• Niets zo heerlijk als je uitleven in je eigen moestuin en daarna het kraakverse en smakelijke resultaat oogsten en opeten. Toch weten veel mensen niet hoe ze aan een moestuin moeten beginnen of vrezen ze dat zelf groenten kweken te veel tijd in beslag neemt. In het nieuwe seizoen van Groenland bewijst Bartel Van Riet dat het tegendeel waar is. Vanaf zondag 2 september toont hij hoe hij een lap natuur in acht weken omtovert tot een echte milieuvriendelijke moestuin. Het lijkt een lenteproject, maar wie slim is, begint er nu al aan. Zo is het zwaarste werk voorbij alvorens de eerste lentezon verschijnt. Bovendien kan je in september en oktober nog diverse soorten groente en fruit zaaien en planten. Kies alvast een stukje grond waar je nieuwe hobby wortel kan schieten en doe mee! Heb je al een moestuin? Misschien kan Bartel je wel helpen om die nog beter te laten renderen Meer weten over het beginnen van een moestuin? Bekijk dan zeker de andere stappen. BIO-NATUURLIJKE tuinproducten : www.naturen.be
Zoek voor je moestuin een plek met minstens zes uur zon per dag, uit de buurt van bomen. Die geven te veel schaduw en gaan lopen met het water en voedsel van jouw groenten. Ligt je moestuinplek in een open landschap, zet er dan een haag rond, tegen de koude noordoostenwind. Reken voor een familietuin op veertig vierkante meter; lijkt dat je te veel werk, start dan klein, met twaalf vierkante meter, net goed voor één volwassene. Maak, voor je aan het graven slaat, eerst een plan. Deel je tuin op in bedjes van 1,20 meter breed en maximum drie meter lang, met paadjes van minstens dertig centimeter tussen. Vind je niet meteen een lege plek in je tuin, durf dan een stuk gazon op te offeren. Sproei het gras niet dood • je wil toch biologisch moestuinieren? • maar haal de bovenste laag gras met een zodensnijder weg en spit of frees de grond tot dertig centimeter diep
Weet jij op welke bodem je tuiniert? En of het er in de winter niet te nat is? Alleen in een vruchtbare, niet te natte grond kweek je succesvol groenten. WATERSTAND In een moestuin waar het water te lang blijft staan, rotten je groenten. Meet de waterstand: graaf een put van een spade diep, giet er een emmer water in en wacht. Als het water 's anderendaags weggesijpeld is, kan je er met een gerust hart groenten zaaien en planten. GROND ONTLEDEN Zand of klei herken je vrij snel, maar wil je weten of je grond arm of rijk is, zuur of kalkrijk, dan moet je laten analyseren. Veel hoeft dat niet te kosten: voor 71,21 euro stuurt de Bodemkundige Dienst van België je een grondontledingspakket toe. Graaf kriskras in je moestuin, op vijfentwintig verschillende plaatsen, een kleine spade diep. Neem telkens een handjevol grond en doe het in een emmer. Meng goed door elkaar en vul er het testzakje tot de helft mee. Doe je doos op de post. Na drie weken ontvang je een gedetailleerd rapport over de zuurgraad en het humusgehalte van je tuin, met advies. Zo weet je precies wat je grond tekort heeft en hoeveel je van wat moet bijgeven: extra kalk of mest, bijvoorbeeld. KALK Kalk strooi je in de herfst, zo heeft je bodem ruim de tijd om die op te nemen. Bemesten doe je achteraf, of in het voorjaar. Geef nooit kalk en meststoffen tegelijk, daardoor vervliegt een deel van de nuttige stikstof. Tuinier je op heel zure grond, dan moet je elk jaar bijkalken. MATERIAAL Investeer één keer in goed tuinmateriaal en koop een degelijke hark, schoffel, spade, spitvork en plantschopje voor je moestuin. Laat je niet verleiden tot een goedkope set: je materiaal moet jarenlang meegaan. En met een goede spade is het beslist een stuk makkelijker spitten. BODEMkundige Dienst van België: www.bdb.be
