Vanaf 1 april 1945 tot 26 augustus 1965 was Br.Livinus schoolhoofd  (overste)met klas. Hij verving Br. Pius die in ziekteverlof was en was voor de derde  maal dat hij in Marke was. De komende jaren ging het hier vrij rustig. Het onderwijzerskorps zou weinig verandering ondergaan. Broeder Livinus behaalde zijn diploma in Gent op 26 augustus 1919.

Br.Livinus startte als onderwijzer van 26 augustus 1919 tot 31 augustus  1921 Sint-Kruis (Vivenkapelle) en in Kortrijk in de Veldstraat van 1 september 1921 tot 26 januari 1922.

Hij was onderwijzer in Marke van 27 januari 1922 tot 30 september 1923, in vervanging van Br.Antonius  , een niet-gediplomeerde , die hier een drietal maanden verbleef, en les gaf in Kortrijk (Groeninghe). Br.Livinus vertrok weer naar de Grote Kring .

 Op 1 oktober 1924 , terug van de Grote Kring, verving hij als onderwijzer Br.Veranus tot 6 februari 1932. Op 7 februari 1932 werd hij schoolhoofd te Sint-Kruis (Vivenkapelle) tot 31 januari 1945 .Op 1 februari 1945 werd hij waarnemend schoolhoofd in Marke in opvolging van Br. Gilbert, voorlopig schoolhoofd , tot 31 maart 1945. Vanaf   de eerste dag klas na de oorlog op 10 april 1945 werd hij schoolhoofd (overste) in Marke. Op 26 augustus 1965 vertrok hij naar de Grote Kring en eindigde in Sint-Paulus waar hij overleed op 30 januari 1978.

Tijdens de 2^e oorlog: bij ieder alarm vluchtten de leerlingen in de kelders onder het nieuwe gebouw. Daar werd les gegeven op oude schoolbanken die er nog stonden. Als het gevaar afgelopen was ging het alarm nog eens en dan ging men terug in de schoollokalen.

Na het bombardement van 14 mei 1943 werd de fel beschadigde broederschool tot 31 mei gesloten. In 1944 sloot de broederschool haar deuren van 23 februari tot 13 maart wegens kolengebrek. In mei 1944 werden de scholen voorlopig gesloten. Zowel bommen die bestemd zijn voor het vliegveld van Wevelgem, als deze die bestemd zijn voor het vormingsstation van Kortrijk kunnen wel eens hier terecht komen. Hoewel in 1943 de kelder nog versterkt werd met een dubbele muur achtten de broeders het toch veiliger elders te overnachten: bij Georges Bels in Rollegem.

In 1945 werd Br.Pius plechtig ingehuldigd in Marke, na 1 ½ jaar dwangarbeid in Duitsland.

Op 21 november 1947 werd Br.Donatus weer van de Grote Kring naar Marke overgeplaatst en overleed in Kortrijk op 2 februari 1960.

Br.Bernardus (Ernest Demeyere) kwam van de Grote Kring op 19 mei 1954 en vertrok naar Menen (Kerkstraat 16) op 27 januari 1960.

Br.Vincentius (Luciaan Mandeville) kwam van de Grote Kring op 5 augustus 1960 en vertrok weer na 1 maand naar Sint-Paulus op 13 september 1960.

Broeder Hubert (Aimé Cnudde) (Nazareth 1923 – Kortrijk 2014)”Ik was in  Marke van 1943 tot 1949. In 1943, pas geprofest,  stond ik in november en december in de plaats van broeder Angelus, die een appendicitis-operatie moest ondergaan. Ik was eerst in Sint-Paulus.

Ik  bleef dan achteraf kok tot in 1949.Men kreeg dan nog broeders Gerard en André als koks. Broeder André vertrok achteraf naar Frankrijk.

In de jaren ’20 was er een kok (men zei Jules, de kok).Het was geen broeder, maar een leek. Alfons Vandevenne.

Er was er ook nog broeder Justinus (Declercq) die in de keuken stond en die van Marke naar Vijve Kapelle ging.”

Br.Gerard (Charles Vandercruysse)kwam hier toe van Torhout als kok van 13 september 1949 tot zijn vertrek naar de Grote Kring op 2 september 1960 en kwam terug op 12 december 1961 tot zijn definitief vertrek naar Mesen (Rijselstraat 23) op 24 augustus 1963. In de jaren ’50 was Br.André hier tussentijds kok.

Albert Haghebaert (Snaaskerke 1915 – Marke 1987):

“Tijdens de 2^e wereldoorlog heb ik  één jaar met mijn 3^e leerjaar les gegeven in het zaaltje boven “Het Christen Werkersverbond”. Een gedeelte zat ook in de ‘Katholieke Kring’. Het laatste jaar van de oorlog werd in mei 1945 geen les meer gegeven voor het gevaar van de vijand. De kinderen kwamen dan 2 maal per week in de voormiddag achter hun schoolwerk, bij de onderwijzers elk in hun klas.

Op dat moment waren er vele mensen gevlucht. Velen gingen naar school in Aalbeke en in Rollegem , en dat waren dan volle dagen.

Na het bombardement van mei 1943 is Firmin Clement naar Aalbeke gaan wonen tot na de bevrijding”

In februari 1955 werd de oud-leerlingenbond van de Broederschool gesticht, met als doel de groei en bloei van de jongensschool te ondersteunen.

Staat van inlichtingen in 1956:

________________________

De school bestond uit 7 gebruikte klaslokalen. Een klas bleef ledig.

Met welke voorwerpen was elke klas gemeubeld: printen, kaarten, kasten, lessenaars, banken, portret van de koning en heiligenbeelden.

Waaruit bestonden de leermiddelen in elke klas: landkaarten, vormleer, meetkundig vormen en aanschouwingsmateriaal.

Het onderwijzend personeel: nog 2 onderwijzende broeders .Br.Donatus is hier op rust en Br.Gerard is kok:

Br.Livinus (Cyriel Baert) 7^e en 8^e

André Vandenberghe     6^e

Sylvain Haghebaert         5^e

Firmin Clement                4^e

Albert Haghebaert           3^e

Br.Victorinus (Camiel Hillegeer)  2^e

Albert Mestdach.             1^e

Van 5 september 1961 tot 26 januari 1962 werd Br.Victorinus in het 1^e leerjaarvervangen wegens ziekte door Mw.Vereecke-Huysentruyt Georgette (Heule 1926) wonende in Heule, met diploma behaald aan de private normaalschool in Tielt in 1945. Haar laatste dienst voor zij naar Marke kwam , was de meisjesschool in Lauwe .

Van 4 september 1962 tot 31 oktober 1962 was het de beurt aan Mw. André Vanloo-Maelfait Elizabeth (Marke 1921), met diploma behaald in 1939 aan de private normaalschool in Heverlee, om voor de zieke Br.Victorinus in te springen. Br.Victorinus vertrok op 26 augustus 1965 naar Menen (Kerkstraat 16).

Godsdienst en zedenleer werden het eerste half uur gegeven.

Op vraag van Jozef Lammens, secretaris van de ‘Parochiale Werken’, stuurde Vicaris Generaal Mgr. Van Gheluwe op 19 oktober 1956  een brief met  duidelijke  mededeling  aan wat  het schoolcomité en de ‘Parochiale Werken van Marke’ zich moesten houden, want de school  was geen plaatselijk bezit maar stond  onder de bevoegdheid van het bisdom :

“Volgens het bisschoppelijk schoolreglement moet iedere vrije katholieke school bestuurd worden door een schoolcomité waarvan de voorzitter ambtshalve moet zijn de pastoor van de parochie waar de school gelegen is. De onderhandelingen met het gemeentebestuur voor de vernieuwing van het aannemingscontract moeten door het schoolcomité bij monde van de voorzitter gevoerd worden. De essentiële richtlijnen voor de aanpassing van dit contract aan de gewijzigde omstandigheden worden door het bisdom verstrekt. Schoolcomité en schoolhoofd ontvangen de gelden door de gemeente toegekend en die moeten door het bestuur van het schoolcomité onder leiding van de pastoor voor de noodwendigheden van de school worden gebruikt en niet voor andere doeleinden.”

Deze brief was in feite het gevolg van een beslissing genomen op een   vergadering van het schoolcomité, onder voorzitterschap van Baron Jean de Bethune dd. 16 oktober 1956 . Er ontstond een twist tussen het bestuur van het schoolcomité  van de ‘Parochiale Werken’ en de toenmalige pastoor Félicien Vanhauwere (Waregem 1897 – Marke 1959), die het schoolcomité stichtte bij zijn aanstelling  in 1951 .De pastoor liet enkel het beheer van het onderhoud van de schoolgebouwen en schoolmeubilair aan de bevoegdheid van het schoolcomité van de ‘Parochiale Werken van Marke’. Baron de Bethune vroeg aan de pastoor , dat in de onderhandelingen van het nieuwe schoolcontract met de gemeente, de opdracht zou toegekend worden aan de beheerraad van ‘De Parochiale Werken’, en dat hij zoals vroeger de tot op heden verleende toelage van ca. 48.000fr. voor onderhoud van gebouwen en meubilair in de nieuwe overeenkomst aan het gemeentebestuur zou aanvragen. Pastoor Vanhauwere  weigerde en Baron de Bethune kon dat niet aanvaarden.

Schooljaar 1965-66 : het onderwijzend personeel na de broeders Van Dale:

_____________________________________________________________

De ‘Torrewachter’ ( voorloper van ‘Kerk en Leven’) van september 1965 stond te lezen: “André Vandenberghe werd op voorstel van het parochiaal schoolcomité door de bisschoppelijke commissie benoemd tot bestuurder van de jongensschool”.

André Vandenberghe (Marke 1911-Bissegem 2006)                         

Behaalde zijn diploma in Torhout op 30 juni 1931.

Hij was eerst waarnemend onderwijzer op Walle (Kortrijk) van 13 juli 1931 tot 31 juli 1931 en dan op de ‘Barakken’ in Menen van 17 september 1931 tot 7 oktober 1931. In Marke was hij waarnemend van 24  tot 28 november  1931 . Hij was tussentijdig onderwijzer van 30 november tot 7 december 1931  en van 21 tot 24 december 1931 en van 2 tot 29 februari 1932  in vervanging van André Pauwels, die ziek was. Hij werd vast benoemd op 1 maart 1932, in vervanging van Br.Livinus, die toen het 1^e leerjaar gaf. Vanaf 1 september 1965 tot 30 september 1965 was hij waarnemend schoolhoofd  en vanaf 1 oktober  was hij vast benoemd als schoolhoofd.

Hij was de eerste wereldlijke onderwijzer in de Markse jongensschool die in Marke geboren was.

André Vandenberghe  :”In 1923 was Marcel Deloose kok bij de broeders Van Dale. Daarna werd hij “garçon” te Brugge in de “Ramier d’Or”[het zou kunnen gaan om Medard Deloos(z)e, een uitgetreden broeder, die op een foto van 1916 te zien is].

Ik was waarnemend onderwijzer van november 1931 tot februari 1932 en vast benoemd onderwijzer op 1 maart 1932. Diploma Torhout 30 juni 1931.

Ik werd directeur in Marke van de broederschool na het weggaan van de broeders ,van 1965 tot 1971.

In 1971 werd André Schacht (uit Staden) directeur.”

Sylvain Haghebaert (Snaaskerke 1913-Marke 1968)                               

Diploma in Torhout op 30 juni 1932. Hij begon als waarnemend onderwijzer in Oostende van 2 tot 7 juli 1932 en van 18 tot 19 juli 1932. In Marke startte hij als  waarnemend onderwijzer van 9  tot 30 september 1932. Werd vast benoemd op 1 oktober 1932 in de 6^e klas. René Vermeersch (Damme 1907), wonende in Oostkerke, verving Sylvain tijdens zijn krijgsdienst in 1934 en 1935.Albert Sergoris (Sint Martens-Lennik 1915), met een diploma in St. Thomas  in  Brussel (Nieuwland) in 1934 ,verving op 15 april 1937 , gedurende 10 dagen ,Sylvain Haghebaert, die zijn legerkamp deed.

 Sylvain werd gemobiliseerd vanaf 25 september 1939 tot 10 mei 1940 en werd vervangen door Mw. Soetaert-Gaeremyn Louise (Antwerpen 1905), als waarnemende leerkracht , met diploma lager onderwijs en bibliothecaris ( normaalschool Antwerpen 1921).

Firmin Clement  (Aartrijke 1914 - Kortrijk 1994)                                    

Hij behaalde zijn diploma in Torhout op 30 juni 1933.

Was waarnemend onderwijzer van 11 september 1933 tot 28 februari 1934 en verving de zieke Maurice De Bree. Maurice De Bree ging met pensioen op 1 februari 1934 en Clement werd vast benoemd op 1 maart 1934. Op 23 juli 1934 werd hij opgeroepen voor zijn legerdienst tot september 1935. Van 27 november 1935 tot en met 30 november 1935 was hij ziek en werd hij vervangen door Firmin De Meyere (Desselgem 1916, gediplomeerd in Torhout 1935)uit Kortrijk. In april 1937 kwam Jozef Mertens (Halle 1915) uit Bellingen (Brabant), met een diploma behaald in St. Thomas in  Brussel  in 1935 , gedurende 1 maand (van 12 april tot 22 mei 1937) , Firmin Clement vervangen, die zijn legerkamp deed. Jozef Mertens gaf les in Heule van 1  tot 14 maart 1937.

Albert Derdeyn (Oostende 1919, met diploma in Brussel 1939) uit Slijpe(Oostende) verving , als waarnemende leerkracht, van 18 september 1939 tot 30 juli 1940 (halve dagen) Firmin toen hij gemobiliseerd was.

Firmin Clement :” Ik  kwam hier in het onderwijs te staan op 11 september 1933 in het 4^e leerjaar. Diploma Torhout 30 juni 1933. Broeder Eusebius (Vanacker Valère) was overste. Meester De Bree was in ziekteverlof en heeft op dat moment geen les meer gegeven.

Ik  kwam dan als interimaire van meester De Bree. Ik  werd   vast benoemd in maart 1934.

In 1935 kreeg ik het 1^e leerjaar toegewezen .In die tijd waren het nog staande borden.”

