identiteitxml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />

In de reeks ‘Doeners en Denkers’ van De Morgen kunnen we vandaag een dubbelinterview lezen met Guy Verhofstadt en Amartya Sen, filosoof en  Nobelprijswinnaar economie.

Er zijn twee hoofdthema’s: identiteit en de noodzaak om de vrije markt te onderwerpen aan supranationale regels.

Sen is de bedenker van het concept ‘gelaagde identiteit’ wat het tegendeel is van een exclusieve. De exclusieve identiteit classificeert mensen volgens één eigenschap: je bent een Vlaming omdat je Vlaams spreekt of in Vlaanderen woont. Of je bent moslim, katholiek of vrijzinnige etc Deze eenzijdige classificatie is de beste manier om mensen tegen elkaar op te zetten.

Sen en Verhofstadt onderstrepen dat in werkelijkheid iedereen verscheidene identiteiten  heeft:

je bent de beoefenaar van een beroep of werkloos, je bent een buur, een tuinier of wielertoerist, je maakt kunst of consumeert kunst. En je bent vader of moeder, zoon of dochter, minnaar(es) of levenspartner. Je bent verslaafd aan een gsm of aan het internet.

Al deze aspecten kunnen aanleiding zijn om een groep te vormen: wie niet kan sms’en weet niet wat dit betekent en heeft er geen idee van wat  het leuke ervan kan zijn. Wie Facebook niet gebruikt, staat er meestal afkerig tegenover met allerlei vooroordelen en sluit zich daardoor af van een mogelijke ‘community’.

We zijn in feite allerlei ‘communities’ of verzamelingen van relaties door elkaar. Met de ene heb je het sportieve gemeenschappelijk, met de andere het creatieve, met nog een ander een politieke voorkeur of een levensovertuiging.

De benaming ‘Vlaming’ is om die reden een dwaze verschraling van de werkelijkheid: mijn belangen kunnen tegengesteld zijn aan die van andere Vlamingen en daarentegen wonderwel overeenkomen met die van een francofoon.

Grootvaders praten anders over kleine kinderen dan jonge vaders, en vrijgezellen snappen vaak niet hoe gehuwden het zo lang bij elkaar volhouden, zoals omgekeerd levenslang gehuwden hun neus kunnen optrekken voor types die maar niet ‘van de straat geraken’.

Een mens is nooit maar alleen die ene mens, hij is verdeeld en soms zoals Multatuli schreef: ‘een vat vol tegenstrijds’. Je kan in sociaaleconomische discussies een linkse toon aanslaan en in ethische een conservatieve of zelfs reactionaire. Of je kan een fan zijn van  het economisch liberalisme tot in zijn meest egocentrische consequenties en tegelijk ethisch bijzonder progressief wat betekent dat je het zelfbeschikkingsrecht van het individu ten allen prijze wenst te verdedigen.

Het gevolg van de gelaagde identiteit is dat er in een en hetzelfde straatje totaal verschillende mensen kunnen wonen, in het ergste geval leidt  dit tot de ‘atomisering’ van de samenleving met spirituele of zelfs fysieke eenzaamheid als nefast kenmerk.

Bij alle oprispingen van nationalisme waarmee we dezer dagen om de oren worden geslagen zouden we dit gegeven in gedachten moeten houden: het is niet uitgesloten dat een geboren en getogen Vlamingen zich in het huidige Vlaanderen een vreemdeling voelt, en daarentegen  een warm gevoel krijgt wanneer hij of zij in contact komt met asielzoekers of immigranten.

En ten  slotte – om een complex verhaal kort te houden – heeft wel meer dan één mens de indruk dat hij of zij een vreemde is voor zichzelf: men kan dagelijks verrast worden door z’n eigen beslissingen of gedachten, in ons hoofd zijn wel meer dan eens stemmen te horen die elkaar voortdurend tegenspreken.

Concreet: ik krijg een onbehaaglijk gevoel bij het communautair opbod tijdens deze kiescampagne. De Waal is mijn vijand niet en de Vlaming is niet noodzakelijk mijn medestander. Ik probeer een Europeaan en een wereldburger te zijn in de wetenschap dat de wereld een dorp is geworden waar iedereen met iedereen te maken kan krijgen en waar geen enkel fundamenteel probleem exclusief behoort tot een bepaalde regio of een specifiek volk.

Wie zichzelf van de globaliteit afzondert doet aan zelfverminking of hangt de struisvogel uit.

Vermeylen schreef aan het einde van de 19^de eeuw: ‘We moeten Vlaming zijn om Europeër te worden.’ Honderd jaar later zou hij met zijn profetische geest daarvan gemaakt hebben:

‘We moeten Vlaming zijn om wereldburger te worden.’  We zijn zonderlingen en tegelijk op een zonderlinge manier onderling verbonden. de haan 5 jun. 10