DENKEND AAN ANDRÉ DEMEDTS

    Voor Rudolf Van de Perre

Samenzijn, in vriendschap, onverwoord,

één zijn in gedachten

en één zijn in het woord.

Van een gevuld en rijp seizoen

de zachte naglans zoeken

onder de late zomerzon en tanend groen

en rustig-blij de herfst verwachten.

En even ook de grote vriend bezoeken

die ligt geborgen onder zerk en gras

in aarde nog gedrenkt door Leie en vlas.

Terwijl herinneringen rijzen uit z'n boeken

hem nu terugzien of het gisteren was.

Verwijlen bij z'n beeld in scherp profiel

of, in de gloed van Garciarias ',

bij het bureau waarop hij schreef

in duizendvoud het leven dat het zijne was.

De stilte horen en de echo van z'n ziel

in dit z'n land aan de rivier

met water dat nog blinkt als glas.

En spellend lezen het gedicht in steen

waarin z'n geest blijft leven boven stof en as.

Dan afscheid nemen, woordenloos, in vriendschap één,

verbonden, onverwoord, met al wie met ons is en was.

20-9-93

(1) Pedro Garciarias: Spaans schilder van lyrisch-abstrakte-mystische werken o.m. geïnspireerd door San Juan de la Cruz (1542-1591) en Guido Gezelle. Stelde z'n werken tentoon in het Demedtshuis van 21 augustus tot 21 september 1993. Werd bij de opening, tijdens de viering van 10 jaar Demedtshuis, ingeleid door oud-minister Mare Galle.

10-01-2006 om 16:29 geschreven door bernard

In de zopas verschenen Gemeentelijke informatiekrant van Wielsbeke presenteert het André Demedtshuis al een uitgebreid programma in het kader van “100 jaar Andre Demedts 2006”.  De inwoners van Wielsbeke, Ooigem en Sint-Baafs-Vijve krijgen de informatiekrant tweemaandelijks in de bus. Het nummer 109 van 1 januari 2006 biedt naast informatie en tips van het gemeentebestuur en de gemeentelijke diensten zoals vzw Hernieuwenburg, OCMW, bibliotheek, culturele centra ook ruime aandacht voor sport- en cultuurkalender en het verenigingsleven in de drie deelgemeenten.     

De Juliaan Claerhout-kring verzorgt al jaren telkens twee bladzijden in de infokrant. Dit keer wordt ondermeer de uitgave “Als straten gaan …praten” voorgesteld, een uitgave waaraan ook historicus Michaël Delange van de plaatselijke Heemkundige Kring heeft meegewerkt. Hij geeft hierin een historiek en verklaring van alle straatnamen in Sint-Baafs-Vijve en Wielsbeke. André Demedts is uiteraard ook goed vertegenwoordigd in het straatbeeld. De volgende bladzijde(n) worden steevast voorbehouden aan literaire bijdragen, zeg maar poëzie. Dit keer zijn er twee bladzijden verzen van Inske De Winne, Angelina Van De Moortele,Wouter Vandeginste en vaste waarden Marie-Christine Martens en dokter Roland Debucquoy.

Ons interesseert hier echter de aankondiging van het programma van het André Demedtshuis in het kader van “100 jaar André Demedts 2006”. Hierin zijn al dertien optredens en acht tentoonstellingen in opgenomen.  Het André Demedtsjaar in Wielsbeke wordt ingezet op donderdag 26 januari 2006 met een concert door het Kamerensemble Contrasts om 20.30 u. in de Romaanse Sint-Bavokerk in Sint-Baafs-Vijve. Contrasts heeft een bijzonder talentrijke en internationale samenstelling met violiste Katy Sebastyén (Hongarije), pianiste Dana Protopopescu (Roemenië), Klarinettist Freddy Arteel (België) en Altviolist Ervin Schiffer (Hongarije).

