Vers 19. Verricht voortdurend de noodzakelijke handelingen zonder gehechtheid. Enkel door het uitvoeren van handelingen zonder naar de vruchten te verlangen, kan men de Allerhoogste bereiken.

Er worden vele rituelen aangeraden om zich te zuiveren van zondige activiteiten die men tijdens zijn leven en vorige levens heeft begaan. Men zuivert zich, zondigt opnieuw, doet weer rituelen om zich te zuiveren, en zo gaat men maar door zonder deze ellendige kringloop van geboorte en dood daadwerkelijk te doorbreken. Enkel door het verrichten van zijn activiteiten in Godsbewustzijn zonder aan het resultaat gehecht te zijn bereikt men uiteindelijk bevrijding. Dat wil geenzins zeggen dat men zomaar verderfelijke daden kan verrichten met de hypocriete uitleg dat men hier toch niet verantwoordelijk voor is omdat men er niet aan gehecht is. In dit tijdperk van Kaly yuga gebruikt men deze en tal van andere argumenten om de waarheid te verdraaien en naar zijn hand te zetten, om op deze manier in materieel genot te kunnen blijven zwelgen.

Vers 18. Een zelfgerealiseerd persoon heeft niets te winnen door het uitvoeren of niet uitvoeren van activiteiten. Evenmin hangt zijn welzijn af van enige bijdrage die een aards schepsel kan leveren.

Een Godsgerealiseerd persoon voelt zich vrij om te handelen of niet te handelen. Het lijkt voor de buitenwereld dat hij handelt terwijl hij niet handelt en niet handelt terwijl hij wel handelt. Hij verheugt zich enkel in het Zelf, de Allerhoogste, de Geliefde en het ontbreekt hem aan niets. Er valt voor hem geen enkel doel meer te bereiken en zijn welzijn hangt niet meer af van enig schepsel. Hij heeft de Allerhoogste in zichzelf geraliseerd in Wie hij volledige vervulling heeft gevonden.

Vers 17. Maar wie alleen maar vreugde beleeft in het Zelf, door en door tevreden is met het realiseren van het Zelf; zulk een mens hoeft niets meer te volbrengen en is vrijgesteld van plicht.

De mens die volledig opgaat in Godsbewustzijn, toegewijd is aan kennis van het Zelf en wiens vreugde enkel ligt in versmelting met de Allerhoogste, de Geliefde, heeft hier op aarde geen plichten meer te vervullen. Hij wordt onmiddellijk gezuiverd van alle zondige neigingen, wat gelijk staat aan het volbrengen van duizenden offers.

Vers 16. O Arjuna, wie het draaiende wiel der schepping niet dient maar slechts leeft om zijn zintuigen te bevredigen en zich overgeeft aan genot, leeft tevergeefs.

Volgens de Veda's is het een groot voorrecht om als mens te worden geboren. Dat geeft ons de kans bij uitstek om diep inzicht te verkrijgen in het onderscheidingsvermogen (Buddhi) tussen het Zelf en het Niet-Zelf; de illusie te doorgronden van de voortdurend opkomende wensen en de hunkering om deze te moeten bevredigen, een honger die nimmer wordt gestild. Op het sterfbed echter zal men inzien dat deze verkeerde zienswijze niets heeft gebracht en we uiteindelijk slechts voor ons ego hebben geleefd.

Vers 15. Alle activiteiten vinden hun oorsprong in de Allerhoogste, die onvergankelijk is en alles doordringt. De Allerhoogste heeft in het offer zijn eeuwige grondslag.

De Allerhoogste is werkelijk alles in alles. Hij is de oorsprong van alles wat er bestaat, is, en zal zijn. Het offer is het eeuwige pad dat naar Hem leidt. Zonder offer is Hij onzichtbaar en onbereikbaar. Al onze activiteiten dienen te worden uitgevoerd als een offer aan Hem, de Geliefde, met een oprecht en intens gevoel van toewijding, liefde en nederigheid. Dat is de werkelijke zin van ons leven op deze aarde. Zolang we echter niet tot inzicht komen blijven we ronddolen in onze zoektocht naar illusoir genot, in het ellendige labyrinth van geboorte en dood.

Vers 14. Alle bezielde wezens blijven in leven door granen, die groeien dankzij de regen. Regen komt voort uit het offer en het offer is de edelste vorm van alle activiteiten.

