hij kwam hier in 1909 toe uit Blandain en vertrok in 1920 naar Estaimpuis.

Het spoorweghuis ( rond 1970 verdwenen) aan spoorweg 104 (Leieweg) , was ten tijde van stationschef Remi Van Coillie bewoond door seingever Hector Pinnoo-Wyckhuyze (1891-1966) .Zijn zoon Gilbert, getrouwd met Yolena Missiaen , was schoenmaker en deed later dienst in Marke als 1^e lader en werd vervolgens zaalwachter in Kortrijk. Georges Courtens (1918-1971), 1^e lader volgde hem op. Hij  was werkzaam onder de chefs Van Coillie en Samoy. Hij mocht toen ook biljetten verkopen aan de loketten. Na Hector deden nog  verscheidene spoorbazen en spoorleggers dienst. Het was ook gedaan met de seingevers, want in 1951, bij de uitbreiding van het vormingsstation,   verscheen op de spoorweg ter hoogte van de het viaduct aan de Aardweg, ‘Blokpost 10 ‘(7) , die met mechanische en elektrische bedieningen werkte. Meteen werd de  kleine blokpost, die de wissels en seinen, alsook de rolbareel bediende , gelegen rechtover de ‘maisonette’ op de hoek van de Hermelijnstraat buiten dienst gesteld. Spoorlegger Rogier Verschuere-Vandamme ( was later smeerder van wissels) kwam in het ‘gardehuisje’ wonen in 1950-51  tot in 1956 . Vanaf 1964 tot 1970 was Louis Van Cauwenberghe-Bosman de laatste bewoner vóór de afbraak. Hij had zelfs graag het huis gekocht. De rolbareel  werd vroeger met de hand bediend door de bareelwachter, die in de volksmond “barieredraaier” werd genoemd. Dat werk werd meestal gedaan door de vrouw. Aan overweg 104 bedienden de bareel : Dié François, Elisé Bostoen (Lauwe)…De automatische halve slagbomen vervingen rond 1958 de rolbareel. In tegenstelling wat men zou denken, moest de bewoner van het ‘gardehuisje’  huur betalen aan de ‘ijzerweg’ .

Een van de eerste bareelwachters  aan overweg 104 was Petrus Debondt (Malderen 1816 –Marke 1885). Charles-Louis Vanhoenacker(e) (Marke 1823- Marke 1907) volgde hem op. Zijn vrouw Nathalie Daels (Lauwe 1820-Marke 1900) was de eerste uitbaatster van café “Het Hof van Brabant” (gebouwd in 1873) in de Rekkemsestraat (8). In die periode was ook Theodore Van Rysselberghe ,komende in 1862 van Anzegem, bareelwachter. We noteren ook nog Veronica Demans (Lauwe 1846) , echtgenote van Gustaaf Hermans als bareelwachtster (bevolking 1881).

Tijdens de eerste wereldoorlog was Victor Vansteenberghe er bareelwachter (Leieweg 1)  tot de dag van zijn arrestatie (9). Hij kwam hier toe, in september 1900, van Deerlijk. Hij was geboortig uit Sint-Lievens Esse.

________________________________

Op 6 maart 1900 werd een project op tafel gelegd om een weg te maken naar het stationsplein. Hiervoor moest Baron Paul Bethune,  senator in Aalst aangesproken worden  , want die moest zijn zegen geven , aangezien men niet rond zijn gronden kon. Ook de kinderen Verspaille (10) ( hoeve op de hoek van de Koedreef en de Rekkemsestraat) moesten onteigend van 13 a 4 ca van het stuk Sectie A 124 . Dat project werd van tafel geveegd op 9 januari 1901 en vervangen door het plan, opgemaakt door het Ministerie van Spoorwegen, voor het leggen van een geplaveide weg (Michel  Van De Wielestraat) van het stationsplein( de halte)  naar de weg Kortrijk-Rijsel (Rekkemsestraat) ( brief van Smagghe 23 februari 1901 aan het gemeentebestuur)(11).Alles zou op kosten van de ‘ijzerweg’ zijn.

Op 26 maart 1900 werd aan de halte een telegraafdienst opengesteld.

In de loop van september 1900 , toen alles in kannen en kruiken was, stuurde burgemeester Baron Emmanuel de Bethune een aanvraag naar minister van Spoorwegen Julien Liebaert om de benaming van de halte “Marcke-lez-Courtrai” te wijzigen in “Marcke-sur-Lys”. De minister antwoordde :”En supposant que la dénomination de Marcke-sur-Lys soit topographiquement plus exacte, celle de Marcke-lez-Courtrai présente l’avantage de mieux indiquer la situation de la halte et d’éviter les confusions ainsi que les dévoyés…” Er kon , spijtig genoeg, niet afgeweken worden .Hij wees er ook op dat de briefwisseling bestemd voor de administratie voor de gemeente Marke gewoonlijk ook het onderschrift “Marcke-lez-Courtrai” ofwel “Marcke près de Courtrai” droeg. Indien de Bethune, in het algemeen, de naam “Marcke-sur-Lys” wenste te gebruiken moest hij zich wenden tot het departement Binnenlandse Zaken (Archief de Bethune).

Nog enkele bijzonderheden:

De NMBS werd opgericht op 23 juli 1926. De Belgische Staat bleef eigenaar van het net.  

Het lijnvak Kortrijk-Moeskroen werd geëlektrificeerd  op 24 mei 1981.

Op  januari 2005 werd de NMBS vervangen door een holdingstructuur met drie vennootschappen: infrastructuurbeheerder Infrabel, spoorwegmaatschappij NMBS en de overkoepelende NMBS-Holding. Samen vormden ze de NMBS-Groep. Deze drieledige structuur bleef bestaan tot 31 december 2013 want die had nooit goed gewerkt. Op 9 januari 2013 greep de hervorming van de structuur van de NMBS-Groep plaats. Op 1 januari 2014 werd een tweeledig model in het leven geroepen: NMBS en Infrabel ( ‘175 Jaar Spoorweg in Harelbeke’ Dirk Viaene, 2014, 314blz.)

Wie waren de belangrijkste klanten die  laadden en losten op de ‘loskoer’ (goederenstation) in Marke, tijdens de periode dat Remi Van Coillie stationschef was (1938-1965) :

____________________________________________________________

De loskoer was gelegen achter het café ‘A la Gare’ (Koedreef) en strekte zich uit tot achter de bedrijfsterreinen van André Toye en de Ceramiek der Leie.

Het te bewerken vlas kwam toe uit Wallonië en Frankrijk in wagons van 5 ton, afgedekt met dekzeilen. Een fenomeen dat al in zwang was vanaf 1900. Vanaf het begin behoorden ook de pannenfabriek van Marke en de weverij De Witte-Visage tot de belangrijkste cliënteel.

Vlashandelaars:

Gebroeders André en Marcel Desmedt

 Gerard en Paul Holvoet

 Alfons Josson

Gebroeders Georges en Frans Wyseur

Gebroeders Omer en Gerard Flamen

André Toye,  bouwmaterialen. Hij en zijn personeel  laadden  gewoonlijk zelf de wagons  . Er kwam zand en cement toe (30 of 40 ton).André Toye laadde dan met een grote brede schop in een bakwagen alle zand op zijn vrachtwagen. Hij had dan praktisch een ½  dag  werk. Het bedrijfspand grensde aan de spoorweg.

Gerard Dobbels, meststoffen en veevoeders.