Albert Haghebaert (Snaaskerke 1915- Marke 1987)                              

Albert Haghebaert  ,broer van Sylvain  kwam toe te Marke in 1934, als waarnemend onderwijzer van23 juli 1934 tot 29 juli 1935 en van 14 september 1936 tot 30 september 1936 . Hij werd vast benoemd op 1 oktober 1936. Behaalde zijn diploma in Torhout op 30 juni 1934.

André Allyns (Kortrijk 1928-2017) uit Kortrijk, met diploma in Torhout 1948, verving hem als waarnemend  onderwijzer van 6  tot 10 september 1950.

André Allyns was waarnemend en voorlopig onderwijzer in Tiegem van 16 november 1948 tot 29 oktober 1949. Hij was 2 maand waarnemend in Kortrijk ( Beekstraat), vervolgens in Kuurne, weer in  Kortrijk (Beheerstraat) en (Beekstraat)  tot 15 juli 1950.

Albert Haghebaert :”Sylvain Haghebaert, mijn broer, kwam toe in Marke in 1932, als onderwijzer. Op 31 augustus 1971 had ik  35 jaar dienst.

De broeders verminderden en verouderden. Er kwamen geen nieuwe meer bij.

 Albert Mestdach (Poesele 1915- Zottegem 1997)                                     

Hij werd vast benoemd op 1 april 1941 .Diploma in St. Thomas in Brussel  op 30 juni 1936. Hij begon als interimair in Landegem, vervolgens in Deurle. Hij  was waarnemend onderwijzer in Marke van 9 januari 1939 tot 30 november 1940. Robert Dosfel  (Menen1920), gediplomeerd in Torhout op 30 juni 1938, trad in dienst als vast benoemd op 1 september 1938, maar moest zijn proeftijd doen tot nieuwjaar 1939, tijd van zijn legerdienst.Hij kwam in dienst bij de inrichting van de 8^e klas. Hij kwam terug van het leger op 11 juni 1940 en Albert Mestdach verving nu Sylvain Haghebaert, die gemobiliseerd was (van 25 sepember 1939 tot 10 mei 1940), omdat  Mw. Soetaert –Gaeremyn  het onderwijs verlaten had. Hector Baekelandt (Menen 1919, diploma Torhout 1938) , wonende te Menen ,verving als voorlopig onderwijzer Mestdach van 8 november 1940 tot 7 maart 1941, gedurende 164 halve dagen.

André Schacht ( Staden 1913- Kortrijk 1995)                                       

Hij  behaalde zijn diploma te Torhout op 30 juni 1932. Hij werd vast onderwijzer in Marke benoemd vanaf 14 januari 1963. Hij werd eerst waarnemend onderwijzer  in Vlamertinge vanaf 17 oktober 1932 tot 4 februari 1933 en in Brugge in de gemeenteschool nr.2 vanaf 6 februari 1933 tot 25 maart 1933. Hij onderwees in Kortrijk in de Vanden Peereboomlaan van 1 april 1933 tot 30 april 1934. Na enkele dagen in september 1934 les gegeven te hebben in Staden centrum onderwees hij nog in de gemeenteschool van Staden van 1 oktober 1934 tot 8 september 1944.

In 1962 werd ,gevolg van de bevolkingsaangroei, een nieuwe klas opgericht. Edgard Hespeel (Izegem 1943) wonende te Ingelmunster, gediplomeerd aan de normaalschool van Alsemberg in 1962, deed dienst in de nieuwe klas vanaf 1 september 1962 en trad uit dienst op 13 januari 1963.

André Schacht volgde de laatste op en werd vast onderwijzer benoemd  vanaf 14 januari 1963 en gaf toen het 4^e leerjaar. Hij werd nog schoolhoofd in 1971 tot 1976.

In 1965 viel meteen het doek over de episode Broeders Van Dale in Marke. Zo onverwacht zij hier toen gekomen zijn, zo onverwacht verlieten de huidige broeders de gemeente.  Ruim 70 jaar zorgden ze voor het geestelijk welzijn van onze kinderen. Ze werden andere taken toegewezen, zoals missionering en gehandicaptenzorg .

In de ‘Torrewachter’ van 1-8 augustus 1965 staat vermeld dat “de broeders tot andere werkzaamheden geroepen werden. Ze wilden hun toewijding besteden aan de opleiding van gehandicapte en blinde jongens .”

 De twee laatste broeders waren Br.Livinus en Br.Victorinus. Beiden werden vervangen door  Adrien Theys en  Ignaas Dujardin . De “broederschool” veranderde gewoon in “jongensschool”.

Adrien Theys                                             

Diploma  St. Thomas in Brussel   . Vast benoemd vanaf 1 september 1965. Werd schoolhoofd op 1 september 1977 van de vrije centrumschool (gemengd kleuter- en lager onderwijs).

Ignaas Dujardin                                         

Diploma  St.Thomas in Brussel   . Waarnemend van 1 september 1965 tot 30 september 1965. Vast benoemd op 1 oktober 1965.Werd schoolhoofd  ‘ad interim’ in 1976, in vervanging van André Schacht, door ziekte weerhouden.

Bijzondere leermeesters (godsdienst): onderpastoors Lodewijk Willemyns (Kortrijk 1924 – Veurne 2016) en Albert Vandenbroucke ( Waregem 1915- 1995) vanaf 1-9 -1965.

Broeder Donatianus : “Broeder Overste (Livinus) was reeds  met pensioen en broeder Victorinus , die wat ziekelijk was ging de verantwoordelijkheid als broeder overste niet kunnen waarnemen, vandaar ook dat de broeders op rust gingen. Alles werd dan  overgenomen door het St. Amandscollege.”

(1)Bij akte van 30 mei 1861 voor notaris Galloo in Radinghem(Fr.) verkocht Henri Julien Leon Bidé de Lagrandville en Caroline marquise de Beauffort , van het kasteel in Beaucamps (canton d’Haubourdin Nord) aan Felix Baron Bethune,  uit een grotere oppervlakte ,het stuk land SA 311. In 1879-80, vlak voor zijn dood zette hij er een nieuwe constructie op, bestaande uit een huis en een school. Door erfenis kwam het gebouw in handen van Baron Jean Baptiste Bethune (+1894)- van Outryve d’Ydewalle. Hun zoon Baron Emmanuel de Bethune (+1909) werd er eigenaar van bij verdeling in 1895. Na het overlijden van Baron Emmanuel werden zijn minderjarige kinderen  Baron Jean de Bethune en Barones Marie de Bethune, onder de voogdij van Barones Thérèse de Bethune (+1946) ,er eigenaars van.

Er werd gestart met de bouwwerken van het schoolcomplex in april-mei  1879, zegge 1 jaar voor het overlijden van Baron Felix Bethune ( zie blog-artikel ‘De brief die schoolmeester Emiel Debeurme de nek brak’)

In november 1879 gaf Emiel Debeurme , onze eerste onderwijzer, al les in de nieuwe vrije school.

(2)Aimé Demuynck (Tiegem 1862- Kortrijk 1925) kwam hier aan in april 1881 en trouwde  te Marke in 1883 met Coleta Moreels (Marke 1856- Bovekerke 1903), dochter van Désiré  (Tiegem 1822 – Marke 1896), die hier toegekomen was als koster uit Tiegem in december 1849. Aimé had zich gevestigd in het woonhuis van de school en leerde zo zijn gebuurmeisje Coleta kennen, die met haar ouders in de Pastoor Van Dommeledreef woonden . Désiré Moreels was tevens ook bakker. In Marke werd één zoon geboren: Octaaf ( januari 1884 ) die onderwijzer werd in Nieuwpoort en er overleed in 1935. Aimé had graag de plaats van koster ingenomen van zijn schoonvader, doch die was voorbehouden aan zijn schoonbroer Jules( Marke 1855-1924) . Vandaar dat hij in 1885 zijn ontslag nam om in Bovekerke de vacante plaats van onderwijzer-koster in te vullen. Hij keerde in februari 1906 terug naar Kortrijk ,volgde Richard Reynaert, eerste koster van Sint-Rochus , op en nam ontslag in 1919. In 1916 hertrouwde hij met Marie-Louise Herman (Marke 1861-Kortrijk 1929). Uit zijn eerste huwelijk werden in Bovekerke nog drie kinderen geboren: Marie Joséphine  (1887) , Omer (1893-1946), die een gekende drukker was te Kortrijk, en Joseph (1885-1916) , die onderwijzer was op Walle (Kortrijk)en ook als hulpkoster van zijn vader fungeerde.

(3)Louise Raepsaet (Zuster Agnes) gaf al les sinds 1880  , aan de vrije gemengde school ,naast schoolhoofd Aimé Demuynck  . Zij was geboren in Kortrijk in 1857 en werd  overste van het klooster Onbevlekte Ontvangenis te Marke van 1894 tot haar overlijden in 1907. Zij behoorde tot de Kortrijkse burgerij. Zij is binnengetreden in 1877 en geprofest in 1880. Zij behaalde haar onderwijsdiploma aan de normaalschool ‘Dames de Saint-André ‘ in Brugge op 20 augustus 1880.

(4) Lees meer over Jozef Van Dale (Kortrijk 1716 – 1781), de stichter van de congregatie, in ‘De Gazette van oud Cortryck’ van maart 2016 nr.17.

Jeanne-Thérèse Van Dale (Kortrijk 1721 – 1776), een zuster van Jozef, trouwde te Kortrijk in 1747 met Jean-Baptiste Bethune (Rijsel 1722 – Kortrijk 1791). Hun zoon Jean-Baptiste ( Kortrijk 1757 – 1791)trouwde met Thérèse Henriette Delebecq ( Rijsel 1768-Kortrijk 1844), waarvan Felix (Kortrijk 1789-1880), die de nieuwe school liet bouwen in de Markekerkstraat.

(5) Mededeling van Algemeen Overste Broeder Noël Van Noorden:

“Het is inderdaad zo dat er bij ons ook drie etappes worden afgelegd vooraleer iemand “volwaardig” broeder wordt : postulaat (6 maanden), noviciaat (1 jaar), waarna de novice aanvaard (of geweigerd !) kan worden om zijn professie af te leggen. Sinds enige jaren is er nog een ‘facultatieve’ vierde etappe aan toegevoegd : het scolasticaat, een soort vervollediging van de vorming. Meestal gebeurde dit gedurende een soort van stage ‘in het werkelijke leven’ van een broeder. Op 30 december 1929 werd het noviciaat van Torhout overgebracht naar Sint-Paulus in Kortrijk.

De algemene overste wordt gekozen door alle stemgerechtigde broeders, voor een mandaat van vijf jaar, hernieuwbaar. Voorheen was dat onbeperkt hernieuwbaar. Wij zijn een diocesane congregatie, d.w.z. dat de bisschop van Brugge onze hoogste overheid is. Wij hangen dus niet af van Rome.

 Wij, leden van een diocesane congregatie, leggen ‘eenvoudige geloften’ af, zoals trouwens in praktisch alle broedercongregaties. 

Het was vroeger normaal dat “een school van de broeders” –meestal waren dat parochiescholen- door een broeder werden bestuurd. Zij werden dan ook benoemd door de Algemeen Overste en de Kloosterraad, met akkoord van de pastoor van de parochie, uiteraard.”

Br. Donatianus :” Er waren broeders die gingen waken en afleggen. Ik deed het voor Gustaaf Lannoo in 1938. Ik ging ook waken  bij Alberic Theys(1945). Broeder Hubert en Broeder Angelus gingen waken bij Jacques ( Alfred in de volksmond) Demeulemeester(1947). De zusters gingen ook afleggen.”

(6) De Algemene Oversten volgens de panelen  van ‘de overleden broeders van het Gesticht van den Eerw. Heer Joseph Vandale’, (in mijn bezit), aangevuld door broeder Roger Huyghe:

- Dominicus Verbeke (Ooigem 1743-1788)

- Martinus Goddaert (Kortrijk 1747-1788)

- Petrus Vergote (Izegem1750- Kortrijk 1836)

- Joannes Duponcheele (Outryve 1780-Kortrijk 1846)

- Joannes Buyse (Rollegem-Kapelle 1824- Kortrijk 1862)

- Franciscus Deridder (Rijsel 1822 – Kortrijk 1877)

- Bruno Dejonghe (Br.Aloysius)(Izegem1826- Kortrijk 1892) was 29 jaar Algemeen Overste.

- Petrus Van Besien (Br.Alphonsus)( Lapscheure 1847- Kortrijk 1908) .Vanaf 1892 tot 1898.

- Henri Dufour (Br.Dominicus) (Pittem 1853- Brugge 1911).Vanaf 1898 tot 1901.

- Petrus Van Besien (Br.Alphonsus) weer Algemeen Overste tot zijn overlijden in 1908.

- Franciscus Serlet (Br.Joseph of Jozef)(Moerkerke 1861- Kortrijk 1928) van 1908

  tot 1921 , toen hij ontslag nam door ziekte.

-August Demunck (Br.Edwardus)( Wevelgem 1858- Kortrijk 1926) van 1921 tot

 1924.

- Franciscus Serlet (Br.Joseph of Jozef) opnieuw Algemeen Overste vanaf augustus 1924 tot zijn

  overlijden in 1928.

-Arthur Dejaeghere (Br.Firminus)(Hulste 1878- Kortrijk 1965).Gedurende 20 jaar Algemeen Overste.

- Louis Casselein (Br.Eligius) (Wattrelos (Fr)1898-Kortrijk 1961).

- Albert Volcke (Br.Medard)  van 1956 tot 1967. Uitgetreden.

-  Urbain Vannoorden (Br.Hugo)  van 1967 tot 1972.Uitgetreden.

- Roger Huyghe (Br.Rafaël , nu Br.Roger)  van 1972 tot 1987.

- Georges Gheysens (Br.Walter)( Kuurne 1924 –Kortrijk 2006) van 1987 tot 1997.

- Jozef Coene (Br.Hendrik) ( Bissegem 1936 – Kortrijk 2005) van 1997 tot 2005.

- Noël Vannoorden (Br.Rudolf)( Menen 1935 – Kortrijk 2017) van 2005 tot 2017.

Momenteel  blijven nog 2 broeders over : Roger Huyghe (Br.Roger) en Gustaaf Declercq (Br.Dirk).

