maffiagarnalen

- kijkend naar Vranckx op Canvas -

gewokte garnalen, ze glippen

knapperig over je tong; bezoekers

loven je kookkunst, je kruiden

uit een Oosters land

reuzengarnalen, reuzefestijn

een reportage komt het feest

bederven: beelden uit Bangladesh,

boeren beroofd van hun rijstveld,

koeien vergiftigd door brak water

een dorpshoofd verzamelt er akten

de bazen kennen de baas: het slijk

der aarde dat de verkozenen des volks

mak houdt als zieke koeien

weer komt die zin naar boven

gevonden bij Dostojevski:

schuldig zijn we aan alles

jegens allen – en zeker wie weet

verspeelt zijn laatste excuus

deze wereld, spreek er niet van,

hij verscheurt ons in schaamte en walging,

alleen de schaamteloze voelt zich

hier thuis: de boerende buik,  in de ogen

de glimmende tekens van roofzucht en buit

Raskolnikov leerde bij Nietzsche: er zijn

meesters, er zijn slaven; de mens zal doden

als een god of verpletterd worden als insect

wik en weeg: kan je nog wokken

denkend aan Birma en Bengalen;

je bent bij de misdaad betrokken,

je kent de moraal van het lied,

de slotzin van alle verhalen

the winner takes it all

05-07-2009 om 12:13 geschreven door staf de wilde

sparen of spenderen?

Er zijn theoretische vraagstukken die ik eerlijk gezegd niet goed kan volgen.

Zo verklaart een ‘senior econoom’ van  ING Belgium in De Standaard van 4 juli dat spaarders egoïsten zijn: ze zouden beter denken aan het algemeen belang en massaal beginnen te consumeren om zo onze economie uit het slop te halen. Hij voegt eraan toe dat deze gedragswijziging niet beperkt mag blijven tot België: om echt resultaat te halen zou heel Europa eraan mee moeten doen.

Dan denk ik aan twee zaken. Ik behoor nog tot de generatie die als kind heeft leren sparen bij de ASLK: iedereen van mijn leeftijd of ouder herinnert zich het embleem met de bijenkorf als symbool van voorbeeldige spaarzaamheid. Sparen was het gedrag van een goede huisvader.

Ten tweede werd in de evaluatie van de huidige bankencrisis meer dan eens verwezen naar de voorzichtigheid van de vroegere ASLK: dat was nog een traditionele  beheerder van spaargelden die zich  ver hield van roekeloosheid en speculatie.

In de USA is precies het omgekeerde gebeurd: een aantal banken zijn over kop gegaan of zijn in moeilijkheden gekomen door met het oog op snelle en spectaculaire winsten risicovolle leningen te verkopen, in het bijzonder hypothecaire leningen met flexibele  rentevoeten. Toen deze rentevoeten  werden verhoogd of de ontleners hun job en inkomen verloren stortte het avontuur in elkaar. Iedereen kent de gevolgen: een olievlek van ‘toxische’ bankproducten verspreidde zich over heel de Westerse wereld en zorgde voor een bancaire en daarna economische crisis die meer dan eens werd vergeleken met de ellende van de jaren 1930 na de beurscrash van 1929. De hebzucht en speculatiedrift van een minderheid heeft het leven van een grote meerderheid grondig aangetast. Wie is dan de egoïst: de speculant of de huisvaderlijke spaarder?

Het is inderdaad waar dat een bedrijf maar kan bloeien en personeel aanwerven als zijn producten worden verkocht. En het is economisch stabieler wanneer er wordt geconsumeerd met  geld dat men werkelijk bezit in plaats van met ontleend geld dat men ooit zal moeten terugbetalen. In die zin en onder die voorwaarden is het uitgeven van spaargeld een goeie zaak voor onze economie. Leven op krediet is soms te vergelijken met bouwen op drijfzand.

De vraag is echter wanneer spaarders bereid zullen zijn om te spenderen: de beslissende factor is vertrouwen. Wie ervan overtuigd is dat hij of zij morgen evenveel of meer zal verdienen als vandaag, die zal probleemloos geld uitgeven. Wie redenen heeft – reële of ingebeelde – om te vrezen voor inkomensverlies die zal eerder geneigd zijn om spaargeld op te potten en om een reserve aan te leggen voor de benarde toekomst: dat is toch de moraal van ‘de Krekel en de mier’?

