Dat Christus zelf het laatste oordeel zal komen doen,dat heeft hij menigmaal voorzegd.
Christus heeft tegelijk voorzegd dat eenige tekenen zijn komst zullen voorkomen of voorafgaan.
1.Eene geweldige vervolging die de boze antichrist zal teweegbrengen of verwekken.
2.Verscheidene schrikkelijke rampen of plagen,zoals hongersnood,oorlog,pest.
3.Een vuur dat alle dingen,die op aarde zijn,verslinden of ontbinden zal,of verteren.
Christus,God en mens,die nu glorieus in den hemel is,zal met zijn menselijk lichaam komen oordelen;
Hij zal zienlijk zijn en met grote glorie verschijnen.
Christus,de Rechter,zal dan alle mensen oordelen die ooit geleefd zullen hebben.
Zullen de doden tot den laatsten dag toe zonder oordeel wezen?
Neen : want elk wordt terstond na de dood bijzonderlijk geoordeeld;maar dan zullen de lichamen te zamen met de zielen,en dat in de tegenwoordigheid van alle mensen,geloond worden.
De levenden die Christus oordelen zal,zijn degenen die omtrent den tijd van t oordeel leven zullen.
Wat vonnis zal Christus in het oordeel geven ?
De goede mensen zal hij met grote liefde tot zich roepen en hun den hemel geven; maar de kwade zal hij met uitnemende gramschap van zich in de eeuwige verdoemenis jagen.
Buiten de gemeenschap der Heiligen zijn :
De ongedoopten,zoals heidenen,turken,joden,dezen die in den kerkelijken of geestelijken ban zijn.
---De ketters komen wel onder de naam van christenen,maar zijn toch buiten de gemeenschap der Heiligen,omdat zij met hardnekkigheid volgen,niet de waarachtige,maar vervalste lering van Christus.
----De geloofsverzakers zijn ook buiten de heilige Kerk.
---De schismatieken hebben wel het doopsel en geloof ontvangen,maar zij erkennen den Paus van Rome niet als hetzienlijk hoofd der heilige Kerk,en zij willen onder zijne gehoorzaamheid niet staan.
1.vrijwillige doodslag 2.onkuisheid tegen de natuur 3.verdrukking van armen,weduwen en wezen 4.achterhouding van het loon der werklieden.
Andere zonden :
De doodzonde en de dagelijkse zonde.
Wat zwarigheid heeft het oordeel ?
Ten eerste : dat eenieder daar zal moeten te voorschijn komen.
Ten tweede : dat de Rechter onbewegelijk zal wezen.
Ten derde : het vonnis onwederroepelijk.
Wat zullen de verdoemde zielen lijden in de hel ?
Ten eerste : de onbegrijpelijke zware beroving van het goddelijk aanschijn.
Ten tweede : de knaging van de consciëntie.
Ten derde : het derven van al wat eenigszins zoude mogen troosten.
Ten vierde : den brand van het smertend en onblusselijk vuur.
Ten vijfde : en boven al,de ellendige eeuwigheid.
Welke is de meeste blijdschap des hemels ?
Het goddelijk aanschijn te aanschouwen,e, in God alle goed te genieten.
1.De Heiligen zullen niet allen gelijk zijn in glorie.In dit leven heeft de eene min, de andere meer goede werken gedaan en verdiensten vergaderd;en in den hemel zal elkeen hebben naar of volgens zijne verdiensten.
2.Het opperste goed is God : de meeste blijdschap des hemels is God,het opperste goed te bezitten,d. i. het goddelijk aanschijn te aanschouwen en in God alle goed te genieten,of behalve het opperste goed,zullen de zaligen nog iets,tot hun geluk bijgevoegd,genieten,te weten :
a.Het schoon gezelschap der engelen.
b.De gemeenschap van alle Heigen.
c.Eene blijde gedachtenis van de altijddurende zalige eeuwigheid.
3.Ook de lichamen der zaligen zullen hun deel hebben in de glorie : in de verijzenis zullen zij verscheidene gaven ontvangen,die zij in den hemel zullen bewaren :
a.Zij zullen blinken boven alle klaarheid.
b.Vlijtig zijn en snel boven al wat licht en snel is.
Tegenover het groeiende protestantisme beklemtoont het concilie van Trente(1545-1563) sterk het sacramentele karakter van de biecht. Het legt daarbij grote nadruk op de belijdenis en het berouw. Het concilie spreekt uitdrukkelijk uit dat de biecht als sacrament door Christus aan de kerk is gegeven. Bedienaars van de biecht zijn de bisschop en de priesters,deze laatsten althans voor zover zij de vereiste volmacht hebben gekregen. Alle zogeheten doodzonden dienen te worden beleden. Ouderen onder ons weten hoezeer de biecht tot geruime tijd na de tweede wereldoorlog een belangrijke plaats innam in de katholieke kerk. Menigeen ging maandelijks te biechten. Ook de kinderen volgden deze praktijk vanaf de tijd dat zij de eucharistie ontvingen. Wie niet elke maand biechtte, deed dit althans enkele malen per jaar,met name tegen Allerheiligen,Kerstmis en Pasen. De biechtpraktijk was pastoraal van groot belang. In de priesteropleiding werd daaraan veel aandacht geschonken.
Ondertussen is de privé biecht uit het gezichtsveld van heel veel mensen verdwenen. Men kan dit betreuren. Eeuwenlang immers is de biecht beleefd als heilsgebeuren. Een eigen kenmerk van de privé biecht ligt in de ruimte die ze schept voor een persoonlijke belijdenis,een persoonlijk gesprek en een persoonlijk woord van vergeving. Anderzijds is het begrijpelijk dat de biechtpraktijk zozeer is afgenomen, bijvoorbeeld wegens minder gelukkige ervaringen of het beeld van een routine of wetspraktijk.