(7)Br. Stanislaus volgde als dagscholier de lessen bij de Broeders Van Dale in Kortrijk. Hij werd misdienaar in de Sint-Maartenskerk in Kortrijk. Hij volgde ook de lessen van de zondagsschool bij dezelfde broeders. Hij deed zijn intrede in 1878. Hij ontving nog hetzelfde jaar het kloosterkleed en werd geprofest in 1879. Op 4 november 1889 hielp hij het hulpklooster in Mont-à-Leux stichten. Op 1 oktober 1894 benoemde men hem tot de eerste overste te Marke, en in 1898 in de Kerkstraat te Menen.

(8)Gabriël Vanneste (Lauwe 1894 – Kortrijk 1980) : “Meester Desmet [woonde in Marke] van Kortrijk, was de  zoon van een plakkersbaas . Het was een heertje van een jaar of 20 .In de Marktstraat ,naast Achiel Theys naar de plaats toe woonde Leopold Deprez een bakker. Bij Deprez waren er 3 dochters  en het schoolmeesterke draaide achter één van die dochters. De  schooljongens lachten met die schoolmeester. Hun straf was dan: alle jongens die lachten moesten dan op hun knieën in hun klompen zitten en dat was zeer pijnlijk.

Achille Deleersnijder die naast de “Vlaamse Leeuw” woonde was een gebrekkige jongen (had een slecht been en hand).Deze moest dan ook die straf ondergaan. Doch Pee Deleersnijder ging protesteren. Het kwam zelfs zo ver dat de gendarmen moesten tussenkomen. Want sommigen gingen de schoolmeester aftroeven. Er waren toen 4 klassen en meester Desmet had toen de minste klas(1^e en 2^e).”

(9)Henri Robijn (Br.Camille) werd geprofest in 1903 en is uitgetreden in 1919 . In 1919 telde men een groot aantal uittredingen , gevolg van de oorlog 14-18.  De eerste post die Henri Robijn kreeg was Marke in 1903 , waar hij als kok fungeerde. Het is niet geweten of hij een onderwijsdiploma had. In die tijd hadden vele onderwijzers geen diploma, vooral de broeders hadden er geen, omdat ze hoofdzakelijk  voorbestemd waren  om de ‘armen’ te onderwijzen en te ‘onderhouden’. In 1911 staat hij geboekstaafd als ‘ religieux -instituteur’ in de Grote Kring in Kortrijk. In december 1911 vertrekt hij naar Mesen. Bij het uitbreken van de eerste wereldoorlog komt hij terug naar de Grote Kring. In januari 1916 werd hij naar Sint-Kruis(Vivenkapelle) gestuurd en in december keert hij terug naar de Grote Kring als ‘garde-malade’. Op het einde van 1916 werd hij als ziekenverzorger naar Marke geroepen .

Hij verzorgde er namelijk  Remi Vandendriessche ( Marke 1881), die smid was aan de ‘Prinse’. Remi overleed in september 1919 aan tuberculose en Henri  Robijn trouwde op 3 juli  1920 met Zulma Millecamps ( Rollegem 1883 – Kuurne 1965), zijn weduwe. Uit het eerste huwelijk sproten 4 kinderen , uit het tweede 3.

Joannes Vandendriessche (Deerlijk 1838 – Marke 1913) verliet in 1877  Bellegem om hier aan ‘De Prinse’ de smidse  van Désiré Lauwers, over te nemen . Zijn zoon Remi zette de zaak voort. Omer, een zoon van Remi, heeft er nog een bepaalde tijd fietsen gerepareerd.

(10)Gerard Naert (Br.Donatianus)  :

“Onder  de naam broeder Donatiaan gaf ik  het 5^e leerjaar in Marke van 18/05/1937 tot 03/09/1939, dat was onder het gezag van overste broeder Pius. André Vandenberghe gaf toen het 6^e leerjaar. Broeder Pius gaf  het 7^e en het 8^e leerjaar.”

Nu heet ik broeder Geert . Mijn wereldlijke naam is Gerard .Vele broeders hebben in de loop der jaren hun naam veranderd , om de simpele reden dat ze liever een andere naam hoorden.”

(11)‘Parochiale Werken van Marcke’: het doel van de vereniging is het geven, besturen en ondersteunen van het onderwijs met confessioneel katholiek karakter, in de parochie van Marke. Deze VZW werd opgericht op 29 april 1929, bij akte van notaris Pieter Dossche in Oostrozebeke, door Baron Jean de Bethune, Gustaaf Lannoo, Michel Vandewiele, Ferdinand Glorieux, Remi Bekaert, Paul Gaston Callens, Gerard Holvoet, Auguste Derdeyn, Cyriel Lapauw, Alfons Meganck en pastoor Albert Vanoverschelde( Menen 1872 – Zwevegem 1949). Hij was pastoor van 1928 tot zijn verplaatsing naar Zwevegem op 8 juli 1931.

In 1929 werden de schoolgebouwen bij overdrachtsakte overgedragen aan de ‘Parochiale Werken van Marcke’, met de bijzondere voorwaarde dat ze ten dienste moesten staan van het onderwijs en de Broeders Van Dale. Het betrof een schenking van Baron Jean de Bethune – de Vinck.

(12) Br.Pius stak zijn afkeer voor de Duitse bezetter niet onder stoelen of banken .Kinderen kwamen hem melden dat er een hakenkruis was geschilderd in een toilet, gaf hij als zijn mening te kennen dat hakenkruisen daar thuishoren. Niet iedereen was opgezet met dergelijke uitspraken .Hij werd verklikt door twee van zijn eigen leerlingen , die er andere gedachten op nahielden en het mededeelden aan een Markse SS-er. Een van die verklikkers was in de Hitlerjeugd en had Duitse propaganda uitgedeeld aan de klasgenoten en broeder Pius had ze afgenomen . De leerling die in de Hitlerjeugd was , was een gebuur van de SS-er . Die lichtte de Kommandantur in en op 24 juni 1942 werd hij opgepakt door de bezettende overheid en op 10 juli veroordeeld tot 18 maanden tuchthuis en 5 jaar ontzetting uit zijn rechten. 

FOTO’S:

1/Bij het afscheid van de Broeders Van Dale in 1965:

     x                   Br.Wilfried        Br.Livinus        Aimé Bekaert        Br.Medard           André Goderis

                       (André Volon)    (Cyriel Baert)   (Burgemeester)    (Albert Volcke)        (Pastoor)

                                                                                              (Algem. Overste)

                                                                                                    uitgetreden

2/Broeder Livinus en Broeder Victorinus , de twee laatste broeders in Marke in 1965.

3/In Marke genomen   :  Br.Amatus              Br.Eusebius                  Br.Justinus           Br.Constant Poignie

                                     (Cyriel Despriet)   (Valère Vanackere)    (Gustaaf Couckuyt)         uitgetreden?

                                    uitgetreden 1919

 4/In Marke jaren ’20:            Br.Livinus                             Maurice De Bree                          ?????

                                                            Br.Hieronymus ( Br.Jerome)

5/Onderwijzer      Onderwijzer            Br.Raymond                       Br.Marcel                        Onderwijzer

                                                            (Leon Cackaerl)            (Alfons Vanneste)

Br.Joachim                       Br.Gerardus              Br.Hilarius                  Br.Damiaan                Br.Bernardus

(Camille De Splentere)   (Emiel Despriet)     (Adiel Ameye)         (Leon Delbey)           (Remi Timperman)

6/Br.Arnoldus (1897-1978)

7/Br.Angelus (1919-1986)

8/ Br.Pius (1895-1979)

30-09-2017, 00:00 geschreven door Michel Markenaar

Br.Justinus (Gustaaf Couckuyt) werd op 2 juni 1924 als onderwijzer aangesteld, maar gaf zijn ontslag op 28 september 1924.

Maurice De Bree (Menen1903- Kortrijk 1985) trouwde  in 1926 met Marguerite Janssens. Hij woonde ook in de Markekerkstraat ,niet ver van school.

 Het onderwijzend personeel in 1924 onder het bestuur van pastoor Evarist Wittouck  :

_____________________________________________________________

Br.Celestinus werd  in september 1924 opgevolgd als hoofdonderwijzer door Br.Eusebius .  Br.Eusebius startte zijn carrière in Kortrijk vanaf 16 september 1892 tot 20 september 1893.

Hij was 5 jaar onderwijzer in de gemeenteschool in Heule (1893-98), en 11 jaar (1898-1909) hoofdonderwijzer. In Mesen werd hij hoofdonderwijzer van 1909 tot 1911. Hij trok naar Brugge van 1911 tot 1919. Hij gaf les in Oostende (Vuurtoren) van 1919 tot 1924. Hij was nog 3 maanden in de Veldstraat te Kortrijk van 30 juni tot 27 september 1924 , toen hij naar Marke kwam en er bleef  tot 30 april 1935. Hij behaalde zijn diploma in Torhout op 13 augustus 1892.

Jozef Libbrecht  verving sinds oktober 1921 Br.Pacificus en gaf op 5 april 1924 zijn ontslag.

Maurice De Bree, diploma normaalschool Torhout op 20 september 1923, was vrijgesteld van diploma wegens het aantal dienstjaren (besluit van 15 september 1919) (10).

 Alfons Vandevenne (Kortrijk 1861- Marke 1941) kwam uit Kortrijk en was kok vanaf 25 augustus 1926. Hij kreeg de naam van broeder Jules, niettegenstaande hij een leek was. Hij was gedomicilieerd in de Markekerkstraat nr.8 van 1926 tot 1934.  Als weduwnaar van Maria Bardou (+Kortrijk 1919) , trouwde hij op 3 april 1934 met Stephanie Maertens (Roeselare 1857), weduwe van Adolf Defraeye (+ Marke 1932). Ze  vestigden zich in de Preshoekstraat.  Hij overleed plotseling voor de kerkdeur op 22 januari 1941 terwijl hij het lijk van zijn gebuur, Aloïs Matton (Desselgem 1872- Marke 18 januari 1941) , ten grave hielp dragen.

Armand Vandemoortele, kwam uit Oostende (Vuurtoren)op 16 juni 1924 en vertrok 3 maanden later in september naar Moeskroen ( Mont-à-Leux ).

Schoolboeken en schoolgerief werden geleverd door Arthur Esquenet-Vanackere uit de Sint-Janslaan te Kortrijk. Hij was de schoonbroer van Br.Eusebius.

Dienstjaar 1927:

_______________

Br.Eusebius hoofdonderwijzer sedert 1 oktober 1924 tot 30 april 1935.

Maurice De Bree

Br.Hieronymus

Br.Pacificus, was hier weer sinds 27 september 1924.

Br.Livinus, was hier sinds 1 oktober 1924 tot 6 februari 1932 en verving Br.Veranus.

 Dienstjaar 1928:

______________

Br.Eusebius, hoofdonderwijzer.

Br.Hieronymus

Br.Livinus

Marcel Remmerie (L) gaf zijn ontslag op 23 december 1928. Raphaël Decock (L) kwam hem vervangen.

Maurice De Bree

Volgens de kiezerslijst van 1928 waren de bewoners van de Kerkstraat nr.8 (school): Br.Hieronymus – Br.Eusebius – Br.Pacificus – Br.Livinus – Alfons Vandevenne (kok).

Het onderwijzend personeel op 2 augustus 1929 , onder het bestuur van ‘De Parochiale Werken van Marke’ (11):

____________________________________________________________

Br.Eusebius, hoofdonderwijzer.

Maurice De Bree.

Br.Hieronymus.

Raphaël Decock (Roeselare 1908), diploma Normaalschool Torhout  op 30 juni 1927.

In september 1929 werd Robert Maddens (L) (Roeselare 1908), gediplomeerd te Torhout in 1927, benoemd tot onderwijzer.

Aimé Bekaert vertelde mij dat hij altijd het schoolcomité geweten heeft .De onderwijzers werden benoemd door het schoolcomité. Toen Aimé Bekaert burgemeester was legde hij er de nadruk op bij de broeders Van Dale  dat het schoolcomité volledig moest gescheiden blijven van de  VZW Parochiale Werken. Hij eiste dan ook dat er een boekhouding  op punt moest gesteld worden om de in- en uitgaven in te noteren, en dat de boeken  onder het toezicht zouden staan van het schoolcomité.

Dienstjaar 1930:

_____________

Br.Eusebius, hoofdonderwijzer.

Br.Hieronymus

Br.Livinus

Maurice De Bree

Robert Maddens

In 1930 werd een nieuwe speelplaats aangelegd op de oostzijde. Deze werd genomen op de hof, die veel lager lag. Bijgevolg moest opgehoogd worden. De landbouwers kwamen overeen om met beurtrollen in februari en maart aarde aan te brengen.

Camiel Faillie (Marke 1919 – Kortrijk 1993):” Toen ik vanaf 1926 tot 1932-33 naar de broederschool ging was  broeder Eusebius  overste.Hij gaf toen ook avondlessen. Zijn zuster was getrouwd met drukker Esquenet uit de Sint-Janstraat te Kortrijk.

Ik heb ook nog broeder Livinus – broeder Pacificus (broeder Sieke) – broeder Jerome - meester Debree- André Vandenberghe en Firmin Clement gekend . Broeder Jules, die feitelijk geen broeder was, was  toen kok.

Broeder Jerome gaf het 3^e leerjaar.

Het 7^e en 8^e werden gegeven door Broeder Eusebius. Broeder Livinus gaf toen het 1^e leerjaar.Ieder donderdag werd er van 11 tot 12u. in de hoogste klas (7^e en 8^e ) 1 uur snelschrift (stenografie) gegeven door een speciale lesgever.

Iedere dag 2 uren Franse les (7^e en 8^e ) door Broeder Eusebius.

Bij de prijsuitdeling in de katholieke kring heeft hij eens lelijk tegen de schenen gestampt van vlaamsgezinden door te zeggen dat het een schande was dat die heren hun kinderen naar Doornik of Mons zonden om hun Frans te leren en dat men hier te Marke geen Frans zoude mogen leren aan de kinderen.”

Dienstjaar 1931:

______________

Pauwels André (L)( Oostnieuwkerke 1909)  kwam Robert Maddens vervangen op 1 november 1930. Hij bleef er maar twee jaar. Hij bleef gedomicilieerd in Marke gedurende zijn dienst. Op 9 november 1932 gaf hij zijn ontslag en Br.Mattheüs had al een tijdje zijn  plaats ingenomen.