We staan dus min of meer voor een ‘Catch 22’: er moet gespendeerd worden en alleen een omzichtig consumptiepatroon is op termijn goed voor een gezonde economie. Wellicht zit de oplossing daarin: kiest men voor de korte termijn van de onmiddellijke winst of voor de langere termijn van stabiele inkomsten?

Avonturiers  worden gekenmerkt door kortetermijndenken en soms behalen ze daarmee indrukwekkende successen, althans voor zichzelf. Gisteren zagen we op Canvas nog een reportage over  garnaalkwekerijen in Vietnam, Thailand en Bangladesh: daar worden fortuinen verdiend door ondernemers die zich gedragen als echte gangsters. Er wordt geknoeid met voedingsadditieven, grond van arme en weerloze boeren wordt wederrechtelijk in beslag genomen, arbeiders (vaak kinderen) moeten werken als slaven. De economische groei in deze sector en in dit deel van de wereld is spectaculair maar de voordelen zijn voor een heel beperkt aantal mensen, de nadelen voor de overgrote meerderheid van de bevolking.

Dit is maffia-economie. De moreel aanvaardbare economie zal er een zijn die vrede kan nemen met minder indrukwekkende  winsten en groeicijfers; en om die economie op te starten of aan de gang te houden is inderdaad de investering nodig van zorgvuldige beleggers samen met het even zorgvuldig consumptiegedrag van de klanten.

Het ouderwetse model van de goede huisvader lijkt me nog altijd de veiligste weg om onze economie en onze samenleving in haar geheel in goede banen te leiden: avonturisme loopt vrijwel altijd uit op miserie, zo niet voor de avonturier zelf dan alleszins voor wie willens nillens in het avontuur wordt meegesleurd.

de haan 5 jul. 09

05-07-2009 om 07:53 geschreven door staf de wilde

ecce homo

zie de mens, een haarloze

schaduw, hij heeft de steppe verlaten,

het gras waar hij met schichtige

dieren geborgen, verborgen was

naakt probeert hij zijn lichaam

uit, het onwennig omhulsel:

zal hij kruipen en ruiken

dicht bij de bodem of loopt hij

rechtop zijn blik gericht

op het eindeloze, al wat mogelijk

op hem wacht, de verleiding

van het raadsel, de ren naar

een einder die telkens verschuift

een houding heeft hij nodig

een zintuig dat bij hem past

hij kiest de ogen uit, het orgaan

dat de hemel aftast en zoekt

naar de woonplaats der goden

zo is hij geworden: een wezen

ontworteld, ontworsteld

aan de aarde, een bewoner

van de ruimte die moet wennen

aan een huid, een beweging

de wereld ligt voor hem open

en hij weifelt: tot waar mag hij

gaan, elke stap kan hem breken,

stuk slaan als een mussenei

zie je de mens, zijn spreidstand

tussen heimwee en hoogmoed,

zijn twijfel: er is de hunkering,

er is de  angst - zijn ogen tonen

waar hij heen moet, zal hij blijven,

zal hij reizen, welk vooruitzicht

maakt hem het bangst?

04-07-2009 om 11:29 geschreven door staf de wilde

‘pensioenen aanpassen aan stijgende levensverwachting’

Onder deze titel waarschuwt VBO-voorzitter Pieter Timmermans in De Morgen van 2 juli voor de onbetaalbaarheid van onze pensioenen gezien de vergrijzing.

Enige tegenspraak is hem niet vreemd. Zo beweert hij de pensioenen niet te willen verlagen en tegelijk wil hij een ‘leeftijdscoëfficiënt’ invoeren die volgens hem ‘een temperend effect zal hebben op de pensioenuitgaven’.

Vergelijkend onderzoek heeft aangetoond dat de Belgische pensioenen tot de laagste behoren in heel de EU, sommige uitkeringen liggen zelfs  duidelijk onder de Europese armoedegrens.

Timmermans wil meer 55-plussers aan het werk houden en tegelijk is hij van oordeel dat aan het systeem van het brugpensioen niet geraakt kan worden omdat dit thema ‘dermate gevoelig ligt’. Is het niet zo dat de meeste werkgevers niet erg happig zijn om 55-plussers in dienst te nemen vanwege te duur en te weinig productief?