Boetevieringen
Ondertussen zijn de zogenoemde boetevieringen opgekomen. Daarin leggen de gelovigen samen en hardop een schuldbekentenis af. In een korte stilte kan iedereen trachten te komen tot een meer persoonlijk toegespitste en in stilte voltrokken bezinning en inkeer. De priester spreekt na een prediking een algemene voorbede uit en verkondigt barmhartigheid en vergeving van zonden voor ieder die tot inkeer is gekomen. Het kerkelijk leergezag heeft intussen de boetevieringen erkend als zinvol en heilzaam. Maar in de officieel kerkelijke uitspraken worden ze ( nog ) niet beschouwd als sacrament (in de strikte zin van dat woord ). Men stelt zich ten opzichte van boetevieringen terughoudend op en dringt aan op een nieuwe beleving van de privé biecht. Ook wordt vastgehouden aan de bepaling van het concilie vanTrente dat de zogenoemde doodzonden moeten worden beleden in de privé biecht. Wat er verder van zij, boetevieringen zijn uit de praktijk niet meer weg te denken,al (b)lijkt her en der de belangstelling ervoor af te nemen. Tevens hopen we dat christenen op een of andere wijze de weg terugvinden naar de privé biecht,die overigens in verschillende vormgevingen kan plaatsvinden.
Urbanus zingt De wereld is om zeep,er gebeuren rare dingen,het laatste oordeel is niet ver meer af.
Wanneer een mens stervende is wordt of werdt dikwijls bij hem gebeden.Ik las eens ergens dat bijt sterven een soort onzichtbaar gevecht plaats heeft om de ziel van de stervende;tussen de goede geest of engel en de kwade geest of duivel. De ziel is ook een geest,en na de dood gaat die ziel ofwel naar de hemel of naar de hel of naar het vagevuur.
Mijn catechismus van vroeger ziet het als volgt :
Hel betekent onderaardse plaats.Men moet wel onderscheid maken tussen 4 plaatsen.
1.De hel der verdoemden,plaats van eeuwige straffe.
2.Het voorgeborgte der hel,waar de zielen zijn der kinders die zonder doopsel sterven.
3.Het vagevuur,plaats van tijdelijke straffe en zuivering.
4.Het voorgeborgte der oudvaders.
De zielen der 1ste en 2de plaats moeten Gods aanschijn voor alle eeuwigheid derven;de andere alleen voor eenigen tijd. De ziel van Christus is, zo niet tot de andere voorzeker tot eene dier plaatsen nedergedaald,te weten,tot het voorgeborgte der oudvaders. Om de zielen van de heilige oudvaders en ook van anderen,die in Gods liefde gestorven waren,te troosten en te verlossen.
Ook het vagevuur is eene plaats onder de aarde in dewelke de zielen der overleden christenen of geloovigen gezuiverd( of gevaagd ) worden,namelijk door het vuur en andere pijnen;en zij worden gezuiverd van alle schuld van tijdelijke pijnen die zij voor hunne vergeven zonden nog te lijden hebben.
Christus is zonder iemands hulp en door zijn eigen macht ten hemel geklommen;veertig dagen na zijne verrijzenis.
Na de dood van een mens wordt zijn ziel terstond bijzonderlijk geoordeeld.
De zielen der overleden christenen gaan als zij van deze wereld scheiden tot eene van deze drie plaatsen,te weten :
Tot den hemel,tot de hel,of tot het vagevuur.
Wat is te zeggen verrijzenis des vlees ?
Dat de dode lichamen der mensen door de macht Gods wederom uit de aarde zullen opstaan en levend worden.
De dode lichamen zullen verrijzen : elk in zijn natuurlijk en volmaakt wezen,en nogthans zeer verscheiden in hoedanigheid.
De lichamen der heilige mensen zullen glorieus zijn,d. i. heel klaar en schoonblinkend,licht,subtiel en onlijdelijk.
De lichamen der verdoemden integendeel zullen duister zijn en vuil, zwaar,grof en heel gesteld om te lijden.
Dit is een verhaal dat niet geschikt is voor gevoelige lezers.En ook niet voor ambtenaren van de Mestbank,Sanitel of de Premies.
Het was een zondag zoals alle andere.Zou je denken.Maar toch hing er iets in de lucht.
Zoiets als van die dagen dat je misschien beter niet zou opstaan.Nochtans, de boer deed die morgen zijn gewone werk,s middags was er friet met lekkere biefstuk van een zelfgekweekte vaars. Maar tijdens het eten was het merkwaardig stil. Terwijl vrouw en kinderen de afwas deden las hij nog een beetje in zijn favoriete landbouwweekblad, maar zijn gedachten waren er duidelijk niet bij. De kinderen dropen één voor één af.
De boer zuchtte en zuchtte,het leek onvermijdelijk,tot plots zijn vrouw ingreep en vroegzullen wij er nu maar aan beginnen ?
Zonder op antwoord te wachten legde zij een bruine envelop op tafel.
De Mestbankaangifte.