Kolenhandelaar Jozef Van Hauwaert. Laadde zelf de vracht op camion.

De firma Van De Wiele loste zand. Laadde ook weefgetouwen voor het Oostblok. Er kwam ook schroot toe voor de ijzergieterij. Hiervoor werden voornamelijk platte wagons gebruikt.

Transport Gerard Nuyttens vervoerde ook veel voor Van De Wiele. Naast de gieterij in de Koedreef was een spooraansluiting, voor de aanbreng  van wit zand uit Duitsland voor de vormen (‘moules’) (12).

De pannenfabriek van Marke laadde zelf de pannen op haar ‘loskoer’. Er kwamen ook veel kolen ( cokes ) toe voor de ovens.

Er liepen 2 sporen van de loskaai (goederenstation) naar de pannenfabriek.Er liep een spoor dwars door het Stationsplein (Koekuitsplein).Het andere spoor , gelegd in 1911,liep wat meer zuidwaarts, langs het huis van Achille Vanackere, naar de loskaai. Er werden pannen verstuurd naar aannemers , ook naar het buitenland.

Voor ‘Céramiques de la Lys’ (  N.V. Ceramiek der Leie gesticht in 1927, wijzigde in 1967 in N.V. Atelier Lannoo) was een spooraansluiting voor de aanbreng van klei, gewoonlijk wagons van 30 ton, voornamelijk uit Duitsland. Er werden ook tegels verstuurd. Het bedrijf paalde aan de spoorweg.

De firma De Witte-Visage bracht bijna dagelijks haar ‘pakjes’ en afgewerkte stoffen (weefsels)met de traditionele steekkar. Alles werd dan zorgvuldig geladen in de ‘pakwagen’ van de reizigerstrein, met bestemming binnen- en buitenland. Later kwamen de camions van het wegcentrum Kortrijk de colli’s ophalen.  De NMBS  nam expediteur N.V. Edmond Depaire over, die dan  zelf de pakken gingen ophalen aan de fabriek zelf.

Petrus Casteleyn (Moorsele 1847 – Marke 1911), vlaskoopman was vóór 1911 de officiële voerman van de firma De Witte-Visage. Hij bezat 6 à 8 paarden. Hij baatte café “De Haan” uit in de Marktstraat. Zijn schoonbroer Victor Blomme, ook voerman, was met hem geassocieerd. Ze vervoerden vooral kolen van het station in Marke naar de fabriek. Zoon Georges Casteleyn zette de zaak verder.

Een andere zoon Hector was beenhouwer-cafébaas ‘In de Wapens van Marcke’ op Markeplaats.

Twee lossporen liepen dood op de ‘loskoer’. Er was ook een weegbrug en een ‘laadmal’ om het ladingsprofiel te respecteren en niet te overschrijden. De ‘laadmal’ was een  boogvormige metalen constructie voor het bepalen van het maximum toelaatbare hoogte en breedte van de wagons met hun lading.

Eens werden varkens geladen. Dat gebeurde uiteraard éénmaal , want de omwonenden klaagden over de stank.

10-08-2016, 00:00 geschreven door Michel Markenaar

Hier volgt  aan de hand van foto's wat meer verduidelijking , wat betreft de oorspronkelijke locatie van de gedenksteen.

De oorspronkelijke steen werd geplaatst in 1899 in de voorgevel van het derde  en tevens laatste huis , links op de Markebeke . De volgende huizen werden veel later gebouwd.

Het eerste huis was café "De Marckebeke".In het tweede huis woonde tijdens de 2e wereldoorlog Jozef Rigole -Marie Castelein.

1/ Na het bombardement van 26 maart 1944 bleef een deel van café "De Markebeke" nog recht. 

2/ Tijdens het bombardement van 26 maart 1944 liet Jozef Rigole  het leven (°Kuurne 30-3-1869).

    Zijn woning , naast café "De Markebeke' lag volledig in puin .Links is een deel van café "De Markebeke" zichtbaar.

3/ Op de derde foto is de oorspronkelijke steen zichtbaar. De huizen rechts ernaast werden later gebouwd. 

     Boven links: Julia Rigole en Agnes Rigole

     Onder van l.n.r.  : x    x   Georgette Duvilliers  Marie Castelein   Martha Castelein

De steen moet , om historisch correct te zijn, geplaatst worden in de voorgevel van de nu nog bestaande schuur van Polydore Lepere, later van Jerome Vandenweghe. Polydore was vlashandelaar en baatte ook naast zijn schuur café "Hendrik Conscience" uit.

29-07-2016, 00:00 geschreven door Michel Markenaar

                              DE   BOERENKRIJG   IN MARKE

                 __________________________

In 1948 verscheen van de hand van  Antoon Lowyck “Boerenkrijg in West-Vlaanderen”. De oplage was zeer beperkt. Het opzet van dat werkje was de plaatselijke gebeurtenissen van de Boerenkrijg in West-Vlaanderen aan een breder lezerspubliek kenbaar te maken.

Op de voorkaft van het boek staat een afbeelding van de beschadigde  gedenkplaat in Marke. Die gedenkplaat van de ‘Gesneuvelde Boerenkrijgers’ werd geteisterd tijdens de beschietingen van 1940-45 .De foto werd in oktober 1948 genomen door Baron Jean de Bethune(Marke 1900-Marke 1981). Het ontwerp van de omslag was van A.&E. Schoonbaert en gedrukt op de persen van Schoonbaert te Sint-Andries.

Antoon Lowyck (°Brugge 1914-+Brugge 2005) werd priester gewijd in 1939 in Brugge. Hij was leraar aan het Sint-Amandscollege te Kortrijk van 1939 tot 1943 en aan het Sint-Rembertscollege in Torhout van 1943 tot 1945. Was in 1945 aalmoezenier bij de krijgsmacht, waar hij eervol ontslag kreeg in 1980. In 1958 was hij medestichter van het ‘West-Vlaams Verbond van Kringen van Heemkunde’ in Roeselare.

In het boekje dat 50 bladzijden telt wordt nauwkeurig een kort verloop van de Boerenkrijg weergegeven….”Op 8 Brumaire of Brigandsmaandag (29 oktober) grijpen uitvallen der Fransen plaats rond Kortrijk.’s Avonds echter moeten alle Franse colonnen zich terugtrekken binnen Kortrijk. Moordpartij te Marke en Kortrijk”. Gevechten te Walle en te Bellegem. Hoofdkwartier Staden.”

Vervolgens volgt een korte lijst van de gemeenten waar de Boerenkrijg uitbrak met het verloop van de feiten.

