voor hen die willen zien Ivan Grud, geboren in Rotterdam 18-11-1940,
de idealist, humorist, pessimist, atheïst, en niet te vergeten de waarnemer, die voor u waarnam van hetgeen er in de wereld afspeelt, en al waar hij een geheel eigenwijze kijk op heeft,
en dit zeker niet altijd op een fijnzinnige manier vertaald.
Zoals gezegd, geboren rotterdammer, en wel in het jaar 1940
Een jaar waarin hij waarschijnlijk al in de moederschoot tijdens het bombardement op de binnenstad van Rotterdam, besefte dat, wilde hij zijn kop boven water houden,
dit maar meteen waar moest maken, en hij liet zich dan ook in deze roerige tijd geboren laten worden.
Het fijt dat hij reeds op vijftien jarige leeftijd naar zee vertrok
was niet direct het gevolg van trek in avontuur,
als wel om een steentje bij te dragen in deze verschrikkelijk tijd van armoede, die deze na de oorlog mee zich mee bracht.
Ivan Grud heeft eigenlijk nooit echt binding gehad met welke natie dan ook, dan was hij weer in Nederland, of hij vertrok al weer naar elders.
Indonesië is het land waar hij het langs achtereen vertoefde, dat is ook het land, met de cultuur die hem het meest geïnspireerd heeft, en aangezet tot de dichtkunst.
Hij heeft een dichtvorm die soms als verwarrend en filosofisch beschreven wordt, maar dan toch al lezende,
het beoogde bij de lezer weet over te brengen, niet in de laatse plaats door zijn beeldende manier van dichten.
Ivan Grud wens u dan ook veel leesplezier.
Ivan Grud.
Rikus Kiers, de grote dichter wijde het volgende gedicht aan deze Rotterdamse schrijver.
Ivan de realist
Ivan de gevoelige voelspriet
Van grove misdaden
Bevechter van het kwaad
Die niets echt zitten laat
Zijn taal is zeer apart
De zinnen soms verward
De boodschap helder wit
Rozen in maatje kwart
Bloed gruwel wreedheid
Wilde de brave mijden
Zekerlijk niet meiden
Zijn preek gerechtigheid
Niet af te laten vreugde
Die alle droefheid doodt
De man die deugde
Verjaagt het avondrood
Ivan de bewogen realist
Die nooit zijn idealen mist
Heeft werkelijkheid bevroed
En is nog lang niet uitgewoed
Schrijver: Rikus Kiers, 19-10-2006
08-03-2008
Intens verlangen
Bij het aanschouwen van de bos rozen Sprak zij slechts dank je zonder blozen Verafschuwde die altijd liefdevolle blik Vanzelfsprekend zo bovenop veel te dik
Hunkerend naar dat brute die vent in hem Niet dat softe vragend met omfloerste stem Nee, haar wil overweldigen dwingt te bukken Haar kleren nat kussend van het lijf te rukken
En onder het afwassen van de vaat Waarbij hij haar het afdrogen niet toestaat Bedenkt zij de wildste dromen vol erotiek Maar tussen de koele lakens voelt zij zich ziek
Er liep een beer in het veld Lichtelijk waggelend beetje uitgeteld Zijn hoge leeftijd speelde hem ook wel parten Hij had ook al zo vaak op nieuw moeten starten
Maar nu liep hij toch op zijn laatste poten De dagen die hem resten wist hij naar de kloten Zeer vermoeid als hij was, vale vacht gescheurde pezen Toekomst voorbij, weg die glorieuze tijd alom geprezen
En bij de vlierbessenstruik zet hij zich neer Overpeinzend zijn geleden tijd, hij kon ook niet meer Berenvallen drijfjachten hij wist het allemaal te overleven De oprukkende mensheid hij moest het hen maar vergeven
Een rilling doortrekt zijn gehavende vacht Littekens getuigen van een levenslange jacht Dan sluit hij zijn ogen, ziet bloemenvallei in alle pracht De verlossende slaap brengt hem de eeuwig durende nacht
Verhit wordt de gevoelige viool bespeeld Vingers beroeren glijden langs haar ranke hals Veelal kreunt zij opgewonden klankvol gespannen Vooral om al haar emoties zwoel weer te geven
Vereend met klanken van haar liefdesduet Vlijden mij vingers zich neder lavend aan haar lusten
Je bent mijn liefde Met billen als een koe Je gat laat walmen puffen Begrijp niet waarom ik het doe
Je grove kop bezweet en rood Door mij omklemd je besmeurde dijen Ontsnapte gifgassen ik ben in ademnood Jij stinkend geheel je wordt mijn dood
En als ik dan al kronkelend in jou rijg Kort knorrend stotend met luid gehijg Gevolgd door een stinkende enorme scheet Weet jij dat ik klaar ben door die enkele beet