De gezellige Sint-Bavokerk, gebouwd omstreeks 1100 en in de jaren 1910-1920 hersteld in haar oorspronkelijke Romaanse vorm, blijft nog het toneel voor de volgende activiteiten in het kader van het André Demedtsjaar.  Op zondag 5 februari 2006 om 17 u. is er een koffieconcert met Michael Kugel (altviool) en Mireille Gleizes (piano) en op vrijdag 17 februari 2006 volgt een poëzieavond André Demedts. Ook het koffieconcert van zondag 5 maart met het Spirale Piano Trio gaat door in het Romaanse kerkje. Na deze activiteiten kan er worden nagepraat in het André Demedtshuis, de vroegere pastoorswoning die dicht in de buurt ligt. Toegangsticketten aan 8  € voor al deze activiteiten zijn te bekomen bij de Culturele Dienst Wielsbeke tel. 056/67.32.50, cultuur@hernieuwenburg.be.

Op de poëzieavond in het kader van het André Demedtsjaar worden gedichten voorgedragen van André Demedts. Deze avond is een coproductie van de Stichting André Demedtshuis en Leesclub Forum. De selectie van de gedichten gebeurde door Jooris Vanhulle. De voordracht zal wordt gebracht door Jo Decaluwe van Arca Gent. Tijdens de voordracht worden dia’s geprojecteerd met beeldmateriaal van Stefaan Brodelet.  De poëzieavond wordt muzikaal omlijst doro Leen Debode (klarinet) en Artúr Tóth (altviool). Afspraak op vrijdag 17 februari om 20 u. in de Sint-Bavokerk. Misschien best eerst uw ticket reserveren.

Uit het verdere programma rond “100 jaar André Demedts” in Wielsbeke vermelden we nog diverse optredens in Sint-Laurentiuskerk, OC Leieland en de tuin van het André Demedtshuis

tentoonstellingen in het André Demedtshuis. Het André Demedtshuis blijft in januari traditioneel nog gesloten, maar is vanaf februari open. Daar loopt in februari een tentoonstelling van de jonge kunstenaar Isabelle Bossuyt. De vernissage gaat door op vrijdag 3 februari om 20 u. Het André Demedtshuis is open op vrijdag, zaterdag en zondag telkens van 14 tot 17 u. en op zondagvoormiddag ook van 10 tot 12 u.  Tijdens de week kunt u informatie inwinnen op de Culturele Dienst in Wielsbeke (tel. 056/67.32.50) en tijdens de openingsuren is contact mogelijk op tel. 056/60.79.05.

We kunnen ook nog toneelopvoeringen aankondigen op 12,13 en 14 augustus 2006 op podia rond het André Demedtshuis in Sint-Baafs-Vijve. Daar wordt telkens om 18 en 20 u. het werk “De Levenden en de doden” van André Demedts opgevoerd.  Op 7 september is er een erfgoedwandeling rond het André Demedtswandelpad  en JMA Wielsbeke presenteert op zaterdag 23 september Watermusic (Händel) in de tuin van het André Demedtshuis aan de rand van de oude Leie.

06-01-2006 om 15:35 geschreven door bernard

Hulde door Anton van Wilderode bij 70^e verjaardag in Kortrijk :

Gedurende de vele jaren dat ik hem ken en — in de jongste tijd althans — geregeld mag ontmoeten is hij nauwelijks veranderd. Hij kijkt op, de ogen helder onder de zware wenkbrauwen, wijs en weemoedig en toch een beetje ironisch glimlachend en vragend daarna, met de zachte stem waarmee men gedichten leest. Hij luistert gaarne én aandachtig, thans iets duidelijker naar de spreker toegekeerd om hem langs de ' goede kant' op te vangen. Zijn antwoorden zijn altijd bezonnen, — wat niet noodzakelijk 'bezadigd' hoeft te betekenen - want over ideeën en situaties, feiten en toestanden, mensen en meningen heeft hij een persoonlijk oordeel dat soms (wanneer het om levensbeschouwing en idealen, en niet om zijn eigen persoon gaat) vinnig en verbeten geformuleerd wordt. Hij verdedigt wat hij op een onrechtvaardige wijze aangevallen ziet, hij bemint heftig het bedreigde en hij verdedigt menigmaal standpunten die niet direct in de lijn van de voorgekauwde opinies liggen.

