|
HOE BELEEFDE MARKE 1940-45
____________________________
Lange tijd geleden kreeg ik enkele schriftelijke documenten handelende over de 2e wereldoorlog in Marke. Eén ervan was van de hand van Arthur Maenhout (°Varsenare 1885 + Marke 1976), stichter in september 1919 van de Nationale Strijdersbond Afdeling Marke . Hij was ook ere-beheerder van de Nationale Strijdersbond van België , voorzitter van West-Vlaanderen en van het gewest “Schelde en Leie”.
De titel van zijn document luidde : “ Oorlogsfeiten betreffende Marke en onze fabriek ”. Maenhout was technisch directeur in de pannenfabriek van Marke tijdens de tweede wereldoorlog. Ik heb niet nagelaten om aanvullingen aan te brengen, afkomstig uit andere bronnen, om tot een sluitend geheel te komen.
Wij beleefden benarde tijden. Duitsland had op 10 mei 1940 de oorlog verklaard aan België en Nederland. Het Belgische leger en de geallieerden trokken zich terug over de Leie . Het vliegveld van Wevelgem-Bissegem en het vormingsstation van Kortrijk waren voornamelijk het doelwit van de Duitse en geallieerde luchtmacht. De meeste schade door vliegtuigbommen was immers in Kortrijk veroorzaakt. Ons dorp was door zijn geografische en strategische ligging aan grote gevaren blootgesteld. Aan de oostzijde is het immers begrensd door het belangrijke vormingsstation ( rangeerstation of Kongostatie) en het ligt op een boogscheut afstand van het vliegveld van Wevelgem-Bissegem. Het is dan ook geen wonder dat Marke veel te lijden gehad heeft tijdens de oorlogsacties.
Het eerste oorlogsslachtoffer in Marke was Odiel Theys (Heule 1907 - Kortrijk 13 mei 1940). Hij werd ongelukkiglijk neergeschoten door eigen makkers aan het Duits Militair Kerkhof in de Hellestraat. Hij overleed aan de gevolgen in het Kortrijks Hospitaal.
De Slag aan de Leie:
Het Belgische leger neemt noodgedwongen stelling achter de Leie. Op 23 mei veroveren de Duitsers al het Kortrijks stedelijk gebied ten zuiden van de Leie.
Hier volgt een passage uit de “Stamboom van de familie Vandeputte” door Omer Vandeputte. De hoeve Vandeputte was gelegen op de hoek van de Pottelberg en Bruyningstraat. ( nu terrein waar de school voor bijzonder onderwijs is):
“Mei 1940: de Duitsers installeren in de boomgaard achter het woonhuis een veldkeuken. Engelsen gooien er brisantbommen op af. Belgische soldaten schieten van achter de Leie een hoek van de koeienstal kapot.”
Woensdag 22 mei 1940: Engelse soldaten die hier op de hoeve van Arthur Dekimpe (Van Bellegemdreef) vertoefden maakten zich klaar om ’s avonds te vertrekken naar veiliger oorden. Hun vlucht begon omstreeks 18 u. en duurde tot laat in de nacht. In de morgen hoorde men hevige ontploffingen. De Engelse dekkingstroepen deden de bruggen en de voornaamste kruispunten in de lucht vliegen, om de opmars van de vijand te vertragen. Noteren wij ook dat ons leger een wanhopige weerstand bood ten noorden van de Leie. Wat zouden die groene uniformen uitvoeren? De oude mensen van toen zeiden:” Wanneer men groene fraks uit het oosten ziet, zorg voor den voorraad, want die komen eten.”
Donderdag 23 mei 1940 :
rond 16 u. komen 2 Duitsers, waarvan een officier, per zijspan de Kloosterstraat opgereden en maken halt op de Plaats. Zij doen navraag of er geen Belgische of geallieerde soldaten op de gemeente verblijven en vragen inlichtingen omtrent hun posities aan de Leie. Een lijdensdag die de weg zou openen van 4 dolle bezettingsjaren. Tijdens de nacht waren de Engelsen uitgeweken over de Leie en bliezen de Leiebrug op. Dezelfde avond waren al Duitse soldaten in Marke. De Duitsers bouwden onmiddellijk een houten brug die nog dienst zou doen tot in 1967. De afbraak en het maken van een noodbrug voor voetgangers vingen aan in september 1967 . De nieuwe brug was klaar in 1969.
Vrijdag 24 mei 1940:
3 u. in de morgen. De fabriek (pannenfabriek) is bezet door Duitse infanterie en secties van de genie. Machinegeweren worden vóór de kantoren en in de droogzaal 1 geïnstalleerd , zodoende hebben ze alle Belgische stellingen in het vizier. Begin namiddag ontvangen de Belgische stellingen een hagelvuur van de machinegeweren, waarop ze slechts maar zwakjes antwoorden. Rond 15u50 wordt de Leie overgestoken door Duitse elementen van de genie, gevolgd door de infanterie. De Duitse genie had een houten pontonbrug gebouwd over de Leie net onder de Leieweg. Marke wordt zonder ophouden beschoten van 11u. ’s morgens tot 6u. in de morgen van 25 mei. Hier en daar is aanzienlijke schade, voornamelijk in de Markestraat (Marktstraat), op de Plaats en in de Kerkstraat (Markekerkstraat). De kerk als gebouw bleef ongedeerd maar al de vensters, waaronder de prachtige brandvensters werden uitgerukt of beschadigd door obussen die in de omgeving van de kerk ontploften. De inwoners verbleven in de kelders.
Anna Kesteloot (° Kortrijk 1-1-1939), dochter van Georges en Marie-Louise Maelfait, wonend in de Markestraat , werd gedood door een granaatschilfer.