Zonder regen is er geen akkerbouw en kunnen mensen en dieren niet overleven. Het offer is de edelste vorm van handeling waardoor we gelijktijdig een vervuld leven op aarde verkrijgen en, door geleidelijke vooruitgang op dit pad te boeken, uiteindelijk worden verlost uit de kringloop van geboorte en dood.

Vers 13. De rechtvaardigen, die van het voedsel genieten dat van het offer is overgebleven, worden bevrijd van alle smet. Maar de zelfzuchtigen die hun tafel slechts voor zichzelf dekken voeden zich met zonde.

Alle levende wezens hebben voeding nodig om hun materiële lichaam in stand te houden. Voedsel vertegenwoordigt de laagste vorm, de primaire energie van de Allerhoogste. Als we voedsel slechts uit genotzucht tot ons nemen zonder dit eerst te zuiveren door offering, eten we besmet voedsel, met andere woorden "zonde" en blijven we gebonden aan de aarde. Als we leven door middel van het offer, te beginnen met ons dagelijks voedsel, zullen we uiteindelijk de Allerhoogste bereiken, door ons wezen volledig in dienst te stellen en te offeren aan Hem, de Geliefde. Het offeren van voedsel hoeft niet met groot vertoon en moeilijke rituelen te gebeuren zoals sommige tradities voorschrijven. Houd het eenvoudig maar doe het oprecht vanuit je hart. 

Vers 12. Als de goden gevoed zijn door het offer zullen ze al je wensen vervullen. Maar hij die geniet van hun gaven zonder iets terug te doen is niet meer dan een dief.

De goden zijn als existentiële deeltjes van de Allerhoogste tussenpersonen die Hem helpen om het universum te besturen en de wezens die er wonen bij te staan. Laten we dankbaar zijn voor de dagelijkse giften die we ontvangen. Velen willen echter alleen maar krijgen om hun zinnen te bevredigen. Het merendeel der mensen zijn in de huidige tijd van Kali yuga niet meer dan rovers geworden. Zelfs met het kleinste offer zoals een bloem of een beetje water is de Allerhoogste reeds tevreden, als het maar gemeend is en recht uit je hart komt. En van wat Hij je teruggeeft deel het met anderen en ontwikkel je talenten in dienst van hen. Wees geen dief die alles voor zichzelf houdt want uiteindelijk zul je alles verliezen.

Vers 11. Door het offer voed je de Goden en de Goden zullen jou voeden. Door elkaar te voeden zul je het hoogste goed bereiken.

Ook goden en halfgoden maken deel uit van de schepping. Zij leven net als de mens in het materiële universum en zijn dus ook gebonden aan de kringloop van geboorte en dood. Als existentiële deeltjes van de Allerhoogste helpen de goden mee met het besturen van het universum. Door de samenwerking tussen goden, halfgoden en de mens heerst er harmonie op aarde en wordt de natuur gerespecteerd en niet uitgebuit. Het is een eerlijk bestand van geven en nemen. Door aan de goden te offeren dankt men hen dus voor hun werk. Een zeer jammerlijk feit is dat de mens dacht ook dieren te moeten offeren. Heer Boeddha heeft hier gelukkig een einde aan gemaakt. Jammer genoeg worden er in bepaalde religieuze tradities nog steeds dierenoffers gebracht. Momenteel is de natuur ernstig verstoord doordat de samenwerking tussen goden, halfgoden en de mens in het tijdperk van Kali yuga een dieptepunt heeft bereikt. Uiteindelijk  gaat de wijze mens echter inzien dat het enige werkelijke offer dat gebracht moet worden is de Allerhoogste, de Geliefde, met hart en ziel toegewijd te dienen en Hem in zichzelf te realiseren.

Vers 10. Lang geleden schiep de Allerhoogste het universum met alle mogelijke levensvormen tesamen met het offer, waardoor het mogelijk is zich te bevrijden uit de kringloop van geboorte en dood, en wat de oorzaak van een gelukkig leven is. 

