STADHUIS

Dat de abdijtoren, sinds haar bestaan, heel wat heeft meegemaakt kan met recht en rede worden gesteld. Deze massieve toren, geflankeerd door twee traptorens, is - samen met de crypte - het enige restant van de kerk van abt Adelardus II (1055-1082), één der grootste Ottoonse kerken (100 m bij 27 m) uit die tijd en aldus een stille getuige van zowat 1000 jaar bouwgeschiedenis.

ABDIJTOREN

Vijf jaar na de bouw brandde dit voor onze regionen uitzonderlijk bouwwerk af. De toren bleef echter - behoudens enkele restauraties en herstellingen - in zijn geheel bewaard. Dat deze toren als een soort donjon werd opgevat mag niet vreemd lijken. Het waren immers roerige tijden waarbij de Truienaars en hun abdij het meermaals aan de stok hadden met ondermeer hun buren uit Brustem. Menig keer werd daarbij brand gesticht in de abdij en een bloedbad aangericht. Onder diverse abten werden ook geregeld aanpassings- en verfraaiingswerken doorgevoerd. Zo kregen bijvoorbeeld in de 15e en begin 16e eeuw de middentoren en de twee traptorens gotische spitsen. Abt Joseph Van herk (1751-1780) veranderde de toren met zijn drie spitsen dan weer in één enkele voluminieuze spits met boven elkaar geplaatste lantaarns.

Toen in de Franse Tijd (1798) de abdij openbaar verkocht werd, werd het grootste gedeelte van de gebouwen afgebroken en verkocht. Het Sint-Truidens volk, dat ten tijde van de revolutie niet erg abdij-minded was, deed mee aan de uitverkoop van haar abdij. Van de abdij restte nadien een puinhoop van stenen en balken. Enkel de toren bleef weer overeind. Een ogenblik leek het of ze niet goed wisten wat aan te vangen met deze historische puinhoop, die de Franse Revolutie ervan had gemaakt. Welke bestemming zouden deze historische gebouwen krijgen? Hier kwam verandering in toen in 1839 het jonge België door het verdrag van Londen een gedeelte van Limburg diende af te staan aan Nederland. Het Klein Seminarie, tot dan in Rolduc ondergebracht, verhuisde naar de voormalige abdijgebouwen.

CRYPTE

Om het Seminarie te kunnen onderbrengen in de toegetakelde abdijgebouwen, gebeurden er dringende verbouwingswerken. Op de plaats van de verdwenen monumentale abdijkerk kwam in 1843 de veel kleinere neo-classicistische Een kleine 150 jaar later volgde een nieuw drama.

Iedere Truienaar ouder dan 30 herinnert zich nog levendig de dag dat de abdijtoren afbrandde. Op 9 december 1975 brak er in de abdijsite een enorme brand uit. Zowel de seminariekerk, de toren als de seminariegebouwen gingen daarbij in vlammen op. Vooral het beeld van die brandende toren staat bij velen nog in het geheugen gegrift. Sint-Truiden, gesymboliseerd in haar drie torens, zou sindsdien niet meer hetzelfde zijn. Het was net alsof iedereen plots besefte dat hét historisch hart van de stad werd geraakt. Alle reddingsacties ten spijt werd al gauw een bladzijde omgedraaid. Eind 1976 lagen de plannen voor een aangepaste wederopbouw immers al op tafel. Ondanks duidelijke bezwaren van diverse historici werden de gebouwen weer opgebouwd naar de behoefte van het Aangenomen College (sinds 1966 de ‘opvolger’ van het Klein Seminarie). Zo werd het kerkveld voor een derde overbouwd door een internaatsgebouw. Dit bevestigde dat met de brand elke kerkopbouw op deze plaats werd afgeschreven. De toren bleef daarbij als ruïne verweesd achter.

KEIZERZAAL

Anderzijds betekende die brand wel dat de verwereldlijking van de abdijsite versneld werd. In 1986 werd al een plan uitgewerkt, met de krachtlijnen en de fasering voor het herstel en de herwaardering van de abdijsite, in de overtui-ging dat de voormalige abdij - als belangrijke getuige uit het verleden - ook in de toekomst nog een rol moest spelen. De grote bekommernis van het stadsbestuur daarbij is steeds geweest deze site 'opnieuw' te enten in het stedelijk weefsel en terug betekenis te geven. Het voorlopig orgelpunt in dit proces wordt de restauratie en ontsluiting van de abdijtoren. De imposante oostwand van de door de brand vrijgekomen abdijtoren - die we zoals gezegd kunnen interpreteren als een rechtopstaande bouwhistorische ontwikkelingskaart - laat vermoeden hoe indrukwekkend deze abdijkerk moet geweest zijn.