Op bladzijde 49 schrijft Lowyck in een bijvoegsel de tekst over, die te vinden is in ‘Rond Kortrijk’ van pastoor Slosse:

“De Markenaars die samen met andere landslieden in het vallen van den avond op de Rijselpoorte gingen schieten, waren Jan (Van) Steenhuyse, P. Tack en Soete. De Fransen als duivels die ontbonden zijn vielen uit stad, vervolgden, kapten en schoten al dood wat zij vonden, hoorden of zagen. Zo brachten zij 9 mensen  om hals van Izegem, 12 van Ingelmunster enz. Te Marke vielen er ook 3 slachtoffers van hun woede. Ziet hier wat een 60 jarig vriend mij daarover schreef:’ Wel honderd keren heb ik van mijn grootmoeder horen vertellen, die altijd op de Markebeke gewoond heeft, hoe de Fransen rond den elven van de nacht, te peerde naar Marke kwamen afgedaald. Ik , zeide zij, blaasde mijn licht uit, om geen aandacht te verwekken, maar de knechten van de stokerij, een boogscheute verder, kwamen met een lanteren zien wat er gaande was, en sloten onmiddellijk de poorten. Maar de soldaten praamden ze open met hun peerden en gingen aan het moorden. ’s Anderendaags te zessen, heb ik in het huis der stokerij, later bewoond door kleermaker Zacharias Lepere het doorkorven lijk zien liggen van Jan Carlier, getrouwd met de dochter van Pieter De Castel, eigenaar van de stokerij, t’enden de gebouwen, bij de beke lag Augustin Vroman, die nog ademde en welhaast de geest gaf, en voor de staldeur lag J.B.Vroman, een jongeling van 26 jaar. De koeiwachter had het leven behouden met hem in het hondenkot te verschuilen. Die zelfde morgen lagen de soldaten lam dronke waar hier waar daar op het gebuurte, terwijl onze drie schutters van Marke, bevende van benauwdheid, nog verborgen zaten onder de brugge van de Markebeke. Later op de dag was’t processie van Kortrijk naar Marke om de vermoorden te zien.’Den Hert’ intussen, t’ halven de Rijselse wijk, kon het volk niet slikken, omdat er daar ook een vermoorde werkman lag.’nen Sissen Vandenbulcke.

Een gedenkteken van deze moorderij zit in de voorgevel, het eerste nevens de brugge, bewoond door Constantin Nuttin- Vande Ghinste. Hij zit er op zijn plaats niet en diende versteken te worden.

Men leest op die steen:

Voor God en Vaderland

Schonken hier hun leven

Op 28 oktober 1798

Augustijn Vromant

Oud 46 jaren

Jan Vromant, oud 26 jaren

Jan Carlier, oud 21 jaren

Vlamingen bidt voor

hunne ziel en volgt

hunnen heldenmoed na.

Baron Emmanuel de Bethune maakte de tekening voor de steen en R. Cagneaux voerde het werk uit.

Op zondag 3 september 1899 – weliswaar 101 jaar later-  had in Marke een herdenking plaats. Een stoet trok van de Markebeke naar het dorp. De steen werd ingewijd door pastoor Leo Debrabandere  ( 1842-1902 ,pastoor van 1895 tot 1902) . Op 4 september had een academische zitting plaats op het gemeentehuis met burgemeester Baron François de Bethune (1).  De gedenksteen werd geplaatst aan de stokerij (op de verkeerde plaats), 1m58 hoog en 1m18 breed.”(2)

Ter die gelegenheid werd een zeer beperkt aantal gedenkpenningen uitgegeven.(zie foto’s)

Op de postkaart van de Markebeke (rond 1920) is de gedenksteen duidelijk te zien in de voorgevel van het huis rechts van de telefoonpaal (zie foto)

In 1969 kocht de gemeente een perceel grond aan de Belgische Staat ( 1a 30ca 92dm2 ).In 1973 kreeg  arduinkapper Hugo Kesteloot de opdracht de steen te herstellen en te plaatsen in een gemetste muur op het pleintje. De gedenkplaat werd plechtig onthuld op 11 juli 1973.

Einde november 1978 werd het monument terug afgebroken en heropgebouwd.

Het werd onthuld en ingewijd door pastoor Joris Vandenberghe (1919-1998)(3) in bijzijn van schepenen Palmer Vandermeersch (1922-1994) en Maurits Bekaert (1935-1984), ere-secretaris Albert Vandaele(1925-2016) en Baron Emmanuel de Bethune( 1930-2011, toen schepen van Kortrijk)(zie foto).

(1)Burgemeester Baron Emmanuel de Bethune overleed op 19 juli 1909.

(2)De gedenksteen staat nu rechtover de Kasteeldreef op de Markebeke ,kadaster Sectie A 375 m3, maar nog niet op de juiste plaats. De gedenksteen zou moeten geplaatst worden in de voorgevel van de nu nog bestaande en zichtbare schuur van Polydoor Lepere.

(3)Joris Vandenberghe was pastoor te Marke vanaf 1972 tot 1988.

19-07-2016, 20:28 geschreven door Michel Markenaar

Het  Eeuwfeest van de Belgische Onafhankelijkheid

          ____________________________________________

In alle dorpen en steden werden in 1930 de eeuwfeesten van de Belgische Onafhankelijkheid  gevierd. In Marke had het college van burgemeester en schepenen, in zitting van 3 augustus, vastgesteld dat die feestelijkheden zouden plaats hebben op zondag 7 september ter gelegenheid van de jaarlijkse kermis. Hieromtrent werd aan alle verenigingsverantwoordelijken een omzendbrief gestuurd met de vraag hun deelneming te bekrachtigen.

In Kortrijk startten de feesten op 3 augustus met de openstelling van bijzondere tentoonstellingen. De nationale tentoonstelling van “Landbouwvruchten en Werktuigen” en van “Alle Neerhofdieren en Kweekmateriaal” in de grote hallen van de handelsbeurs in de Doornikstraat (zie voorkaft van een programmaboekje) liep van 27 tot 29 september. Een grote stoet met praalwagens en talrijke groepen trok op 15 augustus door de stad.

Op zaterdagavond 6 september werd op de kerktoren van Marke de Belgische vlag gehesen en de feestelijkheden werden door klokgeluid aangekondigd.

Op zondag 7 september werd kwart na 9 uur door de plaatselijke verenigingen vergaderd op Markeplaats vóór het oorlogsmonument om dan stoetsgewijs naar de kerk te trekken. De vlaggen werden in het koor opgesteld. Tijdens de hoogmis om 9.30 u. werd een bijzonder “memento” gewijd aan de bewerkers van België’s onafhankelijkheid en aan de oorlogsslachtoffers. Na de hoogmis “Te Deum”.

Op het programma stond een duivenprijsvlucht uit Clermont : de prijs van het Eeuwfeest.

Om 11 uur volgde een concert door de plaatselijke fanfare ‘Sint-Jan’.

In de namiddag om 15.30 u. vertrok  de stoet  waaraan de plaatselijke verenigingen, vreemde muziekmaatschappijen en de schoolkinderen deelnamen. Door de laatsten werden liederen gezongen. Na de optocht werd een bloemenhulde gehouden aan het oorlogsmonument , waar ook burgemeester Cyriel De Brabandere een toespraak hield.

Volgorde van de stoet:

1/Ruiters met de Belgische vlag.

2/Soldaten in oude en nieuwe klederdracht.

3/De fanfare ‘Sint-Jan’.

4/De ruitervereniging te paard.

5/De boerengilde met rijtuigen.

6/ De harmonie ‘Sint-Cecilia’ van Aalbeke.

7/De lustige kaartspelers van café ‘De Marckebeke’.

8/ De ‘Sportclub ‘van Marke. (zie foto)

9/ De ‘Wielrijdersgilde (Véloclub) Sinte Cathérine’.

10/ De boldersgilde ‘De Vereenigde Vrienden’.

11/ De handbooggilde ‘Sint-Sebastiaan’.

12/ De koninklijke schuttersgilde ‘Sint-Barbara’.

13/ De muziekmaatschappij ‘Sint-Leonardszonen’ van Bellegem.

14/ De duivenmaatschappij ‘De Kleine Liefhebbers’ met wagen.

15/ De onderlinge bijstand ‘Troost in Nood’.

16/ De ‘Bond der Kroostrijke Gezinnen’.

17/ De geitenkweekbond ‘ Sint-Drogo’.