De Allerhoogste bedient zich bij de scheppingscyclus van drie Goddelijke krachten: Brahma (staat voor de schepping), Vishnu (staat voor de instandhouding) en Shiva (staat voor de vernietiging en oplossing). Volgens de Veda's verloopt er tussen de schepping en oplossing van het universum een periode van 4 miljard 320 miljoen jaren (dag van Brahma). Nadien volgt er een rustperiode die eveneens 4 miljard 320 miljoen jaren duurt (nacht van Brahma), gevolgd door weer een nieuwe scheppingscyclus. Deze scheppings- en oplossingscyclus geldt enkel voor het materiële universum. Het spirituele universum daarentegen is eeuwig en onveranderlijk. Iedere nieuwe schepping draagt ook het offer in zich mee waardoor bezielde wezens steeds opnieuw de kans krijgen om zich uit de boeien van de kringloop van geboorte en dood te bevrijden, en de spirituele wereld voorgoed binnentreden.

Vers 9. In deze wereld zijn de mensen vastgeketend aan activiteiten, tenzij deze als offer worden uitgevoerd. Daarom, O Arjuna, volbreng je daden zonder gehechtheid, enkel als offer.

De enige werkelijke handeling die de moeite waard is, is streven naar Zelfrealisatie, naar Godsbewustzijn. Maar zoals reeds is gezegd kan de mens hier op aarde niet overleven zonder het verrichten van activiteiten. De enige oplossing is dus onze activiteiten met volledige toewijding te volbrengen als een offer aan de Allerhoogste. De handelingen die we verrichten dienen wel in de geaardheid goedheid te gebeuren maar zonder ons hieraan te hechten.

Vers 8. Doe je voorgeschreven plicht want handelen is superieur aan niet handelen. Zelfs de verzorging van je lichaam is niet mogelijk zonder te handelen.

Iedereen heeft plichten in deze materiële wereld en deze uitvoeren staat boven het verzaken ervan. Diep vanbinnen voelen we aan wat onze ware plichten zijn; deze worden ons als het ware door een hogere Macht ingefluisterd. Zonder het verrichten van activiteiten is het onmogelijk om in deze materiële wereld te overleven. Evenmin binden ze ons aan de materiële wereld; ze dienen gewoon te worden getranscendeert in dienst van de Allerhoogste.

Vers 7. O Arjuna, geprezen zij de oprechte persoon die probeert zijn zinnen met de geest te beheersen en zonder gehechtheid Karma yoga (in Godsbewustzijn) begint te beoefenen.

Iemand die oprecht en toegewijd aan de Allerhoogste zijn zinnen probeert te beheersen, zonder gehecht te zijn aan de vruchten van zijn activiteiten, is superieur aan de huichelaar en bedrieger die een spiritueel spektakel opvoert om er roem mee te oogsten of de kost te verdienen.

Vers 6. Hij die zijn zintuigen beteugelt maar in zijn geest voortdurend aan zinsobjecten denkt misleidt zichzelf en is niet meer dan een huichelaar.

Door middel van sterke wilskracht kunnen we onze zintuigen inderdaad beteugelen maar als onze geest hierbij voortdurend denkt aan zinnelijke genoegens bedriegen we onszelf en onze omgeving. Het is dus belangrijk dat we ons hart blijven zuiveren door onze zintuigen met volle toewijding in dienst te stellen van de Allerhoogste.

Vers 5. Niemand kan ook maar voor één ogenblik inactief zijn want de egenschappen der natuur (Guna's) dwingen eenieder om te handelen, of hij wil of niet.

De natuur en haar drie eigenschappen, de drie Guna's (Goedheid, hartstocht en onwetendheid), dwingen ons tot handelen of we nu willen of niet. Zolang we in onwetendheid verblijven zitten we gevangen in het vangnet der natuur. Enkel de wijze, door het verwerven van spirituele kennis, weet zich uit de materiële aantrekkingskracht der natuur te bevrijden. Hoewel ook hij handelt worden zijn activiteiten getranscendeert, en vallen buiten de materiële sfeer, omdat hij deze verricht in Godsbewustzijn. Hij doet geen goed om goed te willen zijn, net zoals de ene hand niet weet wat de andere doet.

Vers 4. Men kan het niet-handelen niet bereiken door het opgeven van handelingen, noch kan men volmaaktheid bereiken door onthechting.

