Ik kom thuis na een flinke avondwandeling. Het weer was zacht en ik kon nog steeds in mijn korte broek lopen. De avonden en nachten zijn hier stil, alsof je leeft op een andere planeet.

Drie dagen slecht weer hebben we gehad, maar nu is de koude weg. Het is terug meer dan twintig graden overdag en als de zon door de wolken breekt (ja, nu zijn er wolken) dan is het overdag warm.

Toen ik vanmiddag in het dorp een theetje ging drinken had ik veel bekijks. Eerst dacht ik dat het was omdat ik juist tevoren een douche had genomen (tsja een beetje ijdelheid is mij niet vreemd) maar het was omwille van mijn korte broek. Niet dat iemand er aanstoot aan neemt maar het is niet normaal voor deze tijd van het jaar. Als ik rondom mij keek zag ik mensen gekleed alsof het winter was, maar het was goed want de zon scheen op het terras en ik had het zelfs warm met mijn sweater.

Sevim is vertrokken naar Izmir. Het is daar fuiven geblazen want een van haar vriendinnen – die nog steeds les geeft – heeft een feest georganiseerd voor haar zestigste verjaardag. Ze heeft dubbele nationaliteit (iets wat ik nooit kan hebben !!!) en spreekt perfect Engels. Ze is afgestudeerd als archeologe en verstaat ook Frans. Maar ondanks haar – heel goede – talenkennis – is ze leerkracht in het lager onderwijs.

Waarom ga ik niet mee? De sfeer in Izmir is mij te nationalistisch. Ik word er echt ziek van. En ik wil zeker geen feest verstoren. Maar de mentaliteit hier lijkt veel op een Vlaams Belang mentaliteit. En dat is niet besteed aan mij. Daar pas ik voor.

Nationalisme – sorry maar dat is niks voor mij. Ik respecteer iedere cultuur omdat ik dat juist een verrijking vind. Naar aanleiding van de ‘Koerdische opening’ die de regering heeft gestart begin deze zomer was er een openheid die ik nog nooit in Turkije had gezien. Vandaag zit het weer muurvast. Het initiatief is in de ijskast verdwenen en intussen grijpt een primitief racisme van Turken tegen Koerden om zich heen. De talrijke websites (waaronder een aantal – officieus natuurlijk - opgericht door het leger) verspreiden een haatcampagne zonder voorgaande. Ik walg ervan zoals ik steeds heb gewalgd van partijen als het Vlaams Belang. Het maakt me ziek.

Ik ben het beu om in de pers of in de media de ‘moeders van de martelaren’ te zien. Natuurlijk is het erg om je zoon te verliezen in de oorlog die al 25 jaar bestaat tussen de Turkse staat en de – verboden – PKK. Maar in dit confict zijn 44.000 mensen gesneuveld waaronder 6.000 militairen (velen onder hen dienstplichtigen). Laat ons alsjeblief niet vergeten dat de anderen overwegend Koerden waren!!! En een kind verliezen heeft niets met ethnische afkomst te maken – het is steeds een ramp!!!

Nu roepen velen – ook zogenaamd ‘linkse’ Turken – op om het initiatief stop te zetten en tegelijk de Koerdische partij (DTP) te verbieden. Willen zij nog 44.000 doden toevoegen aan de lijst?

Daarom laat ik de feesten links (what’s in a name) liggen en blijf thuis.

Sinds een tiental dagen zijn we terug in Mordogan. Zacht weer, dagelijks lange wandelingen en een beetje een andere manier van leven, zeg maar een stuk gezonder.

Ik voel me er goed bij. Sevim had een hardnekkige griep en Hayal die hier ook logeerde was na een dag al besmet. Ik heb dus mijn kookkunsten kunnen botvieren, zonder zout, olijfolie of pikante dingen. Maar ze aten het toch allemaal op en zeiden dat het nog lekker was ook. Misschien wel omdat ze door de griep niet al te veel smaak hadden ???

Enfin, we hebben besloten hier nog een tijdje te blijven om de risico’s van het vliegen uit te stellen tot ik een perfecte bloeduitslag heb. Nu is het een beetje als een schommel. Dan wat te laag, dan weer te hoog. Het is zoeken naar de juiste dosis van de bloedverdunner. In december komen we dan terug.

Blijkbaar bestaat hier het ‘gesproken dagblad’ want regelmatig word ik aangesproken door de dorpsbewoners die informeren hoe het met me gaat. Op dat vlak is Mordogan nog een echt dorp. De tam tam gaat hier snel rond.

Sinds een paar dagen is er bewolking maar het blijft nog zacht en zalig alleen valt er af en toe ’s nachts wat regen. Eigenlijk besef je dat het herfst is omdat de hitte weg is en de dagen korter zijn. Maar nu staan de granaatappelen en de mandarijnen op de bomen en kleurt de omgeving weer iets anders.
 


De volgende dagen wordt er echter regen voorspeld, afwachten dus. Vandaag echter zat ik rond vier uur op het terras en het was lekker warm.