De palet aders zijn verstopt De progressieve uiting gewurgd Beeldende kunst te plengen Wordt wreed niet toe gestaan
Hemels blauw is ruw verdrongen Afgedwongen door massa moord In razernij door het streven bedongen Nat bloedrood is nu de basis kleur
Als ik door die schrijversogen zie Het huilend druipend schilderspalet De verroeste steenhouwers bijtel in ruste Weet ik het einde nabij wie kiest ervoor
Beelden in kronkelende naakte zinnen Verdwaasd de rusteloze hongerige geest Overmannend sluipt de passie naar binnen Dringt in het libido van het sluimerende beest
Weerstand wordt fluisterend gebroken De ongeremde jacht dendert voort Achterlatend aangeschoten dochters
Onder het luiden van de kerstklokken Aangehoord door miljoenen kinderen Zij die kansloos crepeerde in hongersnood Dansen zij de dodendans in het maanlicht Begeleid door het matte klingelen der knekels Toonloos maar passend is het sinistere geheel Opgeluisterd met het knallen van champagne En het vettige applaus van de dood
Men vertelde mij dat ik uit moest kijken naar het postbootje, wat ons ongetwijfeld tegemoet zou komen varen, met de post van thuis.
Ik heb uren staan uitkijken, want een brief van thuis dat was wel wat. Toen het donker werd ben ik met brandende ogen maar naar beneden gegaan.
Ging gelijk naar mijn kooi, geen postbootje, morgen dan zeker, dacht ik.
De bemanning had lol, maar ik wist van niks, er was ook niks om te weten.
Wij liepen in de nacht binnen in Newport News, de Droom voor mij, ketelbinkie.
Het grote Amerika waar alles van goud was.
Het binnenlopen in de nacht was voor mij al een teleurstelling.
Om redenen, dat als je opstaat en je merkt dat je stil ligt, afgemeerd, ben je uiteraard nieuwsgierig, naar Het Amerika.
Dus haastte ik mij, en ging zo snel mogelijk naar boven, het dek.
Nu, het had net zo goed Rotterdam Waalhavenbij de kolenopslag van de centrale kunnen zijn.
Niks vrijheidbeeld, wolkenkrabbers, of filmsterren en cowboys.
Nee, kolenbergen, silos en treinsporen met volle wagons die aan kwamen denderen, om via trechters in het ruim gestort te worden.
Een smerige toep, met een enorme herrie, dat was het Amerika wat ik zag.
Nu verdiende je als ketelbinkie slechts acht en zeventig gulden per maand, je gage zogezegd.
Hiervan ging via een weekbrief, vijftien gulden naar mijn moeder.
Dus toen ik naar midscheeps ging met de anderen, om geld op te nemen, om even te passagieren, kreeg ik slechts drie dollar U.S.
Maar het was wel geld, zuur verdiend geld zelfs.
Toen kon men er nog wat mee in de U.S. of Amerika.
Na het middag eten, en alles weer schoon klaar was, mocht ik met een olieman mee de wal op.
Wij gingen lopend, en weldra kwamen wij in de City of Newport News.
Daar kreeg ik een vleugje van Het Amerika te zien.
Het eerste wat ik uiteraard fantastisch vond, waren de motoragenten.
Die breeduit zaten op schitterende Harlys, geheel in het zwart gekleed, met strakke zwarte broek in de lederen laarzen gestoken.
Een zwarte helm die er meer uitzag als een pet, met daaronder een donkere zonnebril.
Dan die ster, schitterend gewoon, sheriff stond erop, en alsof het nog niet genoeg was, een brede lederenriem, met patronen, waaraan een holster hing met een knots van een heuse colt erin. Ik stond met open mond naar de agent te staren, die stoïcijns voor zich uit bleef kijken.
Dit was Amerika, dit was het helemaal.
Toen wij later door een negerwijk liepen, en de arme werkeloze negers zagen zitten op de stoep van hun schamele huisjes, popcorn etend, begreep ik dat dit ook de U.S.A was.
De olieman bracht mij naar de Woolworld, een enorme Hema, waar letterlijk alles te koop was.
Of het nu ging om een motorboot of een onderbroek, je kon het zo gek niet verzinnen of het was er wel.
Daar stond ik dan met mijn drie dollar, maar verbaast u niet wat ik er nog allemaal voor kon kopen.
Ik kocht twee T-shirts, twee paar sokken, een bros voor mijn moeder, een klein Vrijheidsbeeldje, wat repenchocolade en kauwgom.
