Signalen uit een verzwegen wereld. Het Mysterie en de ontstolen dimensie.¹

Het wereldbeeld van de Vlaamse schrijver Ludo Noens

7. Omsk Van Togenbirger over kwanta

- Omsk Van Togenbirger, wij zitten momenteel middenin een boek van Ludo Noens, een heel bijzonder boek, zo komt het ons voor, zoals er de jongste tijd wel meer geschreven worden maar nog anders. Het gaat over onverklaarbare fenomenen maar het gaat ook over filosofie en over ernstige levensvragen. Mogen wij u daar omtrent eens interpelleren? Hebt gij enkele minuten tijd voor ons?

- Omsk Van Togenbirger (OVT): Wij lopen elkaar altijd op deze parking bij de supermarkt tegen het lijf... maar goed, waar komen mensen elkaar anders nog eens tegen: wij moeten alleen nog naar buiten om eten te halen, dat is vooralsnog niet digitaal beschikbaar, al de rest wel, zo lijkt het toch...

- Wel, uiteraard staat ook het antwoord op onze prangende vragen niet online...

OVT: Kennelijk niet. Maar wat precies wilt gij dan weten? Ik heb gehoord over het boek van Noens, een collega van mij breekt zich daar het hoofd over, zo heeft hij me verteld: het zou in de lijn liggen van... inderdaad een groot aantal werken die de zogenaamde kwantummechanica wel lijken te gebruiken om daarmee het bestaan van God te bewijzen of het leven na de dood, iets in die zin... Maar ik heb het niet gelezen... Ik veronderstel dat gij wilt weten of die link met de kwantumgeleerdheid van honderd jaar geleden terecht is, nietwaar? Die atoomgeleerden die daar beginnen te dichten en aan mystiek gaan doen, nietwaar? Ja, ik kan nu niet direct op hun namen komen, de oude dag speelt ook mij parten, ziet ge, maar zij zouden beweren, als ik mij niet vergis, en met veel meer en ook met veel grotere woorden uiteraard, dat nu ook de natuurvorsers een godsbewijs gevonden hebben, is het dat waarover gij iets wilt vragen? Een wiskundig bewijs van het bestaan van god, als het ware? Zij zien, naar men althans toch zegt, dat hun ingewikkelde wiskundige formules in feite precies hetzelfde uitdrukken als datgene wat reeds duizenden jaren geleden werd gezegd, maar dan in wat andere bewoordingen, in oude religieuze geschriften bij uiteenlopende volkeren overal ter wereld, is het dat?

- Dat is het ongeveer, ja.

- OVT: Tja, het is allemaal niet te verwonderen natuurlijk, de mensen zijn de dystopie in het zog van dat wereldwijde bedrog rond corona een beetje beu, en ook het gezanik van statistici, politici en nog andere soorten van fabuleerders... als dat woord überhaupt bestaat... Neen, het is niet meer dan normaal dat men nu ineens terug wil grijpen naar het onwetenschappelijke en naar het mysterie, zoals men dat zegt en ge zult zien dat ook de religies daar alras garen gaan bij spinnen - een goede zaak is dat toch niet maar het is te verklaren, inderdaad...

- Is het terecht wanneer gezegd wordt of geschreven dat de fysica van de kleinste deeltjes de waarheid van de oudste wijsheden bevestigt?

- OVT: Wel, de geleerden over wie gij het hebt, zoeken naar de grond van de werkelijkheid, en zij zijn vaker gebeten door de microbe van het microreductionisme, zoals ge weet... zij beschouwen alle dingen als samengesteld uit eenvoudigere dingen, en die uit nog eenvoudigere dingen, en uiteindelijk zou men dan moeten belanden bij de meest simpele dingen... Vroeger sprak men over niet meer deelbare stukjes of atomen, maar die hebben ze al helemaal uit elkaar gehaald, zeggen ze, en nu hebben ze de mond vol over kwanta, kleine pakketjes, ik weet ook niet wat ze precies bedoelen en ik denk dat ze het zelf niet weten.

- Weten ze het zelf niet?

OVT: Wel, zoals Kant al zei: “ Das Ding an sich ist ein Unbekanntes”. Wij weten dat wij in feite onwetend zijn omtrent bijvoorbeeld het atoom als zodanig. Het atoom kan men nooit zien. Aan de hand van de eigenschappen van de stof in kwestie, bijvoorbeeld ijzer, maken wij een hypothetische constructie van het atoom, bijvoorbeeld het ijzeratoom. Een model dat in staat is om de verschijnselen die we wél kunnen waarnemen, te verklaren, bijvoorbeeld de hardheid van ijzer. Maar duiken er nieuwe verschijnselen op, dan moet het model uiteraard aangepast worden. En een definitief model zal er nooit zijn, de aanpassingen zullen blijven duren en dat weten wij wel zeker, alleen al omdat zich onophoudelijk nieuwe verschijnselen voordoen, en dit alleen al door het voortschrijden van de tijd, begrijpt gij? En het gaat niet om details of om kleinigheden, zoals bij het aanscherpen van een of ander wereldrecord in de atletiek: de herzieningen kunnen bijzonder drastisch zijn.

- Dat snap ik toch niet zo goed...

OVT: Men kan het vergelijken met het beeld dat men zich vormt over iemand over wie men hoort praten zonder dat men de persoon in kwestie ooit ontmoet heeft. Er wordt gezegd dat het een vriendelijke verschijning is, tamelijk klein van gestalte, goed gekend in de buurt, zwartharig. Men vormt zich een beeld van een klein en nog jong persoon en men gelooft een relatief goed beeld te hebben van de man of vrouw in kwestie, totdat men bijvoorbeeld verneemt dat gaat om een kater of een hondje. Of een mythologische figuur, een personage uit een roman of iemand die opdook in een droom. En in dat geval is die figuur vanzelfsprekend niets anders dan haar beschrijving. Maar misschien is dat in alle gevallen wel zo.

- Denkt gij dat echt?

OVT: Wel, ook als men iemand in levenden lijve heeft ontmoet, zoals men dat zegt, moet men het doen met een verschijning en met dingen die al dan niet worden gezegd, gehoord, getoond, gezien... Ik kan zelfs niet zeggen dat ik mijn eigen vrouw ken, als ge begrijpt wat ik bedoel?

- Inderdaad, ik begrijp het: tot de kern van de zaak kan men niet doordringen...

- OVT: Misschien is er geen kern!

– Tja...

- OVT: Ik ben geen atoomgeleerde, mijn beste, en bovendien heb ik uw boek van Ludo Noens nog niet gelezen, mijn ogen zijn overigens, driewerf helaas, veel te slecht geworden om nog lang te kunnen lezen. Maar het lijkt mij in elk geval toch zo te zijn dat men niet eeuwig kan doorgaan met het in steeds kleinere stukjes kappen van de dingen.

- En waarom niet?

- OVT: Behalve dan omdat op den duur onze ogen niet goed genoeg meer zien, heel eenvoudig omdat de werktuigen waarmee men kapt, eveneens van stof zijn, ziet u? Men kan er geen abstractie van maken! Wil men een stuk hout in stukken zagen, dan heeft men ijzer nodig, een ijzerzaag bedoel ik. Wil men ijzer doorzagen dan behoeft men een nog harder materiaal, zoals high speed steel. Wil men dat doorzagen dan heeft men weer een hardere materie nodig... Nu, ik ben geen werktuigbouwkundige maar misschien mag ik wel veronderstellen dat er aan die reeks algauw een einde komt, met andere woorden: dat men alras arriveert op een punt waarop men het niet meer kleiner kan omdat de werktuigen om verder te gaan, ontbreken. Want ook het zaagje moet steeds kleiner worden, ziet u?

- Nauwelijks...

- OVT: Ik moet nu ervandoor, mijn beste. Ik zou zeggen: lees maar eerst dat boek helemaal uit, misschien zien we elkaar nog achteraf. Tot kijk!

- Tot kijk, Omsk Van Togenbirger...

(Wordt vervolgd)

(J.B., 6 april 2023)

Signalen uit een verzwegen wereld. Het Mysterie en de ontstolen dimensie.¹

Het wereldbeeld van de Vlaamse schrijver Ludo Noens

6. De geest achter het brein

In zijn vierde hoofdstuk ontplooit Ludo Noens de thesis die suggereert dat het stoffelijke brein allerminst de geest voorbrengt maar dat het die daarentegen alleen maar kan remmen. “Volgens (…) Frederic Myers (…) 'filtreren' de fysieke hersenen een bovenzinnelijk 'Subliminaal Zelf' tot een ingedamd menselijk zelfbewustzijn, (dat) zou overleven na de dood van het fysiek brein.”² Vergelijkbaar met “het pre-existent 'transcendentaal subject'” van Carl Du Prel “waarvan de wakende persoonlijkheid of zelfbewustzijn slechts een pragmatisch fenomenologisch deel is (dat) in de loop van de evolutie gradueel de sfeer van het empirisch zelf van de mens zal naar binnen treden.”³ “Het hiernamaals is het hier en nu, slechts op een andere wijze ervaren.”⁴ Pim Van Lommel: “Hoe kan men zich helder bewust zijn van een buitenlichamelijke toestand, met een volledig platte EEG dat op een uitgeschakeld brein wijst?”⁵ Nog straffer dan de bijnadoodervaringen is de participatie aan doodsbedvisioenen door buitenstaanders. John Lorber (in het artikel: Is Your Brain Really Necessary?) beschrijft een patiënt die praktisch geen hersenen heeft maar wel een IQ van 126. Kort voor het sterven is er bij 5 à 10 pct. van de Alzheimerpatiënten maar ook bij mensen met andere vormen van dementie zgn. 'terminale luciditeit' (overigens “reeds opgemerkt door Hippocrates, Plutarchus, Cicero en Galenus”⁶ als “een intacte ziel achter een stervend brein”⁷). Sommigen zeggen de indruk te hebben “dat de geest ook achter het brein schuilt en erdoor wordt beperkt.”⁸ Over een 26-jarige patiënte die op 1 maart 1922 in Schwalmstadt stierf, schreef haar verzorger, Friedrich Happich: “Käthe, die nooit een woord had gesproken en van geboorte af mentaal invalide was, zong doodsliederen voor zichzelf. (…) Een half uur lang zong zij. Haar gezicht, tot dan toe dwaas, was getransfigureerd en gespiritualiseerd. Toen ging zij zachtjes heen.”⁹ Gelijkaardig lijken de ogenblikkelijke genezingen in het Nieuwe Testament. Men denke ook aan de gevallen “waarbij een tengere moeder (…) een personenwagen optilde die haar kind dreigde te verpletteren...”¹⁰