18/ De muziekmaatschappij ‘De Leiegalm’ van Bissegem.

19/ De middenstandsbond.

20/ De vlasbazenbond – groep te paard – verbeelding Belgische steden.

21/ De muziekmaatschappij van Rollegem.

22/ Schoolkinderen: jongens – wagen van de landbouw.

23/ Schoolkinderen: meisjes – wagen ‘Verheerlijking van België’.

24/ De muziekmaatschappij  ‘Sint-Cecilia’ van Lauwe.

25/ Bond van de opgeëiste werklieden (ZAB).

26/ De nationale strijdersbond  14-18  (N.S.B).

27/ Familieleden van oorlogsslachtoffers.

28/ Het genootschap van ‘Sint-Vincentius’.

29/ ‘De Parochiale Werken van Marke’.

30/ De kerkraad en de geestelijkheid.

31/ ‘De Commissie van Openbare Onderstand’ (COO).

32/ De gemeenteraad.

33/ De wagen van de negen provincies.

Ter gelegenheid van het eeuwfeest werd aan elke meewerkende vereniging of groep een bronzen herinneringsmedaille geschonken (zie afbeelding).

Het ‘Kristen Werkersverbond’, de turngilde ‘Voor Outer en Heerd’ en de  ‘Vlaamsche Kring’ hielden zich afzijdig. Een lid van die laatste vereniging overhandigde mij een strooibiljet waarop hij ‘Eeuwfeesten’ in ‘geeuwfeesten’ had gewijzigd. Verder vertelde hij dat die feestviering een doorn in de ogen van de Vlamingen betekende: “Als Vlamingen kunnen we niet meevieren, want sinds de onafhankelijkheid in 1830 is het Vlaams van tafel geveegd en moeten wij vechten voor herstel en erkenning van onze rechten.”

Misschien zal er opgemerkt worden dat de plaatselijke voetbalclub ‘F.C. Marke’ ontbrak op deze viering, om de loutere reden dat na ontbinding in 1928 de club herstartte in 1935. ‘F.C. Marke’ was officieel lid van de Belgische Voetbalbond vanaf 1924.

Om 17u. richtte de ruitervereniging een ringsteking in.

Vanaf 18.30 u. hielden de muziekmaatschappijen van Bellegem, Bissegem,Rollegem en Lauwe achtereenvolgens een concert.

’s Avonds werden de gemeenteplaats en het oorlogsmonument prachtig verlicht.

Op maandag 8 september werden de echtelingen Remi Haezebrouck- Philomène Scherpereel ter gelegenheid van hun gouden jubileum plechtig ontvangen op het stadhuis. In de namiddag werd een prijsschieting “Kampioenschap van het Eeuwfeest” ingericht door de koninklijke schuttersgilde Sint-Barbara .Hierover staat bijna niets vermeld in het archiefboek van deze gilde. Om 16 u. volksfeesten en wielrijderskoersen aan de Prinsenhoek.

Op dinsdag 9 september in de namiddag hield op haar beurt de schuttersgilde ‘Sint-Sebastiaan’ een handboogschieting.

Woensdag 10 september om 15u.  had een koninklijke prijsschieting plaats voor de leden van de ‘Sint-Sebastiaan’ en een uur later werd op Markeplaats een geitenkeuring gehouden ,ingericht door de ‘Sint-Drogogilde’. Om 19u. gaf de ‘Sint-Jansfanfare’ een prachtig concert.

Zondag 14 september werd afgesloten met een concert door de harmonie

“Hoger Op”, gevolgd door een concert door de velofanfare ‘Eendracht’ van Deerlijk en wielrijdersfeesten.

Foto: “Sportclub” op de hoek van de Markekerktraat en de Rekkemsestraat.

           De twee huisjes op de achtergrond werden afgebroken in 1936 om plaats

           te maken voor café ‘Het Sportpaleis’( nu ‘De Loco’)

04-06-2016, 17:25 geschreven door Michel Markenaar

Boogschieten op Liggende Wip :DE  LEERZESCHUTTERS

_____________________________________________

Wie de woorden “liggende wip” of “liggende pers” hoort uitspreken denkt onmiddellijk aan boogschieten. Inderdaad naast het boogschieten op staande wip ontstond ook het boogschieten op liggende wip. Bij dat laatste konden de boogschutters bij gelijk welke weersomstandigheid hun sport binnenshuis beoefenen. Vooral tijdens de winter kon buiten, omwille van de kou of het onguur weer, niet “geschoten” worden. Er werden  sporen gevonden  van een boogschuttersvereniging op liggende wip in Marke met de naam “De Ware Vrienden” in het begin van de  20^e eeuw ( zie afbeeldingen). Die vereniging moet met het uitbreken  van  de eerste wereldoorlog van de kaart zijn geveegd.(1)

Om na de oorlog op liggende wip te kunnen schieten moest men zich naar Lauwe of Moeskroen begeven.  Men moest wachten tot 1931 ,toen 9 liefhebbers  van het boogschieten , onder de leiding van Arthur Vandenberghe (1898-1983)(2) uit Marke ,de koppen bijeen staken om een schuttersvereniging op liggende wip op te richten.

Die werd “De Verenigde Vrienden” genoemd.

De negen mannen waren ook lid van de vereniging op de staande wip Sint-Sebastiaan in Marke:

Cyriel Ameye (+1949)

Theophiel Cagnie (+1949)

Julien Wyseur (+1967)

Emiel  Robecyn 

Georges Delcroix (+1986)

Jan Debuysere

Achiel Vandecasteele (+1943)

Gerard Brasseur (+1990)

Arthur Vandenberghe (+1983)

Ze legden de nodige centen uit om een liggende wip aan te kopen. Hierbij werd opdracht gegeven aan Despriet, een smid uit Bissegem ,en waarvoor 756,5OFr. werd betaald. De wip (een aantal ijzeren dwarsstangen met pinnen waarop de oppervogel, de zijvogels en de kallen werden gestoken) werd dan met de hoofdvogel en de zijvogels op 17m. afstand geplaatst. De koningsschieting was het hoogtepunt van het schuttersjaar.

“De Verenigde Vrienden” namen hun intrek in de Marktstraat in café “Het Hof van Commerce”, toen bewoond door Edmond Verhaege- Zulma Petit. In 1938 daagde een nieuwe lokaalhouder op: Georges Delcroix-Elisa Vanrobaeys. Hij doopte het lokaal om in “Het Schuttershof”, omdat ,volgens hem, “het beter paste” ,aangezien  het hier ging om het oord  van de karabijnschutters  St. Barbara en van de boogschutters op de liggende wip. Na 1940 werden nog schietingen gehouden tot in 1943, want bij de bombardementen  van 13 mei   vernielde een bom het lokaal, dat niet meer werd herbouwd. De bogen werden ontspannen en geborgen.

In 1945, kort na de bevrijding werden pijlen en bogen weer bovengehaald en namen de schutters op de liggende wip, hun intrek bij Gerard Mulie –Antoinette Levecque, in café “In de Goude Leerze”, in de Kloosterstraat (3). De boogschutters konden hun wip plaatsen in de “bolletrog”, want dat “bolderssport”  was aan het slabakken . Van dan af werd besloten een nieuwe naam te geven , “De Leerzeschutters”  in vervanging van “De Verenigde Vrienden”. Het aantal leden groeide stelselmatig aan zodat het lokaal te klein werd en dat er moest uitgekeken worden naar een nieuwe locatie. Gerard Mulie en Antoinette verlieten het café in 1955 om plaats te maken voor Raphaël Goegebeur – Marie-Madeleine Dewildeman.