Voor je begint met zaaien en planten, trek je je tuin in bedjes. Voed de grond met organische mest en maak hem luchtig met extra bodemverbeteraar. BEDJES Eens je tuin omgespit of gefreesd, geef je hem vorm. De ideale maat voor je bedjes is 1,20 meter breed en maximum drie meter lang; de paadjes maak je minstens dertig centimeter breed. Leg ook een pad aan over de hele lengte en strooi er houtsnippers of schors overheen, tegen het onkruid. Hark alles mooi in vorm en markeer met bamboestokken de hoeken van je bedjes; zo hou je het overzicht. Kom je veel wormen tegen? Wees blij. Regenwormen zijn supernuttige dieren die de grond luchtig maken en plantenafval omzetten in kostbare humus. Wist je dat er in een wormenhoopje vijf keer meer stikstof, zeven keer meer fosfaat, elf keer meer kalium, drie keer meer magnesium en twee keer meer calcium zit dan in gewone grond? Je zou ze bijna gaan verzamelen... MEST en BODEMVERBETERAAR Vroeger was het simpel: de mest kwam van de mesthoop, en die strooide je uit over je moestuin. Vandaag zit mest, net als zoveel andere dingen, gewoon in een pakje. Kies voor je biomoestuin organische mest, van kippen• en koeien. Reken op een kilo startbemesting per vijf vierkante meter. In zanderige of net heel zware grond meng je een fikse portie bodemverbeteraar door de grond: die zorgt er voor dat de bodem kruimelig wordt en de groenten makkelijker wortels ontwikkelen, water en voedsel opnemen en sneller groeien. Reken in een doorsnee tuin op een halve zak bodemverbeteraar per bedje. Nu je moestuin helemaal klaar ligt, kan je beginnen dromen. Zoek op internet een zaaikalender of kijk in een moestuinboek en noteer welke groenten je graag wil kweken. In de herfst kan je niet meer alles zaaien of planten, maar wel nog veel: Wat kan je nog PLANTEN •Look •Winterui •Allerlei vaste groenten zoals zurkel, rabarber •Aardbeien (bij voorkeur begin september) •Meerjarige kruiden: bieslook, Roomse kervel, lavas, munt, citroenmelisse enz. Wat kan je nog ZAAIEN (of als voorgezaaide groente uitplanten)? •Pluk• en snijsla •Rucola •Veldsla •Winterspinazie •Winterkervel •Winterpostelein •Herfstandijvie •Late radijzen •Bloemkolen
Het harde werk van spitten, frezen en bemesten is achter de rug. Eindelijk is het tijd voor wat leuks: zaaien en planten. Maar eerst moet je een indeling bedenken. WISSELTEELT Heb je enkel de ambitie om wat sla, kruiden en een kerstomaat te kweken dan maakt het niet uit waar je welke groente in je tuin neerpoot. Maar in een volwaardige moestuin met veel verschillende groentefamilies kan je niet zonder een wisselplan. Daarbij schuift elke familie jaar na jaar een bedje door, tot ze om de zoveel jaar op dezelfde plek komt te staan. Dat is een simpel trucje om de bodem gezond te houden, elke groente van de juiste hoeveelheid mest te voorzien en het risico op ziekten drastisch te verkleinen. Het vormt de basis voor elke biologische moestuin. Eens je een plan op papier hebt, hoef je er alleen maar elke lente een korte blik op te werpen om weer helemaal mee te zijn. PLAN Dit is het plan voor een moestuin van acht bedden: 1.peulen: erwten, bonen, tuinbonen 2.aardappelen en aardbeien 3.wortels en knollen: pastinaken, rode bieten, knolselder, ui, venkel, witloof, look 4.vruchtgroenten: courgettes, pompoen, augurken, komkommers, tomaten 5.bladgroenten: sla, andijvie, spinazie, prei, snijbiet 6.kolen: alles soorten (bloemkool, broccoli, spitskool, boerenkool...), radijs, rammenas 7.vaste groenten: zurkel, rabarber, artisjok, aardpeer, asperges... 8.snijsla en slagroen: basilicum, peterselie, dille, kervel, koriander, ... ZAAIEN PLANTEN In september en oktober kan je nog van alles planten en zaaien, zeker op lichte, zanderige grond of zandleem. Op zware klei lukt het alleen op verhoogde bedjes met een goede afwatering en een humusrijke bovenlaag. Plant een rij look (de teentjes van je keukenlook zijn prima) en winterui, zurkel en rabarber. Ook aardbeien mogen nu nog de grond in, om in mei de eerste vruchten te smullen. Zaai pluk• en snijsla, rucola, veldsla, winterspinazie, winterkervel en winterpostelein. Laat je niet vangen aan de klassieke beginnersfout en zaai liever wat te dun dan te dik. Grotere zaden zoals radijzen zaai je wat dieper, het fijne zaad van sla net heel oppervlakkig.
