OPENMONUMENTENDAG

GASTHUISKAPEL BORGLOON.

THEMA "ZORG"
 

Voordracht door rijksarchivaris Rombout Nijssen. "De schat van de armen. Vijf eeuwen sociale zorg in Borgloon"

GASTHUISKAPEL





GASTHUISKERK

In de Gasthuiskerk verteld Rombout Nijssen hoe meer dan vijf eeuwen geleden een dorpsgemeenschap zorg draag voor zijn medeburgers, Armenbanken worden opgericht die door de gemeenschap zelf gespijsd worden met goederen en geld. Zo dat de behoeftige of armen van de gemeenschap ondersteunt werden. weten dat een gemiddelde gemeente rond Borgloon slechts uit een 450 personen bestond waarvan meer dan 54% zelf arm waren en aanspraak maken op de middelen van de armentafel. Uit de 13 deelgemeenten zijn stukken uit het Rijksarchief van Hasselt naar Borgloon gebracht die ons de vijf eeuwen armenzorg in Borgloon laten zien met heel precieze beschrijvingen van inkomsten en uitgaven.

 ROMBOUT NYSSEN



VOORDRACHT OP ZATERDAG



OPENING TENTOONSTELLING

De gasthuiskapel waar de tentoonstelling plaats vind heeft ook een rijke geschiedenis en speelde ook een rol in de armenzorg van Borgloon. De Gasthuiskapel te Borgloon in historisch perspectief Deze kapel maakte in de middeleeuwen deel uit van het uitgebreid netwerk van zogenaamde 'gasthuizen' der hospitaalridders, ook wel Johannieters genoemd. De kapel van Helshoven behoorde eveneens toe aan deze orde. De Romaans-gotische Graethemkapel is o.m. de begraafplaats van de Loonse graaf Lodewijk I († 1171) en zijn echtgenote Agnes († 1175). In 1258 bouwde men naast de kapel een begijnhof waar de zieken verpleegd werden en waar reizigers, die wegens het late uur de stad niet meer binnen mochten, konden overnachten. De kapel is trouwens het enige restant van dit religieuze gebouwencomplex. De Graethem-poort impliceert bovendien dat het middeleeuwse Borgloon ommuurd was en de toegang slechts door enkele goed bewaakte poorten verzekerd was. Architecturaal bestaat de kapel uit een Romaans-gothische beuk (12-14de eeuw) en een laat-middeleeuws koor uit 1654.

 STADWANDELING OMD

De kapel vertoont talrijke sporen van verbouwingen. De plattegrond bestaat uit een schip van 5 traveeën en een koor van 1 travee met een rechte absis. De Graethemkapel is bij K.B. van 26 oktober 1936 beschermd. De Romaanse kern (12de eeuw) van het gebouw bevindt zich in het midden en heeft betrekking op de 3 oostelijke traveeën van het schip. In de zuidgevel van de silex-onderbouw tekenen zich drie rondbogen af met bovenaan kleine rondboog-ramen; de bovenbouw bestaat uit baksteen. In de noordgevel bevinden zich slechts twee, weliswaar bredere rondbogen. De Romaanse gasthuiskapel werd omstreeks 1400 naar het westen toe met twee traveeën, uitgevoerd in baksteen en mergelzandsteen, vergroot. Het spitsboogvormig profiel van de bogen en de ramen is typisch voor de gotiek. De toegangsdeur is in een kalkstenen omlijsting gevat.

Het koortje tenslotte dateert uit 1654. Tijdens deze bouwfase werden de zijbeuken en de halfronde absis afgebroken en de bogen tussen de onderscheiden ruimten dichtgemetseld. Het interieur toont enkele restanten van oude muurschilderingen en een aantal grafstenen van vooraanstaande Loonse edelen. Tussen koor en schip bevindt zich 18de-eeuws stucwerk. In 1974 en 1995 werd de kapel nog grondig gerestaureerd, en bleef sindsdien haar historisch-culturele erfenis uitdragen als tentoonstelling- en concertruimte. Een prachtige infobrochure word te beschikking gesteld van geïnteresseerde bezoekers met al de tentoongestelde documenten.