Een lederen riem, een flesjecola ijskoud uit de automaat.
Ook nog, kon ik wat pasfotos maken in een fotocabine,
het kon niet op.
Terug aan boord bewonderde men mijn aankopen, en ik was trots.
Maar dan wordt je toch weer wakker gesleurd, als een van de gelukkig weinige zijkers, de opmerking maakte,
je mot wel zorgen dat er thee is om drie uur met pickheet.
We deden er een week over om geladen te zijn, daarna vertrokken wij weer, richting Nederland, zonder de kok die was achtergevaren, zoals dat hete, iedereen wist het allang.
Ik had geen last meer van zeeziekte, de eerste dagen wat katterig, maar daar wende ik aan.
Nu was het zo, dat je koffie, suiker, thee, geconserveerde melk per week kreeg uitgedeeld.
Het was best veel per hoofd van de bemanning, ik ontving dat voor de olielui.
Deze en de handlangers vroegen nooit wat, als ik nu maar zorgde dat er altijd koffie, suiker en melk, thee in ruime mate in de mess aanwezig was, ging alles goed.
Dus ik had in de loop van weken een aardig voorraadje opgebouwd.
Dit, met in het achterhoofd de verschrikkelijke armoede thuis, verheugde ik mij erop om mijn moeder te verassen, met deze luxe boodschappen.
De terugreis verliep wat vlotter, geen hevig stormen, wel wat wind uiteraard, maar toch in vergelijking met de heenreis, een kalme zee.
We deden er dan ook wat vlotter over, en na achttiendagen zagen wij Hoek van Holland.
Niet alleen ik had last van een slapeloze nacht en dat vreemde gevoel in je buik bij het idee weldra thuis te zijn, nee er waren er meer.
En van tijd tot tijd stond er wel iemand op de bak, voorste gedeelte van het schip, uit te kijken of hij de Hoek al zag.
Dan voeren wij de waterweg op, en alles was als bij toverslag over.
Alle gevoel van rusteloosheid, heimwee of wat het dan ook was, was weg.
We meerden in de Waalhaven af, ditmaal echter voor de kant.
En een ieder had zijn koffer of plunjezak al gepakt, behalve Willem
die bleef aan boord.
Wij gingen midscheeps naar de stuurman om af te rekenen.
Ik was als laatste aan de beurt, maar dat had zijn voordeel, want van sommigen, niet allemaal, kreeg ik met een bedankt jochie, een fooi in mijn hand gedrukt.
Dan kon ik ook vertrekken, de oude Willem hielp mij met mijn plunjezak die praktisch niet meer te tillen was.
Geef niks knul, je hebt groot gelijk zei hij, kom maar op.
Hij liep met mij mee via de neergelaten Gangway naar de ka, waar er een taxie stond te wachten.
Ik nam afscheid van hem met een brok in mijn keel, hij had mij er toch door heen gesleept.
Nu hadden wij min of meer veel malloten aan boord.
Zo was er de matroos, lange Herman, met rood haar, van naar schatting een jaar of vijftig. Ik vroeg hem eens, omdat hij altijd in zijn vrije tijd zat te haken, waar of hij dat had geleerd.
Hij vertelde mij trots, in de Bajes jongen, daar leer je nog eens wat. Op mijn vraag waarom hij gezeten had, vertelde hij zonder te blikken of blozen, dat hij iemand de hersens in geslagen had,
niet meer en niet minder.
Maar de rechter had hem gelijk gegeven, en hem maar tot vier jaar veroordeelt, zelfverdediging, zei hij met een knipoog.
Nu ja, dan was het wel te begrijpen, waar het handgemeen door ontstaan was wilde hij niet kwijt, maar het slachtoffer had het verdiend.
Deze Herman had nogal een vreemde gewoonte.
Hij liep altijd naakt als hij geen wacht had. Wij waren er aan gewend, maar toen wij in Newport News lagen om kolen in te nemen, welke praktisch per wagon in het ruim gekieperd werden, werd het ons toch ook wel een beetje te gek.
Het kolengruis ging met grote wolken over het dek, ook lag er een laag gruis aan dek van zon acht centimeter.
Nu wilde het dat je alléén midscheeps warm kon douchen, waarom weet ik niet meer, maar het was zo.
Dit was in het minst geen probleem voor Herman.
Spiernaakt, niet eens zijn handdoek omgeslagen, liep hij met zijn spierwitte lichaam, en met een grote bos rood schaamhaar, over het smerige dek.
De Amerikaanse negers die zaten te schaften aan dek, kregen ogen als schoteltjes.