(Wordt vervolgd)

(J.B., 5 april 2023)

Signalen uit een verzwegen wereld. Het Mysterie en de ontstolen dimensie.¹

Het wereldbeeld van de Vlaamse schrijver Ludo Noens

5. De stof als creatie van de geest

Onze werkelijkheid heeft een (inter)subjectief karakter, de dingen op zich kennen wij niet (zegt Kant) maar “met het uitsterven van alle levende wezens blijft er mogelijk een primaire substantie achter (…) een autonoom primair substraat (van de Britse empiristen) dat doet denken aan bepaalde occulte ideeën.”² De realiteit (en ons lichaam) zijn samengesteld uit zeven “alsmaar subtiele wordende niveaus”³ die tot elkaar niet kunnen doordringen - alleen 'helderzienden' kunnen buiten het zintuiglijke treden. E.W. Berridge: “Als een mens iets verbeeldt, schept hij in feite een vorm op het astraal (…) vlak, (…) even werkelijk en objectief voor intelligente wezens op dàt niveau (sic), als onze aardse omgeving voor ons is.”⁴ Dion Fortune alsook W. Tenhaeff beweren zelfs dat met een krachtige wil gedachten kunnen gematerialiseerd worden (bijvoorbeeld als poltergeist).

Kwantumdeeltjes bestaan niet op zichzelf, ze zijn er enkel in de mathematische taal, als een waarschijnlijkheid (vergelijk met het hindoeistische begrip 'maya') en Max Planck verklaarde dat materie een afgeleide is van bewustzijn. Mathematische vormen generen soms tegenstrijdigheden met een correlaat in de stoffelijke wereld en zo kan bijvoorbeeld licht geïnterpreteerd worden als deeltjes maar ook als golf want de waarnemer bepaalt mee wat hij ziet. Arthur Koestler omschreef deze 'vaagheid' in 1972: massa bleek equivalent met energiepakketten, bij Einstein worden massa, traagheid en zwaartekracht herleid tot “spanningen, krommingen en kronkels in de lege, multidimensionale ruimte.”⁵ De kwantumdeeltjes ('niet-dingen') zijn “de culminatie van een ontwikkeling die tegen het eind van de vorige eeuw begonnen is”⁶ Selffulfilling prophecy? De kwantumdeeltjes bestonden kennelijk niet voordat we ze observeerden. (Cf. het 'informatie-realisme' van Max Tegmark). De stoffelijke wereld bestaat niet los van onze geest. Wanneer paradigma's veranderen, aldus Kuhn, verandert de wereld zélf samen met hen.⁷ Het plastische van de subatomaire dingen doet denken aan het plastische van de astrale wereld. Dion Fortune: “Krachtige willen zijn in staat zelfstandige mentale vormen te scheppen, die zelfs een stoffelijke vorm kunnen aannemen.”⁸

Volgens de rationalist zijn de duivel en de natuurgeesten, elfen en kabouters van de middeleeuwers, projecties van bijgeloof maar hun bestaan wordt door sommigen nog steeds verdedigd: zij zouden levende wezens uit de astrale wereld zijn, wisselend van voorkomen: “Hun astrale constitutie is zo ontvankelijk dat zij de gedachten/emoties van hun toevallige fysieke waarnemer weerkaatsen.”⁹ De vraag luidt dan of de elf een loutere creatie van de verbeelding is ofwel nog voor een stuk een zelfstandige maar door de verbeelding te kneden entiteit. Noens: “Omdat bij dit alles de elementaire substantie op zichzelf van de Verlichtingsfilosofen zich hardnekkig blijft opdringen, ben ik geneigd deze buiten ons cognitief bereik vallende substantie te vereenzelvigen met de plastische, fijnstoffelijke astrale wereld van de occultisten.”¹⁰ Feiten en denkbeelden bevestigen elkaar wederzijds in theorie-geladen observaties (zoals inzake de Ark van Noach op de berg Ararat of de waarneming van UFO's) en magiërs kunnen de astrale lichamen manipuleren. Niels Bohr zei al: “Het zijn dingen die niet passen in ons huidig realiteitsbeeld die ons (denken) in een nieuwe richting zullen dwingen (...)”¹¹ Jules Vernes schreef: “Al wat een mens zich in zijn verbeelding kan voorstellen, kunnen andere mensen tot werkelijkheid maken.”¹² Pablo Picasso: “Al wat een mens zich kan inbeelden, bestaat ook echt.”¹³ John Flanders (Jean Ray) geloofde “dat de Oud-Griekse goden begonnen uit te sterven toen de mensen aan hun bestaan gingen twijfelen.”¹⁴ En Sir James Barry (de auteur van Peter Pan): “Every time a child says 'I don't believe in fairies', there is a little fairy somewhere that falls dow,n dead.”¹⁵

(Wordt vervolgd)

(J.B., 4 april 2023)

Uit het ochtendnieuws d.d. 4 april 2023:

“WHO: 1 op de 6 mensen wereldwijd is onvruchtbaar

Wereldwijd is ongeveer één op de zes mensen onvruchtbaar, zo blijkt uit een rapport van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Het probleem doet zich overal in ongeveer gelijke mate voor, ongeacht of een land rijk of arm is. "Onvruchtbaarheid discrimineert niet", zegt WHO-topman Adhanom Ghebreyesus.

IB 04-04-23, 03:20 Laatste update: 03:26 Bron: BELGA”

Maar uiteraard heeft dit helemaal niets te maken met

de inentingen tegen corona:

lees er alles over in “PANOPTICUM CORONA”:

170161.pdf (seniorennet.be)

en in: “VAN LIBRICIDE TOT GENOCIDE”:

93208122231.pdf (bloggen.be)

Signalen uit een verzwegen wereld. Het Mysterie en de ontstolen dimensie.¹

Het wereldbeeld van de Vlaamse schrijver Ludo Noens

4. Pseudowetenschap als bevrijdende poëzie

Is geloof in pseudowetenschap een gevolg van ervaringen uit de kindertijd? Noens verhaalt hoe hij als tiener in vervoering kwam door de boeken van de wiskundige en skepticus (!) Martin Gardner en Erich von Däniken (met hun stelling dat de menselijke beschaving een geschenk is van buitenaardse kosmonauten) en hoe hij die vervoering herkende in het numineuze (het mysterium tremendum et fascinans) zoals beschreven in Het Heilige van de godsdienstwetenschapper Rudolf Otto. Gelijkaardig is de uitwerking van het fantastisch realisme of het magisch realisme.

Maar terwijl pseudowetenschap verketterd wordt, wordt ook door geleerden geloof gehecht aan bijvoorbeeld de goddelijke schepping zoals verhaald in de Bijbel. Charlatans teren op de fundamentele eenzaamheid en het gevoel van zinloosheid van de mens in een gerationaliseerde wereld maar ook geleerden geraken vaker begeesterd door 'het mysterie'. Waar vandaan de blijvende opwinding, de 'irrationele ijver', de “haast neurotische drang tot 'voortvertellen' (het Amerikaanse weekblad Time gaf de nieuwe hype toen de naam Dänikitis)?”² als 'profeten' elkaar tegenspreken of als zij onmogelijke zaken vertellen? Noens: “Het komt mij voor dat een groot deel van de bekoring van pseudowetenschappelijk leesvoer inderdaad ligt in zijn 'poëzie, in haar volledige en nu vergeten betekenis van het woord.' Bij hiervoor ontvankelijke lieden maakt een dergelijke poëtisch/fantastische inkijk op de realiteit een onderhuids wéten wakker, los van opvoeding en geïnstitutionaliseerd onderwijs en over filosofische en methodologische analyses heen, dat alles niet zo exclusief hoeft te zijn zoals de consensus het van de daken roept. Dat de basiswerkelijkheid ook op een volledig andere of ruimere manier in elkaar kan zitten en ervaren/beoordeeld kan worden dan de uitsluitende rationele en logisch-mathematische unanimiteit het vandaag ordonneert.”³

William James noemt het rationeel bewustzijn slechts één van de vele vormen van bewustzijn. Ook Noens gelooft dat principieel iedereen intuïtief intieme kennis kan krijgen over de plaats van de mens in deze wereld: het gaat om universele mystieke ervaringen zoals bijvoorbeeld neergeschreven in de Kaballa. Dat figuren zoals Daniel Dennett zelfs het bestaan van bewustzijn loochenen kan slechts resulteren uit “elitaire bijziendheid als gevolg van psychosociale dwang, culturele fixaties of het negeren van 'ongepaste' informatie.”⁴

