Verbindingen en gewrichten

Voor een flexibel skelet

Op de plaats waar 2 of meer botten samen komen, zit een verbinding. Deze verbindingen zorgen ervoor dat ons skelet flexibel is en kan bewegen. Heel noodzakelijk dus!

Er zijn 3 soorten verbindingen in het skelet: naadverbindingen, kraakbeenverbindingen en gewrichten.

Naadverbindingen

Naadverbindingen zitten tussen de botten in je schedel. Dit zijn de fontanellen. Bij de geboorte liggen de fontanellen nog open. Daardoor kan de geboorte makkelijker verlopen. Want het hoofdje moet door een nauwe opening in de bekken worden geperst. Na de geboorte groeien de schedelnaden dicht en sluiten de fontanellen zich.

Kraakbeenverbindingen

De rug

Kraakbeenverbindingen zijn al een stuk beweeglijker. Kraakbeenverbindingen zitten bijvoorbeeld tussen de wervels in je ruggengraat. Kraakbeen verbindt je ribben aan je borstbeen. Bij deze verbindingen zijn de botten, zoals de naam al zegt, verbonden voor kraakbeen. In je oren en je neus zit ook kraakbeen. Voel maar eens hoe buigzaam dat is.

Gewrichten

Verbindingen die echt goed kunnen bewegen zijn gewrichten. De verbinding tussen je boven- en onderarm is bijvoorbeeld zo’n gewricht. Er zijn 3 soorten gewrichten: rolgewrichten, kogelgewrichten en scharniergewrichten.

Rolgewricht

In je onderarm zitten 2 botten. Je ellepijp en je spaakbeen. Deze 2 botten zijn met een rolgewricht met elkaar verbonden. Door het rolgewricht kunnen de 2 botten om elkaar heen draaien. Dit zorgt ervoor dat je je hand kunt kantelen en zo gemakkelijker dingen kunt pakken.

Kogelgewricht

Heupgewricht

Je schouder en je bovenarm zijn door een kogelgewricht met elkaar verbonden. Dit gewricht zorgt ervoor dat je je arm alle kanten op kunt bewegen. Ook je been is door een kogelgewricht verbonden aan je heupbot.

Scharniergewricht

Het meest complexe gewricht van je skelet zit in je knie. Dit is een scharniergewricht. Het zit met pezen en gewrichtsbanden aan elkaar vast. Je knieschijf beschermt de verbinding. Door deze ingewikkelde verbinding kun je je onderbeen buigen en strekken en draaien!

Met stokjes eten

Jij kunt het ook leren

In een Chinees restaurant in Nederland  en België krijg je altijd stokjes als bestek. Meestal liggen die er alleen maar voor de sier en krijg je er gewoon een vork en een mes bij. In China zelf is dat niet zo. Daar eet iedereen met stokjes.

Eten met stokjes lijkt moeilijk, maar na goed oefenen kan iedereen het. Probeer de stokjes maar eens tussen je duim, wijsvinger en middelvinger vast te pakken en de topjes naar elkaar toe te bewegen. Voordat je gaat eten is het slim om wel even te oefenen. Gebruik hiervoor niet al te klein voedsel. De kans is namelijk groot dat je dat nog niet vast kunt pakken.

Extra heffing
De eetstokjes worden o.a. gemaakt van bamboe, hout of plastic. Omdat er zo veel houten weggooi-eetstokjes gebruikt worden (vijftien miljard per jaar) in China, heft de regering vijf procent extra belasting. Zo probeert de regering de Chinezen aan te moedigen om stokjes te kopen die hergebruikt kunnen worden. Op deze manier verdwijnt er namelijk een groot stuk bos.

Eetgewoonten
Lukt het even niet om dat stukje vlees vast te pakken met je eetstokje? Dan prik je hem er toch gewoon in? In Nederland kan dat wel, maar in China komt dat niet heel erg netjes over. Zo zijn er nog een aantal regels voor het eten met eetstokjes. Chinezen vinden het niet erg fijn als je tijdens het eten met je stokje speelt (er op bijten bijvoorbeeld). Ook kunnen ze het niet waarderen als je met je eetstokjes naar dingen gaat wijzen.

Geschiedenis
Chinezen eten al vanaf 1600 voor Christus met eetstokjes. Dat is al meer dan drieduizend jaar. In de Shang-dynastie werden eerst houten stokjes gebruikt, maar later maakten ze ook eetstokjes van ivoor. Rond 1000 voor Christus werd er gegeten met bronzen eetstokjes en in de Tang-dynastie (vanaf het jaar 618) waren gouden en zilveren eetstokjes erg populair. Ze gebruikten de zilveren eetstokjes vooral omdat gedacht werd dat je door het zilver kon zien wanneer er giftige stoffen in het eten zaten.

De choreograaf Merce Cunningham

Aanstichter van het danspostmodernisme

De Amerikaanse choreograaf Merce Cunningham was een van de belangrijkste vernieuwers van de twintigste-eeuwse dans. Hij richtte de Merce Cunningham Dance Company op en heeft meer dan 200 choreografieën op zijn naam staan.

Cunningham is naast Martha Graham en George Balanchine een van de belangrijkste vernieuwers van de twintigste-eeuwse dans. Cunningham werd geboren in Washington in 1919. Hij studeerde dans aan de Cornish School in Seattle. Vanaf 1939 tot 1945 danste hij solo in het dansgezelschap van Martha Graham.

Van verhalend naar visionair

Zijn eerste choreografie werd in 1944 in New York met John Cage als pianist uitgevoerd. In het begin waren zijn choreografieën nog verhalend en bedacht op bestaande muziek. Maar al snel liet hij verhaallijn en logische opbouw los. Hij liet zijn dansers geen verhaal vertellen op muziek met een bijpassend decor, maar liet de choreografie zelf het verhaal vertellen. Dansers hoefden voor Cunningham dus niets uit te beelden; ze hoefden alleen te laten zien welke mogelijkheden het menselijk lichaam heeft. Dat was de kern van zijn visie op dans. Hij vond dat alle soorten bewegingen in elke gewenste combinatie konden worden gebruikt en geordend, dat elke ruimte als dansruimte kon worden gebuikt, en iedere danser als solist kon optreden. Dans ging volgens Cunningham op de eerste plaats over het menselijk lichaam en zijn bewegingen.