Zij sloegen zich hard op de dijen, en rolden praktisch om van de lach.
Maar Herman trok zich daar niets van aan, nee, hij was er verbaasd over.
De meeste indruk die op mij maakte was een oudere olieman.
Hij was van oorsprong een Zeeuw, maar was, zoals hij zelf zei, in geen eeuwen meer in zeeland geweest.
Hij woonde en leefde letterlijk figuurlijk op de m.s StadRotterdam.
Hij had geen vrouw, ook nooit gehad, wat moet je er mee,
ze belazeren je allemaal die opvreters.
Willem, zat al meer dan negenjaar aan boord, en had geen behoefte aan druk gezelschap.
Maar als ik bij hem was, vond hij het wel even gezellig.
Hij wilde zijn verhalen wel vertellen.
Hij had de meest gekke dingen meegemaakt in die negenjaar, waaronder maar liefst drie zelfmoorden, allemaal oliemannen,
die in zijn huthadden gelegen.
Hij vertelde mij hierover het volgende.
De eerste die het hem flikte, zoals hij het noemde, had de kooi boven hem gehad.
Het was een rustige knul geweest, geen dronkaard of ruwe gast, nee een aardige knul niks mee aan de hand, tot dat.
Ze waren beide van wacht, en te kooi gegaan.
Midden in de nacht was Willem waker geworden, en had met zijn voet een zetje onder de bovenkooi gegeven om de boven hem liggende wakker te schudden, en gevraagd, leg je soms te zeiken.
Toen hij hierop geen antwoord kreeg, was hij uit zijn kooi gestapt, en had het licht aangedaan.
Hij zag al snel wat er aan de hand was, en waarom hij geen antwoord had gekregen.
De knul had een pakkingmes in zijn hals gestoken, en was leeg gebloed.
Alles was zeiknat van het bloed, aldus Willem, dat hij dat nog het ergste had gevonden.
De tweede die het hem flikte, zoals hij dat zei, was ook al weer een alleraardigste man geweest.
Het was Willem echter opgevallen, dat deze olieman, zo gouw zij op zee zaten, een touw aan het knopen was.
Nu deed men dat wel meer, om met mooie sierknopen een kammenkwast te maken.
Dus Willem had er verder geen aandacht aan geschonken.
Nu je begrijpt het al, vertrouwde hij mij toe, ik kwam verdomme van wacht, en daar hing hij hoor.
Midden in de hut, keurig aan het sierknopen geknoopte touw, met daaraan een strop die om zijn nek zat.
Ze hadden hem er nog snel uit gehaald, maar het had geen zin meer gehad. Het vervelendste volgens Willem, dat hij met de andere olieman meer uren moesten maken. Ja jongen, het valt niet altijd mee, en je kan je vergissen in de mensen pas maar op, was zijn raad aan mij. Ik zei dat ik dat zeker zou doen, en wilde naar mijn hut,
ik vond het wel even genoeg.
Maar Willem zat op zijn zeldzame praatstoel.
De derde die hij min of meer had mee gemaakt, had eveneens bij hem in de hut gelegen.
Uiteraard ook weer een olieman, en een Gentleman zoals Willem hem beschreef.
Hij was altijd met zijn kleding in de weer, op vouwen, en nog eens een keer, altijd maar weer.
Zij waren nog maar net een week op zee, bezig aan de oversteek naar Amerika of het gebeurde.
Willem was van wacht gekomen.
Toen hij zijn hut in ging, zag hij direct dat er iets mis was.
Het bed van zijn hutmaat was onbeslapen geweest, van de man zelf ontbrak ieder spoor, en hij moest op wacht.
Willem ging zoeken, overal waar hij ook maar had kunnen zijn, maar te vergeefs.
Hierop waarschuwde hij de Donkeyman, zijn voorman.
Deze met een flinke slok op stelde hem gerust, ga nu maar slapen Willem, morgen zien we wel.
Nu dat hebben we zeker gezien, lachte Willem mij toe.
Bij nader onderzoek de volgende ochtend, bleek er geen spoor meer van de olieman te bekennen. Ook zijn koffer en plunjebaal met al zijn kleding waren weg.
Midden op de oceaan overboord gestapt, aldus lachende Willem.
Maar vervolgde hij, lullig, om zijn kleding en scheergerij mee te nemen, daar had hij toch niets meer aan, zonde van die spullen.
Ja jongen, oliemannen, het is de warmte, zeker op de stookplaat,
niet een ieder kan daar tegen, je hersens hé, die krimpen.
Ik ging nu toch echt naar kooi, het was genoeg geweest,
Ik hoorde mijn maatje als in doodsnood gillen, en evenredig de matrozen lachen en joelen.