Joseph Sacré, Belgisch militair van het 2e Linieregiment, 2e Komp. werd hier dood gevonden in een verlaten woonhuis te Marke in de Doenaertstraat nr.26. Hij werd door zijn familie weggehaald en overgebracht naar Montegnée (Luik) (brief van de burgemeester naar de arrondissementscommissaris te Kortrijk op 31 juli 1940).
De gemeente moest, tegen 29 oktober 1940, op bevel van de plaatscommandant , aan Feldkommandant Major Spiritus in Kortrijk,alle krijgsgraven melden ,die op haar grondgebied te vinden waren.
Duitse soldaten die sneuvelden:
Schutz Walter Arndt 14 3 R 11 werd begraven in een veld van landbouwer Vannieuwenhuyse langs de Hospitaalstraat.
Uffz. Fr. Scheider 8 3 R 17 sneuvelde op het veld van Vannieuwenhuyse en werd begraven langs de Kortrijkstraat (Markebekestraat).
Anton Pott en Rudolf Weitkamper Pioniere 2 Bon Inf. Div. 31 sneuvelden op 24 mei en werden begraven in het park van het kasteel de Bethune op de Markebeke.
Een onbekende Duitse soldaat werd begraven in de weide van landbouwer Gustaaf Coopman (hoeve tegen de Leie ter hoogte van de Bissegemstraat (Overzetweg).
Ernst Koch Gefr. 12/17 I.R. 31 M.G. Jäg. sneuvelde op 24 mei in St. Anne en werd begraven op een veld eigendom van de la Croix – de Bethune langs de St. Annestraat.
Marke kende de Leiegevechten waar ons Belgisch leger tussen Deinze en Menen drie dagen de Duitse legers heeft weerhouden. Onze Belgische mannen in bruine uniformen hadden stelling genomen op de linkeroever van de Leie. Ze hielden hier de Pruis een tijdje in bedwang. Gans de nacht door bulderden de kanonnen en knetterden de machinegeweren.
Gedurende drie dagen kreeg Marke obussen van klein en middelmatig kaliber, met tussenpozen, te verteren, veroorzaakt door de Engelse en Belgische artillerie. Er moeten er ongeveer 500 geweest zijn. Ter informatie: de aangiften voor oorlogsschade getuigden van het dubbel.
Om 11u30 viel een obus van 150mm op de koer van de pannenfabriek, en vernielde een hangaar en beschadigde het huis Maes. Het vuur van de bakovens blokkeerde onmiddellijk. Op dat moment waren de ovens nog in werking. In feite gelukkig dat onze fabriek zich tussen twee vuurzones bevond, de eerste zone , de gevaarlijkste begrensd door de Statiestraat (Michel Van de Wielestraat) en de tweede minder belangrijk aan het zandmagazijn waar een 10-tal obussen vielen in de velden en weiden.
In de kloosterkroniek lezen wij :”Met de eerste dagen van den oorlog werden we overrompeld door vluchtelingen…dortoirs, kelders, tot in ’t groenselkotje alles zat vol gepropt. …Een obus valt in den boomgaard, op de paardenstal en doodt het paard, een derde vernielt den afsluitingsmuur tussen de boerderij en het pensionaat,…een komt terecht op de zolder van ’t pensionaat…Nu en dan hadden we soldaten te herbergen soms in een klas, soms in ’t oud manhuis.In oktober kwamen de grote overheden, die voorlopig verbleven op ’t kasteel Blommegem, om winterkwartier te maken. Ze eisten alle benedenklassen, de keuken van de 4e graad , al de spreekkamers en één slaapkamer boven voor een officier. Er werden nog drie barakken bij geplaatst, twee op den koer van ’t externaat en één op de koer van de zusters. Ze vertrokken weer op 14 januari 1941…we waren blijde toen we enkele klassen opnieuw mochten betrekken.”( Klooster Marke 1836-1986 Ann Brasseur en Oscar Van Damme, blz.167-168)
Zaterdag 25 mei 1940:
Rond 18u.laat een eskader Engelse torpedo’s obussen vallen, waaronder een van 250 pond (113,375 kg) op het stationskwartier ( Michel van de Wielestraat) in Marke. Een kleine bom viel op de koer van de boekhouder en vernielde de bijgebouwen en bracht veel schade aan het interieur. Een kleine bom viel in iedere tuin vanaf de schuur van Henri Delcour-Declercq . Een kleine ontplofte op de zolder van Dendooven. Een bom van 250pond viel in de schuur van Delcour maar ontplofte gelukkig niet. Enkele dagen later werd die bom afgehaald door majoor Samyn en zijn mannen; men liet ze ontploffen in een weide aan de Leie.
Een bom van hetzelfde kaliber viel goed en ontplofte ten volle in een Duitse colonne , die gestationeerd was in de private weg (Rode Dreef) van Baron François de Bethune. Vele Duitsers en paarden werden gedood. De inwoners van de omtrek waren verplicht de paarden te begraven tot de duisternis viel. (de paarden werden begraven met de poten omhoog, op de zuidelijke oosthoek van de Rode Dreef en de H. Casteleynstraat.). De poten moesten afgezaagd; dat gebeurde door slager Remi Duhem (slager waar nu de slagerij Ph. Singier is).De bommen werden uitgestrooid door Blenheims van het 82 Squadron van de Britten. Ze moesten de pas aangelegde pontonbrug in Marke vernielen , maar ze slaagden daar niet in (Dirk Decuypere). De bommen vielen wel in de Rode dreef .
Rafaël Dekimpe( ° Marke 1-4-1911), zoon van landbouwer Arthur Dekimpe en Zulma Hoornaert , werd rond de hoeve in de Van Bellegemdreef door brisantbomscherven getroffen en overleed op 4 juni 1940 in het Kortrijks hospitaal.