Er was geen ontkomen aan. Eerst de perceelsregistratie nazien,zouden ze nog iets veranderd hebben aan de bemestingshoeveelheid,of ligt er nu alweer een beetje meer in de natuur. Alles optellen, de verhoogde bemesting voor een tweede teelt niet vergeten. Dan de dierregistratie. Verdorie, nu dat het sinds Nieuwjaar zo druk was op de boerderij met al die kalvingen zijn de laatste maanden nog niet ingevuld. Best dat ze nog niet op kontrole gekomen zijn van de Mestbank of dat zou weer minstens 500 kosten tegen dat ze hun stylo uithalen. Ja, dan zullen we in Sanitel even moeten terugtellen zeker. Maar allé,waar ligt die inventaris nu,ik weet zeker dat ik hem sedert de laatste controle weggestokn heb,want ik had er toen ook een hele zondag werk aan? Ha, hier in de envelop tussen de oude papieren die je 5 jaar moet bewaren voor ik weet niet wie zijne heiligheid. En nu tellen. Die vaars Roza,was die 31 januari al gekalfd of niet, is ze dan in de categorie van 1 tot 2 jaar,is ze een melkkoe of een ander rund. t Is toch bijlange niet zo gemakkelijk als ze dat in de uitleg kunnen doen uitschujnen.
Goed, we hebben nu de dieren,elk in hun rubriek,dus nu hebben we al hetgeen geproduceerd is. Even rekenen : productie min afzet op eigen grond is . oei,nog teveel over. Maar ja,natuurlijk,er is nog mest afgezet met goedgekeurde burenregeling,maar waar zijn die papieren ? Ik heb er hier enkele in de map. Zouden er nog in het bakje van de traktor liggen ? Even naar buiten gaan kijken,ja gelukkig,ik denk dat ik ze nu allemaal heb.
Die schone zondagnamiddag schuift voorbij,een slok koffie tussenin zorgt ervoor dat de tas omvalt,natuurlijk recht naar die officiële papieren. Miljaarde.
Nu moeten ze nog weten wat er in stock zat. Dus weer naar buiten, de meetstok door de rooster,de hoeveelheid van nu min de hoeveelheid begin stalseizoen en terugrekenen naar 1 januari. t Is nie moeilijk,t is gemakkelijk. Maar t vraagt een beetje tijd. Ze vragen nu ook nog hoeveel kunstmest er gestrooid is. Vrouwe,kijk eens in de grote factuurboek en neemt eens van alles een kopietje. Is er overschot aan mest verwerkt geweest ? Natuurlijk niet, niemand wil koeienstront om te scheiden of te drogen,daar zitten veel te veel vezls in.
Het melken en voederen brengt wat rust,maar die is van korte duur, want voor de wateraangifte vragen ze nu nog hoeveel water verbruikt werd,dus weer naar buiten om op de verzegelde teller te gaan kijken, en opnieuw even zoeken naar de factuur van de watermaatschappij. En dat allemaal om ons twee keer te doen betalen,zowel voor het oppompen als voor het lozen. ER steekt ook nog een brief bij voor een enquête over de mestopslag. Hup,de vuilbak in,ze moeten maar geen twee keer hetzelfde vragen.
Alles is nu ingevuld in het klad,maar toch knaagt er nog iets. Er zou eens iets moeten verkeerd ingevuld zijn. ZE kunnen daar meteen een fikse boete voor opleggen van 1 per kilo. Of ze kunnen later misschien verkeerde gegevens gebruiken bij het toekennen van vegunningen. Dus toch beter morgen nog eens met alle papieren naar de boekhoudster gaan. Dat zal wel weer een pak geld kosten,maar t zal dan toch zeker juist zijn. Bij de Mestbank moet je niet zijn,want wij hebben daarvoor geen tijd,je moet maar de toelichting lezen.
En met deze laatste beslissing blijkt de droeve bui die heel de middag en avond bleef hangen plots over te waaien en word de moderne administratieve slaaf weer een echte boer die vlug nog eens naar zijn koeien gaat kijken voor het slapengaan. Ondertussen ruimt de boerin de papieren op en wacht op de boer want straks,misschien .
Dit is natuurlijk een volledig verzonnen verhaal.
Of toch niet ?
Ontsproten aan de pen van Luc Callemeyn van Zuivelboerderij Balie hof
Het basispricipe luidt als volgt: Pasen (althans het Christelijke Pasen) valt op de eerste zondag die volgt na de eerste volle maan die volgt na de zogehetenlente-equinox, het begin van de astronomische lente.
Als de dingen in je leven je even allemaal te veel worden, als 24 uur in een dag niet meer genoeg tijd lijkt, denk dan eens aan dit bericht...
Een professor stond voor de klas om een les filosofie te geven. Hij had een aantal voorwerpen voor zich liggen. Toen de klas begon, nam hij zonder iets te zeggen de lege pot van de mayonaise en begon deze te vullen met golfballetjes. Toen deze hier helemaal mee gevuld was vroeg de professor aan zijn studenten of de pot nu helemaal vol was. Zij antwoordden van wel.
Toen nam de professor een doos met kralen en kiepte deze in de pot. Hij schudde lichtjes met de pot en de kralen rolden tussen de open plekken tussen de golfballetjes. Weer vroeg de professor aan zijn studenten of de pot nu vol was. Ze gaven weer eenzelfde antwoord; ja, de pot is vol.
De professor nam nu een doos met zand en kiepte dit zand in de pot met golfballetjes en kralen. Natuurlijk vulde het zand alle ruimte op tussen de golfballetjes en de kralen. Weer vroeg de professor aan zijn studenten of de pot nu vol was: de studenten antwoordden van wel.
Van onder het bureau nam de professor nu twee koppen koffie en kiepte de hele inhoud van deze twee koppen koffie in de pot met golfballetjes, kralen en zand. De hele inhoud verdween in de pot. De koffie vulde de ruimte op tussen het zand. De studenten begonnen te lachen.