Het geheel nam ongeveer twintig minuren in beslag, de lol kon niet op.
Dan ging het rumoer over in gefluister, en ik had door
hoe laat het was.
Op dat het moment dat de deur van onze messroom werd open gesmeten en in de deuropening de verhitte matrozen stonden, was ik aan het afwassen.
Ik bedacht mij geen moment en in een doodsbange reactie greep ik het grote broodmes en stond in een sprong op de tafel.
Ik drukte mij in de hoek, en hakte met het mes naar alle uitgestoken handen. Dit was nieuw voor de mannen, maar zij waren toch niet van plan om het door te zetten, ik was,
let wel, ik, was kinderachtig, en men kreeg mij nog wel.
Nu dat nam ik dan maar voor lief, maar verlopig was ik er vanaf.
Het was later zelfs zo dat ik van alle oliemannen een goedkeuring kreeg, en ook de oudere zeebonken van het dek mij zeiden, dat ik het goed gedaan had.
Zij vonden dat het achterlijke gedoe, nu maar eens afgelopen moest zijn.
Nu had ik het, ach jee, de reclassering line, bij het aanmonsteren, niet goed opgepikt, maar het begon na het volgende wat ik mee mocht maken, mij duidelijk te worden.
Het wilde dat na het avondeten en afwassen, de messroom van de dekgasten in het weekend nogal eens gezellig was.
Er werd dan gekaart, gedamd, schaak gespeeld en sommigen zaten een boek te lezen. Deze boeken kwamen uit de boekenkist die door het zeemanshuis Stella Maris beschikbaar was gesteld, en men ging er netjes mee om.
Zoals gezegd de bemannen bestond uit allerlei verschillende types. Ik had bijvoorbeeld een hutmaat een ligmatroos die uit Katwijk kwam.
Katwijkers zouden volgens de andere zeelui altijd naar vis stinken.
Ook hygiëne was hen vreemd, waarom weet ik niet.
Maar wel was het zo, dat als ik hem vroeg wanneer hij te kooi ging, moet jij je sokken niet uitdoen, hij altijd antwoordde, die heb ik al uit.
De lucht die eraf kwam zal ik u besparen.
Ook hadden wij een Limburger, die eveneens aan dek werkte als ligmatroos.
Hij heette Kris, hij was aangemonsterd in samen werking met de reclassering. Het was mij opgevallen dat hij erg, bijna fletse, lichtblauwe ogen had.
Hij kwam regelrecht uit een psychiatrische kliniek, zoals hij zelf min of meer trots aangaf.
Dat van de reclassering was niets bijzonders, daar was ik inmiddels wel achter gekomen. Maar dat van de psychiatrische kliniek vond ik minder.
Ook had hij de onplezierige gewoonte, om als hij mij porde, het wakker maken, smorgens, niet mijn kooilampje aan te doen. Nee hij deed dit door de kooigordijntjes dicht te laten, en dan zijn benige hand op mijn keel te leggen, tot ik vanzelf wakker schrok.
Na mijn beklach hierover tegen de Donkeyman mocht hij mij niet meer porren, maar ik hoorde hem daar niet over.
Het was op die zondagavond tegen een uur of zeven toen het gebeurde.
Kris zat een boekje te lezen, hij had eerst zitten zeuren tegen een andere matroos die het aan het lezen was, dat hij dit boek speciaal wilde hebben, het was een strip boek.
Deze haalde zijn schouders op en gaf het hem.
Ook al om de vrede met hem te bewaren, we wisten dat Kris nogal eens opvliegend kon zijn.
Hij zal ongeveer een half uur hebben zitten lezen, toen hij wat onrustig werd, en af en toe luidkeels riep, teringlijders,
klootzakken, moet je mij doen.
Daarop begon hij bladzijden uit het boel te scheuren, waarop de andere zeelui reageerden, Kris rustig nou joh, dat kan je toch niet maken.
Toen gebeurde het, Kris stond op en daagde iedereen uit, nu ware er flinke matrozen en deze keken elkaar aan, en maakte het bekende gebaar, zo van die is helemaal getikt.
Maar Kris werd getikter, plots liep hij naar de brandbijl die in twee beugels aan de wand van de messroom hing.
Trok deze los, en zwaaide er woest mee boven zijn hoofd.
Ik zag dit alles als eerste, vanuit de deuropening.
Iedereen was opgestaan en stak de armen bezwerend naar Kris uit. Rustig nou joh, maande men hem.
Kris begon in te hakken op tafels en stoelen, en ook de koffieketel ging eraan.
Allemaal vlogen nu de messroom uit.