Sylvère Dekimpe , zoon van Arthur:” Er lagen Engelse soldaten gelogeerd onder het afdak, links , naast de ingang van de poort van de hoeve. Vader Arthur had een hoop balen stro opengegooid opdat die konden slapen. De Engelse soldaten waren pas een paar dagen weg, of Duitse soldaten kwamen kort daarna door de Rode Dreef richting Leie, want daar hadden ze een noodbrug gebouwd aan café “De Cis”. De Engelsen waren al weg toen de Duitsers
aankwamen. Opeens werden ze gebombardeerd. Er sneuvelden 11 soldaten en13 paarden. Rafaël, mijn broer, was bezig met René Debuck uit Anzegem, het stro open te leggen van onder het afdak. René kwam in huis gelopen, doch Rafaël wilde niet. Rafaël werd aan het hoofd getroffen door scherven van brisantbommen. Dokter Arthur Vanneste verzorgde hem en voerde hem naar het hospitaal in Kortrijk waar hij op 4 juni overleed.”
Volgende Duitse soldaten van de 31.Inf. Div. (1)werden op 25 mei begraven op de westkant van het park Blommegem, ongeveer naast het poortje dat uitgeeft op de Rode Dreef :
Heinrich Schwertfeger 7 Bath. A.R. 31
Kart. Lohrenger ob. Gefr. “
Herman Ende Gefr. “
Walter Scheiman Gefr. “
Franz Wierny Gefr. “
Gustav Wehri Gefr. “
Arthur Moritz Kan. “
Wilhem Kruse Kan. “
Schutze Rossing
Drie Duitsers , Lt. Plumer Kd.31 I.D. , Uffz.Stackfleth en Gefr. Meutzel van de 31 I.D. werden begraven in een weide van landbouwer Dekimpe, langs de Van Bellegemdreef, ongeveer waar dokter Albert Debeurme bouwde in 1949.
Cyrille Callens ( ° Ingelmunster 1876), zoon van Carolus en Romanie Devogel , werd ten gevolge van de beschieting gedood op de Pottelberg (Marke).
Een Duitse uitzendpost meldde :”Tussen 11 en 12u. de Leie over”…maar …ze gelukten erslechts in na grote verliezen. Velen namen een bad om er nooit meer weer uit te keren. De Belgen vochten als dappere helden aan de overzijde van de Leie in hun “putjes”. Hun geschut bleef niet werkloos. Omstreeks 10u. beschoten onze mannen , onder Engels bevel, onze gemeente. Deze beschieting bereikte haar hoogtepunt op vrijdagavond en vrijdagnacht. Het bijzonderste mikpunt van onze soldaten was de Kerkstraat met de daar instaande kerk en de schoolgebouwen, die deerlijk gehavend werden . Omdat er een paar klassen getroffen waren moesten de leerlingen uitwijken naar de Markestraat in “Het Christen Werkersverbond” ( nu “Spijs en Drank”) in de bovenzaal, die verdeeld was in twee. Zo werd les gevolgd tot de school weer hersteld was. Het geschut hield op aan de middag. De Duitsers waren toch over de Leie en achtervolgden onze troepen.
Ter illustratie laat ik een gedicht horen, die ik kreeg van Julien Segers. Het komt van de hand van Rafaël Cocquyt.
“In den Kelder
Als wij in den kelder moeten gaan
Doen we dat zo geren
Omdat we niet rechte moeten staan
En ook niet moeten leren
Dan lezen wij boekjes fijn
Van verre avonturen
Zo vervelen zich groot en klein
Niet in die lange uren
Soms krijgt er een op zijne broek
En moet het hard verduren
En vliegt daarbij nog in den hoek
Voor al zijn zotte kuren
Dan komen de zware vliegers nader
Met hun zwaar geronk
De kleine knapen kruipen te gader
Hun hart,’t is een hamer die bonkt
De zware motoren zijn voorbij
Het eindalarm wordt gegeven
De kleinen zijn weer blij
Ze kunnen nu vrij leven.”
Zondag 26 mei 1940:
eerste luchtgevecht boven Marke. Intussen stroomde een deel van het gros van het Duits leger onze gemeente binnen op doortocht naar het front. Fier de koppen in de lucht stapten ze door de straten.’s Avonds werd de jongensschool ( Markekerkstraat) bezet door een 150-tal soldaten van het Rode Kruis. Doch in de loop van de week vertrokken ze reeds naar Rijsel.
De jongensschool die veel geleden had, alsook het woonhuis van de broeders werden in min dan een maand hersteld en bruikbaar gemaakt. Ook het klooster en de meisjesschool.
Dinsdag 28 mei 1940:
Het Belgische leger capituleerde in de vroege morgen. De toestand op gebied van de ravitaillering verslechtte. De vijand voerde weg wat niet te zwaar of te warm was. Alle bommen gevallen in Marke waren in het algemeen missers , die bestemd waren voor het vormingsstation en het vliegplein.
Luitenant Paul Huet (° Jemeppe-sur-Sambre 1904) werd hier door de Duitsers doodgeschoten op de Markebeke, rechtover de schuur van Jerome Vandenweghe. Wat zijn opdracht was is niet geweten, er wordt gezegd dat hij familie kwam bezoeken. Waarschijnlijk in de “Wallonreke”, gekend voor de vele Walen die er woonden.
Louis Vandenweghe: “Duitsers zaten in de schuur van mijn vader, Jerome Vandenweghe ,op de Markebeke ( de schuur bestaat nu nog). Opeens hoorde mijn vader een geweerschot. Luitenant Huet werd doodgeschoten.Hij ging zijn tante bezoeken die in de “Wallonreke” woonde. De Duitsers brachten hem binnen in de schuur en stopten hem in een baal vlas. Zij begroeven hem rechtover ons huis op de Markebeke. Later werd hij ontgraven.”