Onze maatschappelijke realiteit is het bezinksel van eeuwenlange evolutie met ideeën “voortgesproten uit het brein van een beperkt aantal individuen”⁵ en volgens de psychohistorie zou hun psychoanalyse kunnen verklaren waar hun revolutionaire ideeën dan vandaan komen - vaak bleken zij neurotici. Noens: “Is het vergezocht een lijn te trekken van de neurotische Gelover die subliminaal aanvoelt dat niets zo 'vast' is als het lijkt, naar de neurotische historische vernieuwer die geniale intuïtieve (subliminale, transpersoonlijke?) wenken weldoordacht in de praktijk bracht?”⁶ Volgens Thomas Kuhn (The Structure of Scientific Revolutions, 1962) treedt een paradigmaverschuiving op “onder dwang van het uiteindelijk niet meer 'werken', bij onvoorziene anomalieën, van de oude theorieën (…).”⁷ De pseudowetenschapper nu, die zich niet gebonden acht aan de wetenschappelijke methode, zou dan vlotter zijn creatief wereldbeeld vernieuwen naar eigen inzichten en hij tracht zijn werkelijkheidsinterpretatie intersubjectief te maken.⁸

(Wordt vervolgd)

(J.B., 3 april 2023)

Signalen uit een verzwegen wereld. Het Mysterie en de ontstolen dimensie

Het wereldbeeld van de Vlaamse schrijver Ludo Noens

3. De 'wetenschappelijke' wereld en de wereld van de 'fantasie'

Materialisten beschouwen de wereld als een objectieve, van de geest onafhankelijke realiteit: alles is opgebouwd uit stof en het bewustzijn is een product van de hersenwerking. “Voor de zogenaamde Skeptici leven de zogenaamde Gelovers grotendeels in een fantasiewereld,” aldus de auteur: de natuur volgt wetten die met de rede te begrijpen zijn. Gelovers daarentegen willen helemaal geen logische verklaring maar zij zoeken een transcendente, levende realiteit achter de natuurverschijnselen waarbij zij ook de verbeelding en de intuïtie laten spreken die door materialisten compleet genegeerd worden. “Veel gelovers volgen (...) het ontologisch idealisme: één allesomvattend onstoffelijk Primordiaal Ervarend Bewustzijn of Subject als onderlaag van de realiteit dat zich via het geïndividualiseerd 'stoffelijk' brein in een driedimensionaal kader openbaart als ontelbare bewuste menselijke/dierlijke subjecten.”¹ Het hemd (het bewustzijn) is nader dan de rok (wat in het bewustzijn verschijnt) en de fysicus en Nobelprijswinnaar Erwin Schrödinger verwijst hier naar de oude Veda's.²

Bijzonder verhelderend klinkt de daaropvolgende zin: “Het idee dat er buiten de logisch-mathematische beschrijving/interpretatie van het autonoom gedachte, zintuiglijk waarneembaar universum helemaal niets te vinden is, oogt dan op een paradoxaal lijkende manier oppervlakkig of zelfs dwaas.”³ Tot groot ongenoegen van het sciëntisme beschouwt de (postmodernistische) sociologie van de Wetenschappelijke Kennis natuurwetenschappelijke feiten en de taal die ze beschrijft als louter sociale constructies of surrogaat-realiteiten berustend op cultureel/historisch gestuurde interpretaties. De pogingen om 'geloof' en rede te verzoenen worden door de sceptici niet ernstig genomen maar zij lijken niet te beseffen dat hun geëmotioneerde houding zelf irrationeel is. Het gaat hier in feite om “een krampachtig bezweren van een irrationele angst”⁴:“(de skepticus) kan er gewoonweg 'niet tegen'”⁵ en hij heeft het inzake parapsychologie over “pseudowetenschap en doorgedraaide romantiek die hand in hand gingen met fascisme en völkische nazi-ideologie.”⁶

Maar Noens merkt fijntjes op dat de skepticus zedig zwijgt over “de lonende onderwerping van de Duitse academische gemeenschap van toen aan het misdadig regime (veel bijval van universiteiten)”⁷ Om het niet te hebben over de “crimineel aangewende spitstechnologie” en de “wetenschappelijke experimenten (…) in de nazi-moordkampen”⁸

In weerwil van de vele skeptici hebben fysici zoals Gary Zukav en Fritjof Capra de kwantumtheorie in verband gebracht met mystiek en parapsychologie zoals ook de grondleggers van de kwantumtheorie (Max Planck e.a.) die vooreerst de beperkingen van het fysicalistisch denken aan het licht brachten.⁹

Noens zelf spreekt het niet op die manier uit maar als we alle stukjes naast elkaar leggen, dan blijken niet de 'believers' maar wel de sciëntisten in een fantasiewereld te leven en bovendien in een bijzonder gevaarlijke. Fysicus en astronoom Sir Arthur Eddington wordt hier geciteerd: “Wij hebben geleerd dat de verkenning van de uiterlijke wereld met de natuurwetenschappelijke methodes niet naar een concrete realiteit leidt, maar naar een schaduwwereld van (mathematische) symbolen waar deze methodes niet kunnen doordringen. Voelende dat er hierachter méér moet zitten, keren wij terug naar ons punt van vertrek in het menselijk bewustzijn - het centrum dat revelaties zou kunnen bieden die niet geconditioneerd zijn door de wereld der symbolen.”¹⁰ En verder: “(...) Kortom, wij horen niet thuis in de wereld die de wetenschap voor ons construeert. Wij staan er niet in; wij staan er buiten.”¹¹

Waar vandaan dan het feit van de radicaal verschillende perspectieven, zo vraagt Noens zich vervolgens geheel onpartijdig af: “Waarom manifesteren zich bovendien aan de ene groep verschijnselen die voor de andere onbestaand en onaanvaardbaar zijn?”¹² Waar vandaan die afkeer van de ene groep voor de andere?

De spirituele band tussen mens en natuur werd verbroken sinds de Verlichting die het vakjesdenken promoot, het reductionisme, dat de organische eenheid uit het oog verliest en de sense of wonder.¹³

Bij het doorsnijden van de twee hersenhelften (die met een dichte zenuwbundel verbonden waren) lijken twéé individuen te ontstaan die echter onder zekere omstandigheden weer als één individu blijven handelen. Neurobioloog Roger Sperry: “Op een bepaald punt beginnen de hogere eigenschappen van het geheel (het bewustzijn) de leiding over te nemen en het lot van zijn samenstellende delen te beheersen.”¹⁴ De diversiteit van wereldbeelden wordt dan mogelijkerwijze verklaard door neurologische reorganisatie ingevolge omgevingsfactoren (leren, ervaren of gewenning) overeenkomstig de cognitieve dissonantietheorie, wat zelfs bevestigd wordt door persoonlijke ervaringen van betrokken wetenschapslui (in casu de wis- en natuurkundige Bernard Carr).¹⁵

Verder kunnen (volgens J.J. Oosten, verwijzend L. Wittgenstein) verschillende (subjectieve) taalspelen even verschillende wereldbeelden uitlokken. Noens: “Het ligt voor de hand dat geen enkel taalspel op deze wijze effectief naar een corresponderende finale werkelijkheid wijst. De praktische waarde van ieder taalspel ligt in het feit dat het zin en orde in het leven van diens hanteerder geeft. Het hypostaseren en verabsoluteren van een taalspel geschiedt wanneer een groep HAAR taalspel claimt als direct samenvallend met de absolute realiteit, met uitsluiting van alle andere.”¹⁶

Ook de wetenschappelijke regel van algemeengeldendheid ingevolge intersubjectiviteit behoort tot een taalspel dat niet alleenzaligmakend kan zijn: volgens J.J. Oosten laten sciëntisten de wetenschappelijke methode op magische wijze samenvallen met de cognitief onbereikbare realiteit op zichzelf.¹⁷

Uiteraard zijn er bedriegers die de spiritualiteit uitbaten maar ook exclusieve rationaliteit laat de mens op zijn honger zitten. Het stemt tot nadenken dat bij de eerste maanlanding op 20 juli 1969, de grootste techno-wetenschappelijke onderneming uit de menselijke geschiedenis, piloot Edwin 'Buzz' Aldrin een zilveren kelk met wijn en brood uit zijn zak haalde om de H. Communie te vieren (maar dat werd buiten beeld gehouden). De man in kwestie was overigens tegelijk diepgelovig én vrijmetselaar.¹⁸

(Wordt vervolgd)

(J.B., 2 april 2023)

Signalen uit een verzwegen wereld. Het Mysterie en de ontstolen dimensie.¹

Het wereldbeeld van de Vlaamse schrijver Ludo Noens

2. Inleiding (vervolg)

In het cursiefje, getiteld: Pif-paf-poef in Amerika² waarschuwt de Vlaamse auteur Kris Vansteenbrugge voor de misvatting als zouden massamoordenaars een bijzondere categorie van mensen vormen waarmee jan met de pet helemaal geen uitstaans heeft. Het gaat hem erom aan te tonen dat de gelegenheid de moordenaar schept (of onmogelijk maakt): in een internaat bereikt een gepeste puber zo'n niveau van frustratie dat hij een massamoord had kunnen begaan indien hij op het bewuste ogenblik maar had beschikt over een geladen geweer.

De nasmaak van de vertelling wordt wel bijzonder bitter waar men zich realiseert dat de massa helemaal geen scrupules blijkt te hebben als zij een onschuldige en weerloze enkeling straffeloos kan tergen, waarbij in de betekenis van het werkwoord 'tergen' vervat zit dat aan die misdaad bovendien plezier wordt beleefd. Het gaat er ons hier om te willen illustreren dat groepsaffiliatie niet in het minst wordt geremd door het moreel verwerpelijk karakter van de betrokken handelingen - een vaststelling die bij uitstek werd gedaan naar aanleiding van de door doordeweekse ambtenaren begane gruweldaden in de concentratiekampen van nazi-Duitsland en die in 1963 werd onderzocht door Stanley Milgram en bekendheid verwierf als het 'gehoorzaamheidsexperiment'. Men sluit zich aan bij de meerderheid, ook als die meerderheid leugenachtig, moorddadig of nog anderszins misdadig is en wel omdat alvast voor meer dan de helft van ons geen straf erger blijkt dan sociale uitsluiting.

