Hoewel de wereldwijde traditie om grappen uit te halen op de eerste dag van april eeuwenoud schijnt te zijn, is het nog altijd onduidelijk hoe de gewoonte ontstond. Dat veel van de ‘theorieën’ achter het gebruik oorspronkelijk ook zijn bedacht als 1-aprilgrap, maakt een zoektocht naar de oorsprong nog complexer.
De grappentraditie rond 1 april komt terug in verschillende antieke bronnen. Zo sprak de Franse poëet Eloy d’Amerval al in 1508 over poisson d’avril, wat vertaald aprilvis betekent en de Vlaamse dichter Eduard de Dene schreef in 1539 over een nobele heer die zijn knecht er op uit stuurde op 1 april om allerlei onzinnige klussen uit te voeren.
Ontstaan
De Engelsen menen dat hun ‘April Fool’s Day’ traditie ontstond in 1392. In dat jaar kwamen The Canterbury Tales uit, een verzameling verhalen in het Middelengels. In een van de vertellingen wordt een ijdele haan voor de gek gehouden door een uitgekookte vos.
Anderen wijzen op de invoer van de gregoriaanse kalender door de Fransen in de zestiende eeuw. Vanaf dat moment werd Nieuwjaar niet meer, zoals daarvoor gebruikelijk was, vanaf 25 maart tot en met 1 april gevierd, maar vanaf 1 januari. Personen die dit waren vergeten kregen op 1 april cadeautjes en uitnodigingen voor niet-gehouden feesten. De teksten van d’Amerval uit 1508 lijken deze theorie te ontkrachten.
Hertog van Alva
Er bestaat ook een opvatting die de oorsprong van de traditie herleidt naar onze eigen vaderlandse geschiedenis. Op 1 april 1572 heroverden de Watergeuzen het Zuid-Hollandse Den Briel op de Spanjaarden, die onder leiding stonden van hertog van Alva.
Zo ontstond het gezegde ‘op 1 april verloor Alva zijn bril’. Volgens sommige historici zou deze gebeurtenis ten grondslag liggen aan het latere gebruik om elkaar voor de gek te houden. Dat 1 april een wereldwijde traditie is, wordt hierbij voor het gemak over hoofd gezien.
Sizdag Bedar
De wijde verspreiding van het fenomeen doet vermoeden dat het gebruik nog veel verder teruggaat in de tijd. Er zijn bijvoorbeeld verhalen bekend van oude Romeinen die elkaar al voor de gek hielden tijdens het Hilaria-festival aan het einde van maart.
Daarnaast nemen Iraniërs elkaar al sinds 536 voor Christus in de maling op Sizdah Bedar. Dit is de dertiende dag van het Perzische Nieuwjaar en valt doorgaans op de eerste of tweede dag van april. Dit is de oudste, tot nu toe bekende, grappentraditie. Het is daarom niet uitgesloten dat onze moderne 1-aprilgewoonte hier zijn oorsprong in vindt.