Choreografie gebaseerd op toeval

In de jaren ‘50 kwam het abstract expressionisme in de beeldende kunst op en ook in de muziek werden nieuwe wegen ingeslagen. Cunningham vertaalde deze nieuwe ideeën naar de dans. Hij ging op toeval gebaseerde methodes gebruiken bij het bedenken van zijn dansstukken. Bijvoorbeeld door het gooien van dobbelstenen konden de delen van een choreografie, de volgorde in een programma of zelfs de passen worden bepaald. Ook gebruikte hij de I Tjing, het Chinese ‘boek der veranderingen’ voor de compositie van zijn dansstukken. Hij bevrijdde op deze manier de choreografie van de keuzes van de maker en liet hij onverwachte combinaties toe.

Dans, muziek en decor

Heel vernieuwend was ook de methode van Cunningham en de componist/pianist Cage om geheel los van elkaar tot een choreografie en muziekcompositie te komen. Dans en muziek werden totaal losgekoppeld, om tijdens de première ‘per toeval’ alsnog samen te komen. Hetzelfde gold voor de decors. De kunstenaar Rauschenberg ontwierp jaren lang de decors voor Cunninghams producties. De dans werd naast muziek en vormgeving dus een zelfstandig, op zichzelf staand deel van de voorstelling.

Merce Cunningham Dance Company

Cunningham richtte in 1953 het Merce Cunningham Dance Company op. In het begin had het dansgezelschap soms maar 1 of 2optredens per jaar. Cunninghams nieuwe weg sloeg niet meteen aan. Met name ook omdat Cunningham gebruik maakte van avant-gardistische muziek van John Cage, David Tudor en Morton Feldman. In Londen werd Cunninghams originele talent in 1964 herkend, waarna de choreograaf en zijn dansgezelschap een begrip in de internationale danswereld werden.

Postmodernisme

Cunninghams opvattingen kregen na 1964 meer invloed in de danswereld. En zo werd de postmoderne dansstijl geboren. De postmoderne dans is de nieuwe dans die ontstaan is na de moderne dans. Merce Cunningham is de aanstichter van het danspostmodernisme. Bij het postmodernisme kon elke beweging als ‘dans’ worden gezien; ook ieder mens zou danser kunnen zijn want danstechniek werd niet meer als noodzakelijk gezien.

Inspiratiebronnen

Cunningham bleef zijn dansen ontwikkelen en bleef werken aan de ontwikkeling van een bewegingsstijl vol plotse wendingen, kleine sprongetjes, torso tilts en ruimtelijke patronen. De energie van dansers die doelgericht hun weg over het toneel aflegden, was volgens de choreograaf geïnspireerd op het gekrioel in de straten van New York. Ook de natuur inspireerde hem, wat te zien is in bijvoorbeeld de productie Beach Birds (1991). Zijn choreografieën werden uitgevoerd door belangrijke balletgroepen zoals onder andere het Ballet van de Parijse Opera, het New York City Ballet en het American Ballet Theater. Zijn laatste dans optredens stammen uit 1999, hij was toen al 80 jaar oud. Merce Cunningham overleed in 2009. Zijn dance company bestaat nog steeds.

Harmonie en fanfare

Dat klinkt als muziek in de oren

Blaasmuziek, harmonie- en fanfareorkesten kennen een lange geschiedenis. In alle culturen vind je blaasinstrumenten, die soms functioneel zijn of worden gebruikt om rituelen kracht bij te zetten.

Maya priesters blazen in de richting van de vier windstreken diepe tonen uit grote een schelp. Aboriginals gebruiken de didgeridoo, een door termieten uitgeholde boomstam, om langgerekte oerklachten voort te brengen. Ook uitgeholde hoorns van runderen zijn gebruikt als blaasinstrument.

Eerste metalen trompetten

Trompet

Rond 1400 voor Christus duiken voor het eerst metalen trompetten op, gemaakt door Egyptenaren. Omdat de techniek om metaal te buigen nog niet bekend was, is hun trompet niet meer dan een rechte, lange buis. De Romeinen gaan door op dit idee en ontwikkelden een Romeinse Tuba. Aangevuld met trommelaars staan de Romeinse blaasinstrumenten aan de basis van de eerste "militaire kapel".

Signalen

Legers hebben ook na de Romeinse tijd een impuls gegeven aan muzikale ontwikkelingen. Een trompet of trom is lange tijd het enige geschikte middel om een signaal snel over relatief grote afstand door te geven.

Oorlog

Als de Turken in de 15e eeuw Europa binnenvallen, brengt dat niet alleen een nieuwe oorlog met zich mee: de Turken blijken al heel ver met het musiceren in groepsverband. Ze maken gebruik van meerdere pijperfluiten die samen de melodie spelen. De begeleiding wordt verzorgd door trompetten en slagwerk, zoals pauken. De Zwitserse Infanterie neemt pijperfluiten en pauken over in haar orkesten. En naar Zwitsers voorbeeld hebben de instrumenten zich over Europa verspreid. Nieuwe technieken verbeteren de bestaande instrumenten waardoor het eenvoudiger wordt om in groepsverband te spelen. Muziek maken wordt zo voor meer mensen bereikbaar.

Harmonie

Saxofoon

In Nederland zijn drie typen blaasorkesten: de harmonie, de fanfare en de brassband. Het verschil tussen deze orkesten zit in de bezetting. Een harmonie orkest heeft houten én koperen blaasinstrumenten en slagwerk. Soms worden er nog strijkbassen toegevoegd aan de harmonie. Een fanfare orkest heeft alleen saxofoons, koperblazers en slagwerk. Een brassband heeft alleen koperen blaasinstrumenten en slagwerk. De grootte varieert meestal tussen de 25 en 80 spelers.

Hout en koper

Houten blaasinstrumenten, of houtblazers, zijn de families van hobo, klarinet, fagot en doedelzak en de saxofoons. De koperblazers zijn families van hoorn, trompet, trombone, tuba en saxhoorn en de meeste fluiten. De saxofoonfamilie is een mengvorm Het verschil tussen houten- en koperen instrumenten zit gek genoeg niet in de eerste plaats in het materiaal waarvan het instrument is gemaakt, maar in de bouw en de manier van spelen.

De meeste houten blaasinstrumenten hebben een groot aantal gaten, die niet allemaal met de vingers af te dichten zijn. Daarom is er een kleppenmechaniek op de meeste instrumenten. Door middel van een hefboompje dat wel voor de vingers bereikbaar is, kun je gaten openen of sluiten die op een totaal andere plaats zitten. Het geluid kan op verschillende manieren ontstaan. Bij de fluit bijvoorbeeld gaat de lucht trillen door het tegen een scherpe rand te richten. Andere instrumenten zoals klarinet en hobo hebben een enkel of een dubbele riet dat voor het trillen van de lucht zorgt.