Het thema belangt ons hier in het bijzonder aan in het kader van een invraagstelling van de wetenschappelijke bedrijvigheid omdat wetenschap niet zozeer draait om het weten maar vooreerst om het juiste weten, het kennen van de waarheid. Wetenschapsbeoefening mag dan al hoge eisen stellen aan het zintuiglijk en intellectueel vermogen: die vereisten staan alsnog in de schaduw van de morele kwaliteit van de eerlijkheid zonder welke wetenschap alras ontaardt in charlatanerie. Dat kan gebeuren ingevolge de werkzaamheid van het WTK-bestel (of de jammerlijke vermenging van Wetenschap en Techniek met de Kapitalistische economie) maar nog veel gevaarlijker is de vergiftigende invloed van de groepsgeest: het napraten en na-apen blijkt zich evenmin te storen aan de waarheid als aan de morele standaarden welke in het hoger besproken verhaal aan de orde zijn. Overigens bijzonder verontrustend in dit verband is dan ook het toenemend belang dat in jongste tijd gehecht wordt aan de zogenaamde wetenschappelijke 'common sense' want alvast in het Engels verwijst 'gezond verstand' direct naar het oordeel van de meerderheid terwijl waarheid onafhankelijk hoort te zijn van wat de meerderheid denkt omdat die in de regel helemaal niet denkt.

Het gedogen van gezagsargumenten (of dus het foute redeneren) is een specifieke manifestatie van groepsgeest: de massa sluit zich aan bij dezelfde wetenschappelijke helden die zij negeerde, misprees of verbrandde in de tijdspanne die aan hun erkenning voorafging. Voor wie beamen wat Giordano Bruno of Jezus van Nazareth beweren, is hier en nu de kans zeer klein dat zij de massa tegen zich in het harnas jagen maar toentertijd werd de Nazoreeër verraden en vervolgd tot de marteldood aan de schandpaal, belandde Giordano Bruno op de brandstapel en riskeerden hun volgelingen hetzelfde weinig benijdenswaardige lot. Om erbij te kunnen blijven horen, belijden massa's mensen de meest onzinnige sprookjesreligies en wellicht nog groter is vandaag het aantal van wie om exact dezelfde reden duimen voor de wetenschap terwijl het blijvend in vraag stellen van altijd voorlopige stellingen een conditio sine qua non is voor vooruitgang en voor wetenschap als zodanig. Ooit was het vanzelfsprekend om aan te nemen dat de aarde plat is en niemand zou het in zijn hoofd hebben gehaald om te gaan beweren dat wij tegenvoeters hebben. De zon draaide rond de aarde, zij kwam op en zij ging onder, zoals iedereen heel duidelijk kon vaststellen, toch? Het blijkt bijzonder moeilijk om in twijfel te trekken wat door iedereen als vanzelfsprekend wordt bestempeld en de ervaring leert (en ook het wetenschappelijk experiment toont dit aan) dat mensen eerder zullen geneigd zijn om de eigen zintuiglijke waarnemingen te betwijfelen dan wat een als deskundig erkend gezag of een meerderheid van mensen voor waar houden. Het mag niet verbazen dat Marie Curie toentertijd deelnam aan scéances, in tegendeel: alleen wetenschappelijke geesten zoals deze eminente Nobelprijswinnares Natuurkunde (in 1911) laten andermans 'zekerheden' achter zich, nemen uitzonderingen op de regel ernstig en onderzoeken de waarheid van getuigenissen vanuit het beginsel van de eerlijkheid - hier in de gedaante van de stelregel van het voordeel van de twijfel. Men dient immers voor ogen te houden dat het onderzoek naar de waarheid als grond van het proces van kennisverwerving sowieso altijd het karakter zal hebben van een rechtspraak: alle getuigen worden gehoord, geen mogelijkheid wordt uitgesloten en er worden geen beslissingen genomen of veroordelingen uitgesproken op twijfelachtige gronden omdat bestraffingen vaker een onomkeerbaar karakter hebben, waardoor de bestraffer zichzelf in die hoedanigheid zou vernietigen door zichzelf aldus op te zadelen met schuld.

(Wordt vervolgd)

(J.B., 1 april 2023)

Signalen uit een verzwegen wereld. Het Mysterie en de ontstolen dimensie.¹

Het wereldbeeld van de Vlaamse schrijver Ludo Noens

1. Inleiding

In zijn nieuwste boek koppelt Ludo Noens de filosofische vraag omtrent “het wezen van de Realiteit” aan de parapsychologie door het antwoord daarop te relateren aan de kwestie of men al dan niet een 'believer' is.

Dat criterium is gewaagd omdat 'believers' door de band door sceptici niet ernstig worden genomen terwijl het omgekeerde wel het geval is waar de besproken auteur het wereldbeeld van de rationalisten ontleedt en hen confronteert met vragen die zij zich krachtens hun eigen beginselen hadden moeten stellen doch die zij hebben ontweken - kennelijk teneinde te kunnen volharden in een principieel volkomen bevattelijke en derhalve beheersbare werkelijkheid.

De verdonkeremaande vragen betreffen die verschijnselen welke niet mogen plaatsvinden omdat zij het wereldbeeld van de rationalisten doen wankelen en zodoende de zelfgenoegzaamheid waarin de laatst genoemden baden, verstoren.

Aldus ziet het ernaar uit dat de 'non-believers' zich gedragen zoals totalitaristen: zij beoefenen immers de bijzondere sport welke erin bestaat alle feiten ondergeschikt te maken aan hun theorie. Feiten die niet passen in hun theorie dienen kordaat te worden genegeerd.

De napraters van Newton en Einstein maar ook de volgelingen van de Nazoreeër missen de authenticiteit van hun voorbeeld van zodra zij overgaan tot de vergoddelijking en de aanbidding ervan omdat het na-apen het nadenken uitsluit. Gezagsargumenten krijgen de voorrang op de redelijkheid waarop zij zich nochtans beroepen en veralgemeningen negeren uitzonderingstoestanden met hetzelfde gemak waarmee een meerderheid de minderheden aan de kant schuift. Dit terwijl wij, Spinoza indachtig, heel goed weten dat al het excellente even zeldzaam als moeilijk is.

(Wordt vervolgd)

(J.B., 31 maart 2023)

De Derde Wereldoorlog

Aflevering 2. Een gedateerde ideologie met hardnekkige aanhangers versus de ongelimiteerde, suïcidale vrijheid?

Van het Rode Boekje werden ten tijde van Mao in meer dan honderd landen pakweg zes miljard exemplaren verspreid en het bevat dan ook de kern van het maoïsme waarmee deze dictator, tuk op zelfverheerlijking, in de voetsporen trad van de Chinese keizers die op gelijkaardige manieren hun wijsheden aan het volk opdrongen. Toen Mao 'in' was behoorden tot zijn fans de Franse filosoof Jean-Paul Sartre alsook onze 'rode koningin' Elisabeth (1876-1965) die echter vooral de bedoeling had om middels kunst en dialoog een vreedzame wereld te helpen stichten en zij werd hierin tegengewerkt door onder meer Paul-Henri Spaak die nota bene een van de organisatoren was van de moord op Lumumba, die in zijn strijd tegen het imperialisme van de westerse kolonisatoren gesteund werd door het Oostblok.

In het Rode Boekje staat (en de cijfers verwijzen naar de genummerde citaten) dat de communistische partij, steunend op de leer van Marx en Lenin, (1) noodzakelijk is voor de vooruitgang (3) die resulteert uit de onderlinge strijd tussen de klassen doorheen de geschiedenis. (14) Wie tot een bepaalde klasse behoort, denkt ook zoals die klasse. (15) De lagere klassen staan op tegen de hogere die hen onderdrukken en bijvoorbeeld in de VS wordt die klassenstrijd gevoerd tussen de zwarten en de blanke imperialisten. Deze laatsten zijn echter niet representatief voor het gros van de blanken. (18) De imperialisten verdwijnen ook niet vanzelf, zij moeten bestreden worden, (19, 20) met geweld, in een revolutie, waarbij de ene klasse de andere omver werpt. (21)

Even belangrijk is volgens Mao de ideologische strijd: “Er zal een vrij lange tijd nodig zijn, voor in ons land in de ideologische strijd tussen socialisme en kapitalisme de beslissing valt. Dit komt doordat de invloed van de intellectuelen en de bourgeoisie, die afkomstig zijn uit de oude maatschappij in ons land nog lange tijd zal voortbestaan, en met hen de ideologie van hun klasse.” (33) Het feodalisme is achter de rug en in China (en in de toenmalige USSR) behoort ook reeds het kapitalisme tot de verleden tijd: het westen loopt hier dus achterop. (36) “Het socialistische systeem zal uiteindelijk de plaats innemen van het kapitalisme; dit is een objectieve wet, onafhankelijk van wat de mensen willen.” (37)

Hierbij moet opgemerkt worden dat deze stelregel regelrecht volgt uit de geschiedenisopvatting van de grote Duitse wijsgeer Hegel, die ten tijde van Karl Marx nog klakkeloos werd aanvaard. Maar Hegels omvattende systeem werd alras bespot en alleen de dialectische methode bleef overeind, al werd zij door Marx binnenstebuiten gekeerd.¹

“De naam van onze Partij en onze marxistische wereldbeschouwing wijzen allebei ondubbelzinnig naar dit hoogste ideaal voor de toekomst, een toekomst die onvergelijkbaar stralend en prachtig zal zijn.” (38) Over de vastberadenheid van de communisten bestaat geen twijfel: “De democratische revolutie is de noodzakelijke voorbereiding tot de socialistische revolutie en de socialistische revolutie is het onvermijdelijke vervolg op de democratische revolutie. Het uiteindelijke doel waarnaar alle communisten streven, is het tot stand brengen van een socialistische en communistische maatschappij.” (39) Het gaat om “de overgang van individueel (particulier) eigendom (…) naar socialistisch (gemeenschappelijk) eigendom.” (40)

“Het grote probleem is de opvoeding van de boeren. De boereneconomie is versplinterd en zoals we uit de ervaringen in de Sovjet-Unie kunnen leren, zal er een lange periode van nauwgezet werk nodig zijn voor de socialisering van de landbouw. Zonder socialisering van de landbouw kan er niet een volledig, stevig gevestigd socialisme zijn.” (45) Aldus Mao.