"Nu", zei de professor, "nu wil ik dat jullie deze pot zien als jullie eigen leven. Deze pot gevuld met golfballetjes, kralen, zand en koffie, stelt namelijk het leven van een mens voor."
"De golfballetjes zijn de belangrijke dingen in het leven: je familie, je kinderen, je geloof, je gezondheid en je favoriete bezigheden. Dingen die ervoor zorgen dat als er niets meer op de wereld was dan deze dingen, je leven toch gevuld zou zijn."
"De kralen zijn de andere dingen die belangrijk zijn. Je werk, je huis, je auto. Het zand, dat staat voor de kleine dingetjes die belangrijk voor je zijn."
"Als je het zand als eerste in de pot kiept en hem hiermee vult, is er geen plek meer voor de kralen of voor de golfballetjes. Datzelfde geldt ook voor je eigen leven. Als je al je tijd en energie aan de kleine dingetjes besteedt, dan kun je nooit meer ruimte hebben voor de dingen die belangrijk voor je zijn.
Besteed aandacht aan de dingen die belangrijk voor je zijn. Speel bijvoorbeeld met je kinderen. Neem tijd voor een onderzoek voor je gezondheid zo nu en dan. Neem je partner mee uit eten. Doe nog iets leuks, er is altijd nog wel ergens tijd om het huis te poetsen of de prullenbak te repareren."
"Zorg eerst voor de golfballetjes, de dingen die echt het allerbelangrijkste voor je zijn. Stel je prioriteiten. De rest is maar zand."
Eén van de studenten steekt een vinger op en vraagt waar de twee koppen koffie in die pot dan voor zouden moeten staan. De professor lacht en zegt de student dat ze daarmee een heel goede vraag heeft gesteld. "Ik wilde daarmee alleen nog maar weer eens aangeven en bevestigen, dat, hoe vol je leven ook mag zijn, er is altijd wel een plekje om samen met een vriend of een dierbare een kopje koffie te drinken."
And my Father died.Mijn Moeder stond er alleen voor om onze boerderij voort te zetten.
Mijn broer was vijftien en moest thuisblijven van school om mijn Moeder te helpen.
Mijn zus was nog twee jaar jonger dan ik. Gelukkig hadden we sinds lang al een goede knecht die alles op de boerderij kende en kon. Een nonkel van mijn Moeder kwam ook enkele maanden helpen,vooral met de administratie;want het was de Duitse bezetter die zijn wetten en verordeningen deed uitvoeren met een toen nog nooit geziene papierwinkel op ieder gemeentehuis.Alles moest ingevuld worden: wanneer een kalf stierf of een big hoeveel koeien,varkens,pluimvee je had. Kortom het was toen lijk of het nu weerom zo is voor :het milieu mestbank sanitel enz Toen moest maandelijks een aantal kgr vlees ingeleverd worden. Moest zoveel kgr graan per ha ingeleverd worden. Moest een zeker % weiden omgeploegd worden. Moesten we koolzaad telen, en nog zoveel meer ! Er was rantsoenering voor eten met zegeltjes. Er werdt gewoekerd met granen,vlees,met alles. De prijzen waren zeer hoog voor alles wat buiten de rantsoenering te koop was.
Er waren controleurs op de baan om te trachten de blauwers te pakken;deze laatsten verkochten hun waren die ze kochten aan het dubbel of meer. De boeren werden ook gecontroleerd en dikwijls stonden de controleurs de mensen op te wachten in de stations.
Afterwards when I was seventeen,I was as pleased to be allowed to work home on the farming.
Vader was er niet meer. Maar samen hebben we hard moeten werken doorheen de resterende bezettingsjaren en nog later ook, om er te komen. Mijn broer werdt dan opgeroepen om zijn drie dagen te doen voor het leger.Alles in het werk gesteld om van legerdienst vrij te zijn,maar het kon niet; Dat was tegenslag voor Moeder;maar ze werdt geholpen door iemand.Mijn broer moest naar het militair hospitaal,en na enkele dagen kwam hij huiswaarts : ongeschikt voor militaire dienst.
Een tijd later kregen we ongelijk in een rechtszaak; iemand hielp ons in Beroep en we kregen gelijk.
Ondertussen was het mijn beurt om soldaat te worden in Duitsland in Arnsberg. Thuis namen ze een nieuwe werkkracht in dienst in mijn plaats. Het soldaat zijn was voor mij een hele verlichting van werk.De opleiding in het leger,dat was geen werken lijk ik gewoon was. Was dat niet na ieder uur tien minuten rust !Na zes weken opleiding ging het nog beter :onze voertuigen onderhouden en soms een toer maken in de omliggende streek.De omgeving van Arnsberg is mooi en bergachtig. Dan vijf weken naar Doornik om met de camion te leren rijden.Eens reden we voor oefening langs landelijke wegen.De eerste camion reed waarschijnlijk door een verkeerd begrepen aanduiding van de oefenmeester veel te rap,en natuurlijk volgden wij allen op vijftig meter afstand met volle snelheid.Wat was die overste kwaad nadien !
We waren nog maar enkele tijd gekazerneerd in Doornik of ik werd geroepen bij een officier;wat stond er mij daar te wachten? Nogmaals iemand van thuis die me in Belgie wilde houden!Die officier vroeg me of ik niet liever in Doornik bleef de rest van het jaar.Ik antwoordde dat ik liever terugkeerde naar Arnsberg om bij mijn kameraden te blijven.Toch kreeg ik een mooi postje in de kazerne van Doornik en buiten mijn rijoefeningen was ik vrij van dienst. Die kazerne in Doornik moet al zeer oud zijn : 60 a 70 trappen omhoog om in stapelbedden te gaan slapen. Arnsberg dat was wat anders: mooie grote kamers voor zes man,elk een bed en een kast en verwarming. Een jaar soldaat zijn was voor mij een ideale tijd om eens uit het boerenleven te zijn en het was een van de vele eerste vensters op het leven.