En wij stonden in de gang toe te kijken, naar Kris die met schuim op zijn mond zijn gang ging.
Inmiddels was er iemand naar midscheeps gegaan, om de stuurman te waarschuwen.
Toen Kriss aanstalten maakte na zijn kreet, nu eerst die ouwe even een kop kleiner maken en hij wilde de mesroom verlaten, trokken de matrozen snel de deur dicht.
Dat was wel goed, maar ook wekte het een dubbele woede op bij Kris. Hij hakte hevig in op de gesloten deur,
en gilde, laat mij er uit, klootzakken.
Toen de eerste stuurman arriveerde, waar een ieder aan boord toch respect voor had en deze hem maande om rustig te worden, had dit geen enkel effect.
Dan kwam de kapitein naar achteruit, gewapend en wel.
Deze sommeerde Kris de bijl weg te leggen, daar hij anders genoodzaakt was om te schieten, om zodoende de bemanning te beschermen.
Kris gilde nog een poosje door, maar dan werd het stil, heel stil. Toen de stuurman de deur heel voorzichtig een kiertje open deed, nadat hij had gehoord van de matrozen die door de patrijspoorten hadden staan kijken dat het kon, zagen wij Kris ineengedoken op de vloer zitten jammeren.
Kris werd meegetroond naar midscheeps, en in het hospitaal opgesloten, met de blindluiken voor de patrijspoorten.
Soms als ik er langs moet om eten te halen in de kombuis, hoorde ik hem gillen. Hij zou in Amerika van boord gehaald worden. Wat er verder met hem gebeurt is, weet ik niet, maar ik vermoed dat hij op het vliegtuig naar Nederland is gezet.
Het was december en er stond een stevige bries op zee,
wat het schip al gelijk behoorlijk deed stampen en rollen.
Hierdoor diende zich bij mij onmiddellijk de gevreesde zeeziekte aan, en het zou erger worden, heel erg zelfs.
Zeeziekte moet men ervaren hebben om dat het praktisch niet te beschrijven is. Het begint met een aanhoudende flauwe misselijkheid, door zeelui omschreven als dat je dan katterig bent. Er zijn zeelui die bij vertrek dit altijd weer voor enkele dagen ervaren, waarna het weer overgaat.
Zij leren er eigenlijk mee te leven, ook al om dat er weinig tijd is aan boord om ziek te zijn. De toenemende katterigheid
ging bij mij, die voor het eerst kreeg, al snel over in een niet te harden misselijkheid met alle gevolgen van dien.
Kotsen tot je letterlijk niets, maar dan ook niets meer in je lijf hebt, waarna de gal op gaat spelen.
De manier om er van af te komen is volgens de geharde oudere zeelui, gewoon te eten en door te werken, zo nodig met een emmer om je nek.
Als je al voor dood in je kooi kroop, haalde men je niet zachtzinnig eruit, werken jochie, op schieten, eten door halen.
Bij het woord eten ging je gelijk weer kokhalzen, maar dat werd niet gezien of geaccepteerd.
Nee erger, bij het zien ervan, begon men over gekookt vet spek aan een touwtje, door slikken en terug trekken, dat was lol.
In iedergeval was het van, kom op, opschieten.
Er spookt maar een ding door je hoofd, ik wil er vanaf.
Dit gaat gepaard met een verschrikkelijk gevoel van eenzaamheid, gevolgd door heimwee, dan de tranen en het inwendig schreeuwen om je moeder.
Het is dan ook wel voorgekomen dat er ketelbinkjes waren die het niet meer aankonden en overboord stapten.
Maar in mijn geval speelde dat niet, ik werd dan ook goed in de gaten gehouden als ik frisse lucht stond te happen aan de reling.
En, het moet gezegd worden, er waren ook ketelbinkies die nooit of nimmer zeeziek geworden zijn.
Soms als de tijd het toeliet, ging ik naar beneden, naar de stookplaat,
het laagste deel van het schip, waar de ketels gestookt werden.
Hier waar het stampen en slingeren het minst was, kwam ik dan even bij. Na deze ellendige periode van tien dagen zwaar zeeziek, hield de katterigheid ook nog eens tien dagen aan.
Het had er ongetwijfeld mee te maken, dat wij zodra we het kanaal uit waren, het nauw van Calais, en de grote oceaan op opvoeren, er een hevig storm opstak.
Zoals ik al schreef, het schip lag praktisch boven op het water, door dat wij geen ballast in konden nemen. Wij voeren slechts zeven knopen,
een knoop is een zeemijl, en tijdens de storm kwamen wij niet boven de vier uit.