Timmermans zwijgt over de kern van de zaak: onze sociale zekerheid wordt voor ruim 70% betaald met belastingen op arbeid en zo’n systeem moet ooit imploderen, met of zonder toenemende vergrijzing. Een alternatieve financiering dringt zich dus op maar daarover wenst het VBO niet te praten omdat zo’n alternatief als te links wordt ervaren. Maatregelen als een hogere aanslag op vermogens en financiële transacties (Tobintaks), op energieverbruik en milieuvervuiling worden gezien als fantasieën van ecologisten en rode extremisten.

En voor een meer doeltreffende fiscale fraudebestrijding zal je het VBO ook nog niet zo gauw horen pleiten.

Belastingen zijn evenwel niet meer dan een middel: het doel is aan voldoende overheidsinkomsten te komen om een sociaal en ecologisch verantwoord beleid te kunnen voeren. Als een lastenverlaging efficiënter blijkt dan een lastenverhoging, dan moet daartoe worden overgegaan: in deze kwestie hebben we pragmatici nodig en geen Prinzipienreiter, geen hardliners van een of andere ideologie.

Wie spreekt over langer werken moet in overweging nemen dat de meeste gepensioneerden nu al langer werken, maar dan onbezoldigd: in de mantelzorg en allerlei vormen van vrijwilligerswerk. Hun statuut is te vergelijken met de ouders (meestal de moeders) die thuis blijven voor de opvoeding van hun kinderen en zo geen pensioenrechten opbouwen.

Het antwoord zou kunnen zijn aan iedereen die maatschappelijk relevant werk levert  een inkomen te bezorgen zodat zij allemaal kunnen bijdragen aan het sociaal stelsel.

Als men dieper op het probleem ingaat, kan men zich de vraag stellen of mensen alleen door het verrichten van loonarbeid rechten kunnen opbouwen: in een beschaafde samenleving zou je reeds recht moeten hebben op een menswaardig inkomen gewoon omdat je een mens bent, werkend of niet. En nogmaals: werken staat niet gelijk aan het verrichten van loonarbeid; er zijn bijvoorbeeld heel wat hardwerkende kunstenaars die aan hun arbeid nog minder dan een aalmoes overhouden.

De vergrijzing doet niets anders dan de noodzaak van een fundamenteel debat versnellen: wat voor samenleving willen wij en hoe gaan we die betaalbaar houden? Het zal erop aan komen dit debat te voeren zonder taboes of ideologische vooroordelen. Men kan bijvoorbeeld in overweging nemen of onze cultus van de eeuwige jeugd wel zo lovenswaardig is. Moet men in de gezondheidszorg niet eens definitief komaf maken met behandelingen die enkel getuigen van therapeutische hardnekkigheid, behandelingen die wel het leven verlengen maar geen enkele levenskwaliteit garanderen. En het grootste taboe van allemaal: mogen mensen die hun leven als afgerond ervaren, eindelijk eens de kans krijgen – weliswaar na grondig overleg  met de begeleidende artsen – om er op een waardige wijze een punt achter te zetten.

Niet om te bezuinigen maar vanuit een mentale hygiëne die een ander woord is voor respect.

de haan 2 jul. 09

03-07-2009 om 08:32 geschreven door staf de wilde

de emanciperende kracht van de imam

In De Morgen van donderdag 2 juli vergelijkt arbeidsmarktdeskundige Jan Denys de rol van imam Noredin Talhaoui met die van onze priesters in de jaren 1950 toen die arbeiders probeerden te overtuigen om hun kinderen te laten verder studeren. Deze vergelijking toont twee dingen aan: Denys heeft De Zevende Dag niet gezien en weet dus niet dat de imam  daarin compleet het tegenovergestelde heeft beweerd van wat hij eerder in het veelbesproken Antwerpse atheneum had verkondigd.

En ten tweede  verzwijgt Denys de ware bedoelingen van de toenmalige Vlaamse priesters die zich vrijwel uitsluitend bekommerden om begaafde jongens en er vaak aan dachten van deze talenten priesters of missionarissen te maken. Hun optreden was niet echt ingegeven door een streven naar emancipatie.

Zelf behoor ik tot die generatie en ik ben de zoon van een fabrieksarbeider. Daarom meen ik toch in enige mate te kunnen oordelen over wat kinderen kan afremmen en omgekeerd wat kinderen kan stimuleren om op school hun best te doen.

