De zomervakantie is de grootste jaarlijkse vakantie voor scholieren en werkenden in België en Nederland. Met het begrip zomervakantie duidt men op een langdurige periode van vrije tijd, maar ook op een vakantiereis die in die periode kan worden ondernomen. Dat scholen tijdens de vakantie sluiten, stamt uit de agrarische tijd, toen er in juli en augustus veel werk was op het land.
België
De zomervakantie loopt voor het basisonderwijs en het secundair onderwijs van 1 juli tot en met 31 augustus. Deze zomervakantie wordt momenteel actueel besproken wegens het voorstel van de CD&V deze in te korten tot 6 weken zoals in Nederland.
Aan de universiteiten, hogescholen en onderwijs voor sociale promotie duurt de vakantie voor de studenten doorgaans nog iets langer. Zij starten in de loop van september, en de examens zijn al begin juni.
Voor de bedrijven en openbare besturen is de meest populaire periode eind juli - begin augustus, samenvallend met het bouwverlof. Er is echter een tendens om winkels, diensten en bedrijven open te houden tijdens de zomervakantie, zij het met een beperkter personeelsbezetting. De werknemers en ambtenaren moeten dan een beurtrol afspreken om vakantie te nemen.