Tsja, je kan er om vloeken of je kan er het beste van maken. Vandaag kwamen we naar Izmir, niet om de laatste voorbereidingen te treffen voor ons vertrek naar België maar om er uiteindelijk in het ziekenhuis te belanden.

Alles zal wel op zijn pootjes terechtkomen, maar de pijnsteken zaterdagavond in mijn rechterborst bleken helaas wat meer te zijn dan spierpijnen, hoewel aanvankelijk de spiercrème de pijn bijna volledig wegnam.

Zondag overdag scheen de zon (ja nog steeds en nog steeds boven de 25 graden) en ik voelde bijna niets meer, maar tegen de avond werd het wat slechter. De crème van de vorige dag hielp, maar niet meer zo goed en rond half vijf ’s morgens kon ik enkel nog staan (ook niet liggen of zitten) om te kunnen ademen. In Mordogan is in het weekeind geen geneesheer, dus werd het om half zes in de morgen een ritje naar Karaburun. Ik zag langs de ene kant de ondergaande maan, langs de andere kant de ondergaande zon maar ervan genieten kon ik niet. Ieder bultje of draaitje, en geloof me er zijn er wat op weg naar Karaburun dat zo’n twintig kilometer verderop ligt, deed me (van pijn dan) naar adem snakken wat op zijn beurt de pijn nog verergerde.

Na een beetje uitleg aan de dienstdoende arts, die blijkbaar enorm geïnteresseerd was of ik suikerziekte had gehad (heeft de man zeker zes keer gevraagd en dat op verschillende tijdstippen) werd ik even afgeluisterd en toen op een soort verstelbaar bed gezet. Liggen kon ik niet maar in een hoek van 90 graden was het toch haalbaar. Een baxter werd aangebracht, bloeddruk genomen (die veel te hoog was) en toen werden een aantal pijnstillende middelen in het baxterzakje bijgespoten. Vier om precies te zijn. Maar veel haalde het allemaal niet uit en na een dik uur zag de dienstdoende arts in dat het beter was om naar een echt ziekenhuis te gaan, in Urla.

Ik ging mee met de ambulance, Sevim zou volgen met ons autootje. De kustweg van Karaburun tot de snelweg is zo’n zestig kilometer waarvan er toch een veertig hetzij kronkelen, hetzij slangenbochten maken. Ik lag met welgeteld één gordel vastgemaakt op de brancard maar dat had hoofdzakelijk te maken omdat ik nog steeds niet kon liggen en half overeind zat. Ik ben nooit een snelheidsmaniak geweest maar om vanuit deze houding de omgeving van jou te zien wegrijden, zeg maar gerust vliegen, is niet bepaald mijn voorkeur. Gelukkig nam de pijn – het moet gezegd – toch een beetje af.

Hoewel we in Karaburun al onze gegevens hadden doorgegeven, gold dat niet voor het ambulancepersoneel dat probeerde op een blad met superkleine lettertjes (ik had mijn leesbril niet bij) deze gegevens weer van mij te verwerven. Helaas, Sevim had alle documenten en omdat het Turkse alfabet letterlijk de taal weergeeft moet ik dus een poging tot fonetisch spreken doen. Mijn naam luidt dan als volgt ‘mardzj wan hédzjké’ maar uiteindelijk moest ik het dan toch zelf doen (waarom niet op Sevim werd gewacht is me nog steeds onduidelijk). Op rechte stukken en blaadjes kladpapier verschenen uiteindelijk de gevraagde gegevens tot voornaam van mijn vader en moeder toe. Ik wou er een grapje over maken maar liet het maar. In de niet rechte stukken was ik immers maar al te blij dat een ambulancierster me hielp om niet van de brancard te vliegen. Dat is tenminste niet gebeurd.

Eens de grote weg bereikt dacht ik, oef, nu gaat het een stukje makkelijker zijn. Maar er werd gestopt om nog eens de bloeddruk te meten (na een pilletje was die in Karaburun een flink stuk gedaald maar tijdens de rit weerom gestegen), een diagrammetje van de hartfunctie te maken en de (nutteloze baxter) af te haken. Door het zwieren en zwaaien was het zakje geblokkeerd geraakt ofwel was de naald in mijn arm wat verschoven. Het ding was geen centiliter lager gekomen dan toen we uit Karaburun vertrokken waren.

Op de autostrade voel je de snelheid niet. Maar mijn ongerustheid groeide toen ik zag dat we de afslag Urla voorbijvlogen. Intussen was een van de ambulanciersters volop aan het bellen met Karaburun om de gegevens nog eens na te kijken en na haar telefoontje was ik haar voor om te vragen waar we dan wel naartoe reden als het Urla niet was. Naar Izmir, het universitaire ziekenhuis. De paniek sloeg toe. De pijn was nog meer weggezakt maar het vooruitzicht om daar moederziel alleen te belanden in een ziekenhuis zonder goed mijn uitleg te kunnen doen, deed ondanks de warmte mijn hart bijna bevriezen. Ik heb immers geen telefoon of gsm, ken zelfs onze thuistelefoon of Sevims GSM niet van buiten en had geen enkel papier bij. Gelukkig (dat bleek later) was ze op de hoogte gebracht tijdens de tussenstop voor de autostrade omdat men besefte dat Urla geen longspecialist had.