Om te beginnen heb je ouders nodig die de schoolprestaties opvolgen en  bereid zijn  naar de oudercontacten te komen die door de school worden georganiseerd. Dit vooronderstelt ook een intact gebleven ouderlijk gezag en waar dit ontbreekt moet men zich de vraag stellen waarom het is weggevallen: wellicht volgt het fenomeen uit het verlies aan prestige van een langdurig werkloze vader: zeker in een machocultuur is het prestige van de vader van doorslaggevend belang.

En ten tweede zou ieder kind thuis over een ruimte moeten kunnen beschikken die uitnodigt tot studeren. Vandaar het gegeven dat mislukkingen  in het onderwijs bij alle kansarmen voorkomen, niet enkel bij allochtonen: de behuizing is meestal krap en  vooral kansarmen ontvluchten hun dagelijkse problemen door een hele dag het televisietoestel of de radio  te laten spelen wat niet bepaald de concentratie van studerende kinderen bevordert: zij moeten al over een bijzondere wilskracht beschikken om zich te onttrekken aan het rumoer in huis.

Wat Virginia Woolf heeft geschreven over de vrouwen, geldt ook voor de schoolgaande jeugd, ze moeten zich kunnen afzonderen in ‘a room of their own’.

Om die reden hangt het succes op school in sterke mate af van sociale promotie in de ruimste zin:  het heeft ook te maken met een betere huisvesting. De scholen kunnen zelf studiezalen ter beschikking stellen, maar om echt  door te stoten naar het hoger onderwijs zal dit niet volstaan.

Geestelijke leiders kunnen een positieve invloed uitoefenen, maar als we het probleem nuchter bekijken dan zullen we vaststellen dat de remmende factoren doorgaans van materiële aard zijn en weinig te maken hebben met godsdienst of cultuur, wat al bewezen wordt door het feit dat allochtone meisjes het doorgaans beter doen dan hun broers of neven die eerder uit hun huis worden weggelokt om zich te mengen in het machogebeuren op straat.

Ten slotte is het bedenkelijk dat Denys schermt met een eigen enquête die aantoont dat ’60 procent van de werknemers in Belgische bedrijven problemen hebben met het dragen van de hoofddoek op het werk.’ Vervang ‘hoofddoek’ door ‘donkere of zwarte huidskleur’ en je zal gelijkaardige resultaten bekomen maar dan wordt het overduidelijk dat je met racisme te maken hebt.

Succes op school hangt af  van liefdevolle zorg en van materiële stimuli en even materiële sancties: de overheid zou bijvoorbeeld het kindergeld kunnen laten afhangen van de inspanningen die ouders leveren om de studieprestaties  van hun kinderen te bevorderen. Mij lijkt het evident dat je de kansarmoede in zijn geheel bekijkt en geen opsplitsing maakt tussen autochtoon en allochtoon: er zijn in deze problematiek meer overeenkomsten dan verschillen.

En er zijn al voldoende objectieve problemen  om ons ervan te weerhouden om van de hoofddoek een extra probleem te maken.   de haan 2 jul. 09

02-07-2009 om 10:10 geschreven door staf de wilde

rookverbod in horeca

Omdat ik zelf nog maar een jaar of tien rook en decennialang dus een passief roker ben geweest, meen ik beide kanten van het verhaal over roken op café te kunnen evalueren.

Ik herinner me de nachtelijke gesprekken met collega-wielertoeristen die tegen elkaar stonden op te scheppen over hun verovering van de Col du Galibier en andere Alpenreuzen: veel last van de tabaksrook hadden onze longen blijkbaar niet, al stonden we er uren in.

Maar goed, de wetenschap heeft het uitgezocht: er sterven jaarlijks honderden mensen aan passief roken – al vraag ik me af of deze slachtoffers van de tabak wel voldoende aan sport hebben gedaan om hun longen op te frissen met buitenlucht.

Naar mijn mening wordt het tijd dat de overheid eens en voorgoed een definitieve keuze maakt: als je er zo sterk van overtuigd bent dat roken dodelijk is, dan moet je tabak op de zelfde manier behandelen als de harddrugs en een totaalverbod invoeren op de productie en de verkoop. Dit is tenminste duidelijk als signaal aan de potentiële verslaafden onder de jeugd: begin er niet aan want je maakt je schuldig aan illegaal gedrag.