Op 21 maart 1931 kwam Rudolf Callewaert (L), (Roeselare 1911) de zieke André Pauwels vervangen. André Vandenberghe (L) werd van 30 november tot 7 december 1931 tussentijdig onderwijzer in de plaats van André Pauwels, die ziek was.

In maart en april 1931 vervingen Karel Delattre (L) (Bredene 1911) en Maurice Beyne (L) (Zuienkerke 1909) Maurice De Bree,  die ziek was.

De broederschool was met haar 5 klassen overbevolkt en voor het schooljaar 1932-33 werd gestart met een nieuwe klas. Het schoolcomité bekostigde de meubilering en Gustaaf Lannoo voorzag in de andere onkosten.

Dienstjaar 1933:

_____________

Br.Eusebius, hoofdonderwijzer.

René Vermeersch (L) (Damme 1907) uit Oostkerke , gediplomeerd ,werd op 17 april 1934 tot 16 mei 1934 waarnemend onderwijzer in de plaats van Br. Eusebius die door ziekte weerhouden was. Hij kwam van de jongensschool in de Beekstraat te Kortrijk. In hetzelfde jaar in juli was hij waarnemend onderwijzer van 23 juli tot 30 juli 1934  en van 10 september 1934 tot 29 juli 1935 in vervanging van Sylvain Haghebaert (L) die zijn krijgsdienst vervulde.

Br.Hieronymus

Br.Mattheüs kwam in dienst op 9 september 1932. Hij verving  André Pauwels die ontslag nam. Hij was eerst waarnemend onderwijzer van 9 september 1932 tot 30 september 1932, daarna vast onderwijzer van 1 oktober 1932 tot 13 mei 1937. In november 1932 werd hij wegens ziekte vervangen door Jan Valckenaere  (Br.??)(Torhout 1910)

Hij behaalde het diploma lager onderwijs voor de ‘middenjury’ in Gent op 14 december 1917 en 30 juli 1921. Hij had het diploma van landmeter behaald in Brugge op 23 augustus 1921 en van de 4^e graad te Gent op 26 april 1924.

Hij begon als onderwijzer in Kortrijk van 15  september 1918 tot 1 december 1919. Hij gaf 3 jaar (19 september1921-17 september 1924) les in Sint-Kruis (Vivenkapelle), 5 jaar in Menen ( 18 september1924- 6 januari 1930) en nog 2 ½  jaar in Kortrijk (7 januari 1930- 31 augustus 1932).

Hij bleef in Marke  tot 13 mei 1937 toen hij naar Heule vertrok.

In februari 1933 vervingen Jozef Vanhoutte (L) (Kanegem 1913) en  Marcel Vandewaetere (L) (Izegem 1907),  Maurice De Bree, door ziekte verwijderd. En op 5 april was Jozef Bielen (L) ( Herk St. Lambert 1902 ,diploma Leuven in 1923) aan de beurt om hem te vervangen. Hij was onderwijzer in Ghlin van 19 september 1923 tot 15 augustus 1925 en in Doornik van 19 september 1925 tot 1 september 1927.

In maart 1934 werd Firmin Clement (L) benoemd tot onderwijzer. Hij verving Maurice De Bree  , die op pensioen ging.

André Vandenberghe (L) is vast benoemd geweest op 1 maart 1932.

Sylvain Haghebaert (L) , was in dienst als waarnemend onderwijzer en vanaf 1 oktober 1932 in vaste dienst in de 6^e klas.

Op 1 mei 1935 werd Br.Arnoldus schoolhoofd in Marke met klas, tot 31 januari 1936. Toen verplaatste hij zich naar Menen (Kerkstraat) . Hij had een diploma behaald op 20 oktober 1916 voor de ‘middenjury’ in Gent.

Br.Arnoldus begon zijn carrière als onderwijzer op de Grote Kring in Kortrijk  van 1 januari  1917 tot 14 september 1922. Hierop werd hij schoolhoofd in de Veldstraat in Kortrijk tot 30 september 1926. In 1926 vertrok hij naar Heule tot 30 april 1935.

Br.Victor (Alfons Naessens) werd kok in Marke op 11 september 1934. Hij kwam van  Moeskroen (Mont-à-Leux ). Hij vertrok naar de Grote Kring op 16 september 1937. Hij kwam terug  van Mesen naar Marke als kok op 31 juli 1963 na het vertrek van Br.Gerard (Charles Vandercruysse), en vertrok naar de Grote Kring op 26 augustus 1965.

Br.Daniël kwam hier ook nog als kok. Hij kwam hier al aan van de Grote Kring op 25 november 1936 tot hij vertrok naar Torhout op 17 januari 1944.

In december 1936 kwam een 7^e klas.

Het onderwijzend personeel in 1936:

______________________________

Br.Guido kwam in september 1936  de vacante plaats innemen van de overleden Br.Eusebius. Hij was waarnemend onderwijzer van 14 september 1936 tot 30 september 1936 en vast onderwijzer van 1 oktober 1936 tot 31 augustus 1937. Hij behaalde zijn diploma op 30 juni 1936.

Br.Pius werd schoolhoofd met klas van 1 februari 1936 tot 31 maart 1945, in vervanging van Br.Arnoldus, die zijn ontslag indiende. Hij behaalde zijn diploma in Torhout op 1 augustus 1914.

Br.Pius onderwees in Sint-Paulus toen de Duitse troepen de stad Kortrijk binnenvielen op 18 oktober  1914 .Het klooster werd bezet door 30 à 40 soldaten van de sanitaire dienst en later door de postdienst. De klassen waren bezet door 100 à 150 soldaten. Tijdens de oorlog gaf Br.Pius  les in café ‘Sint-Elooi’ op de Markesteenweg. Op 16 september 1918 werd hij vervangen door Br.Mattheüs . Hij werd schoolhoofd in de Veldstraat van 17 september 1918 tot 13 september 1922 . Hij vertrok naar Menen als onderwijzer op 14 september 1922 tot  30 september 1926, en werd weer schoolhoofd in de Veldstraat  van 1 oktober 1926 tot 6 januari 1930 .Hij vertoefde te Menen van 7 januari 1930  tot 31 januari 1930  en was er voorlopig bestuurder. Van 1 februari tot 30 juni 1931 was hij er bestuurder met klas. En van 1 juli tot 1931 tot 30 september 1935 bestuurde hij er zonder klas. Van 1 oktober 1935 bleef hij er  onderwijzer tot 31 januari 1936. In 1952 werd hij nog overste in Moeskroen  (Mont-à-Leux ).

Op 14 mei 1937 werd Br.Mattheüs vervangen door Br.Donatianus,  die zijn diploma behaalde te Torhout op 30 juni 1936, en waarnemend onderwijzer was van 14 mei 1937 tot 31 mei 1937 en vast van 18 mei 1937 tot 3 september  1939 in het 5^e leerjaar. Hij gaf eerst les in Menen van 1936 tot mei 1937.

Op 13 december 1939 vertrok hij naar de Grote Kring.

In juli 1937 kwam Br.Victorinus toe in Marke:

“ Van begin juli 1937 tot de grote vakantie in 1937 gaf ik het 2^e leerjaar (33lln).Vanaf het nieuwe schooljaar 1937-38 gaf ik het 1^e leerjaar tot en met januari 1945. In 1943-44 had ik maar 15 leerlingen, het jaar daarna 35. Vanaf februari 1945 tot 1949 gaf ik het 6^e leerjaar. Dan was ik in ziekteverlof tot het begin van het schooljaar 1953-’54. Toen gaf ik les in het 2^e leerjaar tot einde juni 1959. Vanaf het schooljaar 1959-60  kreeg ik het 1^e A tot ik Marke verliet met broeder Livinus in 1965. Ik trok naar Menen en veranderde mijn naam in Br.Camiel.”

Dienstjaar 1938: 7 klassen.

______________

Br.Pius ,hoofdonderwijzer , gaf les in de 7^e en 8^e klas.

Br.Victorinus  had de 1^e klas ; hij behaalde zijn diploma in Torhout op 30 juni 1937. Op 1 september 1937 verving hij Br.Guido . Door zijn zwakke gezondheid gaf hij les al vallen en opstaan en  werd  hij regelmatig vervangen , vooral in de zestiger jaren .

Albert Haghebaert gaf les in de  2^e klas.

Firmin Clement ,3^e klas.

Sylvain Haghebaert ,4^e klas.

Br.Donatianus , 5^e klas.

André Vandenberghe, 6^e klas.

In 1938 vergrotings- en verbeteringswerken aan de schoolgebouwen. Het parochieboek of ‘Liber Memorialis’ getuigt : “ Men startte de werken in augustus 1938. De bestaande schoollokalen werden van nieuwe ramen en banken voorzien. De nieuwbouw bevat een overdekte speelplaats , bergplaats voor rijwielen en twee klassen. Een stenen trap leidt naar de nieuwe en de oude klassen. De toiletten werden gans vernieuwd en modern ingericht. De eetplaats van de broeders wordt verfraaid met een ‘loggia’ aan te bouwen, die uitgeeft op den ‘hof’. Zo heeft de vrije jongensschool nu acht klassen, drie broeders en vijf leken onderwijzers. De nieuwe schoollokalen konden gebruikt worden met het begin van het schooljaar 1938-39. De onkosten van de nieuwe bouw en de herstelling van het oude deel , met de vernieuwing van een deel der meubilering wierden gedragen door de gemeente voor een som van 185.000fr. Het overige gedeelte hetzij 60.000fr. door de familie de Bethune.”

In zitting van de gemeenteraad van 17 juni 1938 werd 185.000fr. toegekend aan het schoolcomité met voorzitter Baron Jean de Bethune en secretaris pastoor Jozef Lammens.

Jozef Lammens (Brugge 1871 – Marke 1962) werd benoemd tot pastoor in Marke op 8 juli 1931.

Op 4 september 1939 werd   Br.Donatianus door Br.Angelus, die zijn diploma in 1939 behaalde aan de normaalschool in Torhout, vervangen.

De oorlogsperiode 40-45:

_____________________

Uit de verhandeling van een  leerling:

“……..Zo kwamen we later dan gewoonlijk aan de school waar de onderwijzers en de leerlingen in groepjes stonden te praten.

Plots wezen enkele jongens naar de lucht en we ontdekten drie grote vliegtuigen. Vlug moesten we schuilen, want het waren Duitse toestellen. Weldra waren ze verdwenen en mochten we weer op de speelplaats. Intussen schreef Broeder Overste op een groot bord dat we vlug en in stilte naar huis moesten gaan. Iedereen dient binnen te blijven en niet in groepjes langs de straat te ravotten. Zondagsmis niet verplichtend. De school voor onbepaalde tijd gesloten….”

“’s Avonds 26 mei 1940 werd de jongensschool bezet door een 150-tal soldaten van het Rode Kruis. Doch in de loop van de week vertrokken ze al naar Rijsel.”

Op 22 april 1939 nam Br.Frans , gediplomeerd op 30 juni 1931, de functie van waarnemend schoolhoofd waar tot 13 mei 1939, in vervanging van Br. Pius, die in geneeskundige behandeling was.

Hector Baekelandt (L) (Menen 1919), gediplomeerd in Torhout op 30 juni 1938, was waarnemend onderwijzer van 8 november 1940 tot 7 maart 1941, gedurende 164 halve dagen.

Op 30 juni 1942 werd Maurits Van Damme (L) (Moerkerke 1921), wonende in Moerkerke ,gediplomeerd in Torhout op 25 juli 1940, tijdelijk als waarnemend schoolhoofd  aangesteld tot 18 juli 1942 om Br.Angelus te vervangen, die waarnemend schoolhoofd werd.

Op 25 juni 1942 schrijft de voorzitter van het schoolcomité pastoor Jozef Lammens volgende brief naar het gemeentebestuur van Marke:” Daar de aangenomen jongensschool der Kerkstraat tijdelijk van haar schoolbestuurder beroofd is, heeft het schoolcomité den heer Adolf Deprez, onderwijzer aan genoemde school, tot dienstdoend schoolhoofd benoemd, en het zal zohaast mogelijk voor een interimaris zorgen om de voorlopig open gekomen plaats van onderwijzer in te vullen.”

Br.Gilbert  was waarnemend schoolhoofd van 1 september 1942 tot 20 juli 1944 in vervanging van Br.Pius (12) in gevangenschap. Br.Angelus werd weer titularis van zijn vorig studiejaar tot hij verhuisde naar de Grote Kring op 22 juni 1945.

Br.Gilbert  werd voorlopig schoolhoofd van 1 september 1944 tot 31 januari 1945. Op 1 februari 1945 vertrok hij als vast schoolhoofd naar Sint-Kruis (Vivenkapelle) waar hij Br.Livinus verving die naar Marke kwam als waarnemend schoolhoofd. De schoolbevolking was verminderd en een klas werd afgeschaft.

Br.Gilbert verkreeg zijn diploma in Torhout op 29 juli 1922 enbegon als waarnemend onderwijzer  in Brugge (Sint-Pieters-op-den-Dijk) op 31 juli 1922 tot 12 augustus 1922.

Hij kwam naar Kortrijk terug nu eens  als onderwijzer, dan eens als waarnemend schoolhoofd in de Doorniksewijk (Kortrijk) van 1922 tot september 1931. Hij werd schoolhoofd in de Veldstraat van  1 oktober 1931 tot 31 augustus  1942. Daarna was hij waarnemend schoolhoofd in Marke (zie hoger).

Br. Donatianus : ” Br.Gilbert die een beetje Vlaamsgezind was, was volgens sommigen hier niet op zijn plaats in Marke. Br. Livinus  werd de laatste overste vanaf 02/02/1945.”

Jozef Craeynest :” ..de vader van broeder Gilbert was kleermaker en senator (ACW).”

Br.Bruno kwam van Sint-Paulus op 29 september 1942 naar Marke  vertrok naar de Grote Kring op 17 januari 1944.

Br.Angelus behaalde zijn diploma in Torhout op 30 juni 1939. Na waarnemend onderwijzer te zijn vanaf 4 september 1939, werd hij vast benoemd op 1 oktober 1939 tot 24 juni 1942. Hij was waarnemend schoolhoofd van 25 juni 1942 tot 31 augustus 1942, in de plaats van Br.Pius, weggevoerd door de Duitsers, en werd weer gewoon onderwijzer vanaf 1 september 1942 tot 31 januari 1945. In november en december 1943 moest Br.Angelus een appendicitis-operatie ondergaan, hij werd vervangen door Br.Hubert. Br. Hubert was hier kok van 1943 tot 1949.