Van 1932 tot 1961 werden, noch kasboek, noch dagboek (verslagboek) bijgehouden, ofwel was alles zoek geraakt.

Alleen enkele  losse kasnota’s (inkomsten en uitgaven) getuigen van het voortbestaan van de vereniging van 1932 tot 1940. In 1943 werden 3 missen opgedragen voor de zielsrust van 3 leden : Aloïs Vandenweghe (+1942) – twee oorlogsslachtoffers Achiel Vandecasteele (1943)  en Arsène Delcour (+ 1943). Vanaf 1961 werd opnieuw een kas- en verslagboek bijgehouden.

Gelukkig konden aan de hand van de koningshalsband gemakkelijk de koningen weergevonden worden vanaf 1953 tot 196O, zijnde de start van het nieuw verslagboek (4). Volgens het boek, uitgegeven in 1981 ter gelegenheid van het 50 jarig bestaan, zou het bestuur in 1955 er zo uitgezien hebben:

Erevoorzitter: Baron Jean de Bethune (+1981)

Voorzitter: Omer Vandermeersch (+ 1960)

Schrijver : Roger Mulie(+1970)

Bestuursleden: Gerard Bourgois (+1976)– Gerard Brasseur(+1990) – Georges Dermaux (+1992).

De koningen:

1953 :   Albert Vancauwenberghe

1954 :   Gerard Mulie

1955 :   Gerard Mulie

1956 :   Raphaël Goegebeur

1957 :   Raphaël  Goegebeur 

1958 :   Christophe Van Maris

1959 :   Daniël  Goegebeur

1960 :   Gerard Bourgois

Op 22 april 1961 werd gezorgd voor een nieuw bestuur:

Erevoorzitter : Baron Jean de Bethune

Ere-Ondervoorzitter : Gerard Bourgois

Voorzitter : Dr. Roger Maes (+1996)

Ondervoorzitter : Albert Vancauwenberghe (+1992)

Secretaris : Michel Desmet (+1999)

Schatbewaarder : Raphaël Goegebeur (+1989)

Perscommissarissen: Robert (+2001)en Roger Dejaegher

Inmiddels werd het lidgeld verhoogd van 20Fr. naar 50Fr.

Het jaar 1962 werd gekenmerkt door de feestviering en een grote schieting ter gelegenheid van het diamanten schuttersjubileum van Gerard Bourgois, die overladen werd met bloemen en planten.

In 1963 werd Arthur Vandenberghe  65jaar en daar paste een huldeschieting bij. Deze traditie zou behouden blijven zo lang  Arthur verjaarde.

Op 26 oktober werd een afstandsakte ondertekend waarbij de wip, die nog altijd toebehoorde aan Arthur Vandenberghe , eigendom werd van de “Leerzeschutters”.

Het vervolg van de lijst  met de gekroonde schutters:

1961 :   Michel Desmet

1962 :   Aloïs Verhue

1963 :   Aloïs  Verhue

1964 :   Aloïs Verhue: koning : werd de 1^e keizer

              Aangezien er een keizer was werd weer overgegaan tot een

              koningsschieting met Roger Maes als koning.

              Bij de huldeschieting van Aloïs Verhue als keizer telde men

              127 schutters.

1965 :   Karel Vandenberghe

1966 :   Palmer Vandermeersch

1967 :   Roger Decaluwé

1968 :   Roger Decaluwé

1969     Roger Decaluwé : koning  en keizer.

              Johnny Verbrugge werd koning bij de nieuwe koningsschieting.

1970 :   Willy Nolf

1971 :   Willy Nolf

1972 :   Willy Nolf: koning en keizer.

               René Vandenbogaerde werd de nieuwe koning.

1973 :   Achiel Coolsaet

1974 :   Germain Vandekerckhove

1975 :   Johnny Goegebeur

1976 :   Georges Loncke

1977 :  Germain Vandekerckhove

1978 :   Robert Cagnie

1979 :   Georges Loncke

1980 :    Georges Loncke       

1981:    Georges Loncke  koning en keizer

               Gaston Geeraert werd de nieuwe koning.

1982 :   Hans Vandenberghe

1983 :   Roland Vercouter

1984 :   Werner Vandenbulcke

1986:    Laurent Degroote

1987:    Werner Vandenbulcke

1988:    Werner Vandenbulcke

Telkens werd aan de koning als aandenken een foto geschonken, die dan in de feestzaal van het lokaal prijkte.

In 1965 : een grote opluchting, want wat de leden al lang verlangden werd werkelijkheid, een nieuw ,beter en ruimer lokaal was in aantocht. Raphaël Goegebeur had de schrijnwerkerij van Jules Vandenberghe in de Markekerkstraat aangekocht en na veranderingswerken omgetoverd tot café “Het Schuttershof”.Meteen ging op 30 januari 1965 de openingsschieting door. Er kwamen 132 schutters van alle kanten. Het startsein werd gegeven door burgemeester Aimé Bekaert, die zich gelastte met de welkomstgroet en zelfs de 1^e pijl loste.

Op 30 oktober 1966 werd voor het eerst een nieuw gildevaandel ingehuldigd.  Mevr. Palmer Vandermeersch (Christiane Vanlanckeren) aanvaardde het meterschap en  Baron Emmanuel de Bethune het peterschap.  Vaandrig was Karel Vandenberghe. Alle gildeleden, 28 in totaal, verzamelden in het lokaal. Enkele vreemde schuttersdelegaties waren aanwezig. Ook de fanfare Sint-Jan was van de partij . Pastoor André Goderis (5)wijdde de vlag. Dr. Maes hield een toespraak (6). Alle leden werden van toen af uitgerust met een soldatenmuts, zoals uit de vooroorlogse soldatentijd. De waardigheden van het lid werden met sterren en strepen aangeduid op de muts. De keizer kreeg een grote keizerskroon als graad. Zodra een koning gekend was werd het kenteken op zijn gildemuts aangebracht. Bij de wedstrijden in het omliggende hadden onze Markse boogschutters met hun soldatenmuts , waar het “flosje” hun in de ogen hing, veel bekijks maar dat belette hen niet om de hoofdvogel te schieten.

Op 14 augustus 1967 werd het briljanten schuttersjubileum gevierd van Gerard Bourgois. Deze jubileumschieting op twee liggende wippen kende veel bijval , want bijna 15O schutters waren opgekomen.

In november 1967 nam Michel Desmet ontslag als secretaris, maar fungeerde verder als gewoon lid.

Hoe verliep nu een koningsschieting (7). We volgen die van 11 november 1967:

“ Om 16 uur, met een uur vertraging op het voorziene uurrooster werd met 28 leden gestart om de koningstitel 1967 te betwisten. Van meetaf werd een felle strijd gevoerd, want van in de eerste ronde reeds werd de sire vogel van zijn troon gehaald door vriend Germain Vandekerckhove, natuurlijk gevolgd door luid applaus. Zijn boezemvriend Roger Decaluwé volgde in de tweede ronde dit voorbeeld na en drie manschappen nadien werd dit voorbeeld opnieuw nagevolgd door ons nieuw lid Roland Demuynck, zodat we reeds met drie kandidaten koningen stonden. Luid applaus vergezelde natuurlijk deze mooie scheuten.