Wij zouden er meer dan drie weken over doen om in Amerika Newport News te komen.
Ik heb gedurende mijn loopbaan als zeeman nooit meer
een zee zo meegemaakt.
Men spreekt dan van huizen hogen golven, en dat wilde wel.
Het schip stampte zo, dat de schroef iedere keer boven water kwam, waarna de kar, motor, als ware op hol sloeg, er was immers geen tegendruk meer op de schroefbladen.
Het achterschip trilde dan zo erg dat je bijna uit je kooi geslingerd werd.
Ik merkte dat er toch ook enige onrust onder de oudere bemanning was.
Er werden touwen op heuphoogte gespannen, waar door het lopen over het dek, waar constant golven over heen rolde, zodat het ietwat veiliger werd.
De klappen water die het schip te verwerken kreeg deed het rillen als een gewond dier.
Het gebeurde dat ik midscheeps in de kombuis bij de kok stond om pap door te halen, toen een enorme golf de kombuis tot boven de kookplaat onderwater zette. Dat gaf een ravage van jewelste, alles dreef uit uiteraard en belande op de grond. En dat gaf dan weer een kokende hete stoom ontwikkeling. Nauwelijks waren wij van de schrik bekomen en had de kok zijn ritme in het vloeken weer hervonden, of wij schrokken ons letterlijk te pletter door de enorme dreun van een golf tegen het dekhuis, waarin de kombuis gevestigd was. Dat kwam door de afgebroken misthoorn, een koperen gevaarte, welke met een klap op de kombuis donderde. Ik dacht dat de kok toen echt gek werd, zodat ik ijlings de benen nam naar het achterschip.
Daar aangekomen trof ik geen enkel begrip dat er deze morgen geen gebakken eieren waren en ook geen pap.
De kok had het gedaan, geen twijfel mogelijk.
De bemanning aan de dekzijde, matrozen en dekgasten waren ruwe zeelui, die ieder ogenblik van waarvan zij dachten leuk was, aangrepen.
Zo had men het ingesteld om alle nieuwelingen aan boord, uiteraard de ketelbinkies burgemeester te maken.
Een samenzwering tegen de met het resultaat hen onverhoeds te over meesteren in de messroom.
De olielui welke ik er naar vroeg, keurden dit af en moesten er niets van hebben. Maar er leek geen ontkomen aan, ook al omdat ondanks de afkeuring, zij zich er niet in mengden. Het was ook wel moeilijk hierover te waken voor hen, want of zij sliepen of werkten diep in de buik van het schip, de machinekamer.
Nu had ik door op een stoel te gaan staan tegen het schot wat de twee messrooms scheidde, het een en ander opgevangen.
Eerst was de ketelbink van de dekdienst aan de beurt, vervolgens zouden zij mij te pakken nemen.
De lol bestond hieruit dat je dan onder veel gejoel, op tafel gesmeten werd vervolgens je broek van je onderlijf gescheurd waarna het ritueel plaats vond. Er werd dan stroop op de geslachtdelen en billen gesmeerd, waarna van alles en nog wat volgde. Mosterd, dikke geconserveerde melk, hagelslag, kolengruis, koffie dik, kortom van alles droeg men aan om toch vooral deel te nemen aan het ritueel.
Het was zover, eind november stervens koud maar ik moest naar boord. Het geval wilde dat mijn vader, die al meer dan veertig jaar er op had zitten als zeeman, toevallig thuis was, hij bracht mij dan ook weg.
De eerste ervaring die ik opdeed was dat het schip op stroom lag.
Dat noemde men zo wanneer een schip niet aan de kade lag afgemeerd, maar aan de boeien midden op de rivier, hier in dit geval Rotterdam de Maas.
Wij moesten met nog een paar andere zeelui, met een bootje er naar toe.
Het was een vreselijk smerig schip, dat kon ook niet anders want het had de kolen gelost, die het had vervoerd van uit Newport News Amerika naar Rotterdam Waalhaven.
De Gangway was niet neergelaten, en daar het al donker was, en ik vreselijke koude handen had, was het te moeten beklimmen van een touwladder langszij om aan boord te komen, geen prettig vooruitzicht.
Ook al om dat ik een plunjezak droeg die bijna groter was dan mij zelf.
Maar daar werd voor gezorgd, men riep naar boven naar een dekgast een hakentouwtje te laten zakken, en een voor een werd onze bagage op gehesen. Hierna klommen wij zelf aan boord voor mij was het hoog,
erg hoog zelfs, maar ik liet mij niet kennen.
Nu is het zo dat of je was ketelbink voor de matrozen dekgasten, of voor de oliemannen die in de machinekamer werkte.
