|
Afrikaanse medicijnbundels
***
De Noordamerikaanse Indianen maakten medicijnbuidels, gewoonlijk een zakje gemaakt uit
dierlijke huid. Sjamanen in Afrika maakten eerder (en maken nog steeds) medicijnbundels,
een verzameling van allelei voorwerpen samengebonden.
Tijdens het (na)maken van deze serie medicijnbundels begon ik door mijn Europese achtergrond
algauw te denken aan het artistieke proces. Wat ik me afvroeg was in hoeverre de Afrikaanse
sjamanen bezig waren met dit proces bij het maken van hun bundels of bekeken zij dergelijke
voorwerpen louter in hun maatschappelijke of religieuze context.
Een van de problemen heden ten dage is het verschil vastleggen tussen een vals en een authentiek
artefact. Voor veel mensen is er geen verschil in de esthetische werking tussen een vals en een
echt 'kunstwerk'. Dat bewijst het overaanbod van deze buidels en bundels op het net.
Iets is echt of is het niet. Iets is kunst of is het niet. Het een wordt bepaald door kunsthistorici,
het ander wordt bepaald door de kunstcritici. In het domein daartussen ligt het kunstachtige als
overgang tussen de twee en in dat domein ben ik met veel plezier verdwaald geraakt :-)
De kaurischelp is een van de oudste valuta's. In vroeger tijden werden de kauri's gebruikt als
ruilmiddel. In West-Afrika was het gebruik van dit schelpengeld vrij gebruikelijk tot het midden
van de 19e eeuw. Voor de afschaffing van de slavenhandel werden er vaak grote hoeveelheden
schelpen vanuit de Britse havens vervoerd. Schelpen waren ook een ruilmiddel in het Koninkrijk
Kongo. Daar de waarde van schelpengeld in West-Afrika veel groter was dan in de regios waar
de schelpen vandaan kwamen, was de handel in de schelpen zeer lucratief. Soms werd er 500%
winst op behaald. Het gebruik van schelpengeld verspreidde zich van West-Afrika verder
landinwaarts. Rond 1850 kwam ontdekkingsreiziger Heinrich Barth schelpen als ruilmiddel tegen
in Kano, Kuka, Gando, en Timboekktoe. In landen aan de kust werden schelpen vaak geregen aan
kettingen van 40 of 100 schelpen. Schelpengeld werd in de meer afgelegen delen van Afrika nog
tot in de 20e eeuw gebruikt, maar moest uiteindelijk plaatsmaken voor moderne valuta.
Deze kauri soort spoelt heel af en toe aan op strand van Tazacorte, ik heb er nog maar twee
gevonden.
Er zijn meerdere interpretaties voor deze kleine zeeschelpen. Een van die interpretaties maakt van
de opening in de schelp de spleet van het geslachtsdeel van een vrouw. In vroegere geschriften
werd de kauri soms vermeld als 'de vrouwelijke poort van het leven'. In deze hoedanigheid werd
de kauri een machtig vruchtbaarheidssymbool en bood hij als gewaardeerde amulet bescherming
tegen onvruchtbaarheid en zware bevalling. In Japan was het ooit in zwang dat vrouwen tijdens
het baren een kaurischelp in hun hand hielden. Zo zou de bevalling voorspoedig verlopen. En in
verschillende culturen was het voor meisjes gemeengoed om kauri's op hun rok vast te spelden in
een poging zwangeschap te bevorderen. Vanwege hun vermeende invloed op vruchtbaarheid
werden kauri's vaak in graven geplaatst om de kans op wedergeboorte te vergroten.
In het oude Egypte waren ze zeer geliefd. In de pre-dynastieke tijd, meer dan 5000 jaar geleden,
gebruikte men de schelpen zelf, maar later, ongeveer 4000 jaar geleden, gebruikte men kauri's
van geglazuurd aardewerk, van kornalijn en kwarts. Al snel kwamen er ook kostbare kauri's
van goud en zilver. Deze amuletten werden bij voorkeur door vrouwen aan de gordel gedragen.
Zo bevonden deze voorwerpen zich dicht bij de plek van hun symbolische oorsprong.
Uit het boek "De Magische Kracht van Amulet, Mascotte en Talisman",
geschreven door Desmond Morris.
Morgen gaan we verder met het maken van Afrikaanse fetisjen
|
dan zijn we al een eind op weg toch