Controleer je groenten regelmatig: slakken en onkruid liggen op de loer. Een beetje wieden, hoeft geen karwei te worden en slakken verjaag je met biologische slakkenkorrels. Een afsluiting van kastanjehouten spijltjes maakt je moestuin helemaal af. SLAKKEN en ONKRUID Slakken zijn verzot op malse slablaadjes. Ook al zijn ze minder talrijk dan in de lente, toch gaan ze pas in winterrust wanneer de temperatuur onder 5 °C duikt • hou ze dus nog even in de gaten. De dikste slakken pluk je uit je sla en zet je verder weg, in het bos of de weide. Strooi preventief slakkenkorrels. Gebruik alleen biologische: die zijn onschadelijk voor nuttige slakkenetende dieren zoals de merels, lijsters, padden, egels... Zolang het niet vriest, blijft onkruid groeien. Wil je liever je vingers niet te vuil maken, wied dan met een vork. Stop de tanden net onder het onkruid in de aarde, zet je duim bovenop de vork en wip je vork omhoog. AFSLUITING Je moestuin is pas af wanneer er een omheining rond staat. Een lage haag van bijvoorbeeld buxus is mooi maar gaat wel lopen met de voedingsstoffen en het water van je groenten. Kies liever een kastanjehouten afsluiting: daar kan je volgende lente ook nog eens van alles tegen laten klimmen: reukerwtjes, kapucijntjes (Oost-Indische kers), kleine pompoentjes, augurken... je krijgt er als het ware een verticale moestuin bij. Sla elke twee meter een paal van een meter lang tot bijna de helft in de grond, rol de kastanjespijltjes (op rollen van tien meter, een halve meter hoog) open en zet ze met krammen vast. Span goed aan, zodat je afsluiting niet gaat lubberen. Vergeet op het einde niet een hekje te voorzien, om je tuin af te sluiten. Zo houd je toevallig voorbij wandelende konijnen buiten.
Geen moestuin zonder kruiden. Plant ze in verhoogde bakken, zo kan het water er in de winter makkelijk weg. Maak je bakken zelf, met duurzaam hout of met gevlochten wilgentenen of hazelaar, of koop ze kant-en-klaar. De ideale maat is 1,20 op 1,20 meter. Leg op de bodem een vliesdoek, tegen het onkruid, en vul de bakken met biologische potgrond. Welke kruiden? Plant de kruiden die in de keuken bij elkaar horen samen in één bak: de barbecuekruiden, de cocktailkruiden, de slakruiden en de soepkruiden. Dat is niet alleen superhandig maar ook slim, want meestal hebben ze ook dezelfde behoeften. Provençaalse kruiden voor de barbecue groeien best in droge grond, zonder mest, terwijl slakruiden graag veel voeding en water krijgen. Zet de hoogste exemplaren in het midden en de overhangende kruiden zoals oregano aan de rand. Barbecuekruiden Voor een lekkere Provençaalse kruidenmix plant je: •Tijm: gewone tijm, citroentijm, bonte citroentijm, sinaasappeltijm •Rozemarijn •Oregano (of doorlevende marjolein), gele oregano en de pikante versie 'Hot and Spicy' •Salie, paarse salie en bonte salie •Laurier Sla kruiden Plant voor in de sla bieslook, Franse dragon, pimpernel en bloedzuring. Zaai er volgende lente eenjarige kruiden bij: peterselie, basilicum, koriander, kervel en dille. Cocktailkruiden Geen Mojito zonder munt. De Marokkaanse munt is de lekkerste maar probeer ook eens appelmunt, bonte appelmunt en citroenmelisse. In mei, na de vorst, plant je er citroenverbena en citroengras bij. Soepkruiden Vergeten groenten Lavas of maggikruid, (rode) zuring, Roomse kervel en mierikswortel zijn typische ouderwetse Vlaamse kruiden die onontbeerlijk zijn voor lekkere soepjes en stoofpotten. Zorg dat je kruiden volop zon krijgen: daar smaken ze nog lekkerder van.
Je moestuin is pas compleet als er ook wat bessen groeien. Een haag met verschillende bessensoorten is het lekkerst en het makkelijkst. Op de lege moestuinbedjes zaai je voor de winter groenbemester. BESSENHAAG Bessen die langs leidraden groeien kan je makkelijk snoeien en het is ook vlotter plukken. Trek met een koord een rechte lijn op de strook waar je bessen komen, en sla aan beide uiteinden een paal van twee meter lang, minstens vijftig centimeter de grond in. Sla elke vier meter een extra paal tussenin. Bind drie gegalvaniseerde ijzerdraden boven elkaar, op zeventig centimeter, een meter en anderhalve meter hoogte. Span de draden goed aan. Plant elke twee meter een bessenstruik. Graaf een gat van minstens dertig op dertig centimeter, meng bodemverbeteraar door de aarde en plant je bes op dezelfde hoogte als in de pot. Bind de takken met bindbuis vast aan de ijzerdraden en giet overvloedig. Geef pas volgende lente een eerste keer organische mest. LEKKERSTE •Framboos: Houdt van luchtige, niet te natte grond en jaarlijks een laagje verse compost. Haal op tijd de uitlopers weg: frambozen 'wandelen' graag rond. •Rode bes (trosbes, jenevers): Hoe meer zon, hoe zoeter de bessen. Ze hebben graag veel humus: geef ze een extra portie bodemverbeteraar. •Stekelbes (kruisbes): Koop een soort die bestand is tegen meeldauw, zoals de rode ‘Hinnonmaki Rood’. •Jostabes. Deze kruising tussen cassis en stekelbes lijkt wel een maxi