Bhagavat Gita

Hoofdstuk 1

De wanhoop van Arjuna

Vers 1. Koning Dhritrashtra sprak: O Sanjaya, wat deden mijn zonen en de zonen van Pandu op het slagveld van Kuru-Dharma-Kshetra, klaar om vol strijdlust met elkaar de strijd aan te gaan?

Koning Dhritrashtra werd blind geboren en dat maakt hem verre van de ideale heerser. Zijn jongere broer Pandu werd daarom koning doch gezien deze vroegtijdig stierf werd de troon voorlopig overgedragen aan Dhritrashtra tot de oudste zoon van Pandu het koningschap op zich kon nemen. Echter door list en bedrog van prins Duryodhana, de oudste zoon van Dhritrastra en met diens medeweten, verloor de oudste zoon van Pandu voorlopig het recht om te regeren en werd met zijn broers voor vele jaren verbannen. Dhritrashtra is dus niet enkel lichamelijk doch ook spiritueel blind en dat zolang zijn blinde liefde voor zijn zoon Duryodhana blijft duren. Sanjaya is de raadsheer van Dhritrashtra. Door zijn bijzondere gave van helderziendheid is hij de ogen van Dhritrashtra. Het geslacht van Dhritrashtra wordt de Kaurava's genoemd en het geslacht van Pandu de Pandava's. De Kaurava's staan voor de kwade eigenschappen en de Pandava's voor de goede kwaliteiten van de mens. Kshetra betekent veld. Kuru staat voor het kwade en betekent letterlijk "doe het". Dharma betekent "rechtvaardige levenswijze". Sommigen geloven dat het slagveld van Kuru-Dharma-Kshetra werkelijk heeft bestaan doch zover ik weet werd het geografisch nog niet gevonden. Ik sluit me aan bij de mening dat het slagveld van Kuru-Dharma ons innerlijk veld is waar de strijd tussen goed en kwaad wordt uitgevochten, dat de Bhagavat Gita niet letterlijk doch figuurlijk dient te worden gelezen en bestudeerd.

Vers 2. Sanjaya sprak: Nadat uw zoon, prins Duryodhana, poolshoogte had genomen van de gevechtsformatie van het leger van de Pandava's ging hij tot zijn leraar Dronacharya en sprak volgende woorden.

Duryodhana is de belichaming van verdorvenheid. Dronacharya is zijn leraar en tevens de bevelhebber van de strijdmacht van de Kaurava's. Dronacharya was tevens de leraar van de Pandava's en heeft deze, zonder onderscheid te maken, op dezelfde wijze opgeleid en ingewijd in de gevechtskunsten als de Kaurava's. Dronacharya had geen wrok tegen de Pandava's doch was door politieke banden gelieerd aan de strijdmacht van de Kaurava's. Symbolisch gezien is Dronacharya de eerste guru (spirituele leraar) met wie we in aanraking komen. Hij onderwijst ons in de kennis van goed en kwaad. Al naargelang de weg die we kiezen neemt Krishna als hoogste leraar het onderricht over en leidt ons naar onze uiteindelijke bestemming.

Vers 3. Prins Duryodhana sprak: O mijn leraar, aanschouw de enorme strijdmacht van Pandu's zonen die zeer vakkundig in kringvorm is opgesteld door uw wijze leerling Dhrashtadyuman.

Dhrashtadyuman vertegenwoordigd het hart dat standvastig blijft en onwrikbaar is in zijn geloof in de Allerhoogste, de Geliefde. Hij wordt beschouwd als de Heer der deugden. Hij heeft zijn troepen in kringvorm opgesteld wat betekent dat alle deugden zich met elkaar hebben verenigd.

Vers 4. Tot deze krijgsmacht behoren:

Maheshvasa, die ons van een plaats in Gods koninkrijk verzekert. Bhima de belichaming van zachtmoedigheid. Arjuna, het begrip "liefde". Satyaki, het toonbeeld van de correcte levenswandel. Viratah, die instaat voor de voortdurende Goddelijke instroom, de krachtige veldheer. Drupada, het toonbeeld van standvastigheid.