 

De boerenjongen, die in 1937 de ouderlijke hoeve verlaat om zich ongehinderd aan zijn literair en algemeen-cultureel werk te kunnen wijden, is ook als leraar en directeur van een radio-instituut zijn rechte weg gegaan, — zonder uitdaging maar ook zonder compromis. Glimlachend, een teken van sterkte. In die veertig jaar is hij iemand geworden die niet meer weg te denken is uit het lange, moeizame en nog niet voltooide proces van ontwikkeling dat ons tot een zelfstandig volk moet voeren. ' Vóór onze dood ! ' zoals hij het in zijn gedicht Vlaanderen al heeft gehoopt.

Vanzelfsprekend beschouw ik André Demedts allereerst als literator, dat is dichter en essayist, romanschrijver en novellist, criticus en chroniqueur, voordrachtgever en mentor. Zijn gehele letterkundig werk (het aantal van zijn als boeken uitgegeven teksten bereikt bijna dat van zijn huidige zeventig levensjaren !) is een queeste of zoektocht naar het geluk, dat slechts in de toekomst of/en in een ander bestaan zal verwezenlijkt worden. Het besef dat wij hier en nu, in de tussentijd, alleen maar scherven en fragmenten kunnen veroveren, dat wij slechts gedeeltelijk gelukkig mogen zijn, vervult hem met melancholie en zielsverdriet (zie vooral in zijn poëzie), maar kan hem de hoop niet ontnemen (lees zijn romans en verhalen) noch ontslaat hem van de moedige moeizame arbeid voor gezin en gemeenschap (denk aan zijn kritisch en essayistisch werk : aan zijn lezingen en spreekbeurten). Want de droom in de verte blijft trekken, — en hij heeft hem naderbij gebracht door stichtingen en inspiratieve medewerking aan velerlei initiatieven, door woord en daad, en vooral door de liefde die hem bij dat alles bezielt en die hij aan zeer velen heeft doorgegeven. Dat toekomstgerichte werk belet hem intussen niet zich te verdiepen in wat het verleden heeft gegeven én heeft te geven. In de schatkamer van zijn benijdenswaardig geheugen én van zijn talloze met zorg bijgehouden notities bewaart hij zoveel merkwaardigs over de geschiedenis van zijn familie, zijn streek en zijn volk dat hij er levenslang uit putten kon om zijn scheppend werk te stofferen met werkelijkheid.

Hij weet veel over oude taalvormen, hij kent gebruiken en gewoonten van vroeger en de mensen uit de tijd achter zijn rug zijn hem bijna even vertrouwd als de levenden die zijn pad kruisen. Hij leeft in, en schrijft vanuit, een diepe verbondenheid. Dit Huldeboek, dat ook een Liber amicorum is in de meest letterlijke zin van het woord, bewijst zijn veelzijdige arbeidzame belangstelling voor zijn land en volk, binnen en buiten de (staats) grenzen : Vlaanderen, Vlaanderen en Frans-Vlaanderen, Vlaanderen in Nederland, Vlaanderen in Europa, Vlaanderen in de wereld.

Het is (gelukkig) veel te vroeg om een balans op te maken. Maar voor mezelf kan ik alvast een vlugge en onvolledige opsomming geven van wat de creatieve kunstenaar André Demedts ons heeft geschonken.

Hij is de dichter van een aantal verzen die tot het geliefde blijvende bezit zullen behoren, als bijvoorbeeld : Je naam, Witte Kerstdag, De avondster, De paarden. Lof van mijn land, Requiem, De kieviten, Gelegenheidsvers, Mak ik ?. In 't gras, — en elke lezer en poëzieliefhebber zal naar eigen voorkeur makkelijk aanvullen.