cassisbes. Lekker en makkelijk om te plukken. •Zwarte framboos: De vruchten zijn wat kleiner dan een klassieke framboos maar hebben meer smaak. Het lijken net braamstruiken, met lange stengels die in de winter mooi metaalgrijs kleuren. Plant een strook bosaardbeien onder je bessen: die houden de bodem onkruidvrij. Drie per vierkante meter, volstaat. De smaak is onovertroffen. GROENBEMESTER Lege bedjes zijn nefast voor een moestuin: de regen slempt de grond dicht, transformeert de luchtige bodemlaag in een harde korst en spoelt de mest en het organisch materiaal weg. Gelukkig zijn er groenbemesters: planten die voor bescherming en voor extra stikstof in de grond zorgen. Je zaait ze in de zomer en de herfst, en spit ze in de lente gewoon weer onder, waar de bladeren en stengels tot humus verteren. In oktober kan je nog winterwikke en winterrogge zaaien. Wikke haalt stikstof uit de lucht en geeft die via z'n wortelknobbeltjes opnieuw af aan de bodem. Zaairogge is goed tegen de vorst bestand en bedekt de grond de hele winter door. Een mengeling van drie vierden rogge en een vierde wikke is ideaal. Strooi uit, hark in en begiet. Van hieraf neemt de natuur het wel over. BENAMINGEN • Framboos: Rubus idaeus ‘Rubaca’ • Rode bes: Ribes rubrum ‘Rolan’ • Stekelbes: Ribes uva-crispa ‘Hinnonmäki Röd’ • Jostabes: Ribes x nidigrolaria • Zwarte framboos: Rubus occidentalis • Wikke: Vicia sativa • Snijrogge of winterrogge: Secale cereale
- De eerste vorstprik is niet meer veraf. Groenten die niet bestand zijn tegen vorst zoals jonge kropsla, rucola en zurkelbladeren oogst je beter nu. Heb je nog veel sla, laat dan gerust wat staan: misschien duurt het nog weken voor het gaat vriezen, en ondertussen kan jij rustig verse sla blijven oogsten. Wordt er toch vorst aangekondigd, dek ze dan tijdelijk af met bolletjesplastiek of een vliesdoek. Last van hongerige konijnen in je tuin? Je kan ze proberen weg te houden van je lekkere herfstsla met een paar oude (stink)schoenen of versgemalen peper - dat vinden konijnen niet leuk, naar het schijnt. DEKENTJE Bedek de lege moestuinbedden met een dekentje van organisch materiaal: gazonmaaisel, grove compost, fijn gehakseld afval van je border, hooi, bladeren... liefst een mengeling van dat alles. Zo'n laag weert niet alleen het onkruid, het beschermt ook tegen de regen: van veel en harde buien slaat je grond immers helemaal dicht, vormt er zich een harde korst en spoelen mest en mineralen uit. Het vormt tegelijkertijd een overwinteringsplek voor nuttige dieren als lieveheersbeestjes, loopkevers en oorwurmen - drie geweldige bladluizenopruimers. Tuinier je op natte, zware grond, hoog dan je bedjes eerst op en graaf er minigrachtjes tussen. Zo kan het water makkelijk weg en zal je moestuin in de lente sneller opwarmen. WINDSCHERM Mediterrane planten als rozemarijn en laurier kunnen wel een beetje vorst verdragen maar aan een koude noordoostenwind hebben ze een grondige hekel. Bescherm ze tegen het uitdrogen en kapotvriezen met een windscherm van heidematten, die je vast zet met gepunte pannenlatten of stevige, rechte takken. Gaat het heel hard vriezen, leg dan tijdelijk een extra vel bolletjesplastiek, een deken of een vel karton over je kruiden, tot het ergste voorbij is. Haal het dan wel weer weg: zonder licht en lucht gaan je kruiden schimmelen en rotten
.
WINTERSLAAP
• Met een serre wordt je moestuinseizoen een stuk langer. Je kan er minstens een maand vroeger starten met groenten kweken en in de herfst de koude en vorst nog wekenlang buitenhouden. Maar welke serre kies je En waar moet ze komenWelke SERRE In een stadstuin past een smalle muurserre en in een kleine tuin kan je al perfect een alleenstaand model van vijf vierkante meter kwijt. Wie veel ruimte heeft, gaat voor een grootse oranjerieserre in hout of staal. Weet dat een houten serre de warmte beter vasthoudt dan een stalen exemplaar. Het hoeft beslist geen nieuw exemplaar te zijn: je vindt nu al een ruim aanbod tweedehands modellen in alle maten. Voor de ramen kan je kiezen uit glas, policarbonaat of acryl. Glas is duur en breekt makkelijker maar laat het meeste zonlicht door en houdt de warmte beter vast. Kies voor het dak liefst veiligheidsglas; zo voorkom je dat een zware hagelbui je serre vernielt JUISTE PLEK Zet je serre uit de buurt van bomen. Idealiter komt de lange kant op het zuiden of zuidwesten: zo krijgen je groenten maximaal licht en genieten ze al van 's ochtends vroeg van de zon. Plaats ze niet pal in de noordoostenwind: daardoor zakt de temperatuur binnen razendsnel. Een grote serre vergt een stevige, betonnen fundering onder de randen, dakgoten om het regenwater op te vangen en verluchtingsramen voor in de zomer. De ondergrond kan gewoon de aarde van je tuin zijn, waar je flink wat bodemverbeteraar, compost en mest door mengt. Leg nu alvast een paar zakken potgrond en bodemverbeteraar in de serre en laat ze een weekje opwarmen, voor je met zaaien en planten begint.