Er diende dan gewacht tot de vijfde ronde alvorens de koningsvogel voor de tweede maal werd neergehaald door Roger Decaluwé. Het werd langs de ene zijde stil en langs de andere kant werd er geweend door ons jongste lid Johnny Goegebeur, omdat hij niets kon lossen zoals hij wilde. Ontroerend was het op dit ogenblik met de kleine Johnny.

De zevende ronde kwam en vriend Urbain Santens kwam in actie en velde met een machtig schot de sire vogel neer. Dit kreeg navolging ,want allen kwamen volledig onder doom. Opnieuw kwam de beurt van Urbain Santens, die terug de koningsvogel voor de tweede maal neervelde, onder hevig gejuich. De spanning steeg en toen vriend Roger Decaluwé zijn negende schot loste was het muisstil maar plots een bonk en voor de derde maal stuikte hij de koningsvogel naar beneden. Kwam dan de eindbeurt en laatste kans om gelijk te stellen voor Santens en waarempel de flinke “Bain” gaf de koningsvogel een flinke klop dat hij opnieuw  van zijn troon stuikte. Alle ogen werden dan gevestigd op de eindbeurt van Roger Decaluwé, maar ondertussen kwam de lokaalbaas nog eens de grote vogel neer te vellen. De beurt, Decaluwé stelde ongehoord, de pijl vertrok maar hij trof de nodige roos niet.

Er diende tussen Decaluwé, vol zenuwen, en Santens, kalm en bezadigd gekampt te worden. Ieder toeschouwend lid beleefde een poosje schuttersfestijn. Over vijf ronden werd er gekampt(8). Machtige scheuten werden door beide rivalen gelost, maar er diende gewacht te worden tot de vijfde ronde alvorens de sire vogel door de beide kampers naar beneden gehaald werd.

Er werd verder gekampt. Iedere ronde uit. Prachtige schoten werden gelost, tot eindelijk in de zestiende ronde der kamping onder overdonderend gejuich en met de beste wensen der gildeleden Roger Decaluwé de koningsvogel opnieuw van zijn troon deed daveren en zich de koningstitel 1967 toeëigende.”

Op 3 februari 1968 werd een nieuw bestuur gekozen:

Erevoorzitter: Dr. Roger Maes

Deken:     Gerard Bourgois

Ondervoorzitter : Arthur Vandenberghe

Voorzitter : Albert Vancauwenberghe

Secretaris : Michel Desmet

Schatbewaarder : Raphaël Goegebeur

Perscommissarissen: Robert Dejaegher en Roger Decaluwé

Vaandrig : Karel Vandenberghe

Keizer : Aloïs Verhue

Koning : Roger Decaluwé

Om dat ambt te aanvaarden moest volgende eed afgelegd:

“Ik zweer bij het gildevaandel de maatschappij “De Leerzeschutters” getrouwheid en deze in alle oprechtheid en zonder winstbejag te zullen dienen.”

Op 16 juli 1969 moest het bestuur opnieuw naar de stembus:

Voorzitter: Albert Vancauwenberghe

Ondervorzitter : Arthur Vandenberghe

Secretaris : Michel Desmet

Schatbewaarder : Raphaël Goegebeur

Hulpsecretaris : Daniël Goegebeur

1^e Perscommissaris : Roger Decaluwé

2^e Perscommissaris : Willy Nolf

Op 31 augustus 1969 was er de viering van het 35 jarig bestaan van de maatschappij. Waarschijnlijk slecht ingelicht, stond er in een verslag te lezen dat de liggende wip gesticht werd in 1934. Voor de eerste maal in annalen van de Markse handbooggilde werd er aangedurfd met 3 liggende wippen te werken: 1 in het lokaal en de 2 andere in de magazijnen van medebestuurslid Willy Nolf, die bereidwillig het nodige materiaal tot de oprichting van de schutplaatsen voor de 2 wippen ter beschikking stelde. Men kon vaststellen dat 72 schutters uit 17 verschillende maatschappijen kwamen kampen voor het grote geldgewin.

In 1970 nam Michel Desmet zijn ontslag.

In 1973 werd een ledenlijst opgemaakt : 35 leden ,alfabetisch gerangschikt:

Blomme Willy                 Laperre Gilbert

Curt Blomme                  Madeleine Labeeuw

Gerard Bourgois             Roger Maes

Gerard Brasseur              Willy Nolf

Albert Cagnie                   Filip Pycarelle

Robert Cagnie                  Emmanuël Theys

Achiel Coolsaet                Albert Vancauwenberghe

Roland Degroote              Daniël Vanbelle

Robert Dejaegher             Germain Vandekerkckhove

Roland Demuynck            René Vandenbogaerde

Hubert Devolder               Arthur Vandenberghe

Roland Dubois                   Karel Vandenberghe

Daniël Goegebeur             Paul Vandenberghe

Raphaël Goegebeur          Johnny Verbrugge

Johnny Goegebeur            Germain Vereecke

                                              Aloïs Verhue

In 1974 gaf voorzitter Albert Vancauwenberghe zijn ontslag, maar bleef in de gilde als gewoon lid. Arthur Vandenberghe nam zijn plaats in als voorzitter. Aloïs Verhue overleed in 1974.

Op 18 augustus 1978 gaf Raphaël Goegebeur ontslag als schatbewaarder. Germain Vandekerckhove werd zijn vervanger. Gedurende het jaar 1978 tekende men ook nog wat onaangenaamheden : nl. jongeren die zich lieten horen, de maatschappij was niet meer zoals ze vroeger was, de jeugd wenste een afvaardiging in het bestuur, enz….Maar in de vergadering van 17 september werd alles eens kordaat aangepakt en …de “Leerzeschutters” boerden voort.

Beschrijving van de koningsschieting van 8 november 1980  :

“Om 15 uur waren 24 schutters opgekomen om aan de koningsschieting deel te nemen. De voorgaande koning Georges Loncke had 3 scheuten (schuttersjargon) vooraf. Bij zijn derde schot velde hij de hoofdvogel.Daarna werd de eerste ronde aangevat en daar viel de hoofdvogel voor de 2^e maal dit door Gaston Geeraert. In de 2^e ronde viel hij geen enkele maal. In de 3^e ronde werd hij geschoten door Laurent Degroote. In de 4^e ronde geen enkele maal. In de 5^e ronde viel hij voor de 2^e maal door de voorgaande koning Georges Loncke. In de 6^e ronde viel hij door Germain Vandekerckhove. In de 7^e ronde voor de 2^e maal door Germain Vandekerckhove en voor de 2^e maal door Gaston Geeraert. In de 8^e ronde  viel hij voor de 3^e maal door Georges Loncke. In de 9^e ronde voor de 2^e maal door Laurent Degroote. De 10^e ronde was beslissend: voor de 3^e maal door Germain Vandekerckhove, maar voor de 4^e maal door Georges Loncke.

Georges Loncke is dus koning en dat voor de 2^e maal.” Het jaar nadien werd Georges Loncke keizer( voor de 3^e maal koning).

In 1980 werd een schieting gehouden ter gelegenheid van de komst van de nieuwe lokaalhouders Johnny en Marleen Goegebeur (Johnny was de zoon van Raphaël) : 2 toppen van 500

                   2 zijden van 250

                  40 vogels van 100

En dit zowel voor wip 2 als voor wip 1.

Georges Loncke werd in 1981 koning en keizer. Hij zou de laatste keizer zijn in het bestaan van de “Leerzeschutters.”