Alle tussenoplossingen  zoals een verbod in gesloten ruimtes – binnenkort ook in privéwoningen in aanwezigheid van kinderen? – zijn halfslachtig en hypocriet: de overheid gedraagt zich tegelijk als een drugtrafikant die gigantische sommen  incasseert aan taksen, en tegelijk als een moralist die zijn gezicht van fatsoensrakker probeert te redden door het opleggen van allerlei pestmaatregelen die de rokers stigmatiseren als maatschappelijk onverantwoordelijke om niet te zeggen misdadige individuen.

Wees eindelijk eens consequent en verbied de consumptie van giftige stoffen.

Al zal ik met weemoed terugdenken aan mijn pijprokende grootvader die voor mij symbool staat voor de gezelligheid in huis: de rook zal om onze hoofden verdwenen zijn, maar ook de atmosfeer, vrees ik. Een klinisch zuivere lucht is al te helder, om het leven door te komen heb je wel eens behoefte aan een troebel beeld. Zoals betegelde muren ongetwijfeld de meest hygiënische zijn maar niet de meest  sfeerscheppende: niemand van ons gaat in de badkamer wonen.

De wereld die de gezondheidfreaks willen tot stand brengen zou in weerwil van alle medische argumenten wel eens heel kaal en killig kunnen zijn: zouden we niet beter ook na elke handdruk onze handen wassen en bij elk gesprek een mondmaskertje dragen? Ik vraag me in alle ernst af of de fysieke gezondheidsobsessie wel zo gezond is voor ons psychisch leven: mensen met smetvrees zijn niet echt de aangenaamste in de omgang, zelfs niet voor zichzelf.

de haan  1 juli 09

01-07-2009 om 11:37 geschreven door staf de wilde

het geheim wapen van de moslima – Bart De Wever in  De Standaard van 30 juni

Het opiniestuk van Bart De Wever over het hoofddoekenverbod heeft als voordeel dat het  commentatoren die zichzelf links of progressief noemen uitdaagt tot bezinning over hun standpunten. Maar zijn argumentatie is nogal bedenkelijk, net als de titel van zijn tekst.

De Wever  wijst er voor de zoveelste keer op dat het katholicisme in Vlaanderen anders – minder verdraagzaam – wordt benaderd als de islam zoals tot uiting kwam toen kardinaal Danneels zijn mening gaf over de euthanasie van Hugo Claus.

Het verschil zit hem in de relevantie: het oordeel van de kardinaal kan van beslissende invloed zijn op wat er gebeurt in de Caritasziekenhuizen en die domineren de gezondheidszorg in ons land. Bovendien is het zo dat links en progressief Vlaanderen fel heeft geprotesteerd toen de Antwerpse imam Noredin Taouil het creationisme verdedigde: het is dus niet zo dat men aan de imam toestaat wat men aan de pastoor verbiedt.

De Wever verwijst naar het hoofddoekenverbod in Turkije waar  het grondwettelijk hof een  beslissing van het parlement om de hoofddoek toe te laten heeft herroepen ondanks het feit dat 80% van de parlementsleden pro had gestemd: is deze flagrante ontkenning van een parlementaire meerderheid een voorbeeld om na te volgen?

Bovendien chargeert De Wever voortdurend: hij verwart de hoofddoek met het volledig bedekken van het lichaam ‘in alles verhullende zwarte gewaden’: ik zie op die Antwerpse school geen zwarte gewaden. En  met zijn stelling dat in onze cultuur de mannen zich moeten beheersen en de vrouwen  zich niet moeten bedekken, vergeet hij de protesten die er 30 jaar geleden waren tegen het toelaten van de monokini. Trouwens, in andere opiniestukken heeft De Wever al meer dan eens gefulmineerd tegen de ‘zedeloosheid’ en het verlies van ‘normen en waarden’ van onze tijd. Je mag een beetje consequent zijn.