De koperen blaasinstrumenten kennen ook een lange ontwikkeling. Op de eerste exemplaren is maar een beperkte serie tonen te spelen. Deze instrumenten worden 'natuurlijke instrumenten' genoemd. Om de mogelijkheden uit te breiden zijn verschillende oplossingen ontstaan zoals de hoorn die beugels heeft van verschillende lengte, waardoor andere series tonen ontstaan. Ook het schuifsysteem van de trombone is een stap in de ontwikkeling naar meer toonmogelijkheden, maar de definitieve oplossing is de komst van ventielen, begin 19e eeuw. Deze uitvinding heeft grote gevolgen gehad voor de koperen blaasinstrumenten; er worden in die periode dan ook veel koperen blaasinstrumenten ontwikkeld. Tegenwoordig heeft een koperen blaasinstrument drie of vier ventielen. Door het indrukken van een ventiel wordt een buis ingeschakeld, en de toon lager. Elk ventiel schakelt een extra stukje buis in. Drie ventielen geeft dan zeven mogelijkheden.

Scherp en zacht

Koperen blaasinstrumenten zijn te verdelen in scherp koper en zacht koper, waarbij de termen 'scherp' en 'zacht' slaan op het soort geluid dat de instrumenten maken. De trompet en trombone horen bij het scherpe koper worden, de hoorn en de tuba tot het zachte koper. In een harmonie orkest gaat het er om dat deze toonkwaliteiten in evenwicht (harmonie) met zijn elkaar. Het scherpe mag het zachte niet overstemmen, maar kan door contrasten in toonsoorten het zachte juist versterken. Harmonie betekent ook: samenklank, eensgezindheid, goede verhouding. Deze harmonie behoor je terug te vinden in de opbouw van het orkest. Een trompettist is gemakkelijk in staat om bijvoorbeeld een klarinet te overstemmen. Vandaar dat een goed opgebouwd harmonieorkest veel meer klarinetten heeft dan bijvoorbeeld trompetten of saxofoons. Het gaat uiteindelijk om de klank van het gehele orkest en niet om de klank van de afzonderlijke instrumenten.

Concoursen

Een belangrijke stimulans in de ontwikkeling van veel harmonieorkesten is het deelnemen aan concoursen. Een keer in de vier jaar moet een orkest deelnemen aan concours. Dat is een soort wedstrijd waarbij de jury punten geeft. Het orkest moet dan zo goed mogelijk spelen. Er worden drie nummers gespeeld: een inspeelwerk om een beetje te wennen aan de zaal, een verplicht stuk die het orkest moet spelen en een keuzewerk die zelf uitgezocht mag worden. Er zijn zes categorieën of afdelingen: afdeling 3, 2, 1, Uitmuntend, Ere en Vaandel.

De opstelling

De naam harmonie orkest komt van het Franse l'harmonie waarmee de blaasinstrumenten van een symfonie orkest . Een symfonieorkest is een groot orkest dat doorgaans klassieke muziek speelt. Een symfonieorkest kent naast de koper- en houtblazers en het slagwerk nog een andere instrumentgroepen, ook wel ‘families’ genoemd: de strijkinstrumenten. Net als in een groot symfonie orkest, kent ook de Harmonie zijn vaste opstelling. Ieder instrument en instrumentgroep heeft zijn eigen plaats op het podium. Het orkest zit meestal in een halve cirkel, vaak in meerdere rijen, met de dirigent als het middelpunt zodat ieder orkestlid de dirigent goed kan zien. De solo instrumenten zitten altijd links van de dirigent. Aan de rechterkant zitten de lager gestemde dus grotere instrumenten zoals de saxofoons en tuba's. Het slagwerk staat helemaal achteraan op het podium

Geen spelletje meer

Games zijn booming business

Computerspellen zijn soms geen spelletje meer. Producenten investeren miljoenen in de ontwikkeling van nieuwe kassakrakers en de opbrengsten overstijgen die van Hollywood.

Maar ook inhoudelijk is er veel veranderd sinds de dagen van Pong. Een groeiende groep van ontwerpers en kunstenaars gebruikt de taal van het computerspel om maatschappelijke fenomenen te becommentariëren en hun alternatieve games worden veelal gratis via internet verspreid.

Amerikaanse leger

Tegelijkertijd gebruiken steeds meer grote organisaties en instellingen het medium voor propaganda en verkoopdoeleinden. Zo stak het Amerikaanse leger miljoenen dollars in de ontwikkeling van America’s Army, een geavanceerd spel dat gratis gedownload kan worden en dat als uiteindelijk doel heeft jongeren voor het leger te werven.

Propaganda

Ook in Libanon heeft de Hezbollah het computerspel ontdekt als propagandistisch wapen in de strijd tegen Israël. Jonge mensen worden zo spelenderwijs vertrouwd gemaakt met een wereld waarin de polariteit ‘goed en fout’ huiveringwekkend vanzelfsprekend met geweld wordt benaderd.

In de miljoenen jaren daarna komen er steeds meer lagen bovenop de oude grondlagen. De druk neemt verder toe. Het water en de gassen wordt uit de vochtige, rottende plantenresten geperst. De laag verandert in steenkool. De laag daarboven verandert in zandsteen en de laag daarboven in een harde ondoorlatende laag steenzout. Het aardgas uit de steenkool kan niet doordringen in het steenzout en blijft in het zandsteen achter.

Gas tussen zandkorrels

Het zandsteen bestaat uit samengeperst zand met daartussen kleine gaatjes. Dit zijn de poriën. Het aardgas blijft in de poriën achter, omdat het niet kan doordringen in de harde steenzoutlaag daarboven. De zandsteenlaag is een aardgasveld geworden.

Ons aardgas

Om het aardgas te bereiken, moeten we dus de bodem van de aarde in. Met een lange boor boren we een gat in de grond. 3 Kilometer diep tot aan de oude zandsteenlaag. Door het boorgat stroomt het aardgas nu vanzelf naar boven. Boven de grond vangen we het aardgas op en na een kleine bewerking kunnen we het gebruiken als brandstof voor onze verwarming en gasfornuis.

Vier ballroomdansen

De samba, tango, slow foxtrot en paso doble

Wat zijn de Samba en Tango eigenlijk voor dansen? En waar komen de Slow Foxtrot en Pasa Doble vandaan?

Dankzij diverse tv-programma's is stijldansen weer terug van weggeweest.

De Samba

Aan de muziek hoor je al dat de Samba geen Europese dans is. Je danst op tropische muziek met veel slagwerk en een vrolijke melodie. De Samba is te herkennen aan het ritme en de ‘bounce’-beweging tijdens de dans. De dans komt oorspronkelijk uit Afrika, maar is in Brazilië verder ontwikkeld. Daar is het een echte carnavalsdans. In 1924 kwam de Samba ook in Nederland.