• AARDAPPELEN uit een emmer Je hoeft geen tuin te hebben om aardappelen te kweken: in een emmer of een grote bloempot past precies één aardappelplant. Zorg wel dat er in de bodem gaten zitten, zodat overtollig water weg kan. Vul met tien centimeter biologische potgrond, leg er een pootaardappel in (met de kiemscheut naar boven!), dek af met tien centimeter potgrond en geef water. Zodra de eerste scheutjes boven komen, strooi je er een nieuw laagje grond over, tot je uiteindelijk vijf centimeter onder de rand van je emmer uitkomt. Zet je emmer uit de regen, onder een afdak of, zolang het vriest, in de serre. Na zo'n drie maanden oogst je de eerste 'nieuwe' aardappelen; reken op een tot twee kilo per emmer PERSBLOKJES Fris je kruidenbakken op met wat eenjarigen die tegen de kou kunnen zoals dille, peterselie of kervel. Basilicum is een koukleum: die moet tot midden mei binnen blijven. Begiet de pot regelmatig maar zorg dat er geen water in het schaaltje blijft staan: aan natte voeten heeft basilicum een hekel. In huis of in de serre zaai je spinazie voor. Doe wat zaaigrond in een emmer en meng met water, tot je plakkerige brij hebt. Vul je pottenpers met het mengsel en pers het samen tot een blokje. Maak meteen een flinke voorraad; een pottenpers vind je in het tuincentrum. Laat in het voorgevormde zaaiputje één tot twee zaden vallen. Plant je spinazie in de moestuin zodra ze drie centimeter hoog staat VROEGE VOGELS Zodra de grond niet te nat meer is kan je sla, rucola, tuinbonen, erwten, radijzen en spinazie zaaien. Plant kropsla en zaai snij- en pluksla en rucola - binnen zes weken smul je al van het eerste groen. Zaai sla niet dieper dan één centimeter. Op een warme plek met lichte grond plant je de eerste uien, sjalotten en bloemkool. Uien zet je acht centimeter uit elkaar; tussen sjalotten, die zijbolletjes vormen, laat je twaalf centimeter ruimte. Laat tussen de rijen dertig centimeter vrij. Plant niet te diep: het kruintje moet nog net boven komen. Leg rond je bloemkolen een koolkraag tegen de koolvlieg. Zo'n kraag maak je makkelijk zelf, van een stukje (vijver)folie, plastic of karton. Plant bloemkool elk jaar op een ander bedje, zo krijgt knolvoet geen kans, en zet er salie bij: dat houdt de koolvlieg weg Fleur je moestuin op met wat lentebollen uit een potje: narcissen, tulpen en blauwe druifjes vrolijken je kale tuin in een wip op • Kruidenkwekerijk Claus kruidenclaus • Lavas • Parcel • Vietnamese Koriander • Oesterblad • Geelbonte Salie • Bladvenkel • Tijm • Bonenkruid
• LEIFRUIT neemt heel weinig plaats in en is ideaal voor tegen een muur of als afsluiting van de moestuin. Wil je het laag houden, plant dan snoeren: korte stammetjes van ongeveer veertig centimeter hoog met links en rechts één horizontale tak. Is privacy belangrijk, dan is een hoogstam (tot 2 meter) of een halfstam het meest geschikt. Rond een moestuin past beter iets lager zoals een 'palmet' of waaier Welke soort ? Koop niet één soort maar een mengeling en zorg dat er minstens één goede bestuiver tussen zit. Wat door wat bestoven wordt, is nogal ingewikkeld: laat je hierin adviseren door je boomkweker. Vraag naar minder bekende, Belgische rassen zoals Berglander of Joseph Mush of streekgebonden fruit als Sterappel, Keuleman en Kattekop. Combineer een vroege appel met een late, zo kan je van augustus tot oktober plukken. Lekkere peren zijn Conférence, Clapp’s Favourite, Kriekpeer, Dubbele Flip (of Beurré de Mérode), Concorde (een kruising tussen Conférence en Doyenne du Comice) en Comtesse de Paris. artel ging langs bij Wim Meyers www.houtmeyers.be PLANTEN Fruitbomen hebben veel zon nodig en houden niet van natte grond - de ideale bodem is neutrale zandleem. Dompel je boom een half uur in een kuip met water. Graaf een plantgat van een halve meter tot een meter diameter en dertig tot vijftig centimeter diep. Plant