Bij de discussie over de hoofddoek moeten we een gemeenschappelijk doel in het oog houden: de emancipatie van alle burgers en in het bijzonder van moslima’s. Daarna kan je gaan discussiëren over de methode om dat doel te bereiken en dat is naar mijn mening geen verbod dat dreigt neer te komen op uitsluiting. Emancipatie is een proces van geleidelijkheid – zo is het ook verlopen in onze eigen geschiedenis – en wordt gestimuleerd door onderwijs en sociale promotie via de arbeid. Het komt er dus op aan om de moslima’s zolang mogelijk in contact te houden met onze opvattingen die in de scholen en via ontmoetingen op de werkvloer worden doorgegeven.  Tegelijk dient men de strijd aan te binden met de ware  tegenstanders en dat zijn de imams en mannen die  het autonome beslissingsrecht van de vrouwen onderdrukken. Daarom moeten we zelf imams opleiden en stoppen met het importeren van een reactionair gedachtegoed uit landen zonder democratie en zonder godsdienstvrijheid. De islam is maar aanvaardbaar als het een Europese islam zal zijn met respect voor de verworvenheden van de Verlichting en het humanisme. Dat is ons streefdoel en de weg daartoe gaat niet via het belasten van moslimmeisjes en –vrouwen met een contraproductief verbod.

de haan 30 juni 09

30-06-2009 om 11:45 geschreven door staf de wilde

Dirk Verhofstadt over het hoofddoekenverbod

Dirk Verhofstadt schrijft in De Morgen van 29 juni: ‘Iedereen heeft het recht te dragen wat hij of zij wil.’ Maar op de scholen, die een oord van emancipatie behoren te zijn, acht hij een hoofddoekenverbod ‘volkomen legitiem’.

De verbodsbepaling heeft de schijn van de redelijkheid en de neutraliteit mee: alle opzichtige symbolen worden immers geviseerd. Maar in de praktijk is het verbod wel degelijk discriminerend omdat alleen de hoofddoek in aanmerking komt.

Het Joodse keppeltje levert geen problemen op omdat orthodoxe Joden hun eigen scholen hebben en later ook in eigen milieu blijven werken. Het kruisje van de christenen is nooit opzichtig geweest omdat het meestal onder de bovenkledij wordt gedragen.

Al deze symbolen staan voor een repressieve moraal. Het kruis is een executiepaal die de cultus van het lijden vertegenwoordigt wat onder meer tot uiting komt in het kerkelijk verzet tegen de legalisering van euthanasie, een moraal die massaal wordt doorgegeven in alle katholieke scholen – met of zonder symbolen.

Waar vrijzinnige denkers het moeilijk mee blijven hebben is het inzicht dat vrijheid ook impliceert dat men zich vrijwillig kan onderwerpen. Vrijwillige onderwerping klinkt paradoxaal, het komt over als een contradictio in terminis maar als we er nuchter over nadenken dan betekent elke monogame relatie dat de partners afstand doen van hun seksuele vrijheid: zo uitzonderlijk is de zelfgekozen onvrijheid dus niet.

 De onderwerping aan een repressieve moraal vinden de voorstanders van de zelfbeschikking ontluisterend, maar je kan er – daar waar er problemen ontstaan - alleen tegen in gaan via opvoeding door systematisch te wijzen op andere keuzemogelijkheden.

Daarom is het van essentieel belang dat moslima’s en vooral mannelijke moslims letterlijk ‘bij de les’ worden gehouden: segregatie in de vorm van eigen moslimscholen zou de integratie extra bemoeilijken.

Als men spreekt van onderdrukking moet men degenen die onderdrukken – en dat zijn vrijwel altijd mannen  en ook fanatieke vrouwen – aanpakken en niet de slachtoffers van de onderdrukking die anders verscheurd worden door een dubbele druk: de verplichting om een kledingstuk te dragen en het verbod om het te dragen.

Het verbod is mijns inziens een gemakkelijkheidoplossing: het ontslaat de opvoeders van hun taak om te blijven argumenteren en overtuigen. Scholen moeten jongeren voorbereiden op hun functioneren in de samenleving zoals die is: veelkleurig en pluralistisch. Dat bereik je niet door  de verscheidenheid op school te verbieden. Wel door er te blijven op hameren dat iedereen het recht heeft om keuzes te maken en omgekeerd dat elke dwang uit den boze is.

Dit is een lastige opgave waar je dagelijks mee bezig moet zijn, maar met het oog op de emancipatie lijkt het me de enige mogelijkheid. Een verbod is van dezelfde orde als een gebod: in beide gevallen wordt de eigen vrije wil onderdrukt.