Van verre hadden ze hem reeds zien aankomen,want zijn verschijning viel op.Een heel oud gezicht had hij.Maar aan zijn manier van gaan kon men dan weer zien dat hij maar twintig was. Hij zette zich met zijn oud gezicht bij hen op de bank.En dan toonde hij hun wat hij in de hand hield.Dat was onze keukenklok,zei hij,en hij keek daarbij naar iedereen die zich daar op de bank zat te zonnen.Ja,ik heb ze nog gevonden.Ze is overgebleven.Hij hield een ronde keukenklok voor zich uit en raakte met zijn vinger even de blauw gekleurde cijfers aan.Eigenlijk is ze helemaal niets waard,zei hij nog bij wijze van excuus.Ze ziet er uit als een bord,zo een met witte lak.Maar die blauwe cijfers zien er toch heel keurig uit,vind ik.De wijzers zijn natuurlijk van lood.En gaan doen ze ook niet meer.Neen.Van binnen zijn ze kapot,dat staat vast.Maar ze ziet er nog altijd uit als vroeger.Ook al gaat ze nu niet meer.Met zijn vinger maakte hij een voorzichtige cirkelbeweging langs de rand van de klok.En zei daarbij op zachte toon:ze is overgebleven.De mensen op de bank keken hem niet aan.Eén keek naar zijn schoenen en de vrouw richtte haar blik op de kinderwagen.Iemand zei toen:Je hebt zeker alles verloren?
Ja,ja,zei hij op vrolijke toon.Maar dan ook alles!Alleen zij hier,zij is overgebleven.En hij hief de klok weer in de hoogte,alsof de anderen ze nog niet hadden gezien.
Maar ze gaat toch niet meer,zei de vrouw.
Dat is waar.Ze is kapot,dat weet ik ook.Maar voor de rest is ze toch nog als vroeger:wit en blauw.En opnieuw toonde hij zijn klok.En het mooiste van alles,ging hij opgewonden verder,dat heb ik u helemaal nog niet verteld.Het mooiste moet nog komen.Moet u horen:ze is stilgevallen om half drie.Uitgerekend om half drie.
Zeker op het moment dat uw huis werd getroffen,zei de man.Dat heb ik reeds vaak gehoord.Als de bommen inslaan,vallen de klokken stil.Dat komt door de luchtdruk.
Hij keek weer naar zijn klok en schudde het hoofd.Neen,mijn beste.Dat hebt u mis voor.Met bommen heeft dat niet te maken.Neen.Om half drie ging het om iets heel anders,maar dat weet u nog niet.Maar daar gaat het nu juist om,dat de klok precies om half drie is stilgevallen.En niet om kwart na vier of om zeven uur.Om half drie kwam ik namelijk altijd naar huis.s Nachts,bedoel ik;Bijna altijd om half drie.Dat is het merkwaardige.
Hij keek naar de anderen,maar die keken in een andere richting.Met een blik op zijn klok zei hij:dan had ik namelijk honger,ziet u.En ik ging altijd dadelijk naar de keuken.Daar was het dan bijna altijd half drie.En dan,dan kwam namelijk mijn moeder.Ik mocht nog zo stil de deur opendoen,ze hoorde me altijd.En als ik in de keuken iets zocht om te eten,ging plots het licht aan.Dan stond ze daar in haar wollen mantel en met een rode sjaal om.En barrevoets.En dat in een keuken met tegels.En ze maakte haar ogen heel klein,omdat het licht te fel was.Want ze had al geslapen.Nacht was het al.
Weer zo laat,zei ze dan.Meer zei ze niet.Alleen:weer zo laat.En dan maakte ze voor mij het avondeten klaar en keek toe hoe ik at.Daarbij wreef ze altijd de voeten over elkaar,want de tegels waren koud.Schoenen deed ze s nachts nooit aan.En ze bleef zo lang bij me zitten tot ik klaar was.En dan hoorde ik ze nog de borden opruimen,als ik in mijn kamer reeds het licht had uit gedaan.Dat ging zo iedere nacht.En bijna altijd om half drie.Dat was vanzelfsprekend,vond ik,dat ze mijs nachts om half drie eten klaarmaakte.En nooit heeft ze iets anders gezegd dan:weer zo laat.Maar dat zei ze elke keer.En ik dacht:nooit zal dat ophouden.Dat vond ik vanzelfsprekend.Was het niet altijd zo geweest?
Heel even was het stil op de bank.Daarom zei hij heel zacht:En nu dan?Hij keek de anderen aan.Maar hij zag ze niet.En dan sprak hij stil tot het ronde blauwwitte gezicht van de klok:Nu weet ik het:dat was het paradijs.Het echte paradijs.Op de bank was het heel stil.Dan vroeg de vrouw:En uw familie?Met een verlegen glimlach zei hij:U bedoelt mijn ouders?Ja,die zijn ook weg.Alles is weg.Alles,stel u voor.Lachend keek hij van de een naar de ander.Maar zij keken hem niet aan.Toen hief hij de klok weer omhoog en lachte.Alleen die hier.Die is over gebleven.En het mooiste is dat ze is stil gevallen om half drie.
Daarna zei hij niets meer.Maar een heel oud gezicht had hij.En de man die naast hem zat,keek naar zijn schoenen.Maar die zag hij niet.Het woord paradijsdat kon hij maar niet uit zijn hoofd zetten.