30-09-2017, 00:00 geschreven door Michel Markenaar

HET  ONDERWIJS  IN  MARKE  MET DE  BROEDERS  VAN DALE VAN  1894 tot 1965. (DEEL 1)

__________________________________________________

Ik wil  zeker niet beweren dat er geen hiaten in mijn verhandeling te vinden zijn. Het is immers geen sinecure om dergelijk werk in goede banen te leiden.

Ondanks de hardnekkige tegenwerking van  de liberale overheid  tijdens de schoolstrijd 1879-84, werd onze gemeenteschool, door koninklijk besluit van 24 februari 1885, toch afgeschaft .Telkens botste de overheid op  ons  onverzettelijk, door en door , katholiek gemeentebestuur. Pierre Verhaegen schreef toen: “ Die zes jaren van liberale overheersing en godsdienstvervolging tellen onder de woeligste die België sedert 1830 heeft doorleefd : zij verwekten de scherpste spanning tussen de Kerk , verdedigd door de katholieken, en de vrijdenkerij, gesteund door al de liberale krachten.” De kerkelijke overheid deed er  alles aan om de onderwijzers van gemeentescholen tot  ontslag te bewegen en ze in nieuw gestichte vrije scholen onder te brengen. Zowel katholieke ouders  als leerkrachten werden aangespoord om het gemeentelijk onderwijs, in hun ogen ‘goddeloos’ ,vaarwel te zeggen. De overheid probeerde  zelfs bij ons een gemeenteschool op te richten voor meisjes, maar ons gemeentebestuur moest van geen liefde weten , want “ een gemeenteschool oprichten voor meisjes zou overbodige kosten meebrengen en daarbij zou die nieuwe school weinig bevolkt zijn, zoals getuigt de knechtenschool…”

Felix Benoot (Loppem 1824-Marke 1887) ,  onderwijzer van de gemeenteschool sinds 1850 ,stond inderdaad voor een moeilijke keus : nam hij ontslag, dan verdiende hij niet alleen minder, maar hij verloor ook zijn recht op pensioen. Dus verkoos hij aan te blijven…maar voor hem liep alles mis.

Zijn gemeenteschool  liep immers leeg en de bevolking van Marke was eenparig akkoord met haar afschaffing. Felix Benoot kreeg zelfs de goedkeuring van de bestendige deputatie om verder de onderwijswoning, met uitsluiting van de school, in de Vagevuurstraat, te huren (brief 30 oktober 1885, commissariaat Kortrijk).

De gemeenteraad van Marke had op 5 november 1884 aan de overheid gevraagd om de gemeenteschool af te schaffen. In 1879 werd gestart ,in opdracht  van Baron Felix Bethune, met het bouwen van een nieuwe vrije school in de Markekerkstraat (1). In november 1879 kwam hier als eerste onderwijzer Emiel Debeurme, die al in december 1880 uit zijn ambt werd ontzet (zie artikel blog ‘ De brief die schoolmeester Emiel Debeurme de nek brak’). In 1881 kwam de nieuwe vrije gemengde school met 73 leerlingen onder de leiding van diens opvolger meester  Aimé Demuynck (2) , die op 1 augustus 1881 het diploma van 2^e klas had bekomen aan de normaalschool in Torhout.

Hoeveel pech  kan men hebben ,op 1 september 1885 gaf Aimé Demuynck  al zijn ontslag en  Marke zat weer  met een probleem (brief van 1 september aan het gemeentebestuur). Via het commissariaat van Kortrijk werd in een brief van 19 september 1885 bevestigd door de gouverneur dat Aimé Demuynck ontslag genomen had en ook de gemeente verlaten had : “Je vous prie ,Messieurs, de vouloir bien m’informer d’urgence (onderlijnd) de la situation scolaire de votre commune, et de me faire connaître les mesures prises pour assurer la marche régulière de l’enseignement primaire.” Aimé Demuynck werd uitgeschreven uit de bevolkingsregisters in oktober 1885.

Op 24 september 1885 vroeg de gediplomeerde onderwijzeres Louise Raepsaet (Zuster Agnes, overste van  het klooster ‘ Onze Lieve Vrouw Onbevlekte Ontvangenis’ van Marke) (3) aan het gemeentebestuur om Aimé Demuynck te mogen vervangen en les te geven in hetzelfde lokaal en aan dezelfde voordelen en voorwaarden. Van toen af werd de vrije gemengde school bestuurd door alleen  twee zusters : Louise Raepsaet (Zr. Agnes) en Elodie Van Simaey ( Zr. Martha, Kruishoutem 1859- Marke 1929), die al onder Aimé Demuynck les gaven vóór 1885. De kroniek van het klooster meldt :” Met Aimé Demuynck en zusters als onderwijzers gedurende de schoolstrijd in de school ,welke de gemeenteschool verving in 1885……. van dit jaar opnieuw door zusters en (zie verder) sinds 1 oktober 1894 door de broeders Van Dale uit Kortrijk…”

Op 30 september 1885 gaf de gemeenteraad een gunstig gevolg aan de wens  van Louise , die aangenomen werd in de geadopteerde gemengde lagere school van Marke. Op 3 oktober 1885 werden de belangrijkste  schoolmeubelen (2 lessenaars met stoel voor de onderwijzer-een zwart bord –een meter –een telraam en 2 lessenaars voor de leerlingen- de kaarten van Europa, België, West-Vlaanderen en de wereldkaart) teruggevorderd van Benoot.

Via een brief van 10 oktober 1885  eiste de gouverneur van de arrondissementscommissaris van Kortrijk  een kopie van de benoeming van zuster Louise Raepsaet ,waarop werd  gerepliceerd : “ Le conseil communal est sorti de ses attributions en ce sens q’un conseil communal n’a pas à intervenir dans la nomination du personnel enseignant d’une école adoptée”. De gemeenteraad had de bevoegdheid niet om te benoemen. Het aannemen van de school van Louise Raepsaet ,was de enige stap die ze moest zetten.

In 1894  werd ons plaatselijk onderwijs eens te meer op de proef gesteld . Ons gemeentebestuur was te weet gekomen dat Louise Raepsaet (Zr.Agnes) haar ontslag zou geven . Doch ons gemeentebestuur eiste een schriftelijk ‘ontslag’ en vroeg ook of  Marie –Louise Simoen (Zr.Augustine) haar taak niet zou overnemen. Op 25 augustus 1894 ontving burgemeester Leopold Van Belleghem volgende brief van Zuster Agnes:

“ Aan de Achtbare Heeren Burgemeester en Schepenen,

Ik bedank U voor de goede gevoelens van eerbied en dankbaarheid, die gij mij bewijst. Ik ben er zeer gevoelig aan, en zal er altijd het geheugen van bewaren. Weest voorzekerd dat het met een waar spijt is, dat, ik door de omstandigheid gedwongen mijn ontslag geef. Bij gevolg alle kwaadwillige uitleggingen kunnen geene plaats grijpen. Ik herken vol geern, dat gij mij altijd volle voldoening gegeven hebt in al onze betrekkingen, en dat ik altijd ten uiterste voldaan geweest ben. Ik ben ook overtuigd, dat gij geenszins mijn ontslag begeert, ik verzeker U nog eens recht uit, dat het bijzondere omstandigheden zijn, die mij tot die beslissingen dwingen. De ondervinding heeft ons bewezen, dat de eerweerde  Zuster Augustine op vele naar de noodige gezondheid niet bezit om dien last te kunnen dragen.

Gij kent verders, geachte Heeren Burgemeester en Schepenen de vriendelijke overeenkomst, waarover ik zeer tevreden ben , die gij met den Eerweerden Heer Pastoor, in mijnen naam sprekende, hebt aangegaan. En ingezien onze aanhoudende goede betrekkingen en den goeden wil, met den welken ik U bezield gevonden heb, meende ik dat mijn schriftelijk ontslag, voor den oogenbik niet noodig was. Zooveel te meer , dat gij de begeerte uitgedrukt hebt, mij tot het einde van ’t jaar in de officieele stukken te laten herkennen.

Gelieft achtbare Heeren Burgemeester en Schepenen, de herhaalde verzekering van mijne dankbaarheid en hoogachting te aanveerden.

Marke den 25^e augusti 1894              

                                                                      Louise Raepsaet (Overste) “

Zuster Agnes werd in 1894 , weliswaar tegen de zin in van andere zusters, verkozen tot overste van het klooster en zou het daar al druk genoeg hebben. Zuster Marie-Louise (Regina Wyseur) die tot dan toe de school in de Kloosterstraat leidde werd door Zuster Augustine (Marie-Louise Simoen) vervangen.

Volgens pastoor Leopold Slosse (Marke 1842- Rumbeke 1920),  heemkundige, zou  Constantinus Samyn (Bavikhove 1838- Marke 1895), pastoor van Marke van 1893 tot 1895 ,er voor gezorgd hebben dat de Broeders Van Dale naar Marke kwamen (4). Maar de verwantschap van de familie de Bethune met Van Dale was daar zeker ook niet vreemd aan. Op 28 augustus en 2 september 1881 werden de 12 broeders Van Dale  in Kortrijk , uitgedreven. De enen (8) vertrokken vrijwillig , de anderen (4)  werden minder vredelievend  aangepakt ( zie hiervoor artikel van Stéphane Van Laere  ‘De Schoolstrijd te Kortrijk en de Uitdrijving der Broeders Van Dale op 2 september 1881’ in de “Gazette van Oud Cortryck”, maart 2016 nr.17).

Na de verkiezingen in 1884 was de meerderheid aan de Katholieke Partij en kregen de broeders  eerherstel.

Een gedetailleerd onderzoek werd gedaan aan de hand van, gemeentearchief, bevolkingsregisters, schoolarchieven en ook archieven van de Broeders Van Dale zelf ,die toen nog in het Sint-Paulusgesticht berustten en voor Marke weinig te bieden hadden. De lijst met de geestelijke namen van de overleden niet-uitgetreden broeders, die ik kreeg van mijn broer Roger (via broeder Roger Huyghe) was uiterst belangrijk voor het opmaken van dat werk, want in bovenstaande archieven werden de ‘kloosterlingen’ meestal vernoemd bij hun wereldlijke naam.

Eerst en vooral wil ik u de indrukwekkende lijst meegeven van de broeders – met opgave  van  de geestelijke  (alfabetisch) en wereldlijke naam , en het jaar van intrede en profes - die  hier in Marke werkzaam waren, al was het ook maar voor enkele maanden:

LIJST van de  broeders:   Br.= Broeder      Ko.= Kortrijk

______________________________________________

                                                                                                                     Intr.      Prof(5)      

                                                                                                          ________________

Br.Amatus (Cyriel Despriet) Ko 1872 (uitgetreden in 1919)                              1892  

Br.André ( Roger Chombar)Menen 1935 –Roeselare 2012  KOK                       1956        1958                

Br.Angelus(Adolf Deprez) Heule 1919 – Sava(Rwanda)1986                             1937        1938

Br.Antonius(Phlips Leopoldus)Gullegem 1887-Ko 1931                                      1901      1906  

Br.Arnoldus (Achille Cannaert ) Heule 1897 – Ko 1978                                      1910        1916

Br.Bernardus (Remi Timperman ) Dikkebus 1885- Ko 1940                               1905        1908

Br.Bernardus (Ernest Demeyere) Ko 1920 – Ko 2003                                        1934        1942

Br.Bruno (Achiel Delannoo) Rollegem-Kapelle 1877- Ko 1954                              1921       1923

Br.Camillus (Henri Robijn )Ko 1880 +?    (uitgetreden  in 1919)  KOK                 1903                               

Br.Celestinus(Theophiel Legrand)Westouter 1871-Ko 1933                                 1886        1891     

Br.Daniël(Gerard Vercoutere)Menen 1897 – Ko 1973  KOK                                 1912        1916        

Br.Dominicus(Henri Dufour ) Pittem 1853-Brugge 1911                                     1876       1877        

Br.Donatianus(Gerard Naert ) Roeselare 1914 – Ko 2006                                   1931       1935

Br.Donatus(Emiel Rijsman) Waregem 1876 – Ko 1960                                       1899       1900

Br.Edwardus (Auguste Demunck)Wevelgem 1858-Ko. 1926                               1889       1890       

Br.Eusebius ( Valère Vanackere) Ieper 1872- Ko 1936                                       1888      1893  

Br.Firminus (Arthur Dejaeghere) Hulste 1878 – Ko 1965                                   1892      1897

Br.Franciscus  (Henri Ghekiere ) postulant in 1900 uitgetreden?

Br.Frans (Ernest Vandewynckele) Menen 1912 – Menen 1990                              1926     1932

Br.Gerardus(Emiel Despriet )Ko.1866 – Ko 1931                                                1885     1889    

Br.Gerardus(Charles Vandercruysse)Eernegem 1912- Ko 1970KOK                       1927    1934

Br.Gilbert(Jozef de Pontieu )Menen 1898- Ko 1967                                             1911       1919

Br.Guido (Maurits Verleye) Torhout 1916 – Torhout 1979                                     1929      1935

Br.Hieronymus(Jules Sobrie) Ko 1876 – Ko 1955                                               1899      1901  

Br.Hilarius (Adiel Ameye)Waregem 1873- Ko 1942                                            1894       1895    

Br.Hubert (Aimé Cnudde) Nazareth 1923 – Kortrijk 2014 KOK                           1943          

Br.Hyacinthus( August Savels)Heist( Zee) 1877- Ko 1948                                  1896       1897                     

Br.Joachim(Camille De Splentere) Loppem 1880- Ko 1952                                 1895      1902    

Br.Joseph(Franciscus Serlet )  Moerkerke 1861 – Ko 1928                                  1884      1885

Br.Julianus (Henri Vancoillie)  ( Sijsele 1873) (uitgetreden in 1919)

Br.Justinus(Gustaaf Couckuyt)Lendelede 1876-Ko1933                                      1892      1899

Br.Justinus (Albert Declercq )St.Sauvent(Fr.) 1915 (uitgetreden na 1944) KOK    

Br.Livinus (Cyriel Baert) Dadizele 1898 – Ko 1978                                               1912      1917

Br.Lucianus (Désiré Vandecasteele ) Oostende 1882 ( uitgetreden in 1919)

Br.Marcel ( Alfons Vanneste)Roeselare 1891 uitgetreden?