Hierbij dient opgemerkt te worden dat die door Mao voorgestelde collectivisering van de landbouw die bekend staat als de 'Grote Sprong Voorwaarts' slechts een ongeziene hongersnood met miljoenen doden tot resultaat had.

Het mag hier tevens worden vermeld dat ook de verregaande betutteling door een (bovendien apert corrupte) Europese regering voor ons een gelijkaardig scenario in het vooruitzicht stelt dat quasi onafwendbaar is omdat het alternatief van het nationalisme het continent zou verbrokkelen, wat zou resulteren in oorlogen van de Europese staten onderling met – wars van de leuze “nooit meer oorlog” – een terugkeer naar de jammerlijke toestanden uit de voorgaande eeuw.

Bovendien en andermaal: wars van het (partieel) achterhaald karakter van de betrokken ideologieën predikt de communistische ideologie nog steeds wat zij de 'rechtvaardige oorlog' noemt en zij bedoelt die strijd ook als een wereldwijde revolutie die niet mag ophouden totdat het doel bereikt is: het wereldcommunisme, de afschaffing van het privaatbezit die zij beschouwt als de eigenlijke oorzaak van oorlog.

We weten ondertussen wat grote denkers zoals Dostojevski hierover te zeggen hadden, die, onder meer in zijn Demonen, op het aldus gevreesde einde van de vrijheid en op de intrede van het 'kristallen paleis' anticipeerde. Tegelijk werd intussen overduidelijk dat de ongecontroleerde vrijheid welke zich vertaalt in het zogenaamde WTK-bestel of het conglomeraat van Wetenschap, Techniek en Kapitalisme waarop Marcuse heeft gewezen, niets minder betekent dan de totale vernietiging van de aarde. Misschien wordt de totale ondergang van het milieu door de vernietigende kracht van de oorlog nog de loef afgestoken.

(Wordt vervolgd)

(J.B., 25 maart 2023)

Verwijzingen:

rood-boekje.pdf (marxists.org)

De Derde Wereldoorlog

Aflevering 1. Komt China in de Oekraïne vrede stichten?

De Chinese politiek kwam hier enkele jaren geleden in het nieuws ter gelegenheid van de pandemie en zij werd in onze media voorgesteld als dictatoriaal, totalitair en leugenachtig. Meer bepaald werd op de laatste dag van het jaar 2019 door China medegedeeld aan de Wereldgezondheidsorganisatie dat een sinds jaren gevreesde zeer besmettelijke variant van het dodelijke SARS-virus was opgedoken in Wuhan, de stad die in 1927 onder Chiang K'ai-Sjek nog een korte tijd de Chinese hoofdstad was en waar nu de grote universiteiten van Centraal-China zijn gevestigd, met onder meer 400.000 deskundigen in 350 onderzoekscentra en 1470 hoogtechnologische bedrijven. Inderdaad duizelingwekkende cijfers maar met zijn bevolking van 1,4 miljard mensen is China dan ook 's werelds grootste land, al zal het eerlang wellicht worden ingehaald door India (met nu reeds 1,32 miljard mensen).

China mag dan al een van de koplopers zijn inzake hightech: bij de uitbraak van de pandemie kwam ook de keerzijde van de 'grote Chinese droom' welke door Xi Jinping gedeeld wordt, om de hoek kijken waar enkele artsen, onder wie de ontdekker van SARS-CoV-2, dr. Li Wenliang, werden opgepakt omdat zij zonder toelating van hun regering de wereld hadden gewaarschuwd voor het gevaar. Li Wenliang zou aan het virus zijn bezweken maar de omstandigheden van zijn overlijden bleven duister.

Toch kreeg de Chinese aanpak van de pandemie wereldwijd navolging: de methodes van de lock-down, het zero-covid-beleid, de doorgedreven quarantainemaatregelen alsook de strenge bestraffing van regelovertreders gaven eensklaps de hele wereld het uitzicht van het totalitair systeem zoals dat in China dag in dag uit bestaat. En dat is zeker het geval sinds Xi Jinping daar in 2012 aan de macht kwam: hij zorgde voor een wet die hem toelaat levenslang te heersen en onder zijn heerschappij wordt China gezuiverd van Christenen en van Islamieten maar ook van Oeigoeren die in heropvoedingskampen terechtkomen en waarvan de vrouwen gedwongen worden gesteriliseerd. De Britse kolonie Hongkong werd reeds in 2019 bij China ingelijfd en Xi kijkt er naar uit om nu ook de 'afvallige provincie' Taiwan te annexeren. Wie vandaag de mond vol hebben over het surveillance capitalism van onder meer de Amerikaanse Shoshana Zuboff, moeten zich realiseren dat men hier voor burgertoezicht bij de communisten in de leer is gegaan en wie dat nog betwijfelen, moeten maar eens dringend Aleksandr Isajevitsj Solzjenitsyn gaan lezen.

Xi Jinping wil Mao Zedong evenaren die zijn grote marxistische voorbeeld is en het is in het licht van de uitbraak van W.O.III dan ook allerminst tijdverspilling om eens te kijken naar wat het zogenaamde Rode Boekje (een verzameling van citaten van Mao) over de oorlog te zeggen heeft.

Het zou wel eens waar kunnen zijn dat oorlog niet bestond totdat het privaatbezit zijn intrede deed en het ontstaan van de klassenmaatschappij (citaat 80) en oorlog wordt dan ook gedefinieerd als “voortzetting van de politiek met andere middelen”, waarmee politiek meteen gedefinieerd wordt als “oorlog zonder bloedvergieten”. (Citaat 81) “Oorlog is de hoogste vorm van strijd”, zo wordt eveneens in citaat 80 gezegd, “voor de oplossing van de tegenstellingen tussen klassen, volken, landen of politieke groeperingen.” Alle oorlogen die de vooruitgang op het oog hebben, zijn rechtvaardig en zij worden niet alleen goedgekeurd maar tevens meegestreden door de communisten. (Citaat 82) Oorlog is bovendien noodzakelijk omdat zonder oorlog geen verandering of vooruitgang mogelijk zijn. (Citaat 83) En met een oorlog ontdoet men zich niet alleen van de vijand maar ook van 'zijn eigen vuil'. (Citaat 84)

Het daarop volgende citaat stelt: “Politieke macht komt voort uit de loop van een geweer” en in citaat 87 waarschuwt Mao dat de gewapende strijd noodzakelijk is voor de huidige stand van de partij waarvoor, nooit te vergeten, met bloed werd betaald. Mao is ervan overtuigd dat oorlog gewapenderhand moet worden nagestreefd. (Citaten 89 en 90)

Ook het wereldcommunisme komt aan bod. Volgens Mao willen alleen de monopoliekapitalisten en de imperialisten oorlog omdat hun winsten afhankelijk zijn van agressie. (Citaat 91) “Om een duurzame wereldvrede te bereiken”, zo zegt hij, “moeten we onze vriendschap en samenwerking met de broederlanden in het socialistische kamp verder ontwikkelen en onze solidariteit met alle vredelievende landen versterken. We moeten ernaar streven om normale diplomatieke betrekkingen aan te knopen met alle landen die bereid zijn in vrede met ons te leven, op basis van wederzijds respect voor onschendbaarheid en zelfstandigheid van elkaars grondgebied en van gelijkheid en wederzijds voordeel. We moeten actieve steun geven aan de nationale bevrijdings- en onafhankelijkheidsbewegingen in de landen van Azië, Afrika en Latijns-Amerika maar ook aan de vredesbeweging en aan de rechtvaardige strijd in alle landen van de wereld.” (Citaat 92)

Met de imperialistische landen mogen economische betrekkingen worden aangeknoopt “maar we mogen onder geen enkele omstandigheid onrealistische opvattingen over hen hebben.” (citaat 93)

In 1957 zegt Mao: “Over de hele wereld discussiëren mensen nu over de vraag of er nu al dan niet een derde wereldoorlog zal uitbreken. (…) We zijn krachtig voor de vrede en tegen de oorlog. Maar als de imperialisten op het ontketenen van een nieuwe oorlog aandringen, dan moeten we daar niet bang voor zijn. (…) De Eerste Wereldoorlog werd gevolgd door de geboorte van de Sovjet-Unie met een bevolking van 200 miljoen. Na de Tweede Wereldoorlog verscheen het socialistische kamp met een bevolking van 900 miljoen. Als de imperialisten op het ontketenen van een Derde Wereldoorlog blijven aandringen, staat wel vast dat verscheidene honderden miljoenen meer zich tot het socialisme zullen wenden, en dan zal er op aarde niet veel plaats meer voor de imperialisten overblijven: bovendien is het waarschijnlijk dat de hele structuur van het imperialisme dan volkomen ineen zal storten.” (Citaat 95).