De 10 volgende Duitse soldaten werden begraven op het Duits kerkhof in Marke: (misschien slachtoffers van de nachtelijke aanvallen van 30/31 mei op de Pottelberg !)
Rudolf Leichtenstein Gefr. 14 I.R.19 3-6-1940
Ferdinand Schrumf Gefr. K S R
Sch. 3-6-1940
Jozef Rusp Schutz 9 I.R. 19 6-6-1940
Otto Sonner Schutz 9 I.R. 62 30-5-1940
Johan Schwarzer Feldw. 4 MG I.R.61 31-5-1940
Herman Mayr Gefr. Nach. K P 7 2-6-1940
Heinrich Siemer Gefr. 14 I.R. 61 1-6-1940
Thomas Lochmeier Gefr. 6 I.R. 19 1-6-1940
Willi Hofmann Ob. Feldw. 14 I.R. 61 2-6-1940
Ludwig Oft Schutze 9 III 7 I.R. 61
Na verloop van een paar jaar was het wat stil maar toen de formaties overvlogen en er alarm was moest meestal de schuilkelder gezocht worden, tot het alarm afgeblazen was.
1940 : uit de kloosterkroniek: “…sommige mensen begonnen armoede en ellende te gevoelen. Daarom werd besloten door burgemeester Cyriel Vandermeersch en andere leden, dat er dagelijks soep zou gemaakt worden in ’t klooster voor al de schoolkinderen en de armste bevolking….taak aangevangen op 20 januari…soep gekookt in ’t washuis. De oude soepketel van vorigen oorlog werd geplaatst in de kamer van ’t manhuis aan de poort…Een 60-tal kinderen en een 100-tal gezinnen vonden daarin een redding.”( Klooster blz 168)
Vanaf augustus 1942 werd ons dorp gebombardeerd.
29 augustus 1942:
luchtaanval van het vliegplein om 12u.30. Bommenwerpers komen uit het oosten. Ongeveer 41 bommen ontploften, waarvan 1/3 grote, op ons dorp, vanaf Pottelberg, Brandelweg , Hellestraat en Vagevuurstraat tot de pannenfabriek van Marke. Een niet ontplofte bom van 500 pond viel op de pannenfabriek tussen de ovens 2 en 3. Zij werd weggehaald door de ontmijningsdienst op 17 mei 1946, na vele moeilijkheden. Een 10-tal niet ontplofte bommen: één middelmatige in de Rekkemsestraat, rechtover de huizen van de pannenfabriek, één op 5m. afstand van het huis van Bovyn, chef in de pannenfabriek, één op 36m. afstand van het huis van Kerckhove, “conducteur loco” in de pannenfabriek, twee bommen vielen in de tuin van Van den Bogaerde. Al die bommen werden weggehaald door de ontmijningsdienst in mei en augustus 1946. Slachtoffer in de Brandelweg :
Pharaïlde Vandesonneville (° Marke 1867), weduwe van Henri Maertens.
In september 1942 vielen 13 bommen van 500 pond in de omgeving van de Smokkelpotstraat, op de grens van Marke met Kortrijk. Meerdere vielen op de landen van de familie de la
Croix-de Bethune.
In de loop van 1942 nam de omvang van de bommenwerperformaties spectaculair toe.
1e Bombardement :vrijdag 14 mei 1943:
Marke moest zijn hevigste bombardement doorstaan. Rond 12u.40 komen bommenwerpers uit het westen het vliegveld trakteren. 142 bommen van groot en middelmatig kaliber, waarvan een 20-tal niet ontploft, vallen op onze gemeente, voornamelijk op de de kerk. De firma De Witte-Visage, de Markestraat werden zwaar getroffen. Vele huizen (61) werden getroffen en erg beschadigd. Het waren de bangste dagen voor Marke. De kerk werd geweldig getroffen in haar noordelijke kruisbeuk. Pastoor Lammens kwam ongedeerd met zijn meid vanuit het puin van de pastorie. Ze verhuisden tijdelijk naar het klooster en gingen dan wat verder in de Markestraat wonen (rechtover de Hemelrijkstraat) . In de nacht van 10/11 mei 1944 werden ze daar weer uitgebombardeerd.
Acht mensenlevens vielen te betreuren op 14 mei. De goddelijke diensten hadden voortaan plaats in de kapel van het klooster tot de kerk hersteld was. Dat duurde zeven weken. De doden en gekwetsten werden naar het klooster gebracht. De klas van zuster Karoline was tot rouwkapel omgevormd. De begrafenis had plaats op de speelplaats van het externaat, daar de kerk ook gebombardeerd was. Vele Markenaren waren zonder dak en werden in het klooster ontvangen of bij vrienden of familieleden in de naburige dorpen geherbergd. Gedurende vier weken kwamen meer dan 100 slachtoffers van de Markestraat eten naar ’t klooster. Winterhulp (2) en het Rode Kruis zorgden voor het noen- en avondmaal voor de 100-tal slachtoffers.
8 Doden: Achiel Vandecasteele (°Marke 1890)– Jozef Rosseel (°Gent 1891)- Adrienne Vancompernolle (°Emelgem 1897)-Andréa Vercruysse (°Marke 1931)– Polydore Carrette (°Kachtem 1898)en zoon Noël (°Rumbeke 1931) – Jerome Santens( ° Marke 1928)- Robert Vanacker (°Lauwe 1889) overleed in de kliniek in de Loofstraat..
