Aanvulling bij het vorige bericht
 Veel VB-stemmen worden ‘foertstemmen’ genoemd. Men moet zich dan afvragen waar dit ‘foertgedrag’ vandaan komt.xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />

Stemgedrag wordt in grote mate bepaald door een attitude van zelfbediening: men kiest voor de partij of de persoon van wie men een voordeel verwacht. Deze attitude van zelfbediening is in de hand gewerkt door decennia van cliëntelisme, politieke dienstverlening en door de beloftencultuur. Zeker in deze tijd van globalisering, delocatie, migratie, Europese regelgeving kan de partij of politicus die veel belooft niet anders dan door de mand vallen. Politici doen voortdurend aan zelfoverschatting of zelfverblinding: zij maken niet alleen de bevolking maar in de eerste plaats zichzelf wijs dat zij de sociale en economische werkelijkheid in hun greep hebben. En dan is het voorspelbaar dat de kiezers die door de attitude van zelfbediening worden bewogen, zwaar ontgoocheld reageren en met duizenden tegelijk ‘foert’ zeggen. De strijd tegen de extremisten kan bijgevolg onmogelijk worden gewonnen zonder bescheidenheid en eerlijke communicatie. Een politicus is pas geloofwaardig wanneer hij van te voren aangeeft binnen welke krijtlijnen hij moet werken. Het is een cliché dat politiek de kunst van het haalbare is, maar de meeste politici gedragen zich niet naar deze wijsheid – zeker niet tijdens verkiezingscampagnes en vaak evenmin bij beleidsverklaringen: de kunst van het haalbare moet dan wijken voor de kunst van het voorstelbare. En uiteraard komen grote veranderingen ten goede voort uit grote dromen. Maarten Luther King herhaalde niet alleen voor de muzikale extase zijn refrein: ‘I have a dream’. Maar King was dan ook een actievoerder, een inspirator en geen beroepspoliticus.

De politicus dient zich te bewegen tussen ‘what you see is what you get’, de lijfspreuk van de goudeerlijke hoeren, en de filosofische droom van goeroes en maatschappijhervormers.