Vers 5. En verdere helden als:

Dhrashtaketu, vastbesloten om zijn plicht te vervullen. Chekitan, die waar wij ook heengaan, ons hart sterkt om vast te geloven in de Allerhoogste. Kashiraj, die de tempel van ons lichaam vertegenwoordigd. Purujit, die ons de overwinning bezorgd over materie, lichaam en ziel. Kuntibhoj, die de emoties overwint bij het uitvoeren van onze plicht. Shaivya, de beste onder de mensen, hij die streeft naar eerlijkheid en rechtvaardigheid.

Vers 6. Dappere krijgers als:

Yudhamanyu, de machtige veldheer, het onverschrokken hart. Utamauja, de aantrekkingskracht van het goede. Subhadrasohn Abhimanyu, het hart dat overstroomt van goedheid en hierdoor de angst overwint. Draupadi, het gelukkige onbevreesde hart, de belichaming van meditatie met haar vijf zonen: ouderliefde, fijngevoeligheid, tederheid, genade en standvastigheid, wat op de juiste aanleg wijst om het pad van meditatie te bewandelen. Zo noemde Duryodhana enige namen van de strijdmacht der Pandava's, die over goddelijke vermogens beschikken. Duryodhana is echter te verblind door zijn schandelijke aktiviteiten om dit in te zien en voor het pad van deugdzaamheid te kiezen.

Vers 7. Nu zal ik u, o tweemaalgeborene, informeren over de uitzonderlijk gekwalificeerde bevelhebbers van onze strijdmacht, zodat u goed op de hoogte bent.

Duryodhana spreekt Dronacharya aan met tweemaalgeborene. Dat wijst er op dat deze strijd geen uiterlijk maar een innerlijk conflict is, een innerlijke strijd tussen goed en kwaad. Dronacharya bevindt zich op het scherp van de snede tussen beide in. Dronacharya is de eerste spirituele leraar die ons aanwijzingen geeft hoe het conflict tussen goed en kwaad te overwinnen. Want zolang we, ook als is het maar een klein beetje, van de Allerhoogste zijn verwijderd, bevinden we ons in de greep van onze aangeboren natuur.

Vers 8. Grootvader Bhisma is een held, net als uzelf. Verder zijn er Karna, Kripacharya, Ashvathama, Vikarna en Bhurishrava, persoonlijkheden die altijd zegevieren.

Bhisma wordt grootvader genoemd omdat hij de verwarring vertegenwoordigd. Verwarring blijft aanwezig tot zijn levenseinde. Bhisma werd tijdens de strijd met talloze pijlen doorboord, zodat het leek of hij op een bed van pijlen lag, machteloos maar toch nog steeds in leven. Karna, die vorm geeft aan alle demonische vergrijpen. Kripacharya, verantwoordelijk voor het betonen van verkeerd mededogen op de weg van spirituele ontwikkeling. Men dient tijdens zijn spirituele ontwikkeling zeer voorzichtig om te springen met het betonen van mededogen omdat men in dat stadium nog niet werkelijk in staat is het goede van het kwade te onderscheiden. Enkel de Allerhoogste is werkelijk barmhartig en slechts op het ogenblik van werkelijke éénwording met Hem is er waarachtig mededogen.  Hiermede wordt natuurlijk geenszins bedoeld dat men op het spirituele pad ongevoelig moet zijn voor het lijden van anderen. Ashvatama staat voor het conflict, Vikarna voor de twijfel. Bhurishrava verwijst naar de onrustige en in verwarring brengende ademhaling.  

Vers 9. En er zijn nog vele andere helden, uitgerust met verschillende wapens en bedreven in de strijdkunst. Zij allen zijn bereid hun leven voor mij te geven.

Duryodhana voelt zich enorm gesteund doordat de krijgers van zijn strijdmacht er alles aan zullen doen om de overwinning te behalen en zelfs bereid zijn hun leven voor hem op te offeren. Het kwade heeft steeds bondgenoten nodigen die ondersteuning bieden. Helemaal op zichzelf aangewezen is het bang en machteloos. 

Vers 10. Onmetelijk is onze krijgsmacht die wordt aangevoerd door grootvader Bhisma, beperkt daarentegen de krijgsmacht aangevoerd door Bhima.

Vanuit objectieve benadering is Bhisma als generaal zeer ervaren en superieur aan Bhima als bevelhebber. Duryodhana is dus van mening dat dit in zijn voordeel is en hij hierdoor zal zegevieren. Vanuit subjectieve benadering drukken de woorden van Duryodhana: onmetelijk en beperkt, zijn twijfel uit. 