Jerome Santens had pas het middagmaal genomen , zoals gewoonlijk, bij zijn oom Maurice Decock in de Markestraat 120. Hij vertrok, samen met zijn oom, naar zijn werk in de firma De Witte- Visage, gelegen in de Markestraat, om 12u.35. Geallieerde vliegtuigen deden een aanval met machinegeweren in de Markestraat.( F. Decock)
Noël Carrette zat toen in het 6e leerjaar bij de broeders Van Dale in Marke. Broeder Angelus ( Adolf Deprez ° Heule 17-11-1919 + Sava (Rwanda) 25-6-1986) schreef ter die gelegenheid een gedicht getiteld “In Memoriam” :
“In memoriam…de beste jongen uit mijn klas
‘k Minde hem omdat hij edel en eenvoudig was.
Uit zijn schitter-oogen, zong de reinheid van zijn ziel
Het subtielste lied, dat ooit van englenlippen viel.
Om zijn mond lag ’n lach van vrede en gelukkig zijn,
’t Kinderhart beminde al wat teeder was en rein.
Zijn gelaat was open en helder als ’n spiegelglas
Waarin de rechtzinnigheid van doen te lezen was.
Hij was als een bloemenkelk met goed omsloten blad,
Om te beschermen hetgene hij gekregen had
Van de Heer ; hij bewaarde ’t immer gaaf in zijn hart,
Want zijn hart beminde ’t mooie en ’t kende geen smart.
Hij kon stoeien en spelen met iederen makker,
Ook met diegene, bekend als den grootsten rakker.
Hij kon springen en dansen en lachen als geen één,
’n Vrije vogel in blauwe lucht en in storm meteen.
En plots was het gebeurd…het had bommen geregend…
’t Was op ’n dag in Mei; gezinnen bleven gezegend,
En andere familie’s werden beproefd; zoo viel
Hij ,onverwacht geroepen bij den Heer met zijn ziel.
’t Was wreed om aan te schouwen, ’t vreeslijk verminkte lijk,
Als ’n geschonden parel opgehaald uit afvalslijk.
Hij kwam om, samen met zijn vader en zijn moeder,
Een wees bleef achter: het was zijn eenige broeder.
Verglaasde oogen keken u medelijdend aan,
Als iemand die geen uitweg wist daar hij werd verraên.
Alleen ’t voorhoofd was ’t eenigst gaaf deel van zijn gezicht,
Aan kin en wang had zoo ’n dood , zijn ijslijk werk verricht.
Een ginster-ster verdween aan den hemel en viel..viel…
Op englenreine maagdenhand, bood hij God zijn ziel,
Die ongerept gebleven was als bij haar ontstaan,
En bij ’n stormlawine bereid was om te vergaan.
Het was geen kind meer, maar een misvormd verworden wrak,
Even als ’n kostbaar vat dat viel en aan scherven brak.
Zoo was het dan, toen ik voor de laatste maal zag:
Een geschonden menschenkind, dat zoo ijskoud daar lag.
Weenen kon ik niet, maar het deed zoo ’n pijn om mijn hart,
’t Trof me even diep als de ruwst-scherpst-nijpende smart.
Het was nog één van dat oude stervende ras…
Van oerbrave ouders…rein en fier omdat ’t Vlaamsch was.
De uitvaart was sober; het gansche dorp was in rouw,
De kist was bedekt met ’n witte wade en ’n kruis in ’t blauw.
Omringd door weenende makkers, zonk de kist in ’t graf
Waarover de priester zijn laatsten zegen dan gaf.
Zijn familie en broer weenden allen om het meest,
De dood komt altijd onverwacht, wanneer men ‘t minst vreest.
Al zijn makkers strooiden dan nog wat bruine aarde
Over de kist die ’t lijk van hun makker bewaarde.
Stilaan gleed de stille menschenstoet van ’t doodenplein,
’t Deed goed aan mijn ziel om dan alleen bij ’t graf te zijn.
Neen, eens snikken kon ik weerom niet, maar bidden wel,
Ach God, het leven komt en het is voorbij zoo snel.
‘k Keek nog éénmaal naar ’t briefje met zijn naam op de kist,
Dit beeld was ’n afscheid dat nimmer meer kan uitgewischt.
Zoo diep bleef ’t geprent in gansch mijn wezen.-‘k Ging dan voort,
Als iemand die ontwaakt uit ’n droom en ’n poos is verstoord.
Hij ligt begraven in ’t lommer van ons dorpsche kerk,
Daar vindt men nu ’n verlaten eenzaam graf zonder zerk.
Ouders en kind rusten er stil in het kille graf,
En wachten de laatste komst van den Messias af.
Zijn leraar Broeder Angelus
Aan mijn innig-dierbaren leerling Carrette Noël.”
Nu volgt een getuigenis van een leerling betreffende de deportatie van broeder Pius (Hyppoliet Flamez °Gullegem 1895 + Kortrijk 1979), overste van de school van de Broeders Van Dale te Marke :
“In 1943 (lees 1942) was er een leerling met name E.S. bij de Hitlerjugend en had daarom boekjes om reclame te maken. Vrienden uit de Hemelrijkstraat en de Markestraat, die dan de naam droeg van “Raymond de Tollenaerestraat” kregen enkele boekjes om rond te dragen na school. Deze boekjes zaten in de boekentassen die wij in de gang moesten hangen aan de haak waar ook onze kledij hing. Broeder Pius, overste had waarschijnlijk lont geroken en onderzocht de boekentassen. Iedereen die zo ’n boekjes had moest naar het klaslokaal van broeder overste en deze vroeg uitleg. Iedereen vertelde dat hij deze na de klas in de brievenbussen moest steken, elk had zijn straat toegewezen gekregen. Broeder overste nam alle boekjes in beslag en zei dat dit niet mocht gebeuren. Etienne S. was een buur van Reginald B., een S.S.-man [toen kinderen broeder Pius kwamen zeggen dat een hakenkruis getekend was in een van de toiletten, zei hij dat het er best paste]. Enkele dagen erna kwamen Duitse soldaten en namen broeder overste mee. We hebben hem niet meer teruggezien. Na de oorlog is hij teruggekeerd bij de Broeders Van Dale, maar kwam niet meer naar de Markse school.” (zie ook het artikel " Het onderwijs in Marke met de Broeders Van Dale van 1894 tot 1965).