Werner Vandenbulcke schoot zich in 1984 tot laatste koning en vestigde zich als lokaalhouder. De “Leerzeschutters” hielden het voor gezien en de boog bleef achter.

Werner Vandenbulcke wilde het over een andere boeg gooien: nl. het doelschieten. Maar het doelschieten kwam zo goed als niet van de grond.

(1)Het zou wel eens kunnen dat Arthur Vandenberghe weet had van een vereniging genaamd  “De  ….. Vrienden”.  In 1902 werd in café “Au Faison Doré” (geboortehuis van Arthur) op de liggende wip geschoten, met als hoofdprijs een “vet konijn”. Hetzelfde jaar werd een schieting gehouden in café “De Vlasboot”en in 1908 in café “In de Wagenmakerij”. Gustaaf Dermaux (vader van Georges Dermaux) was toen koning. Constant Vandorpe, Richard Verscheure en Gaston Moreels werden als leden vermeld (zie afbeeldingen).

(2)Jules Vandenberghe, de vader van Arthur, was geboren in café “De Kroon”in de Rekkemsestraat. Bij zijn huwelijk ging Jules café “Au Faisan Doré” ,op de hoek van de Hemelrijkstraat en de Rekkemsestraat, uitbaten. Arthur is er geboren in 1898 en zijn broer Paul in 1901. Jules , aannemer van timmerwerken zette in de Markekerkstraat het gebouw dat nu café “Het Schuttershof” is.

(3)In allerijl wendde  Arthur Vandenberghe  zich tot Gerard Mulie “In de Goude Leerze”, doch de “bolletrogspelers” waren niet akkoord, onder andere ,Jerome Ostyn, Achiel Ostyn en René Vandaele. De “bolletrog” was immers een ideale locatie. Men trok ook met die vraag naar café “Au Jardin Botanique” bij Remi Duhem, maar daar was geen plaats.

Gerard Mulie en Antoinette Levecque trouwden in 1929. Ze volgden Henri Mulie (+1934), vader van Gerard op. Het café was eigendom van brouwer August Tack van Kortrijk. Gerard was in 1930-31 stichter van de duivenmaatschappij “De Leieduif”, met als eerste bestuursleden Alfons Decock, Albert Van West, Omer en Theophiel Herreman en Cyriel Pauwels.

(4)Op 22 november 1971 werd in de bestuursvergadering eenparig beslist 100 pijlen en een ketting aan te kopen met de medailles , waar de namen van de koningen en de keizers op gegraveerd werden. Dat alles werd besteld aan Erwin Braekeveldt.

(5)André Goderis, geboren te Harelbeke in 1904, was pastoor in Marke van 1959 tot 1972. Hij overleed te Kortrijk in 1979.

(6)Tijdens de toespraak van voorzitter Dr. Roger Maes vernamen we “….het nadien elders ondergebrachte lokaal , café De Leerze, Kloosterstraat, hetgeen hij een krot noemde maar waar de gilde, alhoewel ze het er heel moeilijk had wegens kleine gelagzaal en onmogelijke schietplaats, waar zelfs balken zijn moeten uitgezaagd worden om de schutters hun boog te kunnen aanspannen tot schieten en bij hevige regen de schietplaats overstroomde, haar begin van bloei heeft gekend”. De spreker bracht ook hulde aan de huidige lokaalhouders Raphaël Goegebeur en zijn vrouw.

Georges Dermaux, de voorzitter van de zustermaatschappij Sint-Sebastiaan richtte een woord van dank aan alle “Leerzeschutters” om hun prestaties die ze leverden bij de schietingen op de staande wip. Telkens waren ze talrijk aanwezig.

(7) Bij een koningsschieting mocht ieder lid of schutter beurtelings volgens lottrekking 10 “scheuten” ( 1 “scheut” per lid) leveren. De schutter die het meest in zijn 10 “scheuten” de hoofdvogel afschoot was koning. Telkens de hoofdvogel werd afgeschoten plaatste men er een nieuwe op.

Indien nog geen koning gekroond werd na de tien beurten dan werd verder geschoten, tot een winnaar gekend was.

Hij die het jaar ervoor koning was mocht dat jaar 3 “voorscheuten” hebben. Mocht hij tijdens die 3 “voorscheuten” 1 maal de hoofdvogel afschieten dan was hij koning.

Iemand die 3 maal koning na elkaar was werd gekroond tot keizer. Maar datzelfde jaar werd  ook een nieuwe koningsschieting gehouden.

(8) De laatste jaren werd na een gelijke stand in de 10 ronden, een extrabeurt van 3 scheuten onder de kampers gespeeld. Indien in die 3 ronden de stand nog gelijk was, dan schoot ieder van hen elk op beurt.De eerste die de hoofdvogel neerhaalde was koning.

FOTO van 1966 : met soldatenmuts: v.l.n.r. Karel Vandenberghe,Paul Vandenberghe en Arthur 

                         Vandenberghe. Uiterst rechts André Vandenberghe, onderwijzer in Marke.

FOTO koningshalsband.

FOTO nieuwe vlag in 1966: v.l.n.r. Albert Vancauwenberghe,Arthur Vandenberghe,Karel Vandenberghe,meter Mw. Palmer Vandermeersch (Christiane Vanlanckeren),Dr.Roger Maes,peter Baron Emmanuel de Bethune en Michel Desmet.

11-05-2016, 00:00 geschreven door Michel Markenaar

JAMES H. BIRTWELL - EEN KACHEL WERD HEM FATAAL.

___________________________________________

Op de begraafplaats van Marke ligt welgeteld één Britse militair begraven: private (= soldaat) James H. Birtwell van het 17th Battalion van de Lancashire Fusiliers van de 104th Brigade. Hij overleed in tragische omstandigheden in Marke op 20 oktober 1918, amper drie weken voor het einde van de vijandelijkheden.In de registers van de Lancashire Fusiliers stond als enige vermelding bij zijn overlijden :”Overleden op 20 oktober 1918.”Een verdere doodsoorzaak was er niet genoteerd.

Soldaat James Birtwell werd op 24 mei 1896 geboren in Clitheroe, Lancashire en was de vierde zoon van het echtpaar Thomas Birtwell. Vader Birtwell was toezichter in een houthandel die leverde aan de vliegtuigfabriek in Southport. James werkte in Preston, maar zijn wens om bij het leger te gaan was zo sterk dat hij al in maart 1915 het kaki uniform van het Britse leger droeg.

Als 18-jarige, in januari 1915, meldde James Birtwell zich als vrijwilliger aan en werd hij ingelijfd bij het 17th Battalion Lancashire Fusiliers, ook gekend als het "1st South East Lancashire Battalion". Dit was aanvankelijk een echte Bantam-eenheid. Aan de hand van dit gegeven kan met zekerheid worden gesteld dat James klein van gestalte was, maar daarom niet zwak. Zijn bataljon is tijdens de Eerste Wereldoorlog voortdurend tussen de Somme en Vlaanderen actief geweest.

Bij het geallieerde eindoffensief in september en oktober 1918 moest het 2de Britse Leger Kortrijk veroveren. Het 17th Battalion Lancashire Fusiliers van de 104th Brigade, die deel uitmaakte van de 35th Division, speelde een belangrijke rol in de gevechten rond de Leie, in de "Slag om Kortrijk". De 106th Brigade had in de nacht van 18 op 19 oktober tevergeefs geprobeerd om de Leie over te steken in Marke. Op plotseling bevel stak de 104th Brigade diezelfde nacht om 2 uur in de morgen de Leie over. Het 17th Battalion deed dat ten westen van Marke, over een "voetbrug van één plank", en nam zijn positie in aan de oostelijke grens van het dorp. De Duitsers hadden zich volledig teruggetrokken. Het kasteel de Bethune, dat zwaar onder het artillerievuur van de Britten had geleden toen ze nog aan de overkant van de Leie lagen, werd door de Britten ingenomen.