De Tango

Net als de Quickstep en de Engelse wals, is de Tango een ballroomdans. Dat wil zeggen dat de dans door de hele zaal gedanst wordt en niet op één plek zoals de Rumba. Net als de Samba is de Tango een Zuid-Amerikaanse dans. Dat is te merken aan de danshouding en in het sensuele karakter van de dans. De heer en de dame staan erg dicht op elkaar. Ze bewegen erg staccato (kort en krachtig) met hun hoofd. De Tango is ook heel sensueel vanwege de gewaagde poses. De Tango ontstond aan het eind van de 19e eeuw in Buenos Aires.

De Slow Foxtrot

De Slow Foxtrot is een ballroomdans waarbij heel elegant wordt gedanst. Het tempo van de muziek ligt niet zo hoog, maar de passen gaan wel snel. Je kunt de dans herkennen aan het ritme: slow-quick-quick. De dans is elegant omdat de dansers met hun lichaam omhoog en naar beneden gaan. Zo ontstaat er een soort glooiende beweging. De Slow Foxtrot ontstond in het begin van de twintigste eeuw in Amerika. Sommige mensen noemen hem gewoon ‘Foxtrot’, maar dat is een andere dans.

De Paso Doble

Deze dans doet denken aan Spanje en stierenvechten. De man symboliseert de stierenvechter (matador) en de vrouw het rode doek (el capa). De Paso Doble is een temperamentvolle en dramatische dans. De houding is hierbij erg belangrijk. Op sommige momenten houden de dansers hun arm horizontaal voor hun borst en klakken ze met hun hakken en tenen op de vloer. Deze dans werd bekend rond 1910.

Economische grootmacht China

Haalt China het westen in?

Er gaat bijna geen dag voorbij zonder dat er in de krant een artikel staat over de Chinese economie. Met een economische groei van meer dan 9% per jaar is China hard op weg om een economische grootmacht te worden.

China werd in 1949 een centraal geleide economie onder leiding van Mao tse Tung. Een ander woord voor centraal geleide economie is planeconomie. In de eerste regeringsperiode van Mao 1949-1957 werd de centraal geleide economie ingevoerd.

Vijfjarenplannen
Mao baseerde zijn idee op de ontwikkelingen, die hadden plaatsgevonden in Rusland. Vijfjarenplannen werden ingevoerd, die waren gericht op de zware industrie. In 1958 begon de tweede fase. Toen werd de agrarische sector aangepakt. Dit project wordt de 'Grote Sprong Voorwaarts' genoemd. Mensen moesten voortaan leven in communes, die geheel zelfvoorzienend waren op allerlei terreinen. Dit project mislukte geheel. In plaats van meer productie werd er minder geproduceerd.

Van plan- naar vrijemarkteconomie
Toen het ombouwen van een planeconomie naar een vrijemarkteconomie begon, ging dit niet zonder problemen. De vrije markt werd hersteld en privé-bezit was weer toegestaan. Buitenlandse investeringen werden toegestaan en er werd gewerkt aan 'Speciale Economische Zones': vrijhandelszones. In China is door het ombouwen van een planeconomie naar een westerse economie een enorme kloof ontstaan tussen de steden en het platteland.

Concurrentiepositie
De geschiedenis tussen Nederland en China gaat al heel lang terug. Misschien mede daardoor hebben grote Nederlandse ondernemingen al vestigingen in China. China heeft een relatief gunstige concurrentiepositie. Dit is het gevolg van:

·         China heeft een enorm arsenaal aan goedkope arbeidskrachten.

·         China is een kei in het kopiëren van ideeën en producten.

·         China heeft een goedkope munt.

·         China heeft een enorme interne afzetmarkt.

Nadelen
Naast een aantal voordelen heeft China ook een aantal nadelen.

·         China heeft geen democratie.

·         Er wordt roofbouw gepleegd op het ecologische systeem van China.

·         China is corrupt.

·         Het omvormen van de staatssector verloopt moeizaam.

·         China heeft een zwakke infrastructuur.

·         China heeft moeite met het ontwikkelen van eigen producten van een hoge kwaliteit.

Het ontstaan van rapteksten

Hiphopuitingen uit achterstandswijken

Brainpower

Hiphop is ontstaan aan het eind van de jaren zeventig onder kansloze, meestal zwarte jongeren in de Amerikaanse steden, die via muziek (rap), beweging (breakdance) en graphics (graffiti, tags) een vorm van expressie zochten. Jongeren verenigden zich in een posse om alle ellende beter aan te kunnen.

Omdat ze geen geld voor instrumenten hadden, maakten ze gebruik van ghettoblasters of human beatbox. De gewelddadige omgeving waarin de jongeren opgroeiden werd de inspiratiebron voor de teksten, die in rapvorm werden gebracht.

Statussymbool

Hiphop groeide uit tot een belangrijke muziekstroming. De Amerikaanse hiphoppers zijn nog steeds jongeren, die geboren zijn in arme wijken. Het is zelfs een statussymbool geworden: een rapper die niet weet wat armoede is, is geen echte rapper. Ook geweld geldt als statussymbool: rappen over het feit dat je gevaarlijk bent en wapens hebt is normaal.

Misstanden

In een hiphoptekst worden vaak maatschappelijke misstanden aan de orde gesteld. Een ander opvallend kenmerk van de rap is 'bragging and boasting': vertellen hoe stoer je bent en waarom je beter bent dan andere rappers. Vooral bij freestylebattles ontaardt een rap vaak in een woordenstrijd. Freestylen is het improviseren van een rap.

Nederhop

Onder invloed van de muziekzender MTV ontstond een Nederlandse hiphopcultuur, de Nederhop. Omdat in Nederland geen ghetto's bestaan, is de inhoud van de Nederhopraps anders dan die van de Amerikaanse rap. Nederhop is de laatste jaren onder invloed van Ordorp Posse tot een volwassen muzieksoort uitgegroeid. Osdorp Posse was fel tegen commercie, maar de nieuwe acts, zoals Brainpower en Def Rhymz, zijn commerciële artiesten. De Rotterdammer Def Rhymz heeft extravagante, soms geile en soms grappige raps, die doorspekt zijn met Surinaamse straattaal. Brainpower laat horen dat rap ook kan zonder de gebruikelijke machotaal, en dat je in een rap ook op een mooie manier je gevoelens kunt verwoorden.

Tekst

Def P (rapper Osdorp Posse) legt uit waarom tekst zo belangrijk is bij Hiphop: "Hiphop is bij uitstek een medium om te reflecteren op wat er om je heen aan de hand is. Een rapper kan in een nummer veel meer tekst kwijt dan een liedjesschrijver. Een gemiddelde song is een half A4-tje, een rap al gauw drie. In essentie is dat de functie van hiphop: zeggen wat je ervan vindt."