een steunpaal aan de windzijde (het westen). Maak de uitgegraven aarde fijn en meng met een gelijke hoeveelheid bodemverbeteraar of potgrond. Strooi een laag van de mengeling uit op de bodem en zet je boom er bovenop. Spreid de wortels maar wees voorzichtig met de fijne haarworteltjes - die zijn van cruciaal belang bij de groei. Plant je boom op dezelfde hoogte als in de kwekerij en zorg dat de entplaats altijd boven de grond uitsteekt. Vul de put, controleer of je boom recht staat en druk goed aan. Geef minstens een emmer water per boom. Bevestig de stam aan de steunpaal, met een rubberen boomband, op ongeveer dertig centimeter van de grond. De paal mag na een jaar weg: dan zijn je bomen al genoeg geworteld
• Kippen zijn gemakkelijke dieren maar ze hebben wel een water- en winddicht hok nodig: ze kunnen niet goed tegen natte en tocht. Zet het liefst wat van de grond, op poten, zo blijft het er altijd droog. Plaats je hok op ooghoogte, dan hoef je je nooit meer te bukken om eieren te rapen of het hok uit te mesten. Zorg dan wel voor een kippenloopplankje tegen de ingang.HOU HET NETJES Reken per kip op een vierkante meter binnenhok en twee vierkante meter buitenruimte. Leg op de bodem een flinke laag houtkrullen, om de mest op te vangen en geef ze een afgeronde slaapstok. Zorg voor een rustig leghoekje met wat stro; je kan je nieuwe kippen misschien alvast inspireren door er een nepei in te leggen? Maak het hok regelmatig schoon en strooi verse houtkrullen. Geef je kippen elke dag een handjevol graan en vers water. Weet dat twee kippen makkelijk een halve liter per dag drinken. Je hebt handige voeder- en drinkbakken met een beperkte toevoer, zodat er niet te veel graan in de modder terecht komt en er geen uitwerpselen in het water belanden. Verwen je kippen met extra grasmaaisel en keukenrestjes; een kip verwerkt makkelijk vijftig kilo afval per jaar. OMHEINING Voor een kip waarvan de vleugels of één vleugel geknipt is, volstaat een afsluiting van een meter hoog. Liggen er vossen en marters op de loer, plaats dan uit voorzorg een draadafsluiting van minstens 1,80 meter hoog en veertig centimeter onder de grond - vossen zijn namelijk ook fikse gravers. Marters zijn heel lenige en smalle roofdieren; wil je die buiten je kippenren houden, zorg dan dat de openingen in de draad niet groter zijn dan drie centimeter.Laat je nieuwe kippen de eerste keer niet meteen los in de ren maar zet ze zachtjes in hun hok: het is belangrijk dat ze eerst aan hun 'huisje' wennen. Ze zullen zelf wel op eigen tempo de rest van hun domein verkennen.
• Als je nog geen compostbak hebt, is het hoog tijd om er een aan te schaffen of zelf in elkaar te knutselen! COMPOSTBAKKEN In een kleine tuin heb je aan een compostvat al genoeg maar in een grote (moes)tuin werk je beter met compostbakken. Idealiter heb je er drie: een voor de verse groenafval, een voor de halfv erteerde afval en een derde waar de compost in rijpt. Informeer bij de groendienst van je gemeente: vaak kan je er compostbakken kopen aan een voordelige prijs. Zorg dat elke bak zeker een kubieke meter volume heeft en dat hij makkelijk open kan, aan de voorzijde of via stapelbare modules.LAAGJES Zet je compostbak op een plek met wat lichte schaduw, bijvoorbeeld onder een boom. Begin met een laag van ongeveer tien centimeter grof bruin materiaal: houtsnippers, takjes en stengels. Leg daarop afwisselend een laag groen materiaal zoals vers grasmaaisel, groene plantenresten en keukenafval, en bruin materiaal: droge bladeren, stengels en snippers. Meng tussendoor: hoe meer lucht en hoe evenwichtiger de mengeling, des te sneller rijpt je compost. Zodra je bak bijna vol ligt, verschep je alles naar de tweede bak. Dat kan al na zes weken maar je mag ook zes maanden wachten, afhankelijk van de hoeveelheid afval. Na één tot anderhalf jaar 'oogst' je je eerste compost.