Terwijl de traditionele dingen gebeurden (nog een hartplaatje of hoe ze dat ook noemen), mijn bloeddruk werd genomen (die ik al kende voor ze hem aflazen tot grote verbazing van de verpleegsters die nog harder verschoten toen ik dat in het Turks zei, want ik had net de andere horen zeggen dat ik een yabancı was die geen woord Turks verstond) en de nutteloze baxter werd verwijderd om een nieuw infuus gestoken te krijgen op mijn pols, kwam parmantig een verpleegster aangestapt met, je raadt het al, dezelfde formulieren met kleine lettertjes.

Ik ben een geduldig mens, ik leg (de) het liever eens een keer te veel uit dan te weinig, maar mijn geduld raakte op. Hoe los je dat op, zonder iemand tegen de borst te stoten, want intussen waren er ook al een aantal stagiair(e)s bij komen staan waarvan er eentje telkens mijn naam herhaalde. Ik probeerde dus met de fonetische uitspraak, waarna mij de piepkleine lettertjes (ok, ik geef heel ruiterlijk toe dat ik steeds slechtere ogen krijg) werden voorgeschoven. Maar om heel eerlijk te zijn, enkel omdat tussen de zwarte letters de inkt van blauw was vermoedde ik dat daar mijn naam zou staan, maar er had evengoed Pietje Puk of iets anders kunnen staan ik kon het toch niet lezen. Ik legde toen uit dat mijn vrouw een Turkse was. Tsja, dat konden ze wel begrijpen maar waar was die Turkse mevrouw dan. Kon ik misschien haar telefoonnummer geven. Ik legde toen uit dat ze al die gegevens al hadden genoteerd maar ik had evengoed kunnen zeggen dat ze op de Berlijnse gevallen muur waren genoteerd, dat bracht geen aarde aan de dijk.

Pas op hoor, heel vriendelijk dat wel, maar na een nacht zonder slaap, een paar van de pijnlijkste uren uit mijn leven, een tocht achterste voren door de slangenbochten van ons schiereiland, in de wanhoop dat mijn dierbare echtgenote ergens aan stond te bellen aan het ziekenhuis van Urla nam ik mijn toevlucht tot hét wonderwoord in Turkije. ‘Anlamıyorum’ (wat zoveel betekent als ‘ik begrijp het niet’). In het begin denken ze dan dat ze het slecht geformuleerd hebben en formuleren ze het op opnieuw waarna  ik onherroepelijk hetzelfde toverwoord spreek. Ik zie wanhoop op gezichten verschijnen tot er eentje is die in het Engels probeert wat voor mij de kans geeft mijn isolatiestrategie verder op te bouwen. ‘Sorry, what did you say, I didn’t understand’ gevolgd door ‘anlamıyorum’. Op dat moment gaan de boeken toe want er ontspint zich een gesprek hoe de vraag nu juist in het Engels moet geformuleerd worden waarna het (intussen aangegroeide) groepje twijfelt of ze zich zullen verwijderen of verder proberen. Gelukkig kan ik plots de kreet slaken ‘benim hanımım’ (mijn vrouw). Sevim krijgt de kans niet iets tegen mij te zeggen want ze wordt onmiddellijk meegesleept (nou ja, dat is overdreven hoor hoewel er toch een zachte druk op haar werd uitgeoefend, nou ja, dat is wat onderschat hoor) naar het open bureau in het midden waar een pakje nieuwe formulieren uit de kast wordt getrokken (mijn verzicht is gelukkig een stuk beter dan mijn dichtzicht).

Intussen is een verpleegkundige genaderd met een klein spuitje om ‘bloed te trekken om het zuurstofgehalte te bepalen’. Dat gebeurt in de onderpols in een stukje van een of andere ader. Om heel eerlijk te zijn, vroeger zag ik mijn aders op mijn armen nog liggen (toen had ik nog perfecte ogen) maar vandaag zie ik het ook niet meer. Ik twijfel niet aan de kwaliteit van de ogen van de verpleegkundige, wel aan de plaats waar ze juist in de rechteronderpols moet prikken. Maar geen probleem, met mijn nieuw infuus is er nog volop plaats aan de linkeronderpols. Ook hier zie ik haar aarzelen maar ze doet het. Juist zit ze wel niet maar ik kan er nog om lachen. Kleinzerig ben ik niet. Een tweede keer er weer naast en dan een beetje peuteren om toch nog het juiste stukje van de ader te vinden. Er zijn aangenamere dingen in het leven dan dat en het lachen is een stuk groener worden. Ook de derde prikbeurt mislukt en het spuitje blijft leeg. Een jonge arts neemt over, prikt nu de linkeronderpols binnen en heeft van de eerste keer prijs. Oef, deze kant wordt tenminste geen prikbord.