GAS AAN DE IJZER DE TWEEDE SLAG OM IEPER (22 APRIL-27 MEI 1915)
Na de stabilisatie van het westelijk front in de herfst van 1914 werden zowel in Vlaanderen als elders de hele winter door de verdedigingswerken, zoals loopgraven, sehuilposten en verbindingsloopgraven, versterkt en in aantal uitgebreid. Zo ontstonden twee tegenover elkaar liggende barrières op een paar honderd meter, soms maar een paar tientallen meters van elkaar. Het terrein in Vlaanderen is van nature door wateroverlast moeilijk begaanbaar in het slechte seizoen. Dat was overal zo, maar vooral langs de Ijzer en rondom leper, waar de inundaties die in de herfst het Duitse offensief hadden gestopt, hun effect nog niet hadden verloren. Omdat vele plaatsen bij de minste regenbui onder water kwamen te staan, moest men de hoogstgelegen punten opzoeken om verschansingen aan te brengen die op loopgraven leken. Omdat men bijna niet kon leven in verschansingen waarvan de bodem lager was dan de grondwaterspiegel, moesten de borstweringen en rugdekkingen gemaakt worden van zakken aarde; natuurlijk werden die zakken bij ieder zwaar bombardement omvergeworpen of opengeseheurd en dan kon men opnieuw beginnen. Vaak konden de doden niet begraven worden en de Franse soldaten van het 80e regiment van de territoriale troepen is nog lang de herinnering bijgebleven van de beenderen die door de borstwering van een loopgraaf tussen Zuidsehote en Boezinge heen staken. De bewegingsoorlog maakte plaats voor een loopgravenoorlog, in sommige sectoren voor maanden, in andere voor jaren. Dit betekende een grote verandering in levenswijze voor de strijders en het duurde verscheidene maanden voordat zij zich hadden aangepast De Duitsers hadden daar echter minder tijd voor nodig dan hun tegenstanders: zij hadden zich er zowel geestelijk als lichamelijk op voorbereid. Toen de periode van aanpassing voorbij was, merkte men dat de tactiek volkomen gewijzigd was en dat ook de strategie in een ander daglicht kwam te staan. Maar aan het einde van de winter 1914-1915 was men nog niet zo ver; de operaties in het vroege voorjaar van 1915 schijnen zowel in Vlaanderen als elders uitsluitend uit tactische overwegingen te zijn ondernomen, bijvoorbeeld voor het verbeteren van de positie door zich meester te maken van hooggelegen punten als goede waarnemingsposten voor de artillerie. Munitieproblemen Von Falkenhayn zou, afgezien van enkele plaatselijke aanvallen of tegenaanvallen van
Rechts boven: een kaart van de tweede slag om leper met aan de noordelijke kant de enorme bres die de Duitsers wisten te slaan door hun gasaanvallen, die de geallieerde troepen volkomen verrasten. Rechts onder: modder en verwoeste huizen kenmerkten het landschap rond leper in het voorjaar van 1915.
het Duitse leger. in 1915 in het westen eigenlijk één lange verdedigingsslag leveren. Een slag die hem niets zou opleveren behalve het bewijs dat het front hecht was, zowel aan Duitse als aan geallieerde zijde. Zolang de Duitse industrie hem niet het in de winter bestelde materieel had geleverd, waarmee hij hoopte het front te doorbreken, kon hij de vrije opmars naar het westen niet hervatten. Generaal Joffre van zijn kant was er nog steeds van overtuigd dat een aanval die met voldoende energie werd geleid, de doorbraak zou kunnen forceren, ondanks tegengestelde rapporten van met name generaal Foch, die bewezen dat die doorbraak slechts zou lukken als men de noodzakelijke middelen tot zijn beschikking
Op 22 april 1915 maakten de Duitsers voor het eerst op grote schaal gebruik van gas. Duitse infanteristen volgden de gaswolk op zeer geringe afstand, beschermd door een in een vloeistof gedrenkt mondkapje.