De bommen vallen in de weide van landbouwer Vandeputte op de Pottelberg. De hoeve van Jean Verhoye op de Pottelberg werd ook getroffen.
“Op een nacht in augustus 1943 valt in de weide tussen het huis en de Bruyningstraat een verloren bom. Andere bommen vielen toen bij buur-boer Jan Verhoye en bij Achiel Berthier in Marke.”(Omer Vandeputte)
Op 11 augustus werden de 2 grootste klokken Brixius en Agatha uit de toren neergelaten en in de kerk geplaatst tot de 14e . Daarvan maakten de Markenaren gebruik om ze met bloemen te tooien en er een briefje aan te hechten , waarop te lezen stond : “Wie met de klokken schiet, wint den oorlog niet.” De 14e rond de middag werden ze opgeladen en met een autocamion weggevoerd door de Duitsers.
2e Bombardement :
zaterdag 4 september 1943 ’s avonds om 7u. aanval op het vormingsstation van Kortrijk door 3 Amerikaanse bommenwerper-formaties. Ongeveer 130 bommen vallen op onze gemeente, vanaf de pannenfabriek tot ter hoogte van de hoeven Henri Denutte in de Bruyningstraat. Een bom valt op 140m. van de ingangspoort van de pannenfabriek in de tuin van Arthur Ghyselinck. De fabriek “Céramiques de la Lys” (Lannoo) en de pannenfabriek “Tuileries du Pottelberg” zijn zwaar getroffen. Van de 350 bommen die op Kortrijk en Marke vielen, is er maar één gevallen op het vormingsstation. De spoorlijnen in Marke werden getroffen, alsook 65 huizen. Er vielen 8 slachtoffers , waarvan 6 op de hoek Rekkemsestraat en Kerkstraat bij de cafés “Het Sportpaleis” en “Au Jardin Botanique”. De kinderen Holvoet werden getroffen, enkele meters verder van het laatste café in de Rekkemsetraat:
Arsène Delcour(°Lauwe 1900) en dochter Dina Rosa (°Marke 1930), Marie-Octavie Dupon (° Zedelgem 1895)) met haar twee dochters Denise (°Kortrijk 1930) en Laurette (°Kortrijk 1933) Deltour – Leopold Holvoet (°Marke 1920)- Jozef Holvoet (° Marke 1923)- Albertina Naert (° Kortrijk 1883).
Er was juist een fancy-fair op touw gezet ten voordele van Winterhulp. Toen greep de bomaanval plaats. De doden werden naar het klooster gebracht in de tot rouwkapel herschapen bewaarklas. De begrafenis greep plaats in de herstelde kerk. (lees ook blz.170 in “Klooster Marke 1838-1986)
“ 4 september 1943: 18u.40 : kinderen en buren schuilen in de aardappelkelder. Het luchtalarm is nog niet af of geallieerde vliegtuigen droppen hun paternoster bommen. Ze zijn voor de Kongostatie (vormingsstation) bestemd…de kinderen worden gauw vanonder de steenhoop gehaald, zonder erg… gebroken balken, steengruis en dode koeien….links van ons geen huis meer, maar één puinhoop. Op 26 maart 1944 is het weer prijs. Na de luchtaanvallen van 10 mei en 21 juli 1944 staan van de boerderij alleen nog de pilaren van de poorten aan de straat nog overeind.” (Omer Vandeputte)
3e Bombardement:
zondag 26 maart 1944: Passiezondag en dag van de Plechtige Communie . Om 21u. nieuwe aanval op het vormingsstation, duur 20 min. 197 bommen op Marke en daarbij 8 niet ontploft , op een totaal van 1200. Kortrijk heeft veel geleden. In Marke zijn de meeste gevallen in de velden. Het gehucht Pottelberg , alsook de Kortrijkstraat (Markebekestraat) is zwaar getroffen. De“Tuileries du Pottelberg” is zwaar gehavend, een van de gebouwen met de voorraad kledingstukken vatte vuur. Er werden 96 bommen geteld door directeur Brackx. Vele huizen beschadigd en vernietigd op de Markebeke. Verscheidene bommen vielen ook in het kasteelpark van baron Jean de Bethune en bij landbouwer Delabie ( hoeve achter het kasteel).
Slachtoffers: Jozef Rigole (° Kuurne 1869) naast café “De Marckebeke”(aan de oostelijke hoek van de Kasteeldreef) en Rachel Dekijver( °Bissegem 1913) in de Kortrijkstraat (Markebekestraat) . Beiden werden in Marke begraven.
Op de Pottelberg : René Vanassche (°Marke 1914) en kind Liliane (°Kortrijk 1942), Debie Maria-Magdalena ( ° Oostrozebeke 1914) echtg. van René Vanassche – Gustaaf Pyckerelle(° Kortrijk 1886), Victor Lagae (°Kortrijk 1910) en Norbert Breye (° Bissegem 1935).