Intussen is Sevim erbij komen zitten. Alle papieren formaliteiten zijn vervuld en dan beginnen de onderzoeken. Een plaat van de thorax (radiografie) en dan twee ct -scans. Men belooft ons snel resultaat te laten maar om heel eerlijk te zijn, het is hier een georganiseerde chaos. De indeling van intensieve (waar ik lig) heeft twee vleugels waartussen in een open ruimte de ontvangstburelen liggen. Om de zoveel tellen komen er gewonden en zieken binnen en de artsen of verpleegkundigen die dan effen vrij hebben gaan naar die patiënt. Ertussen lopen stagiairs ijverig nota’s te nemen en er staat rond de receptie een massa volk (want het is een cirkelvormige opstelling) terwijl net na die cirkel de verschillende afdelingen beginnen. Dat alles wordt doorkruist door de tientallen bezoekers die eventjes buiten hun sigaretje gaan roken.

Rond de middag worden we verhuisd naar de andere kant van spoed. Hier liggen de ‘makkelijke’ patiënten, waar ik eerst lag is voorbehouden aan de meest hulpbehoevenden. Dat is althans de uitleg die ik krijg van de hoofdverpleegkundige (enfin, ik vermoed dat zij dat althans was want uit de uniformen kan je niet opmaken wie dokter of verpleegkundige is) die me daarna in plaats van uitleg te geven over de resultaten van de onderzoeken weer lastig valt met vragen over, je raadt het nooit, naam, adres, familienaam etc.. Met identiek hetzelfde vragenlijstje, telkens met twee doorslagen. Terwijl het al bij de receptie en ook bij de andere spoed zit. Ik gebaar dat ik moe ben en laat het over aan Sevim. De pijn is nu volledig weg, ik voel me goed en liefst zou ik hier zo snel mogelijk verdwijnen.

Hiervoor zijn twee redenen. De eerste is de bureaucratische rompsmolen die in Turkije overal draait. Kom je erin terecht dan is het als een draaikolk die je eindeloos steeds verder weg van je doel afsleurt met de bedoeling het uiteindelijk op te geven. En in dit universitair ziekenhuis zie ik papiertjes, formuliertjes, stempeltjes, bakjes, … vergeef me dat ik me een beetje laatdunkend uitlaat maar je ligt wel in de afdeling spoed en juist hier laat men de molen zo traag draaien. Laat ons niet vergeten dat het meeste van deze papiertjes gevraagd wordt van regeringswege! Zij willen hierdoor proberen bijvoorbeeld de corruptie te bestrijden. In plaats van te investeren gaan ze die bureaucratie nog meer belasten waardoor het effectieve werk waar het hier om gaat (zieke mensen gezond maken) onder steeds zwaardere druk met steeds beperktere middelen komt te staan. Dus worden taken uitbesteed, wordt bespaard op medisch en verzorgend personeel, of op middelen (ik zag relatief weinig computers en nog heel veel schriftelijk verkeer).

De tweede reden is echter dat het medisch personeel overbelast is waardoor ze proberen om zo snel mogelijk met antwoorden te komen zoals ‘straks’, ‘binnenkort’ of ‘van zodra het er is’. Dat betekent dat je constant aan de vest moet gaan trekken van de betrokken arts of je komt gewoonweg niets te weten, zij moeten immers in het bureaucratische molentje meedraaien.

Daarnaast is er geen enkele privacy op spoed. Je ziet en hoort dus alles. Vrij snel wou ik er weg. Mijn probleem is immers op te lossen, en het zal ook wel opgelost worden, maar ik zag voor mijn ogen de miserie die toch wel schrijnend is.

Een kamer dus. Die zou ik krijgen. Maar ze is nog niet vrij. Nog even wachten dus. Een paar uur later blijkt dat de kamer nog steeds niet vrij is. Welke kamer is het dan. Eentje van de longpatiënten. Nou ja, het is toch niet omdat die embolies in mijn longen zijn terechtgekomen dat ik een longpatiënt ben. Nog maar even geduld oefenen. Even naar buiten om aan het zien van de miserie te ontkomen. Als je terugkomt blijkt je bed te zijn bezet. Nog steeds met dezelfde lakens maar met een andere patiënte. Gelukkig is er in het hoekje weer een bed vrijgekomen waar die patiënte naar toe mag en er is nog een rolstoel vrij ook voor weer een andere.

Uiteindelijk, Sevim is dan wel over en weer gereden naar Mordogan omdat nog een paar papieren nodig waren (in totaal heeft ze er dan een kleine vierhonderd kilometer opzitten) na ook een bijna slapeloze nacht, willen we voor de laatste maal duidelijkheid of ik nu al dan niet een kamer kan krijgen. Let op he, het gaat hier zelfs niet over een eenpersoonskamers maar over een deeltje van een drie of een zespersoonskamer!!! De receptie vertelt dat ze absoluut niet weten wanneer er een bed vrijkomt en daarom besluiten we uit te schrijven. Op eigen risico. Maar liever dat dan het risico te moeten nemen om vijf, zes of misschien zelfs acht dagen telkens tussen de verschillende spoedafdelingen te worden gejongleerd. Toch is dit het lot van verschillende mensen die op een af andere manier op spoed terechtkomen. En zij hebben geen alternatief.