André Demedts is de schepper van enige romanfiguren die veel vertolken van wat hem en ons bezighoudt in dit beminde onvolkomen bestaan. Ik denk vooral aan Johannes en Hugo Van Leyda (uit Kringloop om het geluk), aan pastoor Ferdinand Bogaerts (uit In uw handen), aan vader en zoon Van Huysse (uit De levenden en de doden), aan meester Van Nieuwenburgh en pastoor Vlaemynck (uit Nog lange tijd), aan Karel en Arnout Gillemijn (uit de romancyclus De eer van ons volk)...

En hij heeft in het eerste deel van deze quatrologie, De Belgische Republiek, in de laatste korte hoofdstukjes 65 tot 69 (waarin hij de uiterste dagen en dood verhaalt van Karel Gillemijns dochter Maria) een uniek stuk proza geschreven dat pulseert van mannelijke tederheid, intense inleving en groot vormvermogen. Al wie deze bladzijden leest zal het boek uit de handen leggen met het besef dat hij of zij kennis mochten maken met de evocatie van een mens, een bestaan en een noodlot dat men zich slechts uit de boeken van de grootsten herinnert. Het dappere ongelukkige boerenmeisje Maria, dat tegen de wil van haar moeder maar met het gedoogzaam medeweten van haar vader, de geliefde is geworden van boever Djaak Van der Velde, sterft aan tering. Terwijl zij volgens de aloude gebruiken wordt ' afgelegd ' zit vader Karel Gillemijn in de schemerende koestal, bij de snuivende en herkauwende dieren, — beladen met al het verdriet van de wereld. Hij vecht er zijn eenzaamste strijd uit en gaat dan, dapper tegen beter weten in, naar haar doodsbed op de voutekamer. Goede avond, Maria. Wij die over moeten blijven zullen je nooit vergeten, want alles wordt onvergelijkbaar anders en armer zonder jou.

Woorden én waarden. Het literaire én overige werk van André Demedts ontstond uit eenzelfde bezieling, eenzelfde trouw, eenzelfde illusieloze moed en eenzelfde liefde. Zijn leven is een opus magnum dat ons met genegenheid en trots vervult. Hij schrijft verder, hij werkt verder. Tussen de hoeve Den Elsbos, waar hij geboren werd, en het witte huis in de Condédreef te Kortrijk, waar hij thans in 1976 woont, ligt een bestaan dat evenveel betekenis heeft voor ons volk als voor de man die het doorleefde. Hij moge weten — in deze adempauze tussen werk en werk — dat wij hem dankbaar zijn. 
 

(Anton van Wilderode, Huldeboek André Demedts, Davidsfonds Kortrijk n.a.v. 70ste verjaardag)

02-01-2006 om 23:20 geschreven door bernard

Neen, we zijn André Demedts nog niet vergeten... Hij leeft nog verder in alles wat  hij heeft op gang gebracht . Daar horen KFV, Ons Erfdeel en andere culturele initiatieven zoals de André Demedtsprijs zeker bij.  Mensen, die door zijn bezielende persoonlijkheid werden geïnspireerd,  zetten zijn cultureel levenswerk verder.  Hij was echter zoveel meer dan een veelzijdig en bekroonde schrijver-dichter, ondermeer in 1990 onderscheiden met de Driejaarlijkse Staatsprijs.  De traditie wil dat grote culturele figuren, en daar hoort André Demedts (Sint-Baafs-Vijve 8 augustus 1906- Oudenaarde 4 november 1992) zeker bij, speciale aandacht krijgen tijdens hun 100e geboortejaar.  Het wordt dringend tijd om het André Demedtsjaar 2006 voor te bereiden!

Achter zijn beminnelijke, eenvoudige persoon stak vooral een sterke leidersfiguur, die zich gans zijn leven onvermoeibaar heeft ingezet voor de Nederlandstalige cultuur.  We zouden hem een cultuurpoliticus kunnen noemen waarin we het onderdeel ‘politicus’ dan invullen als een voorbeeldig werker, begenadigd inspirator, rechtlijnig en helder denker, die gedreven door het algemeen belang van alle geledingen van de bevolking en met visie op de toekomst, de juiste beslissingen neemt.