“Vecht, faal, vecht opnieuw, faal weer, vecht nogmaals ( ... ) tot aan de overwinning; dat is de logica van het volk, en ook dat zal nooit tegen deze logica ingaan. Dit is een andere marxistische wet. De revolutie van het Russische volk volgde deze wet, en de revolutie van het Chinese volk eveneens.” (Citaat 96) “De commandanten en soldaten van het gehele Chinese Volksbevrijdingsleger mogen beslist hun strijdlust niet in het minst laten verslappen; elke gedachtengang die de strijdlust vermindert en de vijand kleineert is fout.” (Citaat 100)

Wat mogen we derhalve verwachten van Xi Jinping en de Chinezen die zich nu als vredestichters profileren? Als antwoord op die vraag volstaat het Mao's waarschuwing toe te passen op zijn eigen volk : “We mogen onder geen enkele omstandigheid onrealistische opvattingen over hen hebben!”

(J.B., 24 maart 2023)

Verwijzingen:

rood-boekje.pdf (marxists.org) 

p a s    v e r s c h e n e n:

Van libricide

naar genocide

Over de uitbraak van W.O.III

(Jan Bauwens, Serskamp, 2023)

«Dies war ein Vorspiel nur, dort,

wo man Bücher verbrennt,

verbrennt man auch am Ende Menschen»

Heinrich Heine (Almansor, 1820)

Dit boek ligt in het verlengde van Panopticum Corona (2021) en Het grote interview met Omsk Van Togenbirger en andere teksten over de totalitaire wereld (2022) waar geschetst wordt hoe, onder het voorwendsel van een pandemie, de vrijheid van alle wereldburgers wordt beknot door een totalitair regime dat slechts één credo duldt.

In dit werk staat de bestraffing van de ongehoorzamen centraal: de boekverbranding met in haar zog de massamoord. Maar die wereldwijde praktijk ontgaat de massa daar die werd opgesloten in een kerker van virtualiteit.

De vooralsnog onovertroffen voorloper van deze gruwel is de Congo-historie: de pronkzucht van een megalomane vorst en de slachting van miljoenen zwarten welke nog steeds wil blijven doorgaan voor bekerings- en beschavingswerk.

Het slechte geweten van de demagogen creëert angst, angst roept om veiligheid en veiligheid eist controle. Meer bepaald controle op het onderhouden van de omerta. Wie het niet kunnen laten om de waarheid te spreken, hebben nu alleen nog uitzicht op het einde.

OOK DIT BOEK IS

ALTIJD TOEGANKELIJK:

Mattias Desmet en De psychologie van totalitarisme

Aflevering 17: Mattias Desmet en de kern van alle dingen

De kern van alle dingen

De kern van alle dingen
is stil en eindeloos.
Alleen de dingen zingen.
Ons lied is kort en broos.

En donker zingt mijn bloed,
van heimwee zwaar doorwogen.
Ik zeil langs regenbogen
Gods stilte tegemoet.

(Felix Timmermans, uit: Adagio)

Mattias Desmet: “Het wezen van de dingen is niet rationeel kenbaar en de werkelijkheid kan niet worden gereduceerd tot mechanistische schema's. (…) (Het is) in datgene wat altijd maar weer aan rationalisering en mechanisering ontsnapt, in datgene wat uit een gesprek verdwijnt als je het digitaliseert, in het verschil tussen de moederschoot en een artificiële kunststof baarmoeder, in het verschil tussen de warmte van een elektrische verwarming en deze van een houtkachel enzovoort.”¹ Wat verderop citeert Desmet de fysicus Max Planck met zijn mystieke uitspraken en zijn geloof in de beschermende god “die het lot van de wereld en elk mens in zijn almachtige hand houdt.”²

Een overigens niet ongevaarlijk geloof uiteraard dat ook middeleeuws aandoet omdat het zich verlaten op een god de mens in de illusie kan doen verkeren dat zijn eigen handelen er niet toe doet, dat hij zich omzeggens ruggelings in een ravijn mag laten vallen omdat hij kan vertrouwen op de engelen die hem wel tijdig zullen opvangen zodat hij er ongedeerd van af komt, precies zoals het kind dat zich laat vallen en er op vertrouwt dat zijn vader hem wel opvangt. De vader doet dat omdat hij verantwoordelijk is voor zijn kind maar over een vorst of een president die een oorlog begint en gelooft te mogen rekenen op de steun van god voor de eindoverwinning zeggen wij terecht (tenzij het gaat om een sprookje uit de oudheid) dat die niet goed snik is.

“Grote wetenschappers hebben het logisch-feitelijke discours van de wetenschap achter zich gelaten”³, schrijft Desmet en het is nu nog een kleine stap om te gaan beweren dat geloof uiteindelijk de rede overbodig maakt en dat men inderdaad niet langer hoeft te vrezen dat de harde natuurwetten zullen toeslaan om hem van het leven te benemen op het ogenblik dat vijandelijke vliegtuigen bommen droppen boven zijn hoofd.

Wanneer sociale spanningen toenemen gaan bij ons ofwel de stoppen springen en komen wij in een angstige verstening terecht ofwel gaan wij over in een modus van 'zweven' en van irrationaliteit die dan het schijnbare voordeel biedt een einde te maken aan het zenuwslopende besef dat men geen kant meer op kan. In dat laatste geval biedt de religie enig soelaas omdat de 'reddende' illusie aan overtuigingskracht gaat winnen van zodra zij met vele anderen wordt gedeeld en wie er ontvankelijk voor zijn gaan dan ook niet langer gebukt onder het stigma dat kleeft op geesteszieken en dat hen excommuniceert en isoleert. Integendeel kunnen wie aldus uit de realiteit naar buiten treden, samen met huns gelijken een alternatieve werkelijkheid gaan beleven waartoe 'gezonde' mensen geen behoefte en ook geen toegang hebben. Zij vormen dan als het ware een zelfhulpgroep en als die groot genoeg wordt en ook aansluiting vindt bij een gelijkaardig verleden, spreken wij van een religie.

Gaat die alternatieve werkelijkheid onder de druk van moeilijke omstandigheden zoals een pandemie of een oorlog alsmaar groeien dan kan het uiteraard zo uitdraaien dat deze groep niet langer een minderheid van 'geesteszieken' doch een meerderheid van de bevolking gaat verzamelen, die dan ook niet langer als 'zieken' weggezet horen te worden en verketterd maar onder de benaming van 'gezonde gelovigen' zullen doorgaan met een bijzonder leven onder de paraplu van een irrationeel maar gemeenschappelijke erkenning vindend verhaal of toneel. Dan dreigen wie voordien als 'gezond' werden bestempeld, als 'ongelovigen' verketterd te worden van zodra die een minderheid gaan vormen en op die manier neemt een fictie de plaats in die voordien aan de werkelijkheid toebehoorde terwijl, andersom, de werkelijkheid zal worden afgedaan als 'ontoereikend'.

Het is waar dat vaklui in de opleiding regels volgen die zij achter zich kunnen laten van zodra zij enige behendigheid ontwikkelen en dat op deze wijze door en door geoefende dansers bij het publiek de illusie kunnen opwekken te kunnen vliegen, zoals de legendarische Vaslav Nijinsky (1888?/1889?/1890?-1950). Het is ook waar dat muziek niet op maar tussen de noten wordt geschreven en dat woorden sowieso niet naar zichzelf verwijzen daar zij slechts afbeeldingen zijn in de wereld van de taal van dingen in een andere dat de talige wereld. De kern van een verhaal en de schoonheid van een melodie zijn niet aanwijsbaar en bevinden zich op een ander niveau dan dat van de hoorbare geluiden omdat er met het vatten van muziek ook nog tijd gemoeid is en vooral geheugen: de capaciteit om in het heden door vereniging tot bestaan te brengen wat in het verleden ligt en eigenlijk niet meer bestaat met wat verwacht wordt en nog komen moet en dus nog niet bestaat. Tussen haakjes: Augustinus van Hippo heeft hierover ruim zestien eeuwen geleden al bijzonder diepe wijsheden verkondigd.

Dat vermogen om op de keper beschouwd en in fysisch opzicht niet-bestaande dingen (meer bepaald: enerzijds het niet meer bestaande dat in het verleden ligt en dat men zich kan herinneren en, anderzijds, het nog niet bestaande dat in de toekomst ligt en dat men kan verwachten, waarbij de herinnering en de verwachting activiteiten zijn die een levende en denkende persoon vereisen) tot bestaan te wekken, vereist het optillen ervan tot een niveau dat zich aan de wereld van de dode fysica onttrekt en dat is meer bepaald uiteraard de wereld van het levende: de melodie die zich uitstrekt over een hele tijdsperiode wordt begrepen of als één geheel bevat door het geheugen dat wij ook wel benoemen als de geest en zonder dit niveau van spiritualiteit kan van de schoonheid van muziek geen sprake zijn. En ook niet van de betekenis van een zin of een verhaal, een beeld, een schilderij. Het onderscheid tussen het ware en het gedroomde wordt niet meer gemaakt, laat staan dat tussen goed en kwaad.

En hiermee werd de kwestie nog altijd niet verhelderd wat dan het leven zijn mag dat vereist wordt opdat daarin het schone, het ware en het goede tot leven zouden kunnen komen. Het is en blijft mysterie, inderdaad, maar het gevaar loert om de hoek dat wij nu gaan vergeten dat er misschien geen sprake was van geest zonder geheugen, dat wil zeggen: zonder vlees, en vlees is (levende) stof en derhalve vergankelijk en tijdelijk. De geest is dat niet omdat hij zich aan de tijd onttrekt maar hij bestaat alsnog niet zonder tijd. En zo kan men nog uren doorgaan: uren, dagen, jaren, eeuwigheden.

