De wetenschappers onderzochten plasticafval dat ruim twee jaar geleden op initiatief van Slat is opgevist in een ernstig vervuild deel van de oceaan tussen Californië en Hawaï. Daar hebben zich onder invloed van draaiende zeestromingen enorme hoeveelheden drijvend plastic verzameld - van microplastics tot visnetten en boeien. In gewicht uitgedrukt bevat de bovenlaag van de zogenoemde Great Pacific Garbage Patch 180 keer meer plastic dan levende organismen, zoals algen, plankton, kwallen en vis, schrijven de wetenschappers in Environmental Science and Technology.

Voor dieren die zich voeden bij het wateroppervlak - zoals zeevogels, zeeschildpadden, sommige vissen - is daar meer schadelijk plastic beschikbaar dan natuurlijk voedsel, zegt de Australische co-auteur Julia Reisser. 'Plastic is mogelijk een belangrijk bestanddeel van het voedsel van organismen die zich voeden met drijvende deeltjes.' Het eten van plastic kan schadelijk zijn omdat dieren er een volle maag aan overhouden zonder dat ze iets met voedingswaarde binnenkrijgen. Ze kunnen erdoor verstoppen en verhongeren.

In en op het plastic zitten bovendien giftige stoffen, zoals brandvertragers, PCB's (polychloorbifenylen) en PAK's (polycyclische aromatische koolwaterstoffen). De onderzoekers onderzochten concentraties van 59 verschillende schadelijke stoffen. Ruim 80 procent van de monsters bevatte concentraties van chemische stoffen die uitkomen boven een drempelwaarde die de onderzoekers als veilig beschouwen.

Hoe schadelijk de chemische stoffen in en aan het plastic daadwerkelijk zijn voor het zeemilieu laat zich moeilijk meten, erkent Bart Koelmans, hoogleraar water- en sedimentkwaliteit aan de Wageningen Universiteit en een van de auteurs. 'Het staat vast dat plastic niet behoort tot de schijf van vijf voor zee-organismen. Maar als je al het plastic zou opruimen zijn er nog steeds toxische stoffen in zee. Die worden ook aangevoerd door de lucht, het water, door zoöplankton. Welk aandeel plastic heeft is onduidelijk.'

De gevaren van microplastics worden wel eens overdreven, zegt Koelmans. Microplastics zouden via vis bij de mens terecht komen en een bedreiging vormen voor de gezondheid. Koelmans: 'Daar is geen bewijs voor. Studies laten zien dat microplastics niet schadelijk zijn voor vissen: via de ontlasting verdwijnen ze weer. Het wordt pas kwalijk bij hele grote doses.'

Tinka Murk, hoogleraar mariene dierecologie en toxicoloog aan de Wageningen Universiteit, prijst de studie om het gedegen onderzoeken van de plasticmonsters en de analyse van stoffen die aan en in het plastic zijn gevonden. 'Daar hadden ze het naar mijn mening beter bij kunnen laten.' Volgens Murk, niet betrokken bij de publicatie, is de norm die de onderzoekers hanteren voor de schadelijkheid van de gevonden chemische stoffen niet geschikt voor stoffen aan plastic.

Murk: 'Het is niet te verwachten dat dieren een schadelijke hoeveelheid gifstoffen binnen krijgen voordat ze last krijgen van het plastic zelf. Die hoeveelheid plastic kan met name heel groot zijn voor bepaalde soorten zeeschildpadden en zeevogels.'

Marien bioloog Jan Andries van Franeker van Wageningen Marine Research daarentegen waardeert de studie omdat die volgens hem aantoont dat het eten van plastic zwerfvuil bij sommige zeedieren ook chemische risico's met zich meebrengt. Van Franeker: 'De wetenschappelijke literatuur werd de laatste tijd gedomineerd door studies die suggereren dat het eten van plastic niet veel kwaad lijkt te kunnen. Dit artikel maakt echter duidelijk dat plastic afval niet het schone plastic is dat wordt gebruikt in experimenten en modellen, maar dat toevoegingen als brandvertragers en PAK's wel degelijk een risico opleveren voor zeedieren. Fragmenten in de plastic soep zijn gifbommetjes die hun inhoud kunnen lekken naar het water en naar organismen die plastic eten.'