50 jaar geleden moesten Vlaamse vrouwen hun hoofd bedekken om naar de kerk en soms zelfs naar de markt te gaan: daaraan is een einde gekomen door een spontane ontvoogding en niet door een verbod. Waarom zouden onze moslims niet een gelijkaardige evolutie kunnen doormaken?

Daarom lijkt het mij veel verstandiger om meer in te zetten op de opleiding van eigen Belgische of Europese imams en te stoppen met het importeren van een reactionair gedachtegoed. Al blijf ik het discriminerend vinden dat men deze problemen alleen ziet in de islamwereld en niet bij de andere godsdienstbelevingen (en bij de kleinburgerlijke goede zeden) die even repressief zijn, voor alle aanhangers maar in het bijzonder voor de vrouw.

Dirk Verhofstadt gaat uit van een juiste doelstelling: de emancipatie van het individu. Maar een geëmancipeerde mens is niet alleen iemand die niet onderdrukt wil worden, hij of zij is ook in staat om anderen vrij te laten in hun keuzes. Afgezien van een aantal perversies – zoals de seksuele verminking en andere mishandelingen die worden vergoelijkt met godsdienstige argumenten  maar strafbare feiten zijn – dient men daarom de onvrijheid te bekampen met opvoeding: dat zal tijd vragen, maar het is de enige weg die echt kan leiden tot een innerlijke bevrijding. Met de nadruk op ‘innerlijk’: de verschijnselen aan de buitenkant zoals de hoofddoek zijn bijkomstigheden. Moslimmannen dragen geen hoofddoek maar hun oordeelsvermogen is minstens zo onvrij als dat van bedekte moslima’s. Vergelijk het met onze katholieke priesters: een geestelijke in clergy is daarom nog niet ruimdenkender als een pastoor in soutane, de ruimdenkendheid zit in het hoofd en in het hart en niet in een opgesmukte façade. En nogmaals: je kan mensen niet tot vrijheid verplichten – je kan ze daartoe aansporen, maar meer ook niet.

de haan 29 jun. 09

29-06-2009 om 11:53 geschreven door staf de wilde

een meditatie over succes

Wat vooral in het oog springt bij de figuur van Michael Jackson is het scherpe contrast tussen uiterlijk succes – hij heeft een paar records gevestigd in de platenverkoop die niet zo gauw of misschien wel nooit zullen gebroken worden – en de innerlijke mislukking – de vrede en het geluk  zijn niet af te lezen uit zijn levensloop.

Het doet denken aan het volksverhaal over Faust die zijn ziel aan de duivel verkocht om een aantal leuke dingen te beleven: de duivel staat dan symbool voor de zelfdestructieve kracht.

Misschien kan je het thema open trekken naar Prometheus en Christus die een zware prijs hebben betaald voor het realiseren van hun doel: het vuur of de verlossing brengen naar de mensen.

Een natuurlijke streving kan dus een vorm van zelfvernietiging of van zelfkwelling worden.

De vraag is of de hang naar succes wel een natuurlijke streving is. Zijn wij mensen genetisch gepredisponeerd om naar applaus en goedkeuring te haken?

Ik denk dat het eerder gaat om een aangeleerd gedrag, misschien zelfs een geconditioneerde reflex. Immers, van bij onze eerste activiteiten worden we onthaald op applaus: wanneer we lang geslapen hebben, wanneer we een ferme drol hebben geproduceerd en wanneer we ons papje hebben naar binnen gewerkt. Later ontvangen we toejuichingen als we onze eerste stapjes zetten en zo gaat het verder tot de schoolresultaten etc etc

Kortom, we worden er reeds als baby’s  aan gewend dat we bij natuurlijke verrichtingen zoals het eten en zich ontlasten kunnen rekenen op bijval als die verrichtingen passen in het verwachtingspatroon van  de volwassenen. Een natuurlijke daad wordt een prestatie. En wellicht zorgen deze eerste ervaringen ervoor dat we heel ons leven blijven streven naar allerlei vormen van bevestiging en dat we lijden aan een prestatiedwang.

We willen goed bevonden worden, knap van lichaam of intellect, braaf of deugdzaam etc

Goedkeuring is een soort drug geworden. Het belang wordt duidelijk gemaakt door een aantal spreekwoorden en gezegden zoals ‘everybody loves a winner’, ‘nothing succeeds like success’ en omgekeerd: ‘no one knows you when you are down and out’.