Heeft de fictie bij sommigen de plek van de realiteit ingenomen? Is het verschil tussen die twee fictief en kàn het dat wel zijn? Elk vertoog hierover lijkt van een louter speculatieve aard en ook de gedachten van Mattias Desmet hier rond verzameld, kennelijk inderhaast onder de druk van het pandemische gebeuren, blijven een hoog Bodifée-gehalte hebben, zij het dan zonder de poëtische én fysische diepgang die bij deze laatste, in Vlaanderen rond dit thema bekende maar nergens in dit boek teruggevonden wijsgeer, wél van de partij zijn. Maar, andermaal: dit zijn geen redenen om Desmet als gesprekspartner te weren en wie dat alsnog doen, laten prompt in hun wel bijzonder magere kaarten kijken. Wat zich vandaag allemaal aandient als publiek podium, blijkt op grond van de daar doorgevoerde selectie van sprekers niets anders te zijn dan een privaatbedrijf dat aast op het statuut van het bezit van de waarheid welke dan te koop wordt aangeboden en waar men deze klok hoort luiden kan men op de beide oren slapen in de rustige zekerheid dat voortaan alleen nog ordinair bedrog er de dagorde bepaalt.

(Wordt vervolgd)

(J.B., 8 maart 2023)

Mattias Desmet en De psychologie van totalitarisme

Aflevering 16: Over de surveillancemaatschappij en de pervertering van controle

Teveel overheidscontrole is schadelijk, aldus Mattias Desmet. Maar de auteur van De psychologie van totalitarisme ziet kennelijk over het hoofd wat Martin Heidegger heeft onderstreept in zijn hoger genoemd werk over de techniek, namelijk dat die controle rechtstreeks en onvermijdelijk want noodzakelijk volgt uit de vertechnisering van het maatschappelijke leven welke op zich goed is op voorwaarde dat ze ook goed wordt gebruikt.

De moderne technologie en in feite de specialisatie in het algemeen brengt immers met zich mee dat wij vertrouwen moeten kunnen hebben in de werktuigen die wij gebruiken omdat onze kennis van hun werking steeds vaker zeer gering is. Wanneer bovendien in een concurrentiële maatschappij de economie eist dat de productie van technologie winstgevend is, zal een blind vertrouwen in de aanwending van de technologie uiteraard uit den boze blijken.

De bedrijven die winst maken met de bestrijding van computervirussen zouden wel eens de bedenkers van deze virussen kunnen zijn omdat zij in de eerste plaats bedrijven zijn, wat in een kapitalistische samenleving inhoudt dat zij maximale winst moeten nastreven om overeind te kunnen blijven. En hetzelfde kan dan uiteraard ook worden verondersteld het geval te zijn met betrekking tot virussen die niet de werking van onze computers bedreigen maar die van onze lichamen en dus onze gezondheid.

Daar blijkt, zoals hoger al geopperd, dat niet de technologie en in casu de geneeskunde of de farmacie op zich verderfelijk zijn maar dat zij dat wel dreigen te worden waar hun producten zichzelf noodzakelijk maken middels het creëren en aanwakkeren van ziekten waarvan de bestrijding hun winst oplevert. Het probleem van het mes dat noodzakelijk is voor het leven maar dat tegelijk als moordwapen kan worden gebruikt, brengt aan het licht dat de efficiëntie van ons handelen van geringer belang is dan het eumoreel karakter ervan. De meest gesofisticeerde apparatuur brengt ons geen baat als zij niet wordt aangewend voor ons welzijn. Beter een traag maar veilig paard dan een snelle, moordende auto.

Zoals gezegd is een blind vertrouwen van de kant van de consumenten onverstandig binnen een kapitalistisch bestel en vandaar wordt het noodzakelijk om ter compensatie van mogelijke misbruiken voldoende wantrouwen te koesteren en allerlei controlemechanismen in te bouwen. Inzake de pandemie situeert het probleem zich daar waar malafide bedrijven de aandacht afleiden van wat zij in feite uitspoken en zij doen dat door die aandacht heel sluw te betrekken op de handel en wandel van hun slachtoffers.

Want waar corruptie niet langer een vreemde eend is in de bijt, krijgen zij het gedaan dat de autoriteiten, in plaats van te gaan controleren waar het virus vandaan komt om dan maatregelen te kunnen treffen bij de bron, prompt de slachtoffers gaan viseren. Zij gebruiken hen als bliksemafleiders en richten alle aandacht op hun gedrag als mogelijke oorzaak van contaminatie, alsof er ook maar een gedrag bestond waarmee het volk een pandemie kon tegenhouden.

Controle is noodzakelijk ter compensatie van de vandaag onoverkomelijke onwetendheid van de consument maar de producent onttrekt zich eraan als hij erin slaagt die te laten richten op zijn consumenten, de patiënten, die aldus een tweede keer worden geslachtofferd omdat controle meteen verdachtmaking is en dus poging tot beschuldiging.

De dader schuift aldus zijn schuld door naar zijn slachtoffer - nota bene een tactiek ons welbekend van de in deze tijd sterk onder de aandacht van de psychologen gebrachte praktijk van het pesten - met het gevolg dat hij zelf buiten schot blijft voor de hele duur van de aldus teweeg gebrachte hysterie.

Dat is ook exact wat misdadigers altijd al hebben betracht en dit verklaart meteen waarom een groot deel van de gevangenen alom ter wereld onschuldig vastzitten: slaagt een crimineel erin om zijn schuld in andermans schoenen te schuiven, dan zal van zodra de ander veroordeeld is, hijzelf definitief buiten schot blijven. De surveillancemaatschappij lijkt steeds strenger te worden en lijkt goed te draaien, al te goed zelfs, maar in werkelijkheid verkapt al het gedoe van een schijnbaar superieure alertheid het totale gebrek aan waakzaamheid op uitgerekend die punten die haar reden van bestaan uitmaken.

Een ander voorbeeld van schuldverschuiving vindt men waar de zwakke weggebruiker, bijvoorbeeld de fietser, nadat hij het slachtoffer werd van een aanrijding door een automobilist, van een rechter te horen moet krijgen dat hij maar een veiligere weg had moeten kiezen. De controle in het hele gebeuren van de pandemie moet niet de slachtoffers - de patiënten - tot voorwerp hebben daar zij allerminst de producenten van de ziekte zijn maar wel de producenten van de bestrijdingsmiddelen waarvan de werking immers onmogelijk gecontroleerd kan worden door jan met de pet. Andermaal Heidegger: de technologie vergt vertrouwen (terwijl, Marcuse indachtig, vertrouwen misplaatst is in een wereld die draait om winst) en vereist derhalve controle. De controlemaatschappij is met andere woorden nodig en wenselijk maar zij bestaat feitelijk niet omdat hetgeen eruit ziet als controle, niets anders is dan een verkapte ontsnapping daaraan.

Met controle op zich is derhalve niets mis maar het zijn niet de burgers die gecontroleerd horen te worden doch zij die macht uitoefenen over hen omdat zij het zijn die gewantrouwd moeten worden daar alleen wie over macht beschikken, die macht ook kunnen misbruiken. Men moet immers steeds voor ogen houden dat controle deel uitmaakt van de wetgeving in een rechtsstaat terwijl de wetgeving daar de bescherming van de zwakkeren op het oog heeft in de strijd die de rechtsstaat voert tegen de wet van de jungle. Waar niet de machtigen doch de zwakkeren gecontroleerd worden, kan de wetgeving in dat opzicht alleen maar contraproductief werken en vaak zijn de zwakkeren zich daar in hun onmondigheid niet eens van bewust.

De fietser die het slachtoffer wordt van een aanrijding belooft aan de rechter om in het vervolg een veiliger parkoers uit te zoeken en de automobilist die hem aanreed, voelt zich gesterkt in de overtuiging dat niet hij degene is die een misdrijf heeft gepleegd. De eigenaar van de pc die uitviel ingevolge een besmetting met een computervirus krijgt te horen dat hij schuldig is omdat hij niet investeerde in antivirussoftware, wat in feite de dader die het computervirus heeft verspreid, vrijpleit van schuld en hem tevens het recht toekent op bedrog, als ware dit een vorm van superieure intelligentie. Meer nog: met het oog op zijn eigen voortbestaan binnen de kapitalistische concurrentiële economie krijgt het er alle schijn van dat hij zelfs de plicht heeft om dat te doen en in termen van moderne commerce gelden deze misdaden godbetert inderdaad als sluw of slim.

Het is ronduit onthutsend om vast te stellen dat mensen die door de gemeenschap werden aangesteld om wetenschappelijke opdrachten uit te voeren en dus taken met als uiteindelijk doel waarheid aan het licht te brengen, niet in staat blijken om het bedrog van de misleiding door malafide kapitalisten te doorzien of te bestrijden. In plaats van te gaan pleiten voor meer overheidscontrole in functie van de handhaving van de rechtsstaat die haar reden van bestaan vindt in de bescherming van allen en dan in de eerste plaats van de zwakkeren, laten zij zich voor de kar spannen van de machthebbers en gaan zij pleiten tegen controle zonder meer, wat zij dan identificeren met een strijd voor meer 'vrijheid'. Maar de zwakkeren dienen beschermd te worden: tegen de gesel van het brute wegverkeer, tegen onwetendheid, tegen ziekten maar vooreerst tegen de sterkeren waar blijkt dat deze laatsten hun vertrouwen niet verdienen. Een gemeenschap die het lot van de zwakkeren overlaat aan de willekeur van de sterkeren, verzaakt aan de humane plichten die haar recht van bestaan funderen.