Moai's op Paaseiland

.

Een provincie van Chili

Paaseiland dankt zijn naam aan het feit dat het op een paaszondag in 1722 is ontdekt door de Nederlander Jacob Roggeveen. Paaseiland wordt ook Rapa Nui genoemd, wat 'grote rots' in het Polynesisch betekent. Het kleine eiland ligt in de Grote Oceaan en hoort bij Chili.

Monumentaal
Het eiland is 163,6 kilometer groot. Er wonen volgens een schatting uit 2005, 3.791 mensen. De hoofdstad is Hanga Roa. Het eiland staat sinds 1995 op de werelderfgoedlijst van Unesco. Deze organisatie heeft als doel het waarborgen van vrede en veiligheid door de samenwerking tussen verschillende lidstaten van de V.N. op het gebied van onderwijs, wetenschap, cultuur en communicatie.

Reisbestemming Rapa Nui
In tijdschriften en reisfolders van Peru staan vaak de enorme stenen hoofden op Paaseiland. Deze beelden worden ook Maoi genoemd. Ze hebben iets mysterieus. Wie hebben ze gemaakt en waarom? En hoe hebben ze die enorm zware beelden verplaatst en rechtop gezet? Op het eiland zijn 887 beelden te vinden. Rond de 300 staan ergens op het eiland, 300 liggen nog rond de vulkaan waar ze gemaakt werden en de rest van de beelden zijn wel ooit vervoerd maar zijn nooit op de plaats van bestemming aangekomen.

De Moai's als teken van macht
De beelden zijn niet verbonden aan een geloof zoals boeddha- of christusbeelden. Ze werden gemaakt om de voorouders van de bevolking van Paaseiland te herdenken en te vereren. Elke clan maakte zijn eigen Moai's. Ze gaven de clans macht. In oorlogen tussen verschillende clans duwden en trokken ze elkaars Moai's dan ook om. Een heleboel beelden liggen nu nog steeds op de grond met hun gezicht naar beneden.

Het Moai vraagstuk
De beelden zijn enorm zwaar en dus niet makkelijk overeind te zetten of te vervoeren. De grootste Moai is 21 meter en weegt even zwaar als 180 auto's! Er zijn veel theorieën over hoe de mensen dat vroeger gedaan hebben. Sommigen geloven dat de beelden zelf 'liepen'. Door de speciale vorm van de onderkant bewoog het beeld naar voren aks je het met touwen van links naar rechts trok. Anderen denken dat de beelden op boomstammen werden gelegd en naar hun plaats gerold.

Het mysterie
Helaas zullen we het nooit zeker weten. Veel oorspronkelijke bewoners van Paaseiland hebben de vele oorlogen, ziekten en slavernij niet overleefd. Ze hebben de verhalen over de Moai's dus niet kunnen doorvertellen

Graffiti

Kunst of vandalisme?

 Bij graffiti denk je misschien meteen aan straatvervuiling, slogans op prullenbakken en rommelige teksten op muren.

Graffiti kan inderdaad voor overlast zorgen, waardoor het een vorm van vandalisme wordt. Maar graffiti wordt door sommigen ook gezien als een kunststroming, die vooral door jongeren beoefend wordt.

Het begin

Graffiti is ontstaan aan het eind van de vorige eeuw in Philadelphia (Amerika). In het begin deden vooral politiek activisten en jeugdbendes aan graffiti. Later, toen graffiti z'n weg vond naar de buitenwijken van New York, werd het ook een onderdeel van de hiphop cultuur.

Tag

Graffiti bestond vroeger vooral uit het schrijven van een tag. Een tag is eigenlijk niets anders dan je naam in graffiti. Artiesten schrijven nooit hun eigen naam, maar hebben altijd een nickname. Bij het schrijven van tags werden ook nieuwe lettertypen verzonnen.

Throwups en pieces

Tegenwoordig is graffiti vaak meer dan alleen schrijven. De simpele tags, (schuil)namen van de makers, worden soms wat verder versierd: dan noem je ze throwups. Weer een stap verder is een piece, soms groots uitgewerkte schilderingen die enorme oppervlaktes kunnen beslaan.

Cultuur

Graffiti heeft z'n eigen cultuur, met eigen gedragscodes, pioniers, tijdschriften, substromingen etc. Er bestaan ook enorm veel verschillende websites waarop men z'n tag of piece kan showen. Deze sites en de gespecialiseerde tijdschriften zijn middelen voor graffitibewegingen om onderling te communiceren.

Roma

Zigeuners uit de Balkan

Bij het woord ‘zigeuner’ denk je misschien aan de mooie Esmeralda uit ‘De klokkenluider van de Notre Dame’. Maar het leven van veel hedendaagse Roma-zigeuners ziet er wat minder rooskleurig uit.

Met zigeuner bedoelen we iemand die met een groep rondreist en geen vaste verblijfplaats heeft. Veel Roma willen echter geen zigeuner genoemd worden; dat vinden ze discriminerend.

Groepen Roma

Volgens schattingen zijn er ongeveer 8 tot 10 miljoen Roma op de wereld. Onder de Roma zijn er weer verschillende groepen, op basis van hun woonplaats of dialect. De bekendste groep wordt gevormd door de Sinti. De meeste Sinti wonen in Frankrijk, Duitsland en de Benelux. Zij hielden zich vroeger vooral bezig met circussen en kermissen: daar komt ons beeld van dansende en muziekmakende zigeuners vandaan.

Roma in Europa

Er wonen Roma-zigeuners in heel Europa. De meeste groepen hebben zich min of meer gevestigd in armoedige wijken. Ze hebben vaak een slechte naam: ze zouden stelen en zich bezighouden met andere criminele activiteiten. Door hun slechte reputatie is het moeilijk om aan werk te komen en leven ze in ongezonde omstandigheden. In Nederland en België wonen slechts enkele duizenden Roma, maar op de Balkan trekken er nog hele Romavolkeren rond.

Roma tijdens de Tweede Wereldoorlog

Tijdens de Tweede Wereldoorlog hadden Roma het extra zwaar. Net als joden, homo’s en gehandicapten moesten de Roma van Hitler worden gedeporteerd en vernietigd. De Nazi’s zagen Roma niet als een Europees volk maar als asociaal en crimineel.

Cultuur van de Roma

Omdat er veel verschillende groepen Roma zijn, is het lastig om voor allemaal de cultuur te typeren. Maar bij de meeste Sinti en Roma speelt het gezin een grote rol. Iedereen is solidair aan elkaar en ouderen hebben veel gezag. De meeste Roma-kinderen gaan niet naar school, omdat lezen en schrijven niet belangrijk is in het Romanes, de taal van de Roma. Meisjes worden op jonge leeftijd uitgehuwelijkt en trouwen meestal met een andere Roma. Ze integreren daardoor maar moeizaam in de samenleving.