Vers 11. Ieder vanuit zijn strategische positie dient grootvader Bhisma te beschermen. Zolang Bhisma in leven is zijn wij onoverwinnelijk. In plaats van met de Pandava's te strijden moeten jullie enkel Bhisma beschermen. 

De Kaurava's dienen dus enkel Bhisma te beschermen. De naam van grootvader zou kunnen verwijzen naar de hoge ouderdom van Bhisma en dat deze niet meer in staat is om zichzelf te beschermen. Vanuit symbolische betekenis is grootvader Bhisma geen menselijk wezen van vlees en bloed maar het zinnebeeld van verwarring. Zolang de verwarring aanwezig is, leeft, zijn de demonische eigenschappen (de Kaurava's) onoverwinnelijk. Zolang er verwarring heerst is er onwetenheid. Is de verwarring opgelost eindigt ook de onwetenheid. Zelfs door de minste twijfel aan de Allerhoogste verliest men het evenwicht en wordt de verbinding met Hem verbroken. Daarom lijkt het leger van de Kaurava's onoverwinnelijk. 

Vers 12. De macht van elkaars troepen afwegend, blies Bhisma, de roemrijke, grijze grootvader van de Kuru dynastie zeer luid op zijn schelphoorn. Het was als het gebrul van een leeuw en vervulde Duryodhana's hart met vreugde.

De leeuw symboliseert de angst. Angst bestaat slechts in onze stoffelijke, innerlijke natuur doch niet in de Allerhoogste. Als Bhisma, die de verwarring vertegenwoordigd wint dan wordt de angst in onze stoffelijke, innerlijke natuur verder aangewakkerd en bindt deze ons nog meer aan de materiële natuur. De materiële natuur voedt ons slechts met illusies; meer heeft zij niet te bieden. Het blazen van de schelphoorns van de Kaurava's wakkeren slechts het angstgevoel aan. Dat is de enige macht waarover zij beschikken.

Vers 13. Daarna weerklonk plots en gelijktijdig een overdovend geluid van schelphoorns, trommels, trompetten en bazuinen.

De enige boodschap van de Kaurava's is het creëren van angst en chaos. Bij succes binden zij ons steeds vaster aan onze aangeboren natuur. 

Vers 14. Vanop hun grote strijdwagen, getrokken door sneeuwwitte paarden, bliezen de volmaakte yogi Krishna en Arjuna op hun transcendentale schelphoorns.

De sneeuwwitte kleur van de paarden is het symbool van zuiverheid. Het geluid van de transcendentale schelphoorns klinkt voorbij de drie werelden waar de dood heerst: de wereld der mensen, der goden en de wereld van Brahma. In deze drie werelden heerst nog steeds de angst voor sterfelijkheid en eindigheid. De grote strijdwagen is niet uit aardse materialen gebouwd, zoals hout, zilver of goud maar is eveneens transcendentaal. 

Vers 15. De volmaakte yogameester Krishna, ook Hrishikesha genoemd, blies op zijn schelphoorn Panchajanya Arjuna, ook Dhananjaya genoemd, blies op zijn schelphoorn Devadatta en de dappere Bhima blies op zijn vermaarde schelphoorn Paundra.

Heer Krishna, die één is met de Allerhoogste, wordt ook Hrishikesha genoemd. Hrishikesha betekent Heer der zinnen, Hij die weet wat er in ieder hart omgaat. De vijf organen waarmee we voelen (aanraking, smaak, reukzin, spraak en vorm) worden sterk beïnvloed door onze zintuigen. Heer Krishna wil ons helpen om deze organen van de beïnvloeding der zintuigen te bevrijden en deze enkel in dienst te stellen van de Allerhoogste. Arjuna wordt ook Dhananjaya genoemd. Dhan betekent "vermogen". Dit vermogen verwijst naar onze levensbehoeften, die echter ondergeschikt zijn aan het innerlijk vermogen van onze ziel. De onmetelijk, krachtige Bhima blies op zijn vermaarde schelphoorn Paundra. Paundra betekent naastenliefde. De liefde vindt haar oorsprong in ons hart en wordt ook buik der gevoelens genoemd.

Vers 16. Koning Yudhishtira, de zoon van Kunti blies op zijn schelphoorn Anantvijaya. Nakula blies op zijn schelphoorn Sughosha. Sahadeva blies op zijn schelphoorn Manipushpaka.