Dan maar naar een privé-kliniek dicht in de buurt. Het voordeel is dat het daar een stuk makkelijker is om een kamer te krijgen en om heel heerlijk te zijn, ik kon niet meer, ik was kapot en Sevim was eveneens doodmoe. Nog een ritje door het bijna nachtelijke Izmir (en was na 21 uur dat we het universitair ziekenhuis hadden verlaten). Wat toch ook wel opmerkelijk was is dat de resultaten van het onderzoek door het universitair ziekenhuis geweigerd worden om meegedeeld te worden, behoudens laat ons zeggen een soort van bestuurlijk verslag van wat er is gebeurd. Ook als de patiënt er zelf om vraagt.

Ik lig al in een mooi kamertje waar mijn bloeddruk wordt gemeten, nog een afdrukje van de hartfunctie en de verpleegkundige is juist bezig om een bloedafname te doen om het zuurstofgehalte te bepalen. Sevim heeft de meeste administratieve formaliteiten vervult als we na een half uurtje (zolang zijn we er al binnen) te horen krijgen dat Eurocross (de aanvullende verzekering van onze grote ziekenfondsen) geschrapt is van de lijst der verzekeraars voor het Ege-ziekenhuis. Geen probleem hoor, we kunnen alles contant betalen en dan mogen we blijven.

Tsja, wat wil je. Ik word stilaan moedeloos. Gebeld met het Kent-ziekenhuis. Het ligt wel een stuk uit de buurt aan de andere kant van Izmir, maar er is plaats. Nog eens door het nachtelijke Izmir en dit keer is het bingo. Helaas moeten de onderzoeken opnieuw worden uitgevoerd omdat het universitair ziekenhuis niet wil meewerken. Ik geef hiervan één voorbeeld. Echt waar hoor. Op het verslag dat het ziekenhuis meegeeft staat geschreven: ‘uitslag van …… embolies in beide longen ?’ Ik stel me voor dat men hier ontdekt dat het eigenlijk maar een veronderstelling is. Maar neen hoor, het blijkt perfect te kloppen.

Ik moet zeggen, het is hier mooi, luxueus, het personeel is heel vriendelijk en voor het eerst krijg ik van iedereen een uitleg. Misschien komt het omdat het al een stuk na elven is, maar men neemt zijn tijd. Als het goed is mag het ook gezegd worden.

Intussen had ik eurocross al verwittigd. Ze hebben een voorlopig dossier opgemaakt en zullen morgen bellen. Als er nu nog iets misloopt dan weet ik het ook niet meer.

Maar goed, de volgende zeven dagen zal ik hier dus al zeker moeten verblijven. Sevim slaapt in de zetel naast mij. Ik heb internet op de kamer en mijn geest wil weer niet rusten. Schrijven dus maar.

Ik had een ander verhaal willen schrijven. Een veel leuker. Maar het is niet steeds zoals je zelf wenst. Ik hoop dat ik achteraf zal kunnen zeggen, het was ook weer een ervaring om aan mijn leven toe te voegen. En daarna is het België. Sevim vertrekt zeker op 16 oktober, ik heel waarschijnlijk. Misschien horen jullie de uiteindelijke afloop daar wel.

En nu, terwijl de lichten op de heuvel van Karsıyaka die voor het ziekenhuis ligt, steeds minder flikkeren en de lucht, vrij van wolken aan het opklaren is, ga ik dit verhaal nog even publiceren op mijn weblog en daarna kijken hoe de stad tot leven komt ofwel uiteindelijk de slaap en spanning inhalen van de gemiste nachten.

PS. Het ontbijt is juist gebracht, de zon is opgegaan, een nieuwe dag is begonnen, hopelijk eentje zonder tegenslag.

Smakelijkkkkkkkkkkkkk….

De herfst is begonnen. Maar 's ochtends kan je nog steeds iedere dag buiten ontbijten, rond de middag is de kaap van de 25 graden ruimschoots overschreden en 's avonds is het op het terras heel aangenaam, zelfs met een t-shirt zonder mouwen. Er was - en er is nog steeds - bezoek. 

Vandaag reden we naar Çatalkaya, het dichtsbijzijnde bergdorpje. We hebben hier ons vast plaatsje, net naast de moskee.

Het binnenplein voor de moskee wordt bijna volledig gevuld door een eeuwenoude boom en twee bronnen waar je bergwater kan drinken. In het seizoen staan onder de boom potten met honing en zelfgemaakte confituur die je kan kopen bij de vrouw van de plaatselijke imam. Terwijl we een Turks koffietje drinken zien we de man in de moskee verdwijnen en iets later horen we vanuit de luidsprekers van de (kleine) minaret de oproep tot het gebed klinken.

Voor ons zien we in de verte Mordogan en de zee liggen.

Iets voorbij de moskee is een villa ge­bouwd door een advocaat. Een villa met zwembad en sauna. Toch verstoort dit niet de rust van dit plaatsje.

Integendeel, door de bouwstijl geeft het er zelfs een stuk meerwaarde aan. Een sprookje uit duizend en één nacht.