• Niets zo lekker als je eigen, plukverse aardbeien. Ze zijn niet moeilijk te kweken, zolang je ze maar genoeg zon, water en mest geeft In de MOESTUIN Maak de grond zeker twintig centimeter diep los en meng er flink wat organische mest en bodemverbeteraar doorheen. Laat minstens veertig centimeter tussen de planten en de rijen: zo kan er volop licht en lucht aan. Wil je het onkruid weghouden en je aardbeien droog houden, span dan eerst een plastic folie over je moestuinbed en plant de aardbeien daarin In de SERRE Heb je geen tuin, kweek je aardbeien dan in een bloembak of in een stapelbare toren. Zet ze in je serre, dan oogst je makkelijk twee weken vroeger. Let er op dat de planten die je nu koopt, al bloesems hebben. Plant ze in kwalitatieve potgrond en geef ze elke twee weken vloeibare biologische voeding. Bij gebrek aan hommels en bijen in de serre zorg je zelf voor de bestuiving. Ga met een zacht penseeltje over de bloemen; herhaal zolang er bloemen open gaan.
• Regen of geen regen, als moestuinier moet je nu dringend aan de slag, wil je straks vers groen oogsten. Nu de grond eindelijk wat opgewarmd is en de ergste vorst voorbij lijkt, kan je volop zaaien en planten. ZAAIEN en PLANTEN Plant de voorgekiemde spinazie uit je serre in volle grond. Plant ze tien centimeter uit elkaar en laat vijfentwintig centimeter tussen de rijen. Druk zachtjes aan: de worteltjes zijn nog teer. Geef meteen na het planten water, ook al wordt er regen voorspeld. Plant zomerprei. Graaf met een smalle spade of sleuventrekker een greppel van vijftien centimeter diep. Duw met een pootstok elke tien centimeter een gat van zeven centimeter diep en laat daarin de jonge preien vallen. Aanduwen hoeft niet: je giet de gaatjes gewoon toe. Laat dertig centimeter tussen de rijen. Eens de prei goed groeit, aard je ze wat aan voor mooie lange witte schachten. Je kan verder nog wortelen zaaien, radijsjes en meirapen; dat zijn kleine rapen die naar radijzen smaken en die je rauw of gestoofd eet. KIPPENAPOTHEEK Plant ook wat gezondheidskruiden voor je kippen in je moestuin. Af en toe een paar verse blaadjes boerenwormkruid ontwormen; het verse groen van mariadistel en de zaden ervan houden je dieren gezond. Ook brandnetel is een echte kippenoppepper net als bijvoet, zuring, lavas, ganzenvoet en pimpernel. Leg wat verse of gedroogde varens in het legnest, tegen de luizen.ZOMERBLOEMEN Zaai een bedje zomerbloemen in je moestuin: die trekken vlinders, hommels en bijen aan die op hun beurt de groenten en fruitbloesems bestuiven. Je hebt kant-en-klare mengsels waarin ook al potgrond en meststof zit en die je gewoon moet uitstrooien. De eerste bloemen verschijnen al binnen acht weken.
• Vergeten groenten zijn natuurlijk niet echt vergeten, je vindt ze alleen niet zo vaak in de winkelrekken. Gelukkig zijn koolrabi, warmoes, pastinaak en aardpeer makkelijk zelf te kweken. KOOLRABI is een zus van de bloemkool en de raap. Het blad kan in de soep maar het is vooral de knol die het lekkerst is. Die groeit niet onder de grond, zoals bij een raap, maar bovenop: het is eigenlijk een verdikking van de steel. Laat koolrabi niet te groot worden: knolletjes van zes tot acht centimeter zijn het lekkerst. Ze smaken naar bloemkool maar dan in een knapperige versie. Je hebt ze in het groen of lichtpaars. Plant ze dertig centimeter uit elkaar. WARMOES Van snijbiet of warmoes kan je zowel de bladeren als de stelen eten. Vind je het jonge blad het lekkerst, plant je warmoes dan tien tot twintig centimeter uit elkaar. Hou je meer van de stelen, respecteer dan dertig centimeter afstand. Je kan warmoes zaaien of planten; er zijn naast de groene ook gele en rode varianten die je moestuin meer kleur geven. Snijbiet houdt van vruchtbare grond. PASTINAAK Net als wortelen hebben pastinaken liefst een luchtige, zanderige, onbemeste grond. Het zaad kiemt vreselijk traag: wanhoop niet wanneer je na twee weken nog geen loof ziet. Zaai een centimeter diep, laat tien centimeter tussen elk zaadje en dertig centimeter tussen de rijen. Leg een gaasdoek over je pastinaakbed: zo kan de wortelvlieg er haar eitjes niet komen afleggen en blijf je gespaard van vervelende gaatjes. AARDPEREN Niets groeit zo makkelijk als een aardpeer: op zanderige grond is het zelfs een notoir woekeraar! Aardperen behoren tot de familie van de zonnebloemen; ze worden makkelijk twee meter hoog en vormen gele zonnebloempjes. Zet ze liever niet midden in je moestuin, waar ze te veel licht wegnemen; plant ze in een hoek van de tuin of in een afgeboord plantvak. Eens aardperen, altijd aardperen: het kleinste knolletje dat achterblijft, schiet het jaar daarop weer uit. Het is een dankbare groente voor diabetici.
