BRUSSEL (KerkNet/Braambos) - In de Braambosuitzending van zondag 20 augustus 2006, om 9.30 uur op Eén en omstreeks 23.00 uur op Canvas, kan U kijken naar de reportage 'Space of silence', over de oprichting van een nieuwe abdij in West-Bohemen (Tsjechië). Een gemeenschap van trappisten beleeft er het benedictijnse ideaal van gebed en arbeid. Beelden van het dagelijkse gebed van de monniken worden afgewisseld met het in beeld brengen van de heropbouw van de abdij. Met veel respect voor de oude barokke ruïnes, herrijst er een nieuw, modern klooster. De aanwezigheid van bisschoppen uit gans Europa, van duizenden gelovigen en ongelovigen bij de inwijding van de abdij, toont het belang van deze nieuwe gemeenschap. In onze tijd is er veel nood aan een dergelijke 'space of silence'.
Een goed hoorapparaat is geen oplossing! Zonder er erg in het hebben wordt ons luisteren dus door vele dingen gekleurd, soms zelfs onmogelijk gemaakt. We willen zelf iets doen.
Hoorapparaatjes zijn wel voortreffelijks technische hulpmiddelen, maar hier kunnen ze niet veel helpen. Het gaat immer over levenshoudingen en die zijn niet zomaar te veranderen door een of ander technisch snufje. Luisterbekwaamheid veronderstelt openheid en ontvankelijkheid, betrokkenheid, eerbied en geduld voor de mens die we hier en nu ontmoeten: deze concrete mens met zijn manier van doen, met zijn spreken en zwijgen, met zijn gevoelens en zijn verwachtingen. Vanuit deze openheid en respect wordt ons luisteren 'sprekend'. Want het houdt de boodschap in dat de ander en mag zijn met zijn eigen persoonlijke belevings- en ervaringswijze, dat hij in zijn eigenheid bevestigd wordt. Als de ander zichzelf mag zijn, zullen we zijn ritme en tempo respecteren, haar/hem laten uitspreken en ons laten uitspreken. Deze fundamentele levenshouding drukt zich uit in de wijze waarop wij met de ander omgaan. Luisteren is dus geenszins synoniem van passief zitten zwijgen. Het vraagt om een actieve inzet.
Vijfde tv'tje! * Te vlug veralgemenen Als een moeder vertelt over de persoonlijke moeilijkheden die zij heeft met haar opgroeiende kinderen, wordt er nogal eens gereageerd met een uitspraak in de zin van: "Ja, de jeugd van tegenwoordig..." Door zo'n reactie wordt er niet voldoende tijd genomen om het unieke van het verhaal of de beleving van juist deze mens te beluisteren. Waar dat unieke wordt weggehaald, heeft men niet geluisterd naar het persoonlijke van dit verhaal. Met zo'n veralgemenende uitspraak nodigen we de ander bovendien niet uit om verder te vertellen, maar blokkeren we eerder het gesprek over dit onderwerp.
De ander heeft nog maar een paar woorden gezegd, of we hebben al een waardeoordeel over hem gevormd. We vinden hem sympathiek of vervelend, bij de zaak of ouderwets, typisch mannelijk of vrouwelijk. We hebben vlug een positief of negatief waardeoordeel over onze gesprekspartner of over het verhaal dat hij ons vertelt. Luisteren betekent echter niet direct een oordeel klaar hebben, maar proberen door te dringen tot de betekenis die een situatie heeft voor degenen met wie we in gesprek zijn.
*Te vlug een ander verhaal er tegenover zetten Mensen vergellen over de ziekte die ze hebben meegemaakt, over een operatie die ze moeten ondergaan, over de moeilijkheden met de kinderen. Zo'n gebeuren roept bij ons associaties op. We leggen willekeurig een verband met eigen ervaringen. We gaan spontaan denken aan datgene wat we zelf meegemaakt hebben. En we beginnen te vertellen dat we zo'n ziekte ook ooit gehad hebben, dat iemand uit onze eigen vriendenkring dezelfde operatie heeft ondergaan. Daardoor wordt er niet voldoende tijd genomen om het onherhaalbar unieke van het verhaal of de beleving van deze mens te beluisteren. Daarenboven heeft hij geen boodschap aan een vergelijking met wat een ander heeft meegemaakt. Hij is immers bezig met wat hem overkomen is. Wat we een gesprek - een dialoog - noemen, betekent dikwijls alleen maar dat twee monologen elkaar afwisselen. De één vertelt zijn verhaal of brengt zijn mening naar voren; de ander wacht tot zijn beurt gekomen is. Hij heeft een nog sterker verhaal in petto of hij weet nog beter hoe het eigenlijk zit of hoe het eigenlijk moet. We gaan dan niet in op wat onze gesprekspartner zegt. Hoeveel wordt er niet naast elkaar heen gepraat!