Sanjaya, de raadsheer van koning Dhritrashtra, noemde Yudhishtira koning en maakte hierdoor duidelijk dat Yudhishtira rechtsgeldig voor het koningschap was voorbestemd en niet Dhitrashtra's zonen. Kunti is de belichaming van plichtsvervulling, die de vroomheid (Yudhisthira) heeft gebaard. Het transcendentale geluid van de schelphoorn Anantvijaya maakt de  éénwording met de Allerhoogste mogelijk. Tijdens de oorlog blijft de belichaming van de vroomheid, Yudhishtira, onberoerd net zoals tijdens het gevecht tussen de mens en zijn aangeboren natuur, alsook in tijden van diep verdriet. Aldus helpt ons de Allerhoogste om uiteindelijk de overwinning te behalen. Nakula die op zijn schelphoorn Sughosha blies verwijst er naar dat bij elke plichtsvervulling het onheil mettertijd wordt vernietigd. Sahadeva die op zijn schelphoorn Manipushpaka blies verwijst er naar dat de ware dienst aan de Allerhoogste, de Geliefde, zich niet voltrekt in tempels of door ritualen maar in ons innerlijk, als onze geest zich volledig isoleert van de buitenwereld en slechts in het gezelschap van het Zelf verkeert, in diepe reflexie en meditatie. 

Vers 17. Verder heb je Parmeshvas Kashi, de machtige strijdwagenmenner Shikhandi, Dhrishtadyuman, Virata en Satyaki.

Sommige auteurs vertalen Parmeshvas als de grote boogschutter. We kunnen het woord Parmeshvas echter opsplitsen in Param-Ish-Vas en wat dan één zijn met de Allerhoogste betekent. Kashi verwijst naar ons lichaam dat door middel van beheersing van de zintuigen en concentratie op onze geest en ons hart, ons de mogelijkheid aanreikt om één te worden met de Allerhoogste. Shikhandi verwijst naar het doorlopen van het proces van daadwerkelijke wereldonthechting waarbij men  op het einde zelfs bevrijd is van het uitvoeren van rituelen. Dhrishthadyuman belichaamt het tot plicht besloten standvastige hart. Satyaki verwijst naar de correcte levenswandel en het handelen naar waarheid.  

Vers 18. En Drupada, de zonen van Draupadi en de sterkgearmde Subhadra, de grote strijder, en anderen, allen bliezen op hun schelphoorns.

Drupada, hij die tot het einde blijft. De vijf zonen van Draupadi, die de eigenschappen symboliseren van: mededogen met de ouderen (ouderliefde), zachtmoedigheid, fijngevoeligheid, standvastigheid en sierlijkheid. Zij allen zijn krachtige hulpmiddelen bij het beoefenen van meditatie. De sterkgearmde (gestrekte armen) Subhadra verwijst naar de reikwijdte van het handelen. 

Vers 19. Het overweldigende tumult weergalmde in de lucht, deed hemel en aarde beven en verscheurde de harten van Dhrithrashtra's zonen.

Het kwade doet zich steeds sterker en stoerder voor dan het in werkelijkheid is. Het kan slechts rekenen op uiterlijke bongenoten doch innerlijk is het leeg, laf en zwak. Dhritrashtra's zonen, die het kwade vertegenwoordigen, voelden zich plots overweldigd door het éénheidsgevoel van de Pandava's die enkel de stem en aanwijzingen van de Allerhoogste volgen, en het goede vertegenwoordigen.

Vers 20. Toen Arjuna, op wiens banier Hanuman prijkte, de zonen van Dhritrashtra in slagorde zag staan, klaar om de strijd te beginnen, nam hij zijn boog en sprak volgende woorden tot Heer Krishna.

Arjuna vertegenwoordigt de goede mens die wijsheid zoekt doch noch steeds in de ban is van twijfel en rusteloosheid. De aap (Hanuman) op zijn banier, die wappert in de wind, verwijst enerzijds naar de rusteloze geest maar ook naar wereldverzaking, want Hanuman was geen gewone aap maar een wezen dat volledig wereldonthecht en bovendien een groot toegewijde van Heer Rama was (een incarnatie van Heer Vishnu, de instandhouder van het stoffelijk universum). Doch is het uiteindelijk enkel door de aanwijzingen en genade van de Allerhoogste mogelijk de rusteloze geest en onze twijfel definitief tot zwijgen te brengen.