De zon geeft een beetje tegenlicht en valt tussen de bomen. In de winter is het hier koud, in de zomer warm maar nooit heet en nu is het er gewoon zalig.

De grondprijs hier is duur. De weinige verlaten woningen die er zijn worden opge­kocht, dikwijls door buitenlandse toeristen die hier een buitenverblijf oprichten.

Vanaf hier wandelen we richting van het verlaten Hacılar, waar zich de ruïnes bevin­den van het verlaten Griekse dorp. De granaatappelbomen staan in bloei en hier en daar zie je nog een enkele druiventros hangen of vijgen.

Het eilandje dat iets verderop in zee ligt is militair domein. Er is geen wolkje aan de lucht en alles ademt rust en kalmte.

Enkel aan de bladeren van de bomen zie je dat de herfst is ingetreden. Het mooie groen van de lente en het begin van de zomer is weg. De hitte van de zomer ver­kleurt de bladerdaken. Ze zijn nu licht van kleur alsof ze afgewassen zijn.

Dit is een van onze geliefkoosde plaatsjes. Een echt dorp, misschien honderd of tweehonderd inwoners. De meeste huizen gemaakt van natuursteen uit de bergen.

Zo zijn er vele dorpen in Turkije. Van ver­stedelijking is hier niets merkbaar. Hier loopt de tijd traag en het verleden levend.

Wat kan je verder doen op een zomerse dag.

Ik moet beslissen dus we rijden het bergdorpje uit, op weg naar een cafeetje dat tussen Mordogan en Karaburun ligt. Er is weinig of geen verkeer en we vol­gen de inhammen langs de zee, bergop en bergaf, van de ene bocht naar de andere. Maar het blijft adembenemend mooi. Bergen en zee.

Het cafeetje is eigenlijk alleen open in het seizoen. Maar vandaag is het er rela­tief druk. Maar ja, het is dan ook weekend. Voor ons zien we het ‘uitgestrekte’ eiland, iets verderop ligt langs de andere kant Foça.

De uitbaters maken zich niet druk. Je moet leren geduld te hebben. Moest dit bij ons aan de zee zijn, dan had je lopende garçons die elke vijf minuten komen kijken of je glas nog niet leeg is om je opnieuw te laten consumeren. Drink je hier een theetje en blijf je hier een paar uur zitten, niemand die erom geeft.

Hoewel je hier kan eten (er is een klein restaurantje) kan je zelf je eten meebrengen en hier barbecue maken. En de prijzen van het drinken zijn nauwelijks iets meer dan in de supermarkt.

Af en toe vaart een vissersbootje voor­bij. In de baaien langs de weg kan je dikwijls vis kopen. Maar ook zelf vissen kan je hier. Een vergunning daar heb­ben ze hier nog nooit van gehoord. Zo­lang het niet om echt commerciële vis­vangst gaat, kan je doen wat je wil.

Na Çatalkaya is deze plaats een andere van onze geliefkoosde plaatsjes. Het geeft eveneens rust, maar die is anders dan in het bergdorp.

Daarna keren we terug naar Mordogan. In het centrum gaan we iets eten want niemand heeft zin om nog te koken.

’s Avonds gaat de telefoon. De boer en boerin waar we regelmatig onze inkopen doen komen op bezoek. Ze zijn al op weg en zullen er vijf minuten later zijn. Ik nog even snel naar het dorp om koekjes bij de bakker en dan wordt het thee, koffie en gebakjes. Een andere buurvrouw is ook meegekomen.

Tsja, dit was een dag als een andere. Maar een dag waar ik weer van heb genoten. Het is nu na twaalven en nog steeds kan je in t-shirt zonder mouwen buiten zitten. Schrijven en dromen. Leven in Mordogan.

Na de vasten is er het Suikerfeest en voor Turkije betekent dit een halve volksverhuizing. Men wil op bezoek bij de familie en op de wegen is er een drukte van jewelste. Dit jaar alleen resulteerde dit in 99 verkeersdoden en 441 gewonden. Een trieste balans.

Vandaag (donderdag) is het de eerste schooldag voor meer dan tien miljoen kinderen. Tientallen kinderen (tussen 12 en 18 jaar) zullen die dag echter doorbrengen achter de tralies. Zij worden beschuldigd van lidmaatschap van een terroristische organisatie (de verboden PKK). Hun misdaad, gooien van stenen. De strafmaat is hard. Van enkele jaren tot meer dan tien jaar opsluiting. De gevangenissen in Mardin en Dıyarbakir zijn vies, vol met insecten en muizen. Per dag is er tien minuten warm water. Omdat zij als terroristen worden beschouwd komen zij terecht in gevangenissen van volwassenen. Voor hen geen recht op onderwijs. Voor hen geen Suikerfeest.