.1 had, wat voornamelijk inhield: zware artillerie en munitie van elk kaliber. De onjuiste opvattingen van Joffre zouden de oorzaak worden van talrijke onnodige verliezen. Het probleem van de munitie en de kanonnen was dus van het allergrootste belang voor de doorbraak van de versterkte stellingen. Reeds vanaf de slag aan de Marne speelde dat probleem voor alle legers, maar de Duitsers waren sneller opgeschoten met hun produktie dan de geallieerden. Van het 70 km lange front van Nieuwpoort tot La Bassée bezetten de Belgen en Fransen in totaal 30 km en de Engelsen ongeveer 40 km. Het Belgische leger had zich bijna gehergroepeerd; er werd een nieuw Engels leger gevormd waarvoor tienduizenden onderofficieren opgeleid moesten worden. Dc troepen der geallieerden streden zij aan zij: aanvankelijk hadden zich wat onenigheden voorgedaan tussen hun stafleden, maar de verhoudLngen waren aanzienlijk verbeterd en de gevoelens van wantrouwen uit het begin, die voortkwamen uit andere gewoonten en opleidingen, hadden plaats gemaakt voor een wederzijdse achting. Plannen voor nieuwe aanvalsacties Na de zo zware en bloedige eerste slag om leper(30 oktober-4 november 1914) hadden de twee tegenstanders een evenwichtstoestand bereikt in Vlaanderen; de Duitsers hadden noch de kust bij Pas-de-Calais, noch Boulogne, noch Duinkerken weten te bereiken, vanwaar- uit zij Engeland ernstig hadden kunnen bedreigen, aangezien dat uitstekende bases voor hun onderzeeboten zouden zijn geweest Hun tegenstanders hadden hen echter niet uit Vlaanderen weten te verjagen, waar de onderzceboten vanuit Oostende en Zeebrugge, hoewel verder verwijderd, de geallieerden al veel last bezorgden. In dit gebied, waar de doelstellingen dezelfde waren gebleven als in 19t4, kwamen beide partijen in de verleiding hun aanvankelijke aanvallen uit de herfst te hervatten. Maar om een offensief niet te laten stranden in een onbegaanbaar terrein moest men wachten op de lente, tot de grond hard genoeg zou zijn. In feite was het aan beide fronten, zowel in het oosten als in het westen, de algemene strategie die de plaats en het tijdstip van dc aanvallen bepaalde, en niet de plaatselijke omstandigheden, en geen van beide partijen zou het gewenste doel bereiken. Omdat Von Falkcnhayn voortdurend versterkingen naar het oostelijk front moest sturen, kon hij niet de grote hoeveelheid troepen bij elkaar krijgen die onontbeerlijk was voor het offensief dat hij beraamde. Wat de Fransen en de Engelsen betreft, die hadden liever gewacht met de aanval tot het terrein minder modderig zou zijn en tot ze meer geschut en munitie zouden hebben; bovendien wachtten de Engelsen op versterkingen van nieuwe troepen die nog in opleiding waren in Engeland. Maar men wilde ook de Russen ontlasten door de gemeenschappelijke vijand te bestoken; het valt moeilijk te zeggen of dit doel bereikt werd, maar wel staat vast dat de verliezen aan manschappen groot waren en dat het verbruik aan munitie buitensporig was in verhouding tot de magere resultaten die geboekt waren. Zo had het offensief van de Engelsen op 10 maart bij Neuve-Chapelle aanvankelijk succes, hetgeen sommigen de bedrie- 1
Derde blad .Een weinig zoekwerk,en U rijmt de tekst wel aan elkaar.
Rechts: na de eerste gasaanvallen van de Duitsers werden in Frankrijk in aller ijl veiligheidsmaskers ontworpen en onder de soldaten aan het front verspreid. Onder: manschappen van het 4e Canadese infanteriebataljon brengen in de sector leper hun geschut in stelling. Vooral Canadezen en Fransen werden het slachtoffer van de eerste Duitse gasaanval.
uit Duitsland wat gegevens uitgelekt en op 31 januari 1915 hadden de Duitsers tijdens een plaatselijke aanval in Polen voor het eerst een gasgranaat uitgeprobeerd. Maar door de hevige kou was het effect ervan verloren gegaan; waarschijnlijk was de constructie van dc gas- granaat gebrekkig. Het schijnt dat de geallieerden aan het westelijk front zich niet zo bewust zijn geweest van deze dreiging. Op 16 april constateerde de Belgische generale staf dat de Duitsers onder hun soldaten mondkapjes van aLle hadden uitgedeeld, die in een vloeistof waren gedrenkt om hen te beschermen tegen de gevolgen van zware verstikkende gassen die ze van plan waren naar dc vijandelijke linies te drijven.
promille ervan in de lucht is al erg gevaarlijk. De uitwerking van het gas was duidelijk merkbaar. De totaal onbeschermde manschappen werden volkomen in verwarring gebracht. Dit waren de Franse 89e territoriale divisie en de Canadezen. De 89e territoriale divisie en de schutters van de 45e infanteriedivisie trokken zich terug ten westen van het Ijzerleperkanaal en de Canadezen trokken zich terug tot St. juliaan. De eerste geallieerde stelling werd doorbroken over een lengte van bijna 4 km. De Duitse infanterie was de gaswolk op korte afstand gevolgd (naarmate dc wolk werd voortgedreven, verdunde zij langzamerhand en verspreidde zich over een groter gebied). Negen batterijen werden buitgemaakt en
gelijke indruk gaf dat het vijandelijke front niet zo moeilijk te doorbreken zou zijn als men vreesde. Het offensief van de geallieerden, dat ingezet zou worden over een front van 35 km, van Arras tot ten zuiden van Neuve-Chapelle, werd bepaald op 9 mei. Von Falkenhayn wilde de voorbereidingen ervan verstoren en viel op 22 april aan ten noorden van leper. In 1914 was Duitsland het land waar men met scheikunde, zowel in de laboratoria als in de industrie, het verst gevorderd was; in het leger was men op de gedachte gekomen de chemie voor militaire doeleinden te gebruiken. Een scheikundige, Fritz Haber, maakte er een strijdwapen van. Misschien hadden de geallieerden beter moeten opletten: er waren van-
Tweede slag om leper Op 22 april lieten de Duitsers omstreeks vijf uur in de namiddag ten noorden van leper voor het eerst een grote hoeveelheid gas ontsnappen uit hogedrukflessen, die in hun voorste loopgraven stonden. Men liet het gas ontsnappen via enkele meters lange loden buizen die op de gasflessen waren aangesloten. Deze gas- aanval vond plaats op de grens van de Franse en Engelse sector over een front van ongeveer 4 km tussen Steenstraat en Langem ark. De dichte wolk geel gas bestond bijna uitsluitend uit chloor, dat zelfs bij een zeer lichte dosis een hevige irritatie van de slijmvliezen tot gevolg heeft en gepaard gaat met bloedspuwingen en pijnlijk hoesten. Een gehalte van één
tot na middernacht heerste er bij de geallieerden grote verwarring ondanks het inzetten van reservetroepen. Diezelfde nacht nog werd Foeh de situatie weer meester; 2 Franse divisies, de 152e en 153e, en later ook de 18e, die klaar stonden om deel te nemen aan het offensief dat beraamd was in Artois, werden teruggeroepen. Ze waren zeer snel ter plaatse. De verbindingen tussen de Fransen en de Canadezen werden op 23 april tegen twaalf uur verstevigd. Er werden wat tegenaanvallen ingezet, maar die leverden weinig resultaat op. In de nacht van 23 op 24 april omstreeks twee uur lieten de Duitsers opnieuw gas ontsnappen, nu over een beperkter front De Duitsers bezet-
wie goed zoekt zal hier wel het tekstvervolg vinden.Dit is het 4de blad blz 465.Het derde blad is hogerop.