Goed een dag na zijn oversteek over de Leie verloor James H. Birtwell op 20 oktober 1918 het leven. Lance Corporal Alfred Chas Taylor, gewezen geestelijke, administratief medewerker op het kasteel, kreeg de pijnlijke taak het droevige nieuws aan Birtwells ouders mee te delen. Zijn getuigenis , verschenen in een artikel van de “Clitherhoe Advertiser” van 15 november 1918 ,leert ons iets over de tragische omstandigheden waarin James kwam te sterven.

"Ik was een tijdje bij hem en amper een paar minuten vroeger hadden we nog gepraat. Het droevig voorval gebeurde in het compagniebureau, waar de ongelukkige James kwam informeren naar het nakende afzwaaien.Het is niet volledig duidelijk hoe het gebeurde, maar de meest aannemelijke verklaring schijnt te zijn dat een niet ontploft stuk munitie ongelukkigerwijze samen met de kolen in een vuurhaard terecht is gekomen en ontplofte. Loden kogels vlogen in het rond en troffen hem in het hoofd, met de onmiddellijke dood tot gevolg.Het mag een kleine troost zijn te weten dat hij niet geleden heeft.Jim was graag gezien door de jongens van zijn bataljon en zij betreuren allen zijn dood . We hebben hem begraven in een stemmig klein burgerlijk kerkhof ( was dan nog rond de kerk zelf), en een kruis duidt zijn graf aan.”

James werd gedood bij het ontsteken van een kachel in een bijgebouw van het kasteel de Bethune, door de ontploffing van tussen de kolen vermengde munitie, daar achtergelaten door de Duitsers...

James H. Birtwell was drager van de Distinguished Conduct Medal (DCM), een hoge Britse onderscheiding voor militairen in het Britse leger die zich in gevechten door hun moed hebben onderscheiden. Hij werd in 1916 vereremerkt met deze medaille nadat hij gedurende 3 dagen als koerier had gefungeerd tussen het Britse en Franse leger, over een afstand van 700m. Onder hevig granaatvuur en zonder dekking was hij erin geslaagd verschillende orders en berichten over te brengen. Door zijn grootmoedige inzet had hij het contact tussen de geallieerden kunnen verzekeren.

Private Birtwell werd in 1918 begraven op het kerkhof rond de kerk van Marke. In 1955 werd zijn graf overgebracht naar de nieuw aangelegde begraafplaats, waar hij nog altijd in vrede rust.

28-04-2016, 19:58 geschreven door Michel Markenaar

                                            VERVOLG VAN DEEL 1

                                          ____________________

( 12) De smidse stond in de Markekerkstraat tussen de kerk en café “De Anker” ,bewoond door Emile Levecque.
Joannes Baptist Robbe was hier smid sinds 1764. Hij werd in 1807 opgevolgd door zijn schoonzoon Romanus Delembre (1783-1855), die getrouwd was met zijn dochter Sophie Robbe. Karel ( 1819-1879), zoon van Romanus , werd smidsbaas en bleef ongehuwd.
Joannes Dewilde (+1905) trouwde in 1861 met Adèle Delembre (+1902) zuster van Karel. Diens schoonzuster Sophie Delembre was medestichteres van het klooster. De zonen Karel en Valère Dewilde mochten het smidsambt van Karel Delembre overnemen. Het hele gebouw werd , spijts een smeekschrift van de gebroeders Dewilde aan de familie de Bethune,in 1906-07 afgebroken. Beide smeden trokken naar Lauwe.

( 13) De “Boondriesmolen” lag op de Pauvre Leute, naast het hoevetje ten noorden van de Watervalstraat. Een kleine watervijver is het resultaat van het verdwijnen van de grondvesten. Het was een staakmolen. Hij heeft ook nog gediend als schietoord voor de boogschuttersgilde Sint-Sebastiaan. Hij verdween in 1889.

(14)De kerk van Bissegem lag toen zeer dicht bij de Leie.

(15)Aloïs (Maurice) Levecque (Marke 1893 – Lauwe 1986) :”mijn vader Emile was op het einde van de 19e en begin 20e eeuw bedienaar van de 2 kanonnen.Wij woonden toen in café “De Anker” in Markekerkstraat, naast de smidse van Dewilde. De kanonnen konden afzonderlijk gebruikt worden. Vooraan en achteraan waren 2 wielen. Ze werden gebruikt bij speciale evenementen. Hij stak langs voor papier en “poer” en een hete staaf werd langs achter tegen het “poer” gedrukt. Begin 20e eeuw stonden die kanonnen nog op grond van Brasseur op de hoek van de Van Belleghemdreef. De kanonnen werden bij het begin van de eerste wereldoorlog in de wal van de oude pastorie gegooid, opdat de Duitsers ze niet zouden opeisen.”

(16)Het perceel waarop het café stond , behoorde in grotere oppervlakte toe aan Emile Florin (Kortrijk). In 1873 kochten Edouard en Henri Vanhoenackere, vlaskooplieden, een perceel en bouwden twee huizen met een “suikerijast”,en Eduard werd biertapper rond 1883 . Zijn café kreeg als logo “Het Hof van Commerce” . In 1889 verliet Edouard Marke en verkocht het huis aan brouwer Théophile Vander Ghinste-Salembier uit Rollegem (Brouwerij Bockor). In 1889 verscheen als uitbater Ivo Petit- Marie Ghyssel . Na zijn overlijden in 1905 tapte zijn weduwe voort tot haar overlijden in 1922.

(17)Op zondag 28 oktober 1798 was er schuttersfeest in Marke. In onze gemeente waren geen Franse soldaten gelegerd, wel in de Magdalenastraat in Kortrijk. ’s Nachts trokken drie Markse schutters van de gilde Sint-Barbara (Joannes Steenhuyse, Petrus Tack van het Goet te Tollenaers en een Soete), waarschijnlijk overmoedig geworden door het drankgebruik, naar Kortrijk, waar ze in de Magdalenastraat enkele schoten losten. Ze werden achtervolgd door de Franse ruiters. De drie Markse helden verstopten zich onder de Markebekebrug (grens met Kortrijk) en de Fransen trokken richting Marke. Bij die razzia werden drie brouwersgasten gedood: Joannes Carlier (21j), Augustin Vromant (38j) en Jan-Baptist Vromant (27). Carlier was getrouwd met de dochter van Pieter Ducastel, eigenaar van de stokerij. Gelukkig voor de rest van Marke geraakten de Fransen niet verder, want in de stokerij vonden ze hun bekomste.
De stokerij, waarvan sprake, was gelegen waar later café “Hendrik Conscience” (Zacharias Lepere), het levenslicht zag. De herdenkingssteen van 1899 zat niet op de juiste plaats!

Raadpleging van de gildeboeken en persoonlijk archief.
1/ Foto vlag van 1803 : 1 mei 1979 ter gelegenheid van de inhuldiging van de geautomatiseerde schietstand ( Roger Faillie).
2/ Foto van de koninklijke halsband (Roger Faillie).
Vragen en reacties zijn altijd welkom.

11-04-2016, 00:00 geschreven door Michel Markenaar