Hier, in het nog steeds zonovergoten dorp vergeet je snel de realiteit. Maar ze is er. De tegenstelling tussen de rust van het platteland en de drukte van de stad is enorm. De bergen, hier met wilde begroeiing van hoofdzakelijk struikgewas maken na een rit van een klein uurtje plaats voor bergen gevuld met appartementen. Izmir binnenrijden is aankomen in een andere wereld. De golf van Izmir die bij ons natuur scheidt van natuur is in Izmir de scheiding tussen appartementen en nog eens appartementen. Rij je de binnenstad door dan zie je heel snel de gececondus. Lappendekens van inderhaast gemaakte huisjes die een sprekende getuigenis zijn van armoede. En eens je de weg opgaat naar Manisa verandert het landschap weer. Bergen en natuur. Dorpen.

Hier zijn de dorpen nog echte dorpjes. Enkele gezinnen, wat schapen, een paar koeien, zelfgemaakte melk en groenten en fruit. De appels hebben wormsteken, de tomaten soms heel grillige vormen, maar het is nog puur natuur.

Een boer verkoopt hier zijn melk aan particulieren voor 1,40 TL (zeg maar 70 eurocent). Op BVN zag ik hoe onze boeren miljoenen liters melk zomaar uitstrooiden op de akkers. Als ik dat hier vertel hoor ik onbegrip en gewoon afgrijzen. De landbouwoverschotten zijn echter een gevolg van de Europese landbouwpolitiek. Schaalvergroting en daarna de vrije markt. Het leidt tot uitstoot van arbeid.

Op dezelfde zender hoor ik dan dat de armoede in de wereld nog gaat toenemen. Maar gelukkig is het op de beurzen weer business als usual. De champagneflessen knallen. De rekening, die wordt ons op een schoon schenkblaadje doorgeschoven. Arm kapitalisme!  

Het suikerfeest. Wat betekent het en hoe ervaar je dat?

De vader en moeder van Sevim houden zich strikt aan de rites die in de ramadan zijn voorgeschreven. Heel vroeg in de morgen nemen zij hun ontbijt en daarna is het wachten op het einde van de ramadan. Overdag, geen druppel water, niets. Ondanks de hitte. Het is een periode van bezinning en vrede. Je helpt degenen die het slechter hebben dan jezelf.

Rijk zijn we niet maar tijdens het Suikerfeest waren er buren op bezoek wiens dochter verder ging studeren. Spontaan wordt geld gegeven. De ouders kunnen de studies niet betalen en dan help je. Ook wij doen dat. Voor mij heeft dat niks met godsdienst te maken maar met solidariteit. Iets dat wij helaas teveel vergeten zijn.

De ramadan is hier, voor degenen die het volgen, een periode van bezinning en vrede. Wij volgen het niet. Ons volste recht. Maar we helpen ook waar we kunnen. Ik zie het als sociale rechtvaardigheid, Sevim als een plicht als zij zich niet aan de vasten houdt. Maar eigenlijk komt het neer op hetzelfde. Solidariteit. Een begrip dat steeds minder begrepen wordt.

Zondag was de vasten gestopt. Het ontbijt was een droom. Verschillende soorten borek, confituren en niet bespoten groenten. Gans de familie is aanwezig. En de moeder van Sevim voelt zich goed. Nu besturen vrouwen het huishouden en voor oudere vrouwen geldt het respect. Jaren waren zij slaaf van hun familie, daarna van hun man, maar op leeftijd krijgen zij weer macht. Goed of slecht, het behoort tot de traditie.

Tijdens het ontbijt mag ik niets doen. Op dagen als deze gelden tradities. Vrouwen werken en mannen doen niks. Maar telkens er bezoek komt (en dat is om de haverklap) beslist de ‘oudste moeder’ wat er moet gebeuren. Traditie. Natuurlijk. Maar voor het eerst zie ik Aysel (Sevims moeder) als hoofd van een familie. Prachtig toch.

De dag dat men in Belgie tradities en culturen respecteert, die dag zal ik een kaars branden in de Sint-Petrus kerk in Antakya (de eerste christelijke kerk). De kaars ligt al klaar, het is nu nog wachten op de verandering van de mentaliteit.

Groetjes en feest mee met onze bayram,

Sevim en Marc.

Als je hier praat over het hoofddoekenverbod in Vlaamse openbare scholen, zie je een hoop vraagtekens. In Turkije is het immers verboden om een hoofddoek te dragen, niet alleen in scholen maar in alle openbare instellingen. Vergeten we hierbij niet dat – verspreid over het hele land – ongeveer 60% van de vrouwen een hoofddoek draagt in het openbare leven.

Vorig jaar probeerde de regering (AK-partij) een afwijking op dit verbod te krijgen. Het zou studentes aan de universiteiten worden toegestaan om een hoofddoek te dragen, die weliswaar aan een aantal voorschriften zou moeten voldoen. In de middelbare scholen en voor het onderwijzend personeel zou de hoofddoek echter verboden blijven. Maar zelfs deze wetswijziging werd door het grondwettelijk hof van tafel geveegd, omdat het niet beantwoordde aan het seculiere karakter van de grondwet.

Een deel van de voorstanders van het hoofddoekenverbod zal nu wellicht zeggen, voilà, het mag zelfs niet in Turkije dus waarom moeten ze er dan hier zoveel tramelant over maken.