ten Het Sas en Lizerne langs het Ijzerleperkanaal, evenals St. Juliaan, dat door de Engelsen was verlaten. De vijfentwintigste april zetten de 3 Franse versterkingsdivisies een gezamenlijk tegenoffensief in. Nadat enkele steunpunten waren heroverd, werd er de zevcnentwintigste opnieuw een hecht front gevormd ondanks de Duitse gasgranaten. Toen French zag dat zijn linkervleugel er slecht voorstond nadat deze zich had teruggetrokken naar ecn laaggelegen gebied dat erg gevoelig was voor gas, maakte hij zijn voornemen bekend zich terug te trekken in de richting van leper. Maar Foch, die Langemark opnieuw wou innemen, vroeg hem op zijn plaats te blijven. Ondanks een vierdc gasaanval verdreven de Fransen op 30 april de Duitsers van de punten die ze nog bezet hielden ten westen van het kanaal en heroverden Lizerne. Bij Langemark echter leden zij een nederlaag. French trok zich in de nacht van 3 op 4 mei terug om zich volledig te wijden aan de aanval die in Artois zou plaatsvinden. In de weken daarna werd zijn linie op verschillende plaatsen nog wat verder teruggedrongen door Duitse aanvallen. Na een laatste gasaanval, die maar een zeer klein gedeelte van het front trof, konden de Duitsers zich meester maken van Heuvel bO, die in de Engelse zone lag. Eind mei keerde dc rust terug in het gebied, waar de Duitsers over een front van ongeveer 12 km lengte een strook grond van ongeveer 3 km hadden bemachtigd. Op 9 mei zetten 6 Franse en 2 Engelse leger- korpsen het offensief in Artois in. De gasaanvallen bij leper hadden dat niet verhinderd, maar zij hadden wel een ander gevolg, voorlopig alleen moreel, later ook tastbaar: de neutrale naties kwamen wat meer los te staan van de Centralen.
houden offensief op de as Ieper-St. OmerBoulogne hét grote strategische succes zou brengen waardoor alle stellingen aan het westelijk front de een na de ander zouden bezwijken. Met die gifgassen meende hij de grootste troef in handen te hebben voor de doorbraak van het versterkte front, waartegen geen enkel ander wapen iets had kunnen uitrichten. Maar waarom is deze troef dan niet grondig uitgebuit? Waarom heeft hij met name de reserve- troepen, die hij later heeft gebruikt om de gaten te vullen die de geallieerden tegelijkertijd op verschillende plaatsen aan het front maakten, niet gestuurd naar de plaats waar hij de doorbraak wilde forceren en die hij in één dag verkreeg?
Op deze vragen en op andere gelijksoortige vindt men nergens in zijn memoires een antwoord, terwijl Palkenhayn toch niet zuinig is met commentaar of kritiek. Doordat de Duitsers het gas niet in grote hoeveelheden hebben gebruikt en ze de problemen die zich voordeden bij een dergelijk gebruik, niet hadden opgelost, hebben de Duitsers het verrassingselement van dit verfoeilijke wapen verloren laten gaan. leper werd niet de naam van een beslissende overwinning de stad gaf alleen haar naam aan het yperiet, een prikkelend gas met buitengewoon pijnlijke gevolgen dat door de Duitsers in 1917 bij leper zou worden gebruikt.
1
Gas als wapen De dag na de eerste gasaanval was de directeur van het gemeentelaboratorium te Parijs reeds ter plaatse om de getroffen soldaten in de ziekenhuizen vragen te stellen en te onderzoeken. De aard van het gas werd meteen vastgesteld, zodat men kon beginnen met het vervaardigen van veiligheidsmaskers op grote schaal. Er werden er ook gemaakt voor de paarden van de artillerie, die nodig zouden kunnen zijn om kanonnen uit een door gas getroffen gebied weg te halen. Als minister van oorlog en rechterhand van de Duitse opperbevelhebber Wilhelm II droeg Von Falkenhayn de verantwoordelijkheid voor het gebruik van het gifgas en voor de tweede slag om leper. Wat dat gas aangaat, volgt hier de voornaamste passage uit zijn memoires waarin hij het gebruik ervan verdedigt: Tegen de versterkte stellingen zijn de klassieke wapens onvoldoende: er is dus een krachtiger wapen nodig dat gemakkelijk te vervaardigen is. Dat is het geval met gas. Het gebruik ervan bij vestingoorlogen is al sinds de oudste tijden bekend (bij de Fransen in de vorm van stinkende potten). De toespelingen in de Franse pers op het ophanden zijnde gebruik van een vreselijk gas en het gebruik door de Engelsen van bommen van pierinezuur brachten ons op het idee dit wapen te gebruiken. Het is een weinig overtuigend pleidooi. Iets anders is nog verbazingwekkender. Von Falkenhayn dacht dat een tot het einde toe volge *
bij volgende blogs