Br.Mattheüs (Jules Mandeville)Roeselare 1897- Ko 1948                                    1909       1919  

Br.Pacificus (Victor Verschuere ) Izegem 1873- Ko 1948                                    1889        1894

Br.Paschalis (Petrus Dubaere) Marke 1870 – Ko 1948                                                      1895

Br.Paulinus (Gustaaf Crop ) Oostkerke 1870- Ko 1941                                       1891       1892   

Br.Philippus(Henri Deroo) Westrozebeke 1872- Ko 1952                                    1893        1894

Br.Pius (Hyppolite Flamez )Gullegem 1895 – Ko 1979                                         1908       1914

Br.Stanislaus (Ernest Vanhaverbeke)Ko 1858- Ko 1931                                      1878       1879     

Br.Vedastus (Alfred Meheus )Olsene 1886, bij de eerste postulanten in het St.Paulusgesticht op   4 juni 1900  -  uitgetreden?

Br.Veranus (Jerome Derdeyn) Menen 1897 – Ko 1977                                          1909      1917

Br.Vincentius (Lucien Mandeville) Roeselare 1904 – Ko 1983                                1919      1924

Br.Victor (Theophiel Van Kerschaver)Sint-Kruis-1858 – Ko 1926                            1882      1884

Br.Victor (Naessens Alfons ) Ko 1910- 2000   KOK                                                1928      1929

Was de oom van de huidige tuinman van de RVT (Kortrijk) Dries Naessens.

Br.Victorinus (Camille Hillegeer)Dudzele 1917- Menen 1987                                  1931     1936

Florent Verschaete (Hulste 1880) , een broeder ,uitgetreden na 1904 ?

Jerome Cuvelier (Alveringem 1873) ,een broeder ,uitgetreden na 1900 ?

Henri Dejaeghere: een broeder,uitgetreden na 1903 ?

Remi Devolder (Koolskamp 1887), een broeder, uitgetreden na 1913 ?

Alfons Allegaert, een broeder? Uitgetreden na 1907 ?

Achiel Derdeyn (Menen 1891), een broeder. Uitgetreden na 1914 ?

Achille Cheneau (Veurne 1875) broeder. Uitgetreden na 1899 ?

Jules Tack (Ingelmunster 1882) broeder. Uitgetreden na 1900 ?

Victor Roose(Lichtervelde 1887) broeder. Uitgetreden na 1911 ?

Emile Deprince(Koekelare 1874) broeder. Uitgetreden na 1908 ?

Edmond Grimonpon , broeder.Uitgetreden na 1921 ?

Renaat Wambeke( Schuiferskapelle 1894), broeder. Uitgetreden  na 1921 ?

Remi Deweer (Avelgem 1874) broeder ziekenverzorger. Uitgetreden na 1923?

Armand Vandemoortele ( Moeskroen 1899) broeder. Uitgetreden na 1924?

Uit de bevolkingsregisters van Marke kon ik uitmaken dat tussen de beginperiode van 1894 tot 1965, het jaar dat de broeders het onderwijs verlieten, 47 verschillende broeders , waarvan 13 uittraden, gedomicilieerd waren op het adres Kerkstraat (Markekerkstraat) nr.8 . De broeders die uittraden waren : Amatus - Camillus – Franciscus - Justinus (Albert Declercq) – Florent Verschaete – Jerome Cuvelier – Remi Devolder – Achille Cheneau – Jules Tack – Victor Roose – Renaat Wambeke – Remi Deweer – Armand Vandemoortele.

15 broeders , waarvan 9 uittraden, waren nooit gedomicilieerd in Marke. De 6 die niet uittraden waren: de broeders  André – Antonius – Bernardus (Remi Timperman) – Frans – Guido – Justinus (Gustaaf Couckuyt) .

De 9 broeders die uittraden:  Julianus – Lucianus – Marcel –Vedastus – Henri Dejaeghere – Remi Devolder -Alfons Allegaert – Achiel Derdeyn – Edmond Grimonpo

Enkele stichtingsdata in het belang van wat volgt:

(Kortrijk) De Grote Kring :1885 – Sint-Kruis (Vivenkapelle) : 1863-1960  - Brugge( Sint-Pieters-op-den-Dijk) : 1880-1922 -   Kortrijk (Sint-Paulus) : 1900-2014  -  Moeskroen (Mont-à-Leux ): 1889-1956  -  Heule: 1893-1984 – Menen(school): 1893-1991  -  Menen(weeshuis) : 1893-1913 – Torhout: 1899-1999 – Mesen :1904-1965 – Oostende (Vuurtoren) : 1912- 1926 (Via Internet).

Uit de bevolkingsregisters van 1890 tot 1910 leidde ik af wie de eerste kloosterlingen-bewoners waren van de Kerkstraat nr.8:

Ernest Vanhaverbeke (Br.Stanislaus): aankomst uit Moeskroen (Mont-à-Leux) op 15 oktober 1894, en op 25 juni 1898 naar Brugge ( Sint-Pieters-op-den-Dijk).

Emiel Despriet (Br.Gerardus): aankomst 20 oktober 1894 ,naar de Grote Kring (Kortrijk) op 5 juli 1901.

Gustaaf Crop (Br.Paulinus): aankomst uit Menen op 15 november 1894 , naar Brugge ( Sint- Pieters-op-den-Dijk) op 22 oktober 1896.

Theophiel Van Kerschaver (Br. Victor):aankomst uit Moeskroen(Mont-à-Leux) op 26 oktober 1896 en terug naar Moeskroen (Mont-à-Leux) op 21 mei 1898. Was hier weer ,komende uit Kortrijk op 15 oktober 1908 en vertrok naar Moeskroen(Mont-à-Leux) op 8 augustus 1911.

Adiel Ameye (Br.Hilarius):aankomst uit Menen op 15 juli 1898 en naar Kortrijk op 13 december 1898.Hij was aanwezig op de opening van de Sint-Paulusschool op 19 september 1899 en trok naar Menen op 21 april 1900.

Petrus Dubaere(Br.Paschalis) :aankomst van Kortrijk op 29 juli 1898 tot 2 maart 1899, toen hij vertrok naar Menen.

Arthur Dejaeghere(Br.Firminus): aankomst uit Moeskroen (Mont-à-Leux) op 6 oktober 1898 tot 29 september 1900, toen hij vertrok naar Kortrijk. Hij kwam terug uit Kortrijk op 19 april 1904 en ging terug naar Kortrijk op 15 september 1909.

Achille Cheneau : aankomst uit Kortrijk op 30 november 1898 en op 30  september 1899 terug naar Kortrijk.

Henri Deroo (Br.Philippus):aankomst uit Sint-Kruis (Vivenkapelle)op 15 maart 1899. Op 20 september weer weg naar Sint-Kruis (Vivenkapelle).

Franciscus Serlet (Br.Jozef): aankomst op 8 oktober 1899 uit Menen en op 18 januari 1900 naar Kortrijk. Werd in mei 1908  tot Algemene Overste gekozen .

Jules Tack : aankomst uit Kortrijk op 18 januari 1900 tot  6 september 1900, toen hij weer naar Kortrijk verhuisde. Hij was eigenlijk gedomicilieerd in Emelgem.

August Demunck( Br.Edwardus): aankomst van Kortrijk op 29 september 1900.

Terug naar Sint-Paulus ( Kortrijk ) op 15 mei 1902. Hij was aanwezig op de opening van de Sint-Paulusschool op 19 september 1899. Bij de stichting van het Sint-Paulusgesticht op 27 mei 1900 werd hij onderoverste benoemd.

Hij was hier terug ,komende uit Mesen, op 28 september 1907 en vertrok toen naar Heule op 10 oktober 1912.

Jerome Cuvelier : aankomst uit Sint-Kruis(Vivenkapelle) op 28 september 1900, naar Waarschoot op 8 oktober 1901.

Henri Ghekiere(Br.Franciscus): aankomst uit Kortrijk op 15 december 1900, naar de Grote Kring ( Kortrijk) op 24 januari 1901.

De kloosterlingen tussen  1900 en 1910:

Henri Dufour(Br.Dominicus) was in 1898 Algemeen Overste (6) tot 1901: aankomst van de Grote Kring (Kortrijk) op 5 juli 1900, naar Brugge (Sint-Pieters-op-den-Dijk)  op 24 september 1907.

Cyriel Despriet(Br.Amatus)( uitgetreden in 1919): aankomst uit Menen 15 januari 1902, naar Brugge(Sint-Pieters-op-den-Dijk) op 10 september 1903.

Henri Dejaeghere (uitgetreden ?): aankomst in maart 1902, naar Menen in 1903.

Emiel Rijsman (Br.Donatus): aankomst uit Sint-Kruis(Vivenkapelle) op  2 januari 1902, naar Sint-Paulus op 21 september 1907.

Camille De Splentere( Br.Joachim): aankomst van de Grote Kring op 15 mei 1903, naar Brugge (Sint-Pieters-op-den-Dijk) op 12 juni 1903.

Henri Robijn(Br.Camillus)(uitgetreden in 1919): aankomst uit de Stompaertshoek (Kortrijk ) op 16 juni 1903 als kok , naar Mesen op 25 april 1906 ( zie voetnota 8).

Florent Verschaete (Hulste 1880): aankomst uit Heule op 6 november 1903,naar de Grote Kring  (Kortrijk) op 15 april 1904, en hierop uitgetreden.

Arthur Dejaeghere(Br.Firminus): aankomst van de Grote Kring op 19 april 1904, naar de Grote Kring op 15  september 1909.

Aloïs Levecque (Marke 1893-Lauwe 1986):” Toen ik naar school ging in Marke was daar broeder Firminus. Men noemde hem broeder ‘plakpoot’ omdat hij zo grote voeten had. Hij was zeer streng en deinsde er niet voor terug om de kinderen te slaan.”

August Savels (Br.Hyacinthus) sloot de rij : aankomst uit Mesen op  30 april 1906, naar Heule op 10 juni 1907. Hij was hier terug, komende uit Torhout, op 17 juni 1912 en was weer weg naar Sint-Kruis(Vivenkapelle) op 14 november 1913.

Victor Roose kwam van Brugge (Sint-Pieters-op-den-Dijk) op 7 juni 1910 en vertrok terug naar de Grote Kring  op 21 juli 1911.

Emile Deprince kwam van Kortrijk op 29 maart 1907 en  keerde terug van waar hij gekomen was op 15 januari 1908.

Gezien er bepaalde  broeders niet terug te vinden waren in de gepubliceerde naamlijsten van de congregatie, was  ik  zo vrij te concluderen dat die uitgetreden waren ( voor de exacte lijst van uittredingen moet KADOC KU Leuven geraadpleegd worden, als ze tenminste beschikbaar is…).

Algemeen Overste Noël Van Noorden (Br.Rudolf)(in een email) : “….wat ik ook weet is dat er een groot aantal uittredingen geweest zijn in het bewuste jaar 1919. En dat wordt rechtstreeks gerelateerd met de oorlog 1914-1918.”

Het archiefmateriaal dat ik doornam was verre van volledig. Door onzorgvuldigheid zijn belangrijke documenten verloren gegaan. Een ding is zeker , dat in Marke,  één keer verbrand is geweest in 1971, door de toenmalige directeur André Schacht, die als argument de bescherming van de privacy verdedigde !! Jammer! Dat werd mij verteld door meester Albert Haghebaert.

Ik heb bewust gekozen om in mijn verder exposé de broeders enkel bij hun geestelijke naam te vernoemen. Voor de niet-geestelijken heb ik geopteerd voor (L).

Hoofdonderwijzer is een synoniem voor overste.

De school , die ten tijde van Aimé Demuynck uit een enkel lokaal bestond, met langs de ene kant 3 en aan de andere kant 4 vensters, werd nu  in twee verdeeld :

De eerste klas was 5m25 lang, 7m breed en 5m hoog en telde 41 leerlingen.

De tweede klas was 7m25 lang, 7m breed en 5m hoog en telde 59 leerlingen.

Er waren drie vensters (10,5m²)  in de eerste en vier (16m²) in de tweede klas. Er was 293,25m² voorzien als speelplaats, vroeger maar 261m².

Men gaf 33 uren les en 5 uren godsdienst per week.

Op 20 oktober 1894 werd een overeenkomst getekend tussen burgemeester Leopold Van Belleghem en Br.Gerardus (Emiel Despriet), bestuurder van de ‘knechtenschool’ van Marke : “Tussen Leopold Van Belleghem , burgemeester van Marcke en Emile Despriet, bestuurder der school voor knechtenjongens te Marcke, die de school overnomen heeft van Zuster Louise Marie Raepsaet, ten andere zijde ,is er overeengekomen zoals volgt : de heer Emiel Despriet verklaart toe te stemmen dat zijne vrije lagere school aangenomen worde  om de plaats in te nemen van gemeenteschool ten behoeve der schoolknechten der gemeente Marcke, onder last voor de gemeente van hem jaarlijks, bij kwartaal te betalen een eenige globale som van veertien honderd frank, ten titel van vergoeding voor het onderwijs der behoeftige kinders en schadeloosstelling voor verwarming en levering van schoolgerief.

Het onderwijzend personeel zal bestaan uit twee onderwijzers.

Het programma der aangenomen school zal bevatten de verplichtende leerstoffen volgens de bewoordingen der 1^e paragraaf van artikel 4 der wet van 20 september 1884, alsook het onderwijs van in den Godsdienst en in de zedeleer van den Katholieken eeredienst.

Het onderwijs in den Godsdienst en in den zedeleer zal gegeven worden bij den aanvang der schooluren (vroeger in het begin en op het einde van de lesuren).

De kinders wiens ouders zulks vragen zullen ontslagen worden het bij te wonen.

Er is nog besproken dat het verbreken van deze aanneming zal moeten voorafgegaan worden van eene schriftelijke waarschuwing van zes maanden ten minsten. De burgemeester verbindt zich deze overeenkomst vooren te dragen aan de goedkeuring van den gemeenteraad.”