* Te vlug oplossingen aanbieden Wanneer iemand een moeilijke situatie of een probleem aan ons voorlegt, willen we graag helpen. Het gebeurt dan nogal eens dat we niet de tijd nemen om de situatie vanuit verschillende hoeken te bekijken. We gaan integendeel zo vlug mogelijk aan de ander duidelijk maken wat hij het best zou kunnen doen. "Als ik u was, zou ik..." Beter is het hem/haar de kans te geven zijn hart te luchten. Al pratend krijgt hij/zij de wellicht een ander zicht op zijn/haar eigen situatie.
De vierde valkuil die ons bij het 'luisteren' bedreigt: het 'te ver vooruit reageren'. Opdat vlak hebben we nogal wat tv's in huis, in de betekenis van 'té vlug'. Het eerste: * Te vlug goede raad geven "Ik versta dat je het moeilijk hebt op je werk... op school...met de kinderen...Ik versta dat je oude vader of moeder je zorgen baart. Maar je moet daar niet zo zwaar aan tillen." Het zijn goed bedoelde raadgevingen. Bij zulke uitspraken houden we halt bij het verstand, maar het belangrijkste blijft achterwege: we leven niet mee. Dan hebben we nog niet geluisterd naar wat de ander daarbij beleeft en wat dit voor hem of haar betekent. De weg tussen het verstand en het hart moet nog afgelegd worden.
Dit najaar verschijnt bij uitgeverij Halewijn Diakonaat in Vlaanderen, het verslagboek van een recent congres van de interdiocesane commissie voor het permanent diaconaat. Het bevat bijdragen van Marcel Gielis, Paul Zulehner, Kris De Poortere en Alphonse Borras.
"Soms denk ik wel eens: zou de wereld niet beter af zijn zonder religie? Om daar een idee van te krijgen, moet je kijken naar Lenin, Stalin, Mao Tse-tung en de nazi's."
Madeleine Albright in Tertio van 9 augustus 2006, p. 6 in een interview met Cees Veltman, p. 5 - 6. Interview naar aanleiding van publicatie van haar boek: De macht en de almacht. Over Amerika, God en de toestand van de wereld, Anthos-Manteau, Antwerpen.
Heeft een goed verstaander maar een half woord nodig?
Heeft een goed verstaander maar een half woord nodig?
Als mensen elkaar zeer goed kennen, zou dat wel kunnen. Maar er schuilt ook een gevaar ishet al te vlug denken dat we iets verstaan hebben. Ongeduld en impulsiviteit spelen ons vaak parten. We zijn vaak al 'uitgeluisterd' voor de ander 'uitgesproken' is. Vandaar een vierde valkuil die ons bedreigt: het 'te ver vooruit reageren'. Op dat vlak hebben we nogal wat tv's in huis, in de betekenis van 'té vlug'. Volgende keer noem ik er enkele.
Het is goed ons bewust tezijn vanveelgemaakte luisterfouten. We zetten hier een aantal valkuilen op een rijtje, zonder daarom volledig te zijn.
Opgeruimd staat netjes Om goed te luisteren dienen we in de eerste plaats los te komen van onself en in ons hart plaats vrij te maken voor de persoon van ander, voor zijn verhaal, voor zijn beleving.
Er zijn veel stempelaars Een andere valkuil is dat we dikwijls op voorhand al een beeld gevormd hebben van die ander die ons aanspreekt. Door onze vooroordelenen en eerste indrukken geven we hem geen kans om te zijn wij hij op dat ogenblijk echt is of om aan ons mee te delen hoe hij de dingen beleeft.
De filters doen hun werk Elk luisteren is onvermijdelijk selectief. Dat kan ook niet anders. We kunnen niet altijd voor alles openstaan. Onbewust selecteren we. We zijn altijd concreet gesitueerd op een bepaalde plaats, een bepaald tijdstip en in bepaalde levensomstandigheden. Ieder van ons heeft zijn eigen gevoeligheden, zijn eigen interessepunten en ook zijn eigen afkeer. De ene boodschap laten we gemakkelijk binnen. Voor andere onderwerpensluiten we ons eerder af.
