Bosheks

Het luik gaat op een kier, chimpansee Marria steekt haar zwarte vingers door het gat. Chimpansee Sony, aan de andere kant, in een ander verblijf, doet hetzelfde. Marria stopt de vingers in Sony’s mond. Dat is goed, een teken van vertrouwen. Opgelucht kijken de verzorgers van Stichting AAP toe.

Het luik gaat helemaal open. De chimps rennen achter elkaar aan. Marria zit wel érg dicht op de grijze mannetjesaap, maar Sony laat het toe. Ze omhelzen elkaar en ‘panten’, de chimpansee-equivalent van lachen. „Hier konden we alleen van dromen”, zegt David van Gennep, voorzitter van Stichting AAP.

Dertien jaar als mensenkind

De mensaap Marria heeft net een grote stap gezet: dit is haar eerste directe contact met een soortgenoot. Dertien jaar lang leefde ze bij een Portugees gezin als mensenkind. De chimp kreeg daar kleertjes aan, at met het gezin mee aan tafel en keek tv.

Beelden van de eerste ontmoeting tussen Marria en Sony.
Foto AAP

Maar schattige aapjes worden groot en opstandig. Nadat Marria begin dit jaar de vrouw des huizes aanviel, werd ze in de garage opgesloten. “Onder chimpanees wordt zo’n puber meteen op z’n plek gezet”, zegt Kranendonk. „Maar wij mensen deinzen terug.” De lokale autoriteiten werden ingeschakeld. Zij droegen Marria over aan Stichting AAP in Almere.

Hoe leer je een chimp een chimp te zijn? De ontmoeting met soortgenoot is een cruciale stap. Sony is er speciaal voor uitgekozen, als oudere chimp met een rustig en vriendelijk karakter.

Timide en voorzichtig

Het begin, in quarantaine in Almere, was moeilijk voor Marria. „Ze was timide en voorzichtig”, zegt Kranendonk. Ze zat in een hoekje, stil, met haar armen om haarzelf heen geslagen. Ze speelde niet, klom niet. Kranendonk: „Vroeger kreeg ze natuurlijk op d’r kop als ze op kasten of in gordijnen klom.” Normaal gesproken wordt contact tussen chimps en mensen beperkt, maar in dit geval gingen verzorgers Marria toch veel aandacht geven. „Om de overgang te verzachten hebben we toen besloten om de mensenwereld een beetje terug te brengen”, zegt Van Gennep. Ze kreeg mensenspeelgoed en een teeveetje in de hoek van het verblijf. Van Gennep: „We hebben er alles aan gedaan om te voorkomen dat ze in een diep gat zou vallen. Dat hebben we wel van eerdere resocialisaties geleerd.”

Marria heeft haar blokken inmiddels verruild voor takken en touwen. Kranendonk: „Het voelt alsof ze dertien jaar op eieren moest lopen, en nu voor het eerst zichzelf mag zijn.”

Chimpanseemanieren

De verzorgers van Stichting AAP hebben de afgelopen maanden gebruikt om Marria chimpanseemanieren aan te leren. „Ze vlooide de verzorgers netjes en maakt daarbij de goede geluiden”, zegt Kranendonk, „we hebben iets aangewakkerd dat diep in dit dier zat verstopt. Of ze dat nu ook in de praktijk kan toepassen, is natuurlijk de vraag.”

Kan Marria ooit volwaardig lid worden van een chimpanseegroep? „Marria is intelligent en nieuwsgierig, dus daar heb ik wel vertrouwen in”, zegt Kranendonk. „We hebben ook voorbeelden van chimps die zo lang alleen hebben geleefd dat ze in een bubbel terecht komen. In het wild zouden deze dieren het echt niet redden, maar bij ons is dat geen probleem, omdat andere dieren daar goed mee om kunnen gaan.”

Marria gaat voor het eerst naar buiten in Almere, bij AAP.
Foto AAP

Politiek gevoel

Wat geresocialiseerde chimps vaak blijven ontberen is het politieke gevoel dat wilde chimpansees wél hebben. ‘Als ik jou nu vlooi, help jij mij dan straks’, dat komt niet snel bij ze op. Ze kunnen dus niet meespelen in het abstracte sociale spel van chimpansees. Kranendonk: „Die diepere laag in de communicatie tussen chimps ontgaat hen soms.”

Stichting AAP heeft Marria het gezicht gemaakt van een inzamelingscampagne. En voor de eerste ontmoeting tussen Sony en Marria was veel pers uitgenodigd. Hoe ver kan je gaan in het publicitair benutten van de resocialisatie van een mensaap? „De belangen van Marria staan altijd bovenaan”, zegt Kranendonk. „We zetten bijvoorbeeld geen nieuwe camera’s in haar verblijf, ook al had dat betere beelden opgeleverd. Het klopt dat chimpansees meer tot de verbeelding spreken dan andere verwaarloosde primaten, terwijl die onze hulp even hard nodig hebben. Maar het is goed dat mensen zien wat hier gebeurt.”