Vrijheid en privacy zijn mooie begrippen maar waar mensenrechten in het geding zijn, kan men zich er niet op beroepen zonder zich te gaan vermeien in een kwalijk spel. Het snijdt geen hout om helemaal niet te reageren tegen kinderarbeid in China met het argument dat de Chinezen hun eigen vrijheid hebben omdat hier niet zozeer Chinezen in het geding zijn maar in de eerste plaats mensen. De privacy kan geen recht zijn waar zij andermans rechten schendt, wat bijvoorbeeld het geval is bij huiselijk geweld, vrouwenbesnijdenis, eremoord en kinderarbeid. Maar ook met het Amazonewoud doen grootgrondbezitters ter plekke niet wat ze willen omdat het hier behalve 'eigendommen' ook de longen van de hele wereld betreft. De klimaatcrisis, het probleem van de fossiele brandstoffen, het gevaar van radio-activiteit, de problematiek van de vervuiling en die van de honger in de wereld, de mensenrechten: deze zaken mogen niet overgelaten worden aan de willekeur van enkelingen omdat niemand over andere mensen rechten kan doen gelden. Dat is in de loop van de geschiedenis weliswaar al te vaak gebeurd en het gebeurt nog steeds.

Zo bijvoorbeeld zagen de voorstanders van de slavernij met de opkomst van het abolitionisme hun broodwinning slinken en zij hadden er veel moeite mee om hun vermeend 'recht' op het bezit en de uitbuiting van andere mensen zomaar prijs te geven en hetzelfde probleem doet zich vandaag nog steeds wereldwijd voor, met slavernij, loonslavernij en ongelijkheid in het algemeen. Het pleidooi voor een liberalisme met een financiële elite van in moreel opzicht criminele samenzweerders kan slechts een herhaling zijn van de onnoembare misdaden tegen de mensheid die de geschiedenis bevlekken in steeds dezelfde terugkerende verschijningsvormen: feitelijke uitbuiting en genocide door een gewetenloze minderheid van rovers die zich bedienen van de nieuwste technologie inzake wapens maar ook inzake retoriek en jurisdictie (geknoei met wetgevingen), gepaard gaande met een schijn van heiligheid en zich verbergend achter een masker van waarheid, schoonheid en goedheid, en zich hullend in een rookgordijn van educatie en ontwikkeling.

Leopold II was de eindverantwoordelijke voor een van de grootste misdaden en genocides in de geschiedenis maar hij genoot wereldwijde faam als filantroop en als verbreider van de beschaving en van het christendom in het Afrikaanse continent en nog steeds geniet deze eigenlijk compleet Victoriaanse figuur van standbeelden en van vele andere eretekens. Helaas is zijn handel en wandel allerminst uitzonderlijk maar veeleer representatief voor hoe het er door de band aan toe gaat, zoals Joseph Conrad dat suggereert in zijn Heart of Darkness zelfs zonder eenmaal naar deze koning te verwijzen. Alleen wordt aan de handel en wandel van figuren die koninklijke titels moeten ontberen en die geen schijn hebben hoog te houden, lang niet zoveel ruchtbaarheid gegeven.

Met betrekking tot de geschiedenis van de jongste pandemie is ongetwijfeld een gelijkaardig toneel aan de gang en een grondig onderzoek van het gebeuren is daarom een uiterst dringende noodzaak. Alleen al om die ene reden is het een heilige plicht jegens de mensheid om zelfs de meest dissidente stemmen te laten klinken. Wie pleiten voor spreekverbod (terwijl zij zich op de koop toe vaak nog uitgeven voor volgelingen van Socrates en voor verdedigers van de open debatcultuur) verstikken met deze onvervreemdbare vrijheid tevens de waarheid die zij paradoxaal genoeg geloven in pacht te hebben en zij doen dat om geen andere reden dan omdat zij de waarheid te vrezen hebben daar zij zichzelf maar al te dikwijls weten stand te houden middels leugens en bedrog.

De zich verlicht achtende geesten maar ook de gelovigen in allerlei onzinnigheden hebben recht op hun eigen waanzin zolang zij die voor zichzelf houden en hem niet aan anderen opleggen want niemand kan rechten over anderen doen gelden omdat alle mensen evenwaardig zijn. Elkeen mag geloven in het leven of in de dood, in goden, demonen, elfen en kabouters, in paradijzen, in vakantiereizen en in peperdure spijzen, zolang men ook alle anderen van diezelfde vrijheden laat genieten.

Gezondheid is weliswaar een persoonlijke zaak maar wordt een zaak van gemeenschappelijk belang waar inzake ziekten besmettelijkheid aan de orde is. Maar de waarde van gezondheid is niet absoluut: niet iedereen kan te allen tijde voor de volle honderd percent gezond willen zijn ten koste van ontelbare andere waarden. Het bepalen van prioriteiten dient omwille van het algemeen belang in alle openheid te gebeuren en ook in alle sereniteit.

Het punt dat Desmet maakt met zijn De Psychologie van Totalitarisme is ons inziens dat die vereiste sereniteit onmogelijk gemaakt wordt van zodra angst in het spel komt waarvan sinds oudsher gezegd wordt dat die een slechte leermeester is.

Het is de bijzondere verdienste van de besproken auteur om daaraan te herinneren en het strekt de man tot eer dat hij met dat edel doel voor ogen ook zijn nek uitsteekt. Het betoog dat hij brengt en waarvan de kern zich misschien het beste laat samenvatten in de boodschap dat angst een slechte leermeester is, blijkt nog veel dringender dan de noodzaak bij de WHO om een vaccin te vinden tegen covid-19 en zijn taak blijkt tevens nog veel moeilijker omdat een enkeling zijn pad naar het publiek eigenhandig en dikwijls in alle eenzaamheid moet plaveien terwijl voor een wereldomvattende organisatie die wordt bemand door corrupte toppolitici de weg door de door hen aan hen onderdanig gemaakte massa's allang en alom geëffend werd. Alleen al om die reden zijn gebeurlijke onvolkomenheden in dat betoog menselijkerwijze onvermijdelijk en vergeeflijk. Iets wat men overigens bezwaarlijk kan zeggen over over de 'onvolkomenheden' van zekere toppolitici zoals die in de jongste weken aan het licht kwamen.

Het gewicht van de autoriteiten is zoals dat van de massa's die hen in het zadel hielpen. Was het Alexander de Grote die zegde één man te verkiezen boven een heel leger als hij maar de beste is?

(Wordt vervolgd)

(J.B., 7 maart 2023)

Mattias Desmet en De psychologie van totalitarisme

Aflevering 15: Wetenschap en waarheid? Leugen en... Kapitalisme!

Wanneer Mattias Desmet bij de aanvang van zijn elfde hoofdstuk, Wetenschap en waarheid, herhaalt dat de Verlichting aan de basis ligt van het totalitarisme¹, vergeet hij de totalitaire kerk. Zo bijvoorbeeld betoogt O. Noordenbos: “(De Rooms-Katholieke Kerk) is een geestelijke macht, want zij beschouwt zich als de enige ware kerk die door Christus is gesticht. Maar zij is evenzeer een wereldlijke macht (...). Zij acht zich immers geroepen, ter wille van het eeuwig heil van het aan haar toevertrouwde mensdom, dat in het leven ‘hier beneden’ al wordt voorbereid, ook het leven op aarde te leiden en te ordenen volgens haar leringen en geboden. Dit betekent dat de kerk een totalitair karakter heeft.”² De menselijke Rede mag weliswaar niet vergoddelijkt worden maar met een terugkeer naar het geloof van weleer belanden wij op dat vlak van de regen in den drop.

Als zoals Desmet het stelt, nazisme en stalinisme consequenties zijn van de Verlichting, dan zijn vele eeuwen van kolonialisme en van slavenhandel alsook de verdrukking van vrouwen en allerlei minderheden consequenties van de hegemonie van de kerk.

En wie zich keren tegen de vierde industriële revolutie, vergeten dat de versmelting van de mens met zijn technologie zo oud is als de mensheid zelf, alleen al omdat de mens (vaak) gedefinieerd wordt als 'het dier dat werktuigen gebruikt' en werktuigen zijn 'verlengstukken' van het lichaam, ongeacht of het hier een hamer betreft of een taal.³ Het verlangen naar een wereld zonder pakweg machinale mobiliteit, bouwkunde, brillen en prothesen is een absurditeit als men niet wil gaan leven zoals de Amish die zich te paard verplaatsen of de Jehovah-getuigen die liever hun kinderen laten sterven dan op hen bloedtransfusies toe te staan.

Kritiek op de menselijke technologie is weliswaar mogelijk, zoals bijvoorbeeld bij Martin Heidegger (1889-1976), in Die Technik und die Kehre uit 1962 waarin deze filosoof het technische denken bekritiseert waarin activiteit en controle centraal staan - hij opponeert het aan het bezinnende denken, gericht op authenticiteit en beleving.⁴ Tussen haakjes: Hannah Arendt (1906-1975) was een tijdgenote en een leerlinge van hem. Edoch, zeer zeker is niet zozeer de technologie op zich verantwoordelijk voor de door Desmet opgesomde ontsporingen maar wel, zoals Herbert Marcuse in zijn One-dimensional Man uit 1964 uitvoerig heeft betoogd, het samenspel van wetenschap en techniek met het kapitalisme, hier te lande ook behandeld door Rudolf Boehm en later, namelijk als het 'WTK-bestel', door Etienne Vermeersch in zijn milieu-essay De ogen van de panda uit 1988.

En de oorsprong van het kapitalisme moet (andermaal) niet in de Verlichting worden gezocht maar in de (vooral protestantse) religie: in zijn werk De protestantse ethiek en de geest van het kapitalisme legt Max Weber uit hoe kapitaal en kapitalisme resulteren uit het samenspel van enerzijds hard labeur en anderzijds de (bijbels geïnspireerde) afkeer van genot of dus, met twee woorden gezegd, uit het verdienen van geld dat wordt opgespaard.

(Wordt vervolgd)

(J.B., 6 maart 2023)