Discriminatie van Roma

In Roemenië en Bulgarije, waar veel Roma leven, heerst een vijandige houding ten opzichte van de Roma. Die houding is vaak gebaseerd op slechte ervaringen met criminele Roma. Ook Frankrijk, waar veel Roma in illegale kampen leven, wil een einde maken aan het gedoe met Roma. Daarom besloot de regering om in 2010 honderden Roma het land uit te zetten. Dat kwam Frankrijk op veel kritiek van de EU te staan, die het deporteren van Roma in strijd noemde met de rechten van de mens.

Tuinarchitectuur

Van de paradijstuin tot Land Art

 Tuinen bestaan al heel lang. Volgens de Bijbel is de paradijstuin waar Adam en Eva woonden de eerste, meest ideale tuin.

Paradijs betekent letterlijk ‘met een muur erom heen’. Een tuin is dus oorspronkelijk een omheinde ruimte die bescherming biedt tegen de gevaren van de natuur, zoals roofdieren en weersinvloeden. Behalve het paradijs zijn er nog veel meer beroemde voorbeelden van tuinen.

Groen wereldwonder
De hangende tuinen van Babylon hebben zelfs de status van wereldwonder gekregen. Deze tuinen zijn gebouwd in opdracht van koning Nebukadnezar in de 6e eeuw voor Christus. Hij liet de tuinen aanleggen om zijn vrouw, die uit een groenbegroeide streek kwam, te laten wennen in het veel drogere Babylon. De tuin bestond uit terrassen, waarover heen de weelderige begroeiing naar beneden hing.

Een slim bedachte irrigatiemethode van onderaardse kanalen zorgden voor voldoende water. Uit dit wereldwonder, waarvan overigens niets is overgebleven, blijkt dat een tuin mensen ook ruimte bood om zich in een andere, mooiere wereld te wanen. Een mooie tuin is dus ook een statussymbool, iets wat sinds de oudheid eigenlijk nog steeds geldt.

Binnentuinen
In de veertiende eeuw worden tuinen in de binnenhoven van kastelen aangelegd, zoals bij het Muiderslot. Dit zijn nutstuinen; afgebakende stukken grond waar boomgaarden, moes- en kruidentuinen voor medicinale doeleinden worden aangelegd. Buiten Nederland worden in de middeleeuwen binnen een aparte kleine omheining siertuinen of lusthoven aangelegd. Deze tuinen worden vaak in schilderijen afgebeeld en verwijzen naar religieuze en erotische motieven. Naast de nuttige tuinen en lusthoven bestaat in de middeleeuwen de vergeestelijkte tuin, de kloostergangtuin. In deze vierkante, eenvoudige tuin, omringd door een kloostergang, heerst devotie en rust.

De professionele tuin
In de renaissance ontwikkelt de tuinarchitectuur zich en wordt de aanleg van een tuin een vak op zich. Er ontstaat samenhang tussen de architectuur van het huis en de inrichting van de tuin. In de tweede helft van de zestiende eeuw worden in de buurt van Rome en Florence nieuwe buitenplaatsen aangelegd zoals Villa d’Este in Tivoli en de Villa Borgese in Rome.

De nieuwe tuinopvattingen verspreiden zich over Europa. De Nederlandse renaissance tuinen die hieruit voortkomen zijn buiten de steden gelegen en vormen een geheel van vierkanten en rechthoeken waarvan een groot deel in beslag wordt genomen door moestuinen. Willem III introduceert in Nederland de Franse classicistische tuinstijl rond 1680. De plattegrond van deze tuin laat een nieuwe opvatting zien; door een strakke, lange middenas wordt gespeeld met perspectief en ruimte. De tuin gaat over in de omgeving eromheen en zo verandert het karakter van de tuinen van gesloten naar open.

Paleis Het Loo
Koning Willem lll heeft voor Paleistuin van Het Loo zeldzame gewassen uit de koloniën aanvoeren door de West en Oost-Indische handelsvloot. De paleistuin vormde zo een per seizoen wisselende tentoonstelling van bijzondere bloemen en planten. Tegenwoordig is de oorspronkelijke opzet zo nauwkeurig mogelijke gereconstrueerd. Nog steeds wisselt een deel van de beplanting op Het Loo. In de lente, zomer en herfst zijn er bloemen en veel kleuren, terwijl in de winter de decoratieve patronen van de buxusparterres beter in zicht komen. Bij het paleis bevinden zich de privé-tuinen van Willem III en Mary II: de Koning- en Koninginnetuin.

In de tuin van Mary staat tussen mei en oktober een belangrijke collectie eeuwenoude citrusbomen in kuipen, waarvan de bloeiwijze, oranjeappels en oranjebloesem, symbool staat voor het gelijknamige Huis van Oranje. Hoewel de tuinen van Het Loo in vergelijking met die van Versailles bij Parijs vrij klein zijn, hebben de fonteinen internationale allure. Deze beroemde waterwerken spuiten vers water door toevoer van hooggelegen grondwater uit de naburige heuvels. De Koningssprong in de Boventuin is met 13 meter de hoogst spuitende fontein van Europa. De tuin van het Loo worden compleet gemaakt met beelden uit de Griekse mythologie die te maken hebben met de bloei en groei van de tuin. De beelden verheerlijken de prestatie om zo´n lusthof aan te leggen in een oorspronkelijk dorre heidevlakte.

In België heeft het Kasteel van Laken een sober en intiem karakter, daarom is het sinds eeuwen al een woonkasteel; bovendien heeft het een prachtige tuin, die zo groot is als Monaco. Vandaag is het de residentie van prins Filip en prinses Mathilde met hun gezin. Er zijn prachtige serres, die elk jaar in de bloeiperiode gedurende drie weken toegankelijk zijn voor publiek. Naast de koninklijk serres is het kasteel bekend vanwege de stallen, het Chinese paviljoen en de Japanse toren; ook het schilderatelier van koningin Elisabeth is te bewonderen.

Nieuwe natuur
In Nederland bestaat geen ongerept landschap meer; elk stukje natuur is door de mens ingericht of wordt onderhouden door menselijke ingrepen. Het Nederlandse landschap wordt daarom ook wel een parklandschap genoemd. De laatste jaren is steeds meer de trend ontstaan om het oorspronkelijke Nederlandse landschap terug te brengen. Met ‘nieuwe natuur’ worden natuurgebieden bedoeld die ontworpen en gecreëerd zijn door de mens, maar zijn gebaseerd op de oorspronkelijke natuur. Gebieden die eerder gebruikt werden voor landbouw worden teruggegeven aan de natuur, hetgeen mooie, ongerepte gebieden, maar ook de nodige protesten oplevert.