Iets moois maken bevredigt niet helemaal als er niemand is om het op te merken.

Toch zijn er stemmen die het tegendeel beweren zoals het devies van Willem van Oranje:

‘il faut point d’espoir pour entreprendre ni de réussite pour persévérer.’ We kunnen ook ‘deugd’ beleven aan de activiteit zelve: een col beklimmen op de fiets kan plezant zijn ook als niemand toekijkt, in het aanleggen en onderhouden van een bloemperk kan men zichzelf verliezen ook als geen enkel familielid of geen enkele buur er iets over zegt. Maar je vreugde wordt wel verhoogd als die bijval er komt en de vreugde dus wordt gedeeld. Het spreekwoord zegt: ‘gedeelde vreugd is dubbele vreugd en gedeelde smart is halve smart.’

In ‘Max Havelaar’ van Multatuli staat misschien wel de mooiste omschrijving van een echtgenote: ‘de vrouw die mijn zorgen deelt en mijn vreugden groter maakt.’

Zoals met alles gaat het in essentie wellicht om het onderscheid tussen de normale genieting en de verslaving,  het verschil tussen de spontane behoefte en de dwangmatige.

Succes is een na te streven goed als het de beste krachten in ons mobiliseert zonder onze gezondheid te schaden, noch fysiek noch mentaal. Wanneer het echter een obsessie is geworden dan komt het verlangen naar succes neer op een zelfkwelling: het zal nooit genoeg zijn, het applaus van 1000 mensen zal doen verlangen naar het applaus van 1 miljoen.

De wens om bevestigd te worden in zijn eigenheid is een normale menselijke behoefte – om het even of  ze afkomstig is uit onze genetica of uit onze opvoeding. Maar een evenwichtige persoonlijkheid wordt niet verontrust wanneer de bevestiging even uitblijft: men doet door omdat men zelf plezier beleeft in zijn activiteiten of omdat men deze bezigheden noodzakelijk vindt, en de bijval zal wel komen – olie drijft boven, leert ons een ander spreekwoord.

Wat kunnen we hieruit nu concluderen voor de opvoeding: doen we er goed aan om kinderen steeds toe te juichen als ze evidente zaken hebben verricht? Iedere ouder vindt het eigen kind uitzonderlijk. Toch dient men te vermijden dat men van deze uitzonderlijkheid een norm of verwachting maakt. Op de duur zal ieder kind opgroeien met het besef dat het helemaal niet zo uitzonderlijk is, de meeste van ons zijn heel gewoontjes en ‘gewoon doen is al gek genoeg’. Om zelfkwelling te voorkomen zou men dus beter leren relativeren: niet ieder kind hoeft een topper te zijn anders keert de natuurlijke piramide om en wordt de top de basis en de brede basis de top. Hugo Claus heeft het in een van zijn laatste interviews ontnuchterend gezegd: ‘over 350 jaar ben ik wellicht volledig vergeten.’

Tegen zo’n perspectief dient men de eigen verwezenlijkingen af te meten. Zoals Multatuli in een van zijn ‘Ideën’ schrijft: ‘vanaf de maan gezien zijn we allemaal even groot.’

Stipjes dus, zandkorrels in de woestijn, waterdruppels in de oceaan. Geen enkel succes kan ons behoeden tegen het verdwijnen: we kennen de namen van farao’s maar niet hun intieme dromen en aan het feit dat wij hun namen nog kennen beleven zijzelf geen enkel plezier.

Kinderen hebben aanmoediging nodig en geen aanbidding, en het is de plicht van de ouders om rekening te houden met de specifieke begaafdheid van het kind – al zegt alweer een spreekwoord dat iedere uil wil dat zijn jong een arend is.

Succes geeft een kick, maar iedere kick doet verlangen  naar een nog sterkere tenzij men leert te aanvaarden dat het leven uit meer bestaat dan alleen maar piekervaringen. En misschien is de kick die het meest bevrediging schenkt de allereenvoudigste: het simpele gebaar van goedheid en tederheid. Met Miss Universe neuken zal wel een geweldige kick opleveren maar of de ervaring ook garant staat voor een subliem genot, wens ik te betwijfelen: het kan maar zeker is het niet.

de haan, 27 jun. 09

29-06-2009 om 09:10 geschreven door staf de wilde