De Limburgers zeggen regelmatig: ‘wie sjoan oos Limburg is’ ofwel vertaald ‘hoe mooi ons Limburg is’. Dit geldt zeker voor de gemeente Gulpen-Wittem, midden in het Zuid-Limburgse heuvelland. Een uniek stukje natuur in Nederland en onderdeel van Nationaal Landschap Zuid-Limburg. Het landschap met haar karakteristieke inrichting straalt een landelijke rust uit. Gulpen-Wittem is het kloppend hart van het Zuid-Limburgse heuvellandschap.

De omgeving staat bekend om haar schitterende landschap. De heuvels maken het on-Nederlands mooi! De gemeente kent 10 dorpjes met elk een eigen sfeer. Gulpen-Wittem is door haar centrale ligging in het Zuid-Limburgse Heuvelland het ideale gebied om te wandelen. Het reliëfrijke landschap biedt daar alle mogelijkheid toe. Wij vertrekken in het centrum en al vlug gaan we het prachtige landschap ontdekken, wij wandelen nu en beneden in het idyllische dal van de Gulp ligt kasteel Neubourg. Wij wandelen verder door het landschap en als we even achteromkijken ligt Gulpen beneden in het dal wij wandelen verder.

Een eind langs de bossen en dan weer een stuk door de weilanden ze worden gekenmerkt door een typisch Limburgs fenomeen: de ‘Stjegelkes’. In feite is een stjegelke niet meer dan een stevige paal, met daarop een draaiend bovendeel. Het stjegelke is eeuwenoud en het idee erachter is vrij simpel. Veehouders hadden vroeger meer landerijen naast elkaar, maar wilden bijvoorbeeld niet dat het vee zich over de totale oppervlakte zou verspreiden.

Om het vee in het beekdalenlandschap op een afgezet land bij elkaar te houden, was dus een omheining nodig. Echter op deze manier kon de veehouder zelf ook niet meer van wei naar wei lopen. En dus werd een smal, draaibaar poortje bedacht waardoor dit wel mogelijk was. Tegelijkertijd was het de snelste en kortste weg naar de kerk in het dichtstbijzijnde dorp of gehucht. Heden ten dage profiteren vele wandelaars nog steeds van deze eenvoudige, maar unieke oplossing! In Zuid-Limburg - en zeker in de gemeente Gulpen-Wittem - vormen ze een opvallende herinnering aan het werk van de veehouder van weleer. Een mooi sieraad in het Limburgse heuvellandschap. Wat verder komt het klooster van Wittem in zicht we dalen af naar het dorp. En zo komen we aan het klooster. Wittem dankt zijn naam vooral aan het Redemptistenklooster met een prachtige kloosterbibliotheek voor exposities en voorstellingen, waar de gelovigen de heilige Gerardus vereren. Het is een echt bedevaartsoord.

Aan de Wittemer Allee 3 ligt het kasteel Wittem dat rond 1100 gebouwd is. In het hart van het Heuvelachtige Zuid-Limburg. In de vallei waar natuurlijke bronnen uitmonden in de Geul licht het romantische 11e eeuwse kasteel. Idyllisch gelegen in eigen tuinen met eeuwenoude bomen, omringd door slotgrachten. Meer dan 50 jaar geleden is dit kasteel omgetoverd tot romantisch hotel en afgelopen jaar geheel gerenoveerd. We wandelen het dorp uit, de glooiende akkers op nu begrijpen we meteen waarom Wittem altijd al een "heerlijkheid" genoemd werd. Bovendien ligt bij het gehucht Cartils dat ten noordwesten van Wittem ligt het kasteel Cartils. Dit kasteel werd al in de vroege middeleeuwen vermeld als kleinste Rijskheerlijkheid in deze streek. Gedeelten van het kasteel dat tot 1776 in het bezit bleef van lijnrechte afstammelingen van de ridders van Cartils, zijn vijftiende en zestiende eeuws, zoals de toren met hoekarkel en het vrijstaande hoekgebouw. We komen ook langs beschermde dorpsgezichten.

Een beschermd dorpsgezicht is een waarde die gegeven wordt aan een gebouw of een groep gebouwen die door hun schoonheid in relatie met hun omgeving zodanig belangrijk zijn dat ze een beschermde status hebben gekregen. Maar net zo beeldbepalend zijn de vele historische gebouwen, van kastelen en kloosters tot molens en vakwerkboerderijen. Nog even en we zijn terug in Gulpen. Een pracht van een wandeling.