De eerste broeders- onderwijzers :

Br.Stanislaus (7). Hij kwam hier in 1894 als eerste broeder aan in Marke . Op zijn rouwprentje staat hij bestempeld als de eerste overste, omdat hij hier enkele dagen eerder was dan Br.Gerardus (Emiel Despriet). Hij trad binnen in 1878 en werd geprofest in 1879.

Br.Gerardus (Emiel Despriet)trad in bij de Broeders Van Dale in 1885 en werd in 1889 geprofest. Bij zijn aankomst in Marke ,enkele dagen later dan Br. Stanislaus, werd hij tot overste gekozen. Hij behaalde zijn diploma van onderwijzer op 17 augustus 1888 aan de Normaalschool in Torhout.

Br.Gerardus (Emiel Despriet) gaf les in de 1^e  en Br. Stanislaus in de 2^e klas .

Alfons Van Besien (Br.Alfons) was toen algemeen overste van de Broeders Van Dale  sinds 2 maart 1892 in vervanging van Bruno Dejonghe (Br.Aloysius), die overleed na 29 jaar aan het bestuur te zijn geweest. In de zes jaren dat hij algemeen overste was stichtte hij het weeshuis in Menen (21-9-1893), het hulpklooster te Heule (1-10-1893) en te Marke (1-10-1894).In 1880 was hij overste in Sint-Kruis( Vivenkapelle) .Hij was de eerste overste in 1889 van het hulpklooster in Moeskroen ( Mont-à-Leux).

In november 1894 noteerden wij de aankomst van  Br.Paulinus. Hij bleef er tot oktober 1896 en vertrok dan naar Brugge ( Sint-Pieters-op-den-Dijk). Hij werd vervangen door Br.Victor (Van Kerschaver), die van Moeskroen (Mont-à-Leux) kwam en er terug ging in mei 1898.

Op 13 juni 1896 beraadslaagde de gemeenteraad van Marke:” Gezien de organieke wet op het lager onderwijs de gemeente verplicht te zorgen dat al de kinders die op het kosteloos onderwijs recht hebben, dit onderwijs kunnen ontvangen . Overwegende dat het thans onmogelijk is aan deze voorschriften te volkomen, daar vooral het lokaal bestemd voor de knechtenjongens te gering geworden is en niet toelaat om nog leerlingen te aanveerden. Overwegende dat de vrije lagere school voor beide geslachten (van de kloosterschool) gegeven door Juffrouw Marie-Louise Simoen gevolgd wordt door 22 knechtjes en 29 meisjes, waarvan er 42 recht hebben tot het kosteloos onderwijs….Besluit de vrije lagere school voor beide geslachten wordt aangenomen…..”

 Op 15 september 1898 sloot Br.Gerardus (Emiel Despriet), overste,  een overeenkomst met  Leo Debrabandere( Kanegem 1842-Marke 1902), pastoor te Marke vanaf 1895 :” De Heer De Brabandere, pastoor van Marcke en ook zijn opvolgers verplichten zich jaarlijks voor elken Broeder  de somme van zeven honderd frank evenals een behoorlijke huisvesting om volgens hunne statuten te kunnen leven te bezorgen. Indien de broeders verplicht zijn zondagsschool te houden, zal ieder der daartoe gebruikte broeders vijf en twintig frank ’s jaars en het noodige gerief voor bovengemelde school ontvangen.

Van hunnen kant verplichten zich de Broeder Overste en zijne opvolgers te zorgen dat er gediplomeerde Broeders genoeg zijn opdat al de klassen kunnen aanveerd worden door de gemeente. De inkomsten dier aanveerding evenals de opbrengst der betalende leerlingen zullen samengevoegd en rond den eersten september van elk jaar zullen de algemeene en plaatselijke overste zich ermede bij den heer Pastoor begeven, die na aftrek gedaan te hebben van de uitgaven voor ’t schoolgerief der behoeftige leerlingen, voor licht en vuur ter verwarming der klassen, voor belastingen ,onderhoud der gebouwen en verzekeringspremiën, het overschot zal ontvangen of het tekort zal aanvullen.

Aan deze overeenkomst mag niets veranderd worden noch van de eene noch van de andere zijde zonder volle toestemming van zijne Doorluchtige Hoogweerdigheid den Bisschop van Brugge (het betreft hier een diocesane congregatie, dus heeft niets te maken met Rome).

Aldus in vierdubbel opgemaakt te Kortrijk, den 15 september 1800 acht en negentig en door beiden onderteekend.

Gezien en goedgekeurd , Brugge den 19 september 1898.”

In 1898 werd het bestaande schoolgebouw opgetrokken en er kwam een nieuwe 3^e klas . Aannemer timmerwerken Charles Louis Lannoo mocht 14 banken leveren, aannemer metselwerken Emile Vandenweghe witte de muren en de weduwe Gustaaf Vandaele mocht het schilderwerk op zich nemen. De toegang werd verschaft met een trap tussen het huis en de hoogste klas. Br.Gerardus (Emiel Despriet) schatte dat er zeker 25 meer jongens zouden bijkomen door het veranderen van de aangenomen klas voor gemengde leerlingen, onder het bestuur van Zr.Augustine (Marie-Louise Simoen), in een klas voor meisjes alleen.

Op 26 september 1898 werd er tussen het college van burgemeester en schepenen en Br.Gerardus ( Emiel Despriet), hoofdonderwijzer, zeg maar overste, een overeenkomst gesloten , waarbij de gemeenteraad de ‘knechtenschool’ van de broeders, met de nieuwe 3^e klas , aannam voor de duur van tien jaar. De overste mocht niets veranderen zonder de voorafgaande toelating van de gemeenteraad.

“ De gemeente zal betalen aan de onderwijzers gediplomeerd of niet, die deel uitmaken van eene geestelijke vereeniging ,eene jaarwedde : voor de hoofdonderwijzer 1000Fr. Voor den eersten en den tweeden hulponderwijzer 800Fr. Zij worden per maand betaald. De overste kreeg ook 2Fr. per leerling rechthebbende op kosteloos onderwijs, voor eigenlijke schoolbehoeften.”

Br.Hilarius kwam in juli 1898 hulp bieden in Marke als 2^e onderwijzer en verving Br.Stanislaus , die naar Brugge (Sint Pieters-op-den-Dijk) vertrok .In december van hetzelfde jaar ging hij  terug naar Kortrijk. Br.Paschalis, een geboren Markenaar, kwam  in juli 1898 naar Marke tot maart 1899. Br.Philippus kwam hem vervangen tot in september 1899. Br.Jozef kwam hier  voor enkele dagen tot nieuwjaar 1900.

Op 30 september 1898 werd de school  weer aangenomen voor de duur van 10 jaar. De schoolinspectie wees Br.Gerardus (Emiel Despriet)  er op “…dat er slechts twee toiletten zijn voor 70 leerlingen. Er moet echter 1 latrine voor 25 knechten en 1 urinoir  voor 15 knechten  voorzien  zijn. Aangezien er 159 leerlingen zijn moeten er 7 latrines en 10 urinoirs zijn.” De twee bestaande  toiletten waren ook slecht geïnstalleerd  , ze waren gelegen onder de galerij tegen de noordelijke muur en kijkend naar de middagzon en  waar de kinderen gingen schuilen bij slecht weer.  Dat was tegen de regels  van de hygiëne in, want de geur bleef er hangen .De nieuwe toiletten moesten heropgebouwd worden op de zuidoostkant (zoals we ze nog altijd gekend hebben in de jaren ‘50). Er werd  ook op gewezen dat  een bergplaats moest komen voor het bewaren van de kolen, het hout voor de verwarming  de borstels en de emmers voor het kuisen van de klaslokalen.

De derde klas had een lengte van 14m en dat was te lang, want de onderwijzer was verplicht luid te spreken. De open trap op het uiteinde van de klas moest voorzien zijn van een bescherming, want tijdens de winter zou het zeer koud zijn. De school moest zich ook een ‘historische kaart’ van België aanschaffen voor de les van geschiedenis.

Het onderwijsteam zag er toen uit als volgt :

Br.Gerardus (Emiel Despriet) ,hoofdonderwijzer.

Br.Firminus, hulponderwijzer, had zijn diploma behaald in Torhout op 15 augustus 1896.

In juli 1900 zakte Br.Dominicus , een gediplomeerde , van de Grote Kring in Kortrijk af naar Marke en werd er in 1901 hoofdonderwijzer in de plaats van Br.Gerardus (Emiel Despriet). Hij behaalde in 1886 zijn diploma te Gent voor de jury  . Op 14 augustus 1901 , een door het bisdom ingevoerde nieuwigheid, aanvaardde pastoor Leo De Brabandere  het patronaat van de school, en opnieuw werd een nieuwe overeenkomst gesloten met het gemeentebestuur voor de aanneming van de school voor de duur van tienjaar. Pastoor Leo De Brabandere overleed op 3 juni 1902 en werd opgevolgd door zijn broer Louis De Brabandere (Kanegem 1846- Marke 1919).

Beiden waren zonen van  Leo De Brabandere , burgemeester van Kanegem.

Op de vraag gesteld door de hoofdinspectie van het schoolkanton Menen op welke naam de school aangenomen werd, was het antwoord:  “op pastoor Leo De Brabandere “(brieven van 30 juli 1901 en 24 september 1901).

Jerome Cuvelier (Alveringem 1873) , gediplomeerd in de normaalschool van Torhout op 20 augustus 1894, en Br.Edwardus, niet gediplomeerd , beiden toegekomen in september 1900 , werden er respectievelijk 1^e en 2^e hulponderwijzer . 

1. Jerome Cuvelier vertrok in oktober 1901 naar Waarschoot en verliet toen hoogstwaarschijnlijk de congregatie.  Op 11 juni 1901 keerde Br. Edwardus terug naar Sint-Paulus en werd hier in Marke vervangen door Br.Franciscus.

Br.Edwardus werd  op 24 september 1904 overste benoemd in de nieuwe stichting van Mesen en in Sint-Paulus vervangen door Br. Franciscus, die van Marke kwam.

 Het jaar 1902:

____________

Br.Dominicus was nog altijd hoofdonderwijzer tot in oktober 1907, hierna vertrok hij naar Brugge (Sint Pieters-op-den-Dijk) . Br.Edwardus  nam toen zijn taak over, als overste. Naast Br.Dominicus werkte sinds januari 1902  Br.Amatus (Ko 1872) , ene met het diploma verdiend aan de normaalschool in Torhout ,op 14 augustus 1891. Die vertrok naar Brugge (Sint-Pieters-op-den-Dijk)  in 1903 en is uitgetreden op 5 november 1919.

Br.Donatus, niet gediplomeerd , kwam  in januari 1902 van Sint-Kruis (Vivenkapelle) naar Marke en vertrok in 1907 naar St.Paulus (Kortrijk) en van daar in oktober 1910 naar Brugge (Sint Pieters-op-den-Dijk) .

Jozef Desmet (L) (Ko 1886) (8), ongehuwd ,niet gediplomeerd , deed in 1906 dienst in Marke en was er ook woonachtig . Hij was  3^e hulponderwijzer.

Op 30 augustus 1907 kwam  Br.Vedastus uit St.Paulus  om Jozef Desmet te vervangen, die noodgedwongen  naar Kortrijk  werd verplaatst . Op 26 april 1909 vertrok Br.Vedastus naar Mesen, en op 20 november 1911 hield hij de hoogste klas in St.Paulus. Hij werd op 1 augustus opgeroepen naar het leger. In juni 1942 werd ,door zijn broer Maurice Meheus,schepen van Financies in Menen,een attest van lesgeven in Marke gevraagd, dienende voor zijn op pensioenstelling. De ex-broeder gaf op dat moment les in de 'Regentschool' in Gent.

Op een gegeven moment in 1903 zat men hier met 4 onderwijzers ,waarvan slechts 2 gediplomeerd waren.

Verschaete Florent (Hulste 1880) , een broeder , met een diploma verkregen voor de  jury in  Gent op 4 augustus 1899, verhuisde  van Heule naar Marke in november 1903. Hij  vertrok weer naar de Grote Kring  in april 1904. Br.Firminus kwam in zijn plaats op 19 april en vertrok weer naar Kortrijk op 15 september 1909. In 1928 , na het overlijden van Br. Joseph werd hij nog tot Algemeen Overste benoemd en zou nog een twintigtal jaren de congregatie leiden. Hij vierde zijn gouden jubileum op 1 september 1947 en zijn diamanten op 29 september 1957.

Op 1 augustus 1903 kwam een 4^e klas bij, onder het patronaat van pastoor Louis De Brabandere. De grote klas boven werd in 2 klaslokalen verdeeld en de bestaande trap werd vervangen door een ijzeren wenteltrap buiten. Br. Camillus) (9) kwam op 16 juni  1903 van Kortrijk naar Marke en vertrok in april 1906 naar Mesen (is uitgetreden in 1919). Hij werd hier vervangen door Br. Hyacinthus die van Mesen kwam en weer vertrok  in juni 1907 naar Heule.  

In 1908 werd een nieuw gebouw gezet op de oostkant. De benedenzaal werd gebruikt als jongenspatronage en toneelzaal. De speelplaats werd eveneens verruimd met de breedte van het nieuw gebouw, vermeerderd met een deel van de tuin. Vanaf 1910 werden hier twee of drie maal per week muziekherhalingen gehouden onder leiding van Edward Demeulemeester uit Kortrijk , dirigent van de fanfare Sint-Jan en ook kleermaker van de broeders Van Dale.

Hoe zag er ons onderwijzend personeel  uit op 1 oktober 1907:

Br.Dominicus:  werd vervangen als hoofdonderwijzer door Br.Edwardus ,een niet gediplomeerde.

Jozef Desmet: niet gediplomeerd werd vervangen door Br.Vedastus, gediplomeerd.

Br.Donatus: werd vervangen door Alfons Allegaert, niet gediplomeerd.

Br.Victor (Theophiel Van Kerschaver) fungeerde hier als kok van 15 oktober 1908 en vertrok dan in augustus 1911 naar Moeskroen (Mont-à-Leux).

In 1909 telde de jongensschool 127 leerlingen, in 1910 waren er 133 .

Op 22 september 1911 werd beraadslaagd over de aanneming van de school, met de inrichting van een 5^e klas.

Onderwijstoestand op 28 september 1911:

Br.Edwardus, hoofdonderwijzer (dus overste).