Als echte Vlaming was hij een werker en dan denken we niet direct aan  zijn hard labeur op het veld toen hij landbouwer was op de ouderlijke hoeve “Den Elsbos”.  Wat hij ons heeft nagelaten aan boeken, literaire kritieken en andere publicaties in uiteenlopende tijdschriften, is indrukwekkend. Daarbij kwamen nog zijn duizenden voordrachten,  feestredes, spreekbeurten en gelegenheidswerkjes.  Daarnaast waren er nog zijn beroepsbezigheden als leraar in het Heilig-Hartcollege en als directeur van de West-Vlaamse radio-omroep in Kortrijk. In verband met die laatste functie zijn er nog zijn minder belichte luisterspelen, zijn gelegenheidsopstellen voor de radio (zoals bv bij de 75e verjaardag van Ernest Claes) en zijn inbreng in literaire programma’s.

Toch moet er meer zijn, dat mij, als bescheiden “werkmens” met een beperkte literaire bagage, drijft om mee aan de kar te trekken om 2006 uit te roepen tot een André Demedtsjaar.  Die weinige keren dat we hem hebben meegemaakt als “cultuurpoliticus” bij een voordracht van het Davidsfonds, een Frans-Vlaamse Cultuurdag of een officiële plechtigheid hebben bij mij een blijvende stempel gedrukt.  Zijn medewerkers als Luc Verbeke, Jozef Deleu e.a. of de biografie van Rudolf van de Perre kunnen beter getuigen van zijn inspirerende verdiensten.  Zijn opname bij de eeuwwisseling in de lijst van de honderd meest verdienstelijke Vlamingen van de eeuw is een duidelijke aanwijzing voor de erkentelijkheid van de bevolking voor het cultureel levenswerk van André Demedts.

Wat mogen we concreet  verwachten van het André Demedtsjaar?   We weten al van plannen voor een tentoonstelling in Waregem, waar André Demedts ereburger is.  In het Heilig-Hartcollege zijn voor volgend jaar activiteiten in voorbereiding om de nodige aandacht te geven aan zijn vroegere leraar.  Het stadsarchief  in Waregem beschikt  ondermeer nog over heel wat materiaal van de grote André Demedtstentoonstelling van 1996, die wellicht in 2006 navolging krijgt.  André Demedts is ook ereburger in Kortrijk en Wielsbeke en ook daar zijn de burgemeesters Stefaan Declerck en Lambrecht op de hoogte van het 100e geboortejaar van hun ereburger.

De burgemeesters George Lambrecht (Wielsbeke),  Stefaan Declerck (Kortrijk) en  Yolande Dhondt (Waregem) hebben vorig jaar trouwens ook al met een  aanbevelingsbrief de aanvraag bij de dienst Filatelie van de Post ondersteund om in 2006 een postzegel te voorzien naar aanleiding van het André Demedtsjaar. Ondermeer ook minister-president Yves Leterme ondersteunde de aanvraag, maar de verwachte steun door het kabinet van minister Anciaux van Cultuur bleef spijtig genoeg achterwege. Of die weigering het project voor de officiële uitgifte van een André Demedtszegel uiteindelijk heeft gekelderd konden we nog niet achterhalen.  Misschien kan de minister zich beter informeren over  het pluralisme van André Demedts en  zijn verdiensten voor de Nederlandse taal, om alsnog zijn steun te betuigen aan het André Demedtsjaar 2006…

We hopen vruchtbare aarde te vinden voor deze kiem, die moet uitgroeien tot een waardige herdenking van André Demedts in 2006, zijn 100e geboortejaar…

(we willen hier niet alleen André Demedts in herinnering houden, maar ook een overzicht bieden van de activiteiten gedurende dit André Demedstjaar)

29-12-2005 om 00:00 geschreven door bernard