over doping en zelfdoding

Vandaag alweer geen krant om vrolijk van te worden: een twaalfjarige superbegaafde jongen maakte een eind aan zijn leven, de gevallen wielergod FVDB ondernam een poging daartoe, een nest dopingverslaafden werd uitgerookt. De amateuranalisten van de pers zetten hun kwijlende tanden in deze kluifjes. Kun je anders dan hier intriest van worden, de berichten laten bezinken en dan pas tot woorden proberen te komen. Of is stilte het enig passende antwoord?

Wie een suicide van nabij heeft meegemaakt weet hoe hachelijk het is te peilen naar de beweegredenen. De directe aanleiding lijkt soms duidelijk, soms onbestaande op het eerste gezicht. De voorgeschiedenis aftasten is alleen mogelijk voor ingewijden.

Wat voor zin heeft het dan dat journalisten hierover gaan speculeren? Zij gaan af op sporadische, partiële informatie, op tegensprekelijke feiten en leiden vaak hieruit een conclusie af die voor de betrokkenen bijzonder lomp, arrogant, genadeloos kan zijn.

Wat opvalt bij deze drie gevallen is hun bijzondere begaafdheid: de spil van het dopingnet, David Windels, won tientallen wedstrijden bij de beloften, Frank VDB werd vereerd als een wonderkind, en die twaalfjarige zat een jaartje hoger omdat hij intellectueel op zijn leeftijd vooruit was (maar daarom nog niet inzake rijpheid en fysieke ontwikkeling).

De vloek van de hoogbegaafdheid is dat de buitengewone moeilijk of niet kan leven met het gewone. Hij moet zich onderscheiden, hij moet anderen overtreffen. Een god kan niet met minder dan zijn goddelijkheid.

Frank VDB is hiervan het duidelijkste voorbeeld: hij wou per se nog de top halen hoewel zijn lichaam daarvoor niet meer geschikt is, een bestaan naast of buiten de schijnwerpers zag of ziet hij niet zitten. Succes is net zo verslavend als een harddrug. Omgekeerd kan men veronderstellen dat de tegenpool van deze hybris een fundamenteel gebrek aan zelfvertrouwen is, een uitgesproken negatief zelfbeeld omdat geen enkele hoogbegaafde voldoet aan de eigen verwachtingen, aan de eisen van de innerlijke rechter.

Deze veralgemeende analyse zegt uiteraard weinig over die jongen van twaalf: hier gaat het volgens de berichten om iemand die zijn plaats niet vond in de groep, gepest werd waardoor die contradictie aan het licht kwam: hoogbegaafd op één domein, maar onderontwikkeld op andere. Zo sluit deze contradictie aan bij het vorige: men kan van zichzelf niet aanvaarden dat men ergens in faalt, ook als dit falen zeer betrekkelijk is. Daarnaast  lijkt dit droef verhaal de bevestiging van het latijnse gezegde: 'homo homini lupus', de mens is voor zijn medemens een wolf, en wie denkt dat deze regel niet opgaat voor kinderen die heeft ten eerste het boek 'Lord of the Flies' van Nobelprijswinnaar William Golding (?) nooit gelezen en ten tweede nooit kinderen in hun groepsgedrag geobserveerd. Kinderen kunnen voor elkaar net zo wreed zijn als volwassenen onderling.

De vloek van de hoogbegaafdheid zit - sociaal gezien - in zijn kwetsbaarheid: vaak wordt de hogere begaafdheid ofwel niet begrepen ofwel niet gewaardeerd, en ziet de buitenwereld vooral de mislukkingen in domeinen buiten de superieure begaafdheid: de sport, het sociaal gedrag, de gezondheid of de fysieke conditie etc

Buitengewone mensen hebben een zeker absolutisme in zich: zij willen als gezalfde koningen worden aanbeden en binnen in hen zetelt zo'n ongenaakbare heerser die onvermurwbaar elk tekortschieten noteert, zoals een God van de Wrake bij het Laatste Oordeel. (zie bijbel én koran)

Wat doe je hiermee, bijvoorbeeld als je zo'n kind in huis hebt? Ik denk dat een opvoeder zelf kan voorleven - als een voorbeeld beleven - dat mislukken geen oneer is en dat je falen kan weglachen of anticiperen door zowel succes als nederlaag te relativeren.

Het bijbelse 'wees volmaakt zoals uw hemelse vader volmaakt is', lijkt me tegelijk de meest hardvochtige en de meest relevante uitspraak van Jezus van Nazareth: immers die hemelse vader voor zover hij zich openbaart in het Oude Testament is allesbehalve volmaakt: hij is ijverzuchtig (jaloers), grillig en wreed, ijdel en niet almachtig vermits hij de werken van de Boze moet dulden.

Maar voor wie deze spreuk letterlijk neemt, moet ze een beproeving zijn: naar de volmaaktheid streven kan je en moet je in de kunst en in de techniek omdat het daar binnen bepaalde grenzen mogelijk is, maar in het dagelijkse leven is geen mens volmaakt: 'celui qui veut être l'ange devient bête,' schreef Pascal. De kunst van het leven is de kunst van het verliezen, wie naar heiligheid streeft eindigt ofwel zelf op een brandstapel ofwel zet hij er anderen op.