Een ander deel van de voorstanders bevindt zich in de hoek van de verdedigers van de pure lekenstaat. Zij verwijzen graag naar Frankrijk waar alle religieuze symbolen in openbare instellingen verboden zijn.

Tenslotte zijn er nog degenen die stellen dat een hoofddoek onderdrukkend is voor de positie van de vrouw en daarom moet dat symbool van onderdrukking verboden worden.

Laat ons deze argumenten even aan een nader onderzoek onderwerpen.

Het argument – verboden in Turkije – is een heel zwak argument. De Turkse grondwet is opgesteld door de militairen die in 1980 voor de derde keer een staatsgreep pleegden. Het democratische gehalte van deze grondwet is navenant. Er één element uithalen omdat dit past in het kraam van het hoofddoekenverbod is heel gevaarlijk. Op dat vlak is het tekenend dat de mensenrechtenorganisaties in Turkije voorstander zijn van godsdienstvrijheid. Betekent dit dat er dan geen politieke islam is in Turkije? Een groep die voorstander is van de invoering van de sharia (islamitisch recht)? Er zijn natuurlijk voorstanders van een politieke islam maar uit onderzoeken is gebleken dat hun aanhang heel beperkt is. De overgrote meerderheid van vrouwen die een hoofddoek draagt doet dit uit vrije wil!

Het argument – de lekenstaat – is coherenter. Niemand zal ontkennen dat Frankrijk een democratie is. De scheiding kerk (godsdienst) en staat is ingebakken in de grondwet. Maar wij hebben een andere wetgeving dan de Franse. Toepassen van de Franse seculariteit betekent ook dat alle levensbeschouwelijke symbolen (dus ook kruistekens) uit alle openbare gebouwen moeten verwijderd worden. Als christen met een kruisje aan een halsketting komen werken mag dan ook niet meer. Is het dat waar wij voor staan? Niemand zal trouwens ontkennen dat landen waar religie wel een belangrijke rol speelt (bv. Groot Britannië waar de koningin hoofd is van de Anglicaanse kerk) net zo goed democratieën zijn als Frankrijk.

Het laatste argument – de hoofddoek is een symbool van onderdrukking – is het gevaarlijkste. Het getuigt van een heel beperkte kennis van de islam. Het is een voorbeeld van ingebakken vooroordelen over een godsdienst waarvan de meesten die dit argument aanhalen niet eens weten wat het betekent om moslim te zijn. Eigenlijk is het een pure aanval op de islam. Want zet het aarde aan de dijk om moslima’s die een hoofddoek dragen, een hoofddoekenverbod op school op te leggen waarna ze, eens ze buiten komen, weer de hoofddoek mogen opzetten. Of wil men – als men deze redenering doortrekt – ook in het gewone openbare leven een totaalverbod op de hoofddoek?

Hoe kijk ikzelf aan tegen hoofddoeken? Persoonlijk ben ik vrijzinnig, maar nog nooit heb ik een fakkeltje gedragen. Dat hoeft voor mij niet. Ik vind overigens dat godsdienst en staat moeten gescheiden worden. Tegelijk verdedig ik de godsdienstvrijheid, omdat dit gaat over een fundamenteel mensenrecht. Als men – zoals onze huidige minister van onderwijs terecht zegt – een school wil die een weerspiegeling is van deze maatschappij, dan horen op zo een school ook hoofddoeken thuis omdat zij in deze maatschappij nu eenmaal worden gedragen. Het onderwijs heeft tot taak mensen op te voeden tot volwaardige burgers die vrij hun keuze kunnen maken. Dat zou in elk studieleerplan moeten zitten.

Ons onderwijs is echter gebaseerd op twee peilers, enerzijds de vrije keuze en anderzijds de leerplicht (staat niet gelijk met schoolplicht!). Ik persoonlijk ben voorstander van één groot openbaar net van scholen waar levensbeschouwelijke overtuigingen aan bod kunnen en moeten komen. Vandaag vindt deze regering het heel normaal dat er katholieke scholen zijn, dat er joodse scholen zijn en dat er aan de universiteiten zelfs een vrijzinnige universiteit is. Maar (bijna) iedereen verzet zich tegen moslimscholen. Ik ben daar geen voorstander van. Net zomin als ik voorstander ben van andere vrije netten in het onderwijs. De besparing die kan gerealiseerd worden door één openbaar net te maken kan geïnvesteerd worden in een kwalitatieve verbetering van het onderwijs (kleinere klassen, beter betaalde leerkrachten, gemeenschappelijke infrastructuur). Het zou een verrijking zijn van ons onderwijs en tegelijk een verbetering van de kwaliteit.

Vandaag kennen wij – helaas – concentratiescholen. De maatschappelijke opdeling uit zich in het onderwijs. Kansarmen, waaronder veel allochtonen, komen terecht in dezelfde scholen. Dit is niet goed. Dit moet worden tegengegaan. Deze stap zou een veel grotere emancipatie van de allochtonen kunnen betekenen dan het absurde hoofddoekendebat.