Remi Devolder, kwam uit Torhout op 23 september 1909 en was weer weg op 11 juni 1913 naar de Grote Kring .

Br.Marcel (Alfons Vanneste)

Achiel Derdeyn (Menen 1891)

Jules Vandeputte (L)  (Izegem 1878). Hij  was agent van de Red Star Line te Kortrijk. Hij stond op 1 oktober 1911 in de nieuwe 5^e klas. Hij had zijn diploma behaald in Torhout op 15 augustus 1896. Hij gaf op 30 december 1913 zijn ontslag en werd vervangen door Achiel Derdeyn , die in september 1914 uit Marke wegtrok.

Vanaf 13 september 1908 tot 15 september 1911 onderwees Br.Hieronymus (in de volksmond broeder Jerome), die vrijgesteld was van diploma , in Marke. Hij begon les te geven in Kortrijk (Groeninghe) van  15 september 1900 tot 15 september 1903. Van daar ging het naar de Grote Kring van 15 september 1903 tot 15 september 1905.

Hij was onderwijzer in Marke van 15 september 1908 tot 15 september 1911. Van 1911 tot 1912 was hij in Menen  en in Oostende (Vuurtoren) van 1912 tot 1919. Van 15 september 1919 tot 1 mei 1935 was hij in Marke, tot zijn vertrek naar Menen.

Br.Hieronymus ontving zijn getuigschrift op 1 september 1916 van het Ministerie van Wetenschappen en Kunsten – Beheer van het Lager Onderwijs.

Jozef Craeynest :” broeder Jerome was een korte dikke. Hij deed de kinderen bons meebrengen van de sigaretten Belga.”

Broeder Donatianus :”Iedereen had het recht te onderwijzen.In 1919 werd de schoolwet gestemd, d.w.z. de leerplicht. Deze die toen 5 jaar in klas stonden mochten voort onderwijzen. Dezen die geen 5 jaar in klas stonden moesten bijkomende examens doen, zoals Broeder Jerome.”

 De onderwijzers op 13 augustus 1912:

Br.Edwardus  hoofdonderwijzer (kwam in 1907 terug uit Menen en vertrok in oktober 1912 naar Heule).Br. Philippus , niet gediplomeerd , kwam hem hier vervangen tot september 1914, tot Br.Celestinus tot overste benoemd werd.

Remi Devolder (Koolskamp 1887) kwam in september 1909  Br.Firminus vervangen en vertrok in september 1912 weer naar Kortrijk. Hij behaalde zijn diploma in Torhout op 31 Juli 1909. Hij werd toen vervangen door Br.Julianus, gediplomeerd (uitgetreden in 1919).

Br.Marcel(Alfons Vanneste) (Roeselare 1891), met diploma behaald in Torhout was al weg in augustus 1912. Br.Hyacinthus kwam hem vervangen en vertrok weer weg in november 1913 naar Sint-Kruis (Vivenkapelle).

 Achiel Derdeyn , met diploma  in Torhout op 30 juli 1910, was hier sinds 30 augustus 1911 in vervanging van Br.Justinus (Gustaaf Couckuyt), gediplomeerd, die hier al was  van 30 april 1909, en op 14 september 1911 vertrokken was naar Brugge (Sint-Pieters-op-den-Dijk).

Jules Vandeputte

De onderwijzers werden uitbetaald voor de 9 eerste maanden van 1914, dus tot het uitbarsten van de eerste wereldoorlog. Uit de loonstaten kon ik uitmaken , wie in die periode les gaf:

Br.Philippus

Br.Julianus

Br.Pacificus

Achiel Derdeyn.

Albert De Vlaeminck (L)  gaf les sinds 16 april 1912.

De oorlogsperiode :

__________________________

Op 17 januari 1917, tijdens de eerste wereldoorlog, verhuisde de Kommandantur van de villa De Witte in de Rekkemsestraat naar de broederschool in de Markekerkstraat.

Br.Pacificus gaf les in het ‘zwingelkot’ van de vlasschuur van Henri Delcour-Declercq in de Rekkemsestraat (naast het nr.157). In de vlasschuur zelf was ook een klas ondergebracht, waar Br.Julianus les gaf. De klassen bleven er tot de oorlog voorbij was. De banken van de broederschool werden naar de vlasfabriek overgebracht. De klas in de vlasschuur bevond zich vlak boven de ‘pedair’(kelder) in de vlaskamer. Er werd ook les gegeven in de bolletrog van café ‘In de Gouden Leerze’ in de Kloosterstraat en in de ‘botekamer’ van Aloïs Ostyn in de Vagevuurstraat ( omgevormd in de ‘Katholieke Kring’ in 1919).

Br.Pacificus was ook ‘kruidendokter’, ‘grasdokter’ genoemd en kreeg veel bezoek. Hij was bekend voor zijn thee. Hij ging ook ‘doden’ gaan afleggen ( verteld door Jozef Craeynest).

Het onderwijzend personeel  op 24 februari 1917 en 25 maart 1918 : 4 geestelijken en 1 leek.

_______________________________________________________________

Albert De Vlaeminck (L) (Kortrijk 1891) trad in dienst te Marke vanaf 16 april 1912 en was niet gediplomeerd. Hij was gekend als ‘ballonvaarder’. Hij stal de show in 1926 tijdens de Sint-Jansfeesten in Kortrijk.

Hij trouwde te Marke op 21 mei 1913 met Marie Verfaill(i)e (Marke 1890-Kortrijk 1919), die de zuster was van bakker Arthur Verfaille ( Marke 1881) uit de Markekerkstraat. Leon (Marke 1913) volgde zijn vader op als bakker.

Br.Lucianus (uitgetreden in 1919) was in Marke vanaf 15 september 1914.

Hij startte op 4 oktober 1908 in de  Grote Kring , in mei 1909 gaf hij de 2^e klas in Sint-Paulus, in september 1909 was hij in de Grote Kring, in 1910 terug in Sint-Paulus  en afwisselend in de Vanden Peereboomlaan tot september 1911. Hij was dan onderwijzer gedurende 1 jaar in Menen. Daarna in Kortrijk ( Groeninghe) van september 1912 tot maart 1913. Hij was in Moeskroen (Mont-à-Leux )van 30 maart 1913 tot 14 september 1914.

Br.Pacificus  was in Marke vanaf  1 februari 1912.Diploma op 14 augustus 1893.Hij startte als onderwijzer in de Grote Kring  vanaf 25 september 1893 tot 30 september 1894. Erna in Heule van oktober 1894 tot 23 april 1900. Hij was 1 jaar in Brugge (Sint-Pieters-op-den-Dijk) tot 15 september 1902, en terug in de Grote Kring tot 15 september 1908. Vandaar naar Kortrijk (Groeninghe) tot 31 januari 1912. Hij trok  in 1921 naar Heule als hoofdonderwijzer en kwam terug naar Marke op 27 september 1924 tot hij vertrok naar Menen  op 7 oktober 1932.

 Br.Julianus (uitgetreden in 1919) was in Marke vanaf 17 september 1912. Diploma op 15 augustus 1896.

Begon zijn onderwijzerscarrière in de Grote Kring  op 1 oktober 1896 tot 3 april 1898. Daarna in Heule tot  23 april 1900. Bleef dan 12 jaar in Menen tot 30 april 1912. Hij toefde in Kortrijk ( Groeninghe) tot 16 september 1912.

 Br.Celestinus  . Hij behaalde zijn diploma op 14 augustus 1890. Hij onderwees sedert 1890 te Kortrijk, Moeskroen ( Mont-à-Leux)  en Menen  , was in  Kortrijk (Groeninghe) van 1896 tot 1899 en hoofdonderwijzer te Brugge (Sint-Pieters-op-den-Dijk) van 1899 tot 1907 en te Mesen van 1907 tot 1909. Hij onderwees achteraf nog te  Heule, Menen, Oostende (Vuurtoren) om op 17 september 1914 hoofdonderwijzer te worden in Marke. Door WOI  bleef hij waar hij  toen was en kwam  slechts terug op 18 juni 1919 .Hij gaf hier  zijn ontslag in september 1924 en vertrok naar Doorniksewijk (Kortrijk) op 25 september.

Alle schoolgerief en boeken werden aangekocht aan Emiel Boussier, gemeentesecretaris, drukker en boekenhandelaar in Marke.

In  september 1919 waren volgende onderwijzers werkzaam:

Br.Celestinus, hoofdonderwijzer.

Br.Pacificus : vertrok naar Heule in 1921 .

Br.Veranus, kwam hier aan uit Mesen op 15 juni 1920 en trok weer naar Sint-Paulus op 25 september 1924.

Br.Hieronymus, kwam Oostende (Vuurtoren) op 15 september 1919 en vertrok naar Menen (Kerkstraat 16) op 1 mei 1935.

Victor René Leplae (L) (Lauwe 1894), een gediplomeerde , was hier sinds sinds 1 september 1919.

In juni 1920 kwamen Br.Bernardus (Remi Timperman) en Br.Veranus  , de plaats innemen van de  broeders  Henri Vancoillie (Br.Julianus) en  Désiré Vandecasteele  (Br. Lucianus), die wat later uittraden.

 Brief uit Kortrijk van Br.Edwardus ,Algemeen Overste van de Broeders Van Dale, aan de Burgemeester en Schepenen van Marke de data 31 januari 1922   :

“Ik neem de eerbiedige vrijheid U te laten kennen hoe het staat met ons onderwijzend personeel.

Met september laatstleden waren wij verplicht een Broeder te verplaatsen; doch er bood zich tezelfdertijd een wereldlijke onderwijzer aan om zijn plaats te vervangen. Alles was dus in regel. Maar ongelukkiglijk , die onderwijzer kwam niet af en de klas was dus zonder meester. Broeder Overste was zoo goed twee klassen in eens te bezorgen, maar dit gaat zeer moeilijk, dat kunt ge wel raden. Nergens waren er onderwijzers te krijgen. Uit medelijden voor de kinders zonden wij hem een niet gediplomeerden broeder. Dit kwam lastig voor ons, aangezien hij van staatswege niets kon trekken.

In menig andere gemeente die in ’t zelfde geval verkeerde betaalde de gemeente daartoe een hulpgeld.

De gemeente heeft het recht vergoeding of toelage te verleenen in buitengewone en onvoorziene gevallen. Het was dus billijk onzen Broeder die daar drie maanden goeden dienst gedaan heeft eenige vergelding toe te staan. Wie werkt er heden nog voor niet? Daarbij alles is tegenwoordig zoo duur en wij krijgen ook niets voor niet. Hij heeft dus drie maanden zich geslachtofferd voor de kinders van Marcke; hij kon aldus gebruikt worden en eene schone huur winnen, mijns dunkens was het maar rechtveerdig hem voor zijn bewezen goeden dienst te vergoeden.

Sinds zooveel jaren staan de Broeders ten dienste van Marcke. De vergelding daarvoor was bitter klein in vergelijking van hetgeen zij deden vóór den oorlog en wat hebben zij sedert meer dan 25 jaar niet gedaan wat nooit vergoed geweest is !! Nu hebt gij de schoone gelegenheid om uwe edelmoedigheid te toonen en enigszins uwe erkentelijkheid te bewijzen.Gij weet bij ondervinding dat de  Broeders zich nooit teruggetrokken hebben, als het er op aan kwam een handje toe te steken, tot geluk der Marckenaars. Ik ken U en Uwe gemeente maar al te veel, meer dan zes jaar heb ik er ook mijn steke gestaan, daarom zult gij gretig aan mijn beroep beantwoorden en mij in de overtuiging laten,dat gij niet ten achter zult blijven bij de genegenheid, welke uwe voorgangers ons altijd betoond hebben.

Ik hoop dat gij de weinige regelen zult willen in aanmerking nemen en mij een gunstig antwoord verleenen.

Aanvaardt, Mijne Heeren, de verzekering mijner gevoelens van genegenheid en hoogachting.

                                             De Algemeen Overste der Broeders Van Dale “

                                                             Get. Br.Edwardus

In die periode was Br.Celestinus overste. Op 2 oktober 1921 deed Br.Pacificus geen dienst meer in de school (in september 1921 naar Heule) en Edmond Grimonpon, een broeder, gaf op 2 oktober zijn ontslag (was niet lang aan de slag) . Jozef Libbrecht (L) kwam in vervanging. Renaat Wambeke, die van de Grote Kring kwam op 26 februari 1921, vertrok naar Kaïn op 18 maart 1922, en is toen waarschijnlijk uitgetreden. Br.Livinus (zie ook verder) was onderwijzer in Marke vanaf 27 januari 1922 tot 30 september 1923 in vervanging van Br.Antonius, een niet-gediplomeerde, die hier een 3-tal maanden verbleef.

Remi Deweer, kwam van de Grote Kring op 18 oktober 1922 als ziekenverzorger. Hij ging terug naar de Grote Kring op 22 september 1923 en trad later uit.

De naoorlogse periode was wel gekenmerkt door enkele hindernissen. Een tal van uittredingen was daar niet vreemd aan.

 In 1919 was pastoor Evarist Wittouck (Winkel St.Elooi 1863 - Izegem 1928, na een heelkundige ingreep. Hij was pastoor van 1919 tot 1928) beheerder van de aangenomen broederschool. Hij schreef een brief naar het gemeentebestuur waarin hij mededeelt dat zijn school ‘ nogal geleden had onder de oorlog en door het bezet van de soldaten’. Hij vroeg dan ook een toelage om de vernielde schoolmeubelen te vervangen en te herstellen.

 Dienstjaar 1923:

_____________

Br.Celestinus, hoofdonderwijzer.

Jozef Libbrecht (L) was in dienst sinds 2 oktober 1921

Br.Veranus

Br.Hieronymus

Br.Livinus  vertrok in oktober 1923  naar de Grote Kring en Maurice De Bree (L) kwam zijn plaats innemen. Op 1 oktober 1924 kwam hij voor de 2^e maal terug van de Grote Kring om Br.Justinus (Gustaaf Couckuyt) en Br.Veranus te vervangen tot hij weg trok naar Sint-Kruis (Vivenkapelle) op 7 februari 1932. Hij kwam voor goed weer  uit Sint-Kruis (Vivenkapelle) op 1 febr 1945.<

30-09-2017, 00:00 geschreven door Michel Markenaar