Landschapsarchitecten, tuininrichters en ontwerpers worden ingezet om hun visie om te zetten in concrete inrichting van groene gebieden. Ook kunstenaars zijn vaak betrokken bij dit soort projecten. Vanaf 1970 is in de beeldende kunst een kunstvorm ontstaan waarbij het landschap zelf als materiaal gebruikt wordt; Land Art. De kunstenaar werkt in en met de vrije natuur, doet ingrepen in het landschap of laat hier beelden en tekens achter. Een mooi voorbeeld van Land Art in Nederland is de Groene Kathedraal van Marinus Boesem. In 1987 is het langdurige groeiproject in Almere van start gegaan met het aanplanten van 178 Italiaanse populieren in de vorm van de plattegrond van de Notre Dame van Reims. De betonnen paden zijn in 1996 voltooid en 'weerspiegelen' de kruisribben van de gotische gewelven, waarbij de lange, ranke bomen denkbeeldige zuilen zijn. Kunst, landschap en natuur smelten hier tot een nieuwe eenheid samen.

Spijsvertering

Van begin tot eind

Voedsel levert energie en bouwstoffen om te werken en te spelen en grondstoffen om te groeien. Al het voedsel dat we eten, wordt verteerd door het spijsverteringsstelsel.

Voordat deze energie vrijkomt moet er een hoop gebeuren. Het moet eerst via je mond en slokdarm naar je maag. Hierna kan de energie opgenomen worden en moeten de resten worden afgevoerd.

Mond

Voedsel krijg je binnen door het op te eten. Door te kauwen en te malen maak je het voedsel kleiner. In de mond wordt er speeksel aan het gekauwde voedsel toegevoegd. Hierin zit een enzym dat zetmeel omzet in suiker.

Maag

Via je slokdarm gaat het gekauwde voedsel naar je maag. Dit heet 'peristaltiek'. In de maag wordt een begin gemaakt met het verteren. De geplooide wand van de maag maakt stoffen die hierbij helpen. De eiwitdeeltjes zijn het eerst aan de beurt. Deze worden door enzymen in het maagsap verteerd. Het maagsap bevat zoutzuur. Dat doodt bacteriën. Tegelijkertijd wordt het voedsel gekneed door de spieren van de maag.

Enzymen en gal

Het geknede voedsel gaat de twaalfvingerige darm. Om de grote voedselmoleculen af te breken, worden in de alvleesklier speciale enzymen aangemaakt. Grote vet- en oliedruppels worden eerst door gal in kleinere druppels verdeeld. Dan wordt vet verteerd.

Dunne darm

Hierna gaat het voedsel naar de dunne darm. Deze is ongeveer 8 meter lang en heeft een groot oppervlak door de plooien erin. Die plooien noem je darmvlokken. Door het grote oppervlak gaat de opname van voedseldeeltjes sneller. Bloedvaatjes in de darmwand nemen voedseldeeltjes op en transporteren ze naar de rest van je lichaam.

Eindpunt

In de dikke darm wordt water uit de onverteerde voedselresten gehaald. Wat hiervan overblijft wordt in de endeldarm opgeslagen en gaat tenslotte naar buiten. Een kringspier (de anus) sluit de endeldarm af.

Ziekteverwekkers

Ziekteverwekkers… het woord zegt het al, die kunnen je ziek maken. De bekendste soorten ziekteverwekkers zijn virussen en bacteriën. Ziekteverwekkers kunnen worden doorgegeven door mensen, dieren, voedsel, lucht en water.

Als iemand bijvoorbeeld praat of gewoon uitademt, komen er altijd hele fijne speekseldruppeltjes in de lucht terecht. In die druppeltjes kan bijvoorbeeld een virus zitten. Als je die druppeltjes inademt, krijg je het griepvirus binnen en kun je ziek worden.

Virussen

Ziek zijn hoeft niet per sé erg te zijn. Ook als je maar een klein beetje verkouden bent is dat vaak door een virus. Maar soms kun je ook heel erg ziek worden van een virus. Gelukkig kun je je tegen bepaalde virussen laten vaccineren. De jaarlijkse seizoensgriep en de Mexicaanse griep zijn hier voorbeelden van.

Vaccin

Een vaccin is eigenlijk een zwakkere versie van de ziekteverwekker. Deze zorgt ervoor dat je gaat vechten tegen de ziekteverwekker. Je lichaam gaat daardoor antistoffen maken. Deze antistoffen zorgen ervoor dat als je in contact komt met echte versie van de ziekteverwekker, dat je niet ziek wordt.

Risicogroepen

Niet iedereen kan of moet een vaccinatie halen, want normaal gesproken kan je lichaam prima vechten tegen zo’n virus. Voor mensen die behoren tot een risicogroep, kan het toch goed zijn om zich te laten prikken. Dit zijn bijvoorbeeld mensen die werken in de zorg en die dus veel in contact komen met zieke mensen. Maar ook bijvoorbeeld bejaarden, mensen met astma en hartziekten behoren tot de risicogroep.

Cabaret

Van een rokerige kroeg naar het theater

Cabaret is populair. Maar het is niet alleen iets van deze tijd. Het ontstond in 1881 in Parijs, waar revue en variété de populaire vormen van vermaak waren.

Het woord cabaret is oorspronkelijk een Franse aanduiding voor kroeg. De eerste openbare kunstkroeg (cabaret-artistique) heette Le Chat Noir.

Nederland
Cabaretier Klaas van der Eerden

Vier jaar later 1885 werd het cabaret in de Amsterdamse Pijp geïntroduceerd. Eduard Jacobs zong naar Frans voorbeeld in de nachtelijke uren in een rokerig café satirische levensliedjes over burgerlijkheid en dubbele moraal.

ABC-cabaret

In 1936 werd het ABC-cabaret opgericht. Veel nieuwe Nederlandse cabaretiers leerden bij dit gezelschap het vak. Ook Wim Kan heeft hier na de Tweede Wereldoorlog een belangrijke rol gespeeld.

De jaren '90

Het Nederlandse Cabaret, inclusief de stand-up variant, maakt vanaf de jaren 90 een periode van bloei door. Jaarlijks zijn er minstens vier grote cabaretfestivals waar nieuw talent zich presenteert. Wie zich een plaatsje wil veroveren in het cabaret circuit, moet zo'n festival winnen.