In deze materiële wereld is niemand vrij van handelen, voor welk pad je ook kiest, het is onmogelijk. Zelfs tijdens de slaap is er sprake van fysieke en mentale handeling. Het handelen kunnen we dus niet opgeven maar wel transcenderen zodat onze activiteiten buiten de materiële sfeer plaats vinden en niet meer door Karma worden besmet. Dat wil geenzins zeggen dat we onder het voorwendsel van devotionele handeling zomaar kunnen doen wat we willen zonder de gevolgen te dragen. Zonder ons hart eerst te zuiveren is er geen sprake van devotie. Het is een spiritueel proces waar we dagelijks aan moeten werken tot we ons uiteindelijke doel bereiken.

Vers 3. De gezegende Heer (Krishna) sprak: O zondeloze (Arjuna), er is het Pad van toewijding aan kennis en de weg van toewijding aan de handeling.

Er bestaan twee paden om tot Zelfrealisatie te komen. Bij de ene weg wijdt men zich aan filosofisch onderzoek om diep inzicht te krijgen in het onderscheid tussen het Zelf en niet-Zelf. De andere weg is devotioneel niet resultaat gericht handelen. Al naargelang zijn persoonlijke voorkeur kiest men voor één van beide paden. Het pad van kennis is echter voor dit tijdperk van Kali yuga uitzonderlijk moeilijk omdat men enkel op zijn eigen intelligentie is aangewezen. Daarom wordt het pad van toegewijd handelen in dit tijdperk, als zijnde het meest effectief, aanbevolen. Het gevaar bestaat echter wel dat als men te weinig kennis bezit een fanaticus wordt. Veel toegewijden heb ik hierdoor in de valkuil van het fanatisme weten vallen met alle gevolgen vandien. Godsdienstwaanzin maakt zich van hen meester en zij sleuren anderen mee in hun val. Het is mijn persoonlijke ervaring, hoe moeilijk ook, om eerst het pad van onderzoek en kennis te volgen. Dan, op een bepaald ogenblik als de tijd rijp is, wordt men door een Hogere Macht opgetild naar het devotionele pad van handelen maar zonder ten prooi te vallen aan excessen.

Vers 2. Je woorden verwarren mijn geest. Vertel me daarom welke de juiste manier is waardoor ik zonder enige twijfel het hoogste kan bereiken.

Heer Krishna heeft tot nu toe over verschillende wegen gesproken om zelfrealisatie te bereiken. Arjuna vraagt hem nu het juiste pad voor "hem" persoonlijk toe te lichten waardoor hij Godsrealisatie kan bereiken. Arjuna belichaamt ieder van ons in dit duistere tijdperk van Kali yuga. In dit ijzeren tijdperk zijn we door de chaos die er heerst verward en verdwaasd, en de gemakkelijkste en haalbare weg is daarom aangeraden.

Hoofdstuk 3

Het pad van handeling (Karma yoga)

Vers 1. Arjuna sprak: O Heer (Krishna), als je meent dat kennis boven handelen staat, waarom raad je me dan aan om deze verschrikkelijk strijd aan te gaan?

Kennis en juist handelen (niet resultaat gericht) gaan hand in hand. Kan een vogel slechts met één vleugel vliegen? Heer Krishna geeft in de Bhagavat Gita verschillende adviezen om Zelfrealisatie te bereiken. De eenzijdige weg van kennis (Jnana yoga) is echter voor dit tijdperk van Kali yuga uitzonderlijk moeilijk omdat de mens hiervoor enkel zijn intelligentie heeft om op te steunen en geen enkele zwakte van de geest wordt toegestaan. De weg van niet resultaat gericht handelen kan evenmin zonder kennis worden verkregen, doch deze kennis is transcendentaal van aard en staat onder persoonlijke begeleiding van de Allerhoogste.

Vers 72. O Arjuna, wanneer iemand de uiteindelijke staat van het Zelf, de Opperste Geest bereikt, zal het hem nooit meer worden ontnomen. Zelfs in zijn laatste levensuur zal hij in deze gelukzalige staat gevestigd en één zijn met de Allerhoogste.

Als men zich constant oefent in het bereiken van Godsbewustzijn en devotionele dienst zal deze innerlijk kracht zo sterk en allesomvattend worden dat, als de tijd rijp is, men er volledig door wordt geabsorbeerd. Er is vanaf dan geen terugval meer mogelijk in de materiële wereld, zelfs niet in het uur van de dood.

Hier eindigt het tweede hoofdstuk van de Bhagavat Gita, "Het pad van kennis"