4e Bombardement :
woensdag 10 mei 1944: rond 23u. nieuwe aanval op het vormingsstation. Heviger dan op 26 maart. 293 Bommen op Marke, vanaf de Leie, zware bommen op de eigendom van Baron Jean de Bethune tot ter hoogte van de Pottelberg, die veel geleden heeft door de vernieling van huizen en villa’s. De “Tuileries du Pottelberg” heeft een groot deel gekregen. Een van de fabricatiezalen was nagenoeg volledig vernield. Een kwartier aan een stuk regende het bommen.Voltreffers vielen op een Duitse verlofgangerstrein in het vormingsstation: langs de straten waren er lijken te zien, afgrijselijk. Het is op dat moment dat de viaduct aan de Doenaertstraat, met nog vele Duitsers eronder toegedekt werd. Vele Markenaars woonden toen al elders of gingen elders overnachten.
2 slachtoffers in de Brandelweg tussen de “Zwarte Gevel” en de Molen Glorieux: Pierre Demeester (° Moeskroen 1876) en Albert Tremerie (° Marke 1927).
Maandag 15 mei 1944:
rond 10u. werd het vormingsstation nogmaals in het vizier genomen door 6 zware Amerikaanse bommenwerpers. Geen enkele viel op Marke. Het vliegveld Wevelgem-Bissegem werd aangevallen door 3 bommenwerpers die 12 bommen van 500 pond losten.
In de nachten van 21 à 22 en 22 à 23 mei 1944 rond 23u30 werd het vliegveld gebombardeerd door enkele vliegtuigen, doch viel er geen enkele bom op Marke. Het record alarmen werd verpulverd op donderdag 9 september 1943, niet minder dan 12 alertes, waarvan 8 in de voormiddag . De bommenwerpers vlogen gedurig boven de Markse pannenfabriek. Het personeel van de pannenfabriek haastte zich telkens naar de schuilplaatsen.
5e Bombardement:
op vrijdag 21 juli 1944 hadden we twee bombardementen te doorstaan, met een tussenpoos , om 0u.15 en om 1u.50 . Het doelwit was wederom het vormingsstation door 2 zware bommenwerpers. De eerste aanval duurde 20 min. , de tweede 15 min. De “Tuileries du Pottelberg” kreeg er weer een groot deel van. Marke kreeg ook zijn deel : 145 bommen, de meeste gevallen in de velden en op verlaten plaatsen. De firma De Witte-Visage kreeg er een groot aantal. De villa “Lamolle” in de Rekkemsestraat werd half vernield. De serres en de tuin werden getroffen en grote bomen werden ontworteld. Langs de Rekkemsestraat een 10-tal huizen volledig vernield. Een 10-tal bommen vielen dicht bij de roterij De Brabandere in de Aardweg. Een andere reeks viel bij de hoeve Van der Heeren ( Preshoekstraat) en tussen de Helle- en Vagevuurstraat. Veertien dagen daarna ontploften een groot deel tijdbommen op Marke en Kortrijk. In het totaal 500 obussen en een 1000-tal bommen vielen op Marke. Bij elke luchtaanval, nam onze gemeente-administratie de plaats op van de aanval en notitie van het aantal bommen die gevallen waren.
Het gehucht de Markebeke, de Aalbeke- en de St. Annastraat werden telkens erg geteisterd. Slachtoffers in de Rekkemsestraat:
Zulma Vanoutryve (°Heule 1897) – Marie-Louise Vandenborre (°Kortrijk 1873) vonden de dood in de kelder van Albert Blondeel (nu Rekkemsestraat 65)
Raymond Demeyere (°Heestert 1875). Ze werden allen naar het klooster gebracht.
Carolus (Charles) Dierickx, jonkman (Marke 11 februari 1888), zoon van Benedictus en Elisa Callemin , wonende in de Rekkemsestraat, staat nog altijd vermeld als vermist sedert het bombardement van 21 juli 1944 (brief van de burgemeester van 10 februari 1949 aan het Kantoor der Burgerlijke Akten ,Doorniklaan 1 Kortrijk)
Vrijdag 1 en zaterdag 2 september 1944:
intense beweging op het spoor. Treinen geladen met het meest diverse materiaal of met terugtrekkende troepen volgden zich op en gebruikten de 2 sporen zonder de signalen te respecteren. Richting Gent als concentratiepunt. De laatste trein kwam voorbij om 20u. Deze morgen 2 september kwamen de spoorwachters de camionette opeisen die in de hangar van de pannenfabriek stond en die ter beschikking was van de branddienst. De bestuurder kon zich uit de voeten maken. De Duitsers waren woedend, vooral omdat een andere opgevorderde camionette afgenomen werd door het personeel van het vliegveld. Rond 9u30 hadden zij bevel gegeven aan de gemeenteoverheid om 50 man van 18 à 50 jaar op te eisen , om het materiaal en bagages , alsook 30 fietsen op te laden. Ze dreigden ermee, indien de werklieden en de fietsen niet binnen het half uur ter plaats waren, de werklieden te ronselen uit de fabrieken. Het gerucht deed rap de ronde en er ontstond paniek in de voornaamste fabrieken van de gemeente. Vele werklieden zijn gevlucht met hun fietsen, anderen vroegen om het werk te mogen neerleggen. Hier zoals op de andere gemeenten was de Gestapo gevreesd, de mannen met hun grijze frakken. Maar de nog meest gehate mannen waren wel de eigen landgenoten , die hun vaderland en volk verkochten. Een 10-tal werklieden bleef werken aan de ovens. Bij gebrek aan gemotoriseerde wagens, hadden de Duitsers hoevekarren opgevorderd om het materiaal en de bagages naar Waregem te voeren en dwongen ook voorbijgangers hun fiets af te geven. De laatste soldaten van die groep hadden Marke verlaten rond 20u.