Nadat mijn vader had geïnformeerd voor wie ik het ketelbinkie was,
bracht hij mij naar de voorman van de machinekamer,
de zo genoemde Donkeyman.
Deze had het voorrecht een hut midscheeps voor alleen zichzelf te hebben.
Nadat mijn vader die de donkeyman uiteraard kon van weleer en deze geïnformeerd had over mij, vervolgens gevraagd om een beetje op mij te passen, kwam al spoedig de fles jenever op tafel.
Mijn vader die er ook niet vies van was, eigenlijk zeelui gewoon, zat weldra in een geamuseerd gesprek met hem over reizen van weleer, die zij samen beleefd hadden.
Dan moest ik afscheid nemen en ik werd door een olieman naar het achteruit, achterste deel van het schip waar de bemanning sliep, gebracht.
Deze bracht mij naar benedendeks, en liet mij de hut zien, met twee kooien, boven en onderkooi, waar ik met een handlanger, naam voor een poetser van de machinekamer, zou slapen.
Hoe mijn vader van boord is gekomen heb ik niet meer gezien, maar ik denk dat dit ook de bedoeling was.
Er werd mij getoond wat ik zoal moest doen, en dat was niet gering, voor een jochie van vijftien.
sMorgens om half zes was het opstaan geblazen, en om zes uur werken, tot na zeven uur savonds. Het begon altijd met de douche ruimten en toiletten boenen. Dan de aangrenzende gang en de messroom, alles nat boenen en dweilen. Hierna werd er de tafel gedekt, met volledig bestek, borden en kop en schotels. Dan moest er brood door gehaald, het ophalen van versbrood bij de kok, midscheeps in de kombuis, de keuken.
Koffie en thee zetten, eieren door halen gebakken met spek, of naar wens, spiegelei, turnover, of gekookt, ook pap was een vast ontbijt gedeelte.
Zelf eten deed je als laatste, of met de laatste man die van wacht kwam.
Hierna alles weer afwassen, en schoonmaken, en dan begon het grovere werk. Hutten boenen, wanden soppen, onderdeks, het plafond van de hut, gangen boenen benedendeks, bedden op maken en tweemaal per week verschonen.
Om elfuur dertig moest je voor de middagmaaltijden de messroom weer voorbereiden.
Het was altijd rennen en vliegen, want ook tussen dit alles door was er nog het zogeheten pickheet om tien uur, koffie pauze.
Alles ging fout en te laat de eerste week, en daar was geen excuses voor. De ketelbink van hiernaast, in mijn geval van de matrozen deed het altijd stukken beter. Naderhand hoorde ik van hem dat het zelfde over mij verteld werd.
Als alles een beetje mee zat dan was je smiddags om twee uur even een uurtje vrij. Niet meer, want om drie uur smiddags was er weer pickheet, nu thee pauze, dus thee zetten, en weer afwassen.
Hierna had je weer even tijd voor je zelf tot half vijf, en dan moest je weer alles dekken voor de avondmaaltijd om vijfuur.
Die eindigde meestal zo half zeven waarna je af kon wassen, en dan was je klaar. Maar eigenlijk was je nooit klaar die eerste weken, er was altijd wel wat, wat over gedaan moest worden.
Ik kan u verzekeren als dat je dan klaar was, was je gebroken.
Maar om de draad weer op te pakken, we vertrokken uit Rotterdam met die ouwe schuit, inderdaad met kakkerlakken midscheeps en ratten in het vooruit, het vooronder van het schip, ook wel kabelgat genoemd.
Het machtige geluid van de scheepshoorn bij vertrek, klonk als muziek in mijn oren. Ook het opstarten van de machine, een trippel expansie, ook wel genoemd, armen en benen kar. Een prachtige machine, met enorme krukassen, stangenstelsel die de kleppen bediende, het geheel leefde.
Enorm sterk en op stoom werkend, wat op gewekt in ketels die met stook olie werden gestookt. Het was of het schip begon te leven, wakker werd, ik voelde mij trots, dit mee te mogen maken. Ik wist niet beter, maar zou het weldra ondervinden, wat het betekende om de waterweg die naar zee liep te verlaten, om de woelige baren te bevaren.
Dem.s Stad Rotterdam was een tienduizendton schip.
Die als leeg zijnde praktisch boven op het water lag, maar als het goed was, zijn ballast tanken vol kon laten lopen.
Dit was dan de compensatie voor de niet aanwezige vracht, zodat hij wat dieper, dus stabieler kwam te liggen. We zouden al spoedig vernemen van de hoofd machinist, dat de ballast tanken lek waren, dus onverantwoord om deze vol te pompen.