De laatste jaren ontstaan er steeds meer nieuwe genres binnen het cabaret. Algemeen menselijke onderwerpen krijgen de voorrang boven politieke of maatschappijkritische kanttekeningen. Maar niet alleen de inhoud, ook de vorm verandert; zo ontstaan er ook meer fysieke of visuele cabaretvoorstelling.

Genres

Hieronder een overzicht van de meest voorkomende varianten:

* Geëngageerd, maatschappijkritisch: aansluitend bij de politieke actualiteit, taboedoorbrekend, tijdgebonden (Wim Kan, Don Quishoking) Geert Hoste
* Beschouwend, verhalend: filosofische overpeinzingen en keiharde grappen, meer aansluiting bij universele vraagstukken dan bij de actualiteit (Freek de Jonge, Youp van't Hek, Hans Teeuwen, Theo Maassen) Els de Schepper
* Muzikaal Cabaret: meer muzikale dan verbale grappen (Hans Liberg) Bobbejaan Schoepen, Jef Burm
* Nonsenscabaret: ongerijmde onzin (Herman Finkers, Brigitte Kaandorp)
* Fysiek cabaret: acrobatische grappen, vreemde instrumenten en materialen (Hauser Orkater, Waardenburg en de Jong) Urbanus
* Stand-up Comedians: veel improvisatie en interactie met publiek (Comedytrain)
* Literair-satirisch: sketches, liedjes, poëtische teksten bespotten (licht) het dagelijkse leven (Wim Sonneveld, Paul van Vliet) Charles Janssens en Co Flower

Indeling

Het is duidelijk dat geen cabaretier zich in één van de bovengenoemde categorieën laat indelen. De meeste van hen werken met elementen uit verschillende categorieën tegelijk

Concurrentie of prijsoorlog
Wat is de winst?

Sinds 2003 woedt er een prijsoorlog tussen de supermarktketens in Nederland en België. In navolging van Albert Heijn hebben de andere supermarkten hun prijzen verlaagd.

Het verlagen van de prijzen is in een aantal stappen gedaan. Deze prijsverlagingen hebben negatieve effecten op de omzet en het personeel. Maar er is ook een positief effect. Door de lagere prijzen is kan de inflatie lager zijn en dat voelt de consument in de portemonnee.

Concurrentie

In een prijsoorlog proberen bedrijven strategisch gedrag te vertonen. Dit kan zich uiten in: kartelafspraken maken of verkopen beneden de kostprijs. Het eerste is verboden. Er moet dus geconcurreerd worden. Een van de voordelen hiervan is de neerwaartse druk op de prijzen. Er zijn echter omstandigheden waarin de prijzen zo laag worden dat de bedrijven de markt verlaten of afzien van toetreding. In dat geval kan er sprake zijn van roofgedrag (predatory pricing).

Prijsoorlog

Op een bepaald tijdstip begint het roofdier een prijsoorlog. Dit moment wordt t0 genoemd. Het roofdier is in deze oorlog Albert Heijn. De oorlog stopt op een bepaald moment weer. Dat tijdstip is t1. Na deze periode treedt er winst op. Daarvoor moet het roofdier eerst het verlies nemen. Bij de supermarkten is sprake van een oligopolie. De markt bestaat uit enkele grote spelers en Albert Heijn is de marktleider. Het probleem is echter of de supermarkten de periode van verlies weten te compenseren na een prijsoorlog.

De NMa in Nederland.

De NMa houdt toezicht op de marktmacht en heeft de middelen om de macht te beperken. De vraag is Albert Heijn te veel marktmacht heeft. De Albert Heijn kan namelijk de prijzen opleggen aan de andere fabrikanten. Toch stelt de NMa dat er geen sprake is van machtsmisbruik.

Oligopolie

Supermarkten hebben een grote economische betekenis. Samen zorgen ze voor bijna 110000 banen. Zo op eerste gezicht lijken er veel verschillende spelers te zijn. Maar schijn bedriegt. Veel formules zijn onderdeel van hetzelfde concern. Bijvoorbeeld: Ahold is eigenaar van Albert Heijn en C1000. Van de totale markt heeft AH een aandeel van 25% en C1000 van 15%. De Superunie heeft een aandeel van 25%.

Afzet

Een supermarkt houdt bij het vaststellen van de prijzen rekening met de gevolgen voor de afzet en de omzet. Het doel van de prijsverlagingen is extra klanten trekken. Hierdoor stijgt de afzet. Als gevolg van de dalende omzet wordt de concurrentie heviger. Het voeren van een prijsoorlog gaat in een aantal rondes. Met iedere verlaging wordt geprobeerd de afzet te verhogen tot uiteindelijk een nieuw evenwicht zal ontstaan.

Voordeel

De consument profiteert van deze prijsoorlog. De consument merkt het voordeel direct in de portemonnee. De dalende prijzen en dalende inflatie zorgen ervoor dat de consumenten meer geld overhouden over voor andere zaken. Maar er zijn ook nadelen. Het aanbod verschraalt door de hevige concurrentie.

Kledinginvloeden

Ons modebeeld wisselt onder invloed van tijdgeest en andere culturen

Iedere periode in de geschiedenis heeft zijn eigen modestijl. Deze stijl wordt beïnvloed door aspecten die te maken hebben met de sociaal maatschappelijke geschiedenis van die periode.

Ook de geografie is hierbij van belang. Ben je in een warm of koud land, een westers of oosters land, een traditioneel land of een land dat veel in aanraking komt met andere culturen? Voor de mode maakt het allemaal verschil. Door reizen, televisie, kranten en internet ligt de hele wereld binnen handbereik. Hierdoor is er een grote invloed van andere culturen op onze westerse cultuur.

Invloeden
Dit begon al met de eerste ontdekkingsreizen. In de 17e eeuw bewonderden de Europeanen de sitsen (katoenen stof) uit India en voerden het in grote hoeveelheden in. Later, in 1970, maakte de Europese modewereld in Parijs voor het eerst kennis met Japanse modeontwerpers, die daar hun collectie toonden. Zij werden toen veel gekopieerd. De 'legging' is uitgevonden door de Franse modeontwerper Alaïa die oorspronkelijk uit Tunesië kwam. De inspiratie voor de kleding van hippies uit de Flower Power kwam van de zigeuners, die oorspronkelijk uit India komen.

Invloeden van lichaamsversiering

Ook piercings, make-up, haardracht en tatoeages laten invloeden van andere culturen zien. In Nieuw-Guinea wordt de tatoeage gezien als het resultaat van de liefdesbeten van de voorouderkrokodil. De tatoeage wordt opgebouwd uit punten in de huid, alsof de krokodil daar zachtjes zijn tanden in heeft gezet. Op die manier neemt de persoon de identiteit van de voorouderkrokodil over.