Diezelfde zaterdag rond de middag hadden de Duitsers de munitiedepots en ook de installaties van het vliegplein in de lucht doen springen. De laatste Duitse camions kwamen hier voorbij rond middernacht.
Zondag 3 september:
absolute kalmte. Geen enkele trein en Duitser te zien, alleen enkele geallieerde vliegtuigen. Men hoort het kanon en de machinegeweren knetteren in de sector Menen-Ieper.
Dinsdag 5 september :
kleine groepen Duitsers zijn gesignaleerd in Lauwe, Wevelgem en andere gemeenten in de omgeving. Enkelen zijspannen met machinegeweren rijden voorbij in de Rekkemsestraat. Een 20-tal Duitsers zit verschanst op de linkeroever van de Leie en bezet de Leiebrug.
In de namiddag van 5 september wordt Godelieve Logie ° Passendale 1-2-1899 doodgeschoten achter de schuur van de hoeve Vannieuwenhuyse in de Hospitaalstraat, dicht bij de Leie.
Woensdag 6 september:
de Leiebrug is nog altijd bezet door Duitse soldaten. Om 14u., geven 7 van de 8 zich over aan 3 mannen van de witte brigade (Geheim Leger). Hierdoor krijgen de witte mannen weer wapens, want zij hadden er praktisch geen meer. Zij maakten 7 Duitse krijgsgevangenen, die het bevel gekregen hadden om de Leiebrug op te blazen. Zij hebben, gesteund door een Engelse tank, deze brug van het springen kunnen vrijwaren en deze schamele houten brug, door de Duitsers in 1941 gebouwd, heeft een groot gedeelte van de Britse troepen laten doorgaan. De werklieden van de pannenfabriek hebben rond 10u. de fabriek verlaten, het kanon brulde hevig in de omstreken en machinegeweerschoten weergalmden. Rond 16u. kwamen de eerste geallieerde troepen (3)voorbij in de Rekkemsestraat. Ze waren beter onthaald dan degenen die juist verdwenen waren. Met luid gejuich werden ze begroet.
Donderdag 7 september :
Regen en storm. De Engelse artillerie heeft zich verschanst rond de hoeve Van der Heeren in de Preshoekstraat en kanonneert zonder tegenstand de Duitse posities van Kuurne-Harelbeke.
Vrijdag 8 september:
voorbij trekken van troepen zonder ophouden. Het is de bevrijding!
Donderdag 10 mei 1945:
op O.L.Heer Hemelvaart werd een grote vredesstoet georganiseerd.
Een eerste politieke gevangene kwam reed toe in het begin van 1944, na 18 maanden gevangenschap in Duitsland, beticht van het opstoken van de jeugd. Een tweede, een gewezen scholier van de militaire school, zag zijn gemeente terug op 9 mei 1944, gans uitgemergeld. De bevolking was woedend. Van nu af volgde de thuiskomst van de verplichte werklieden elkander snel op.
Broeder Pius, gewezen overste van de school van de Broeders Van Dale in Marke, werd hier in 1945 plechtig ingehuldigd , na zijn 1 ½ jaar dwangarbeid in Duitsland.
(1)Opstelling Duitse troepen op 24 mei : de 31.Infanterie.Divisie lag opgesteld tussen Kortrijk en Lauwe. Het 17. Infanterie Regiment stond opgesteld van het kanaal Kortrijk-Bossuyt tot over de Aardweg, het II Bon /17 in de Rekkemsestraat tot de Aardweg en het 12. I.R. links met III Bon/12 achter het station van Marke en I Bon/12 op de Leiekant . Later een nieuw situatierapport : het I Bon/17 graaft zich in rond het kasteel de Bethune, het II Bon/17 aan weerzijden de Leiebrug. Het 12. I.R. heeft zijn III. Bon aan het station in Marke en zijn I/bon aan de Leiekant. (blz 64 enz “Kortrijk tijdens de 2e Wereldoorlog “ José Vanbossele) Bon= Bataljon.
(2)Winterhulp Marke :”Onze gemeente is reeds viermaal zwaar geteisterd geworden door een bomaanval ( op 14 mei 1943, 26 maart 1944,10 mei 1944 en 21 juli 1944). Na iedere bomaanvalheeft het Plaatselijk Comité dadelijk alles in ’t werk gesteld om hulp te verschaffen aan de meest geteisterden, door het geven van eetmalen en verschaffen van kledingstukken.
Bij het bombardement van 14 mei 1943 werden aan 125 personen gedurende 28 dagen dagelijks 2 eetmalen verstrekt.
Bij het bombardement van 26 maart 1944 werden aan 166 personen gedurende 22 dagen dagelijks 2 eetmalen verstrekt.
Bij het bombardement van 10 mei 1944 werden aan 76 personen gedurende 16 dagen dagelijks 2 eetmalen verstrekt.
Bij het bombardement van 21 juli 1944 werden aan 53 personen gedurende 21 dagen dagelijks 2 eetmalen verstrekt.
Deze eetmalen werden uitgereikt in het klooster te Marke. De geteisterden waren heel tevreden over de hulp, die hun door toedoen van ’t Plaatselijk Comité van Winterhulp werd verstrekt.”
(3)Ons land werd in september 1944 door troepen van verschillende nationaliteit bevrijd. Ieper en Zonnebeke werden bevrijd door de 1e Poolse Pantserdivisie, die in de sector van de 21e Britse Legergroep van Generaal Montgomery opereerde. Wervik , Geluwe en Menen werden door Britse troepen bevrijd. Dit laatste was ook het geval voor Kortrijk,Marke,Lauwe,Wevelgem en Moorsele.
14-10-2015, 00:00 geschreven door Michel Markenaar
|