• Hoe klein je gazon ook is, maaien moet je altijd wel. Een grasmaaier kies je in functie van de oppervlakte. Wie een hekel heeft aan de klus, laat een robotmaaier het werk doen. KLEINTJES Voor een grasveld van minder dan honderd vierkante meter is een kooimesmaaier of een 'duwer' ideaal. Bovendien neemt hij maar weinig bergruimte in. Bij de meeste modellen blijven de grassnippers liggen maar je hebt er ook waar je een opvangzak aan kan koppelen, wil je het heel netjes. Zo'n duwertje maait het makkelijkst wanneer het gras droog is. Is je gazon kleiner dan driehonderd vierkante meter, kies dan een elektrische maaier. Je hebt er met kabel maar ook met accu; de nieuwste Li-Ion-accu's hebben genoeg vermogen om je gazon in één keer, zonder oplaadbeurt tussendoor, te maaien. Het makkelijkst is om de grassnippers te laten liggen, als mulchlaagje voor je gazon. Zorg er dan wel voor dat je regelmatig maait: in mei en juni liefst elke vijf dagen. Is het gras te lang, rijd het dan een keertje met opvangbak af. GROOT GAZON Voor een gazon vanaf vierhonderd vierkante meter is een zelftrekkende cirkelmaaier of cilindermaaier op benzine de beste keuze. Het zijn sterke, duurzame machines die je een onberispelijk gazon garanderen. Heb je een heel groot grasveld, een onregelmatig terrein of vergeet je af en toe eens te maaien, dan is een zitmaaier ideaal; veel en lang gras vormt voor zo'n machine geen enkel probleem. Wie geen zin heeft om nog zelf aan de slag te gaan, kiest een robotmaaier. Die werkt volledig automatisch, produceert geen afval, rijdt bijzonder stil, vermijdt obstakels en garandeert een prachtig grasveld. Hij laadt zichzelf op en maait zo vaak jij wil, desnoods dagelijks. Je bakent één keer een perimeter af met ondergrondse draad, waarbinnen de maaier dan netjes blijft, en verder heb je er amper omkijken naar. Hoewel een schaap natuurlijk ook nog altijd een optie is
• Is je vijver klaar voor de lente? Hou grote schoonmaak en breng het water weer in optimale conditie, zo heb je straks geen last van algen. OPRUIMEN Haal dode plantenresten en bladeren in het water en op de bodem met een schepnet weg. Laat je het vuil liggen, dan komen er te veel voedingsstoffen in het water en ontwikkelen zich draadalgen. Knip de bruine stengels van de planten in het moerasgedeelte (of 'zuiveringszone') af, reinig de filters en controleer de vijverpomp.Een goed werkend filtersysteem houdt je water altijd proper en voert het vuil meteen richting de zuiveringszone. Daar zorgt een dikke laag substraat en de ontelbare micro-organismen ervoor dat het rottend materiaal verteerbaar wordt voor de waterzuiverende planten. Voeg vroeg in het voorjaar extra levende micro-organismen toe om het proces te activeren en strooi preventief poeder in het water om draadalgen af te remmen. VISSEN Vissen worden pas echt actief wanneer het water boven vijftien graden Celsius uitkomt. Begin langzaam weer bij te voederen met kleine porties en zorg dat het binnen de tien minuten opgegeten is. Wil je er nog wat extra vissen bij? In een grote vijver passen rietvoorn, karper en kois. Heb je een meer natuurlijke vijver waar ook plaats is voor kikkers, padden en salamanders, kies dan liever voor goudwinde, blankvoorn of elrits. Gooi je pas gekochte vis niet meteen in de vijver maar leg de zak eerst een paar uur op het water, tot de temperatuur gelijk aanvoelt Vul eventuele gaten in de zuiveringszone aan met planten die meteen reageren wanneer er te veel voedingsstoffen in het water zitten. Toppers zijn dotterbloemen, pinksterbloemen, gele lis of wilde iris en Tulbaghia, een heel decoratief én eetbaar plantje. De bloemen smaken heerlijk in de sla
• Maak je moestuin spannend en waag je aan een culinair Oosters experiment met daikon, crosne en paksoi. Hoe exotisch deze groenten ook klinken, je kweekt ze probleemloos in je eigen Vlaamse moestuin. DAIKON vormt één van de basisingrediënten van de Aziatische keuken. Deze Oosterse wortel ziet eruit als een witte, smalle rammenas en leunt qua smaak aan bij onze radijzen, zij het minder pittig. Hij wordt makkelijk twintig tot dertig centimeter lang: maak de aarde waarin je hem zaait dus goed los en kruimelig. Zaai ongeveer één centimeter diep en laat dertig centimeter tussen de rijen. Net als radijzen hebben daikons in een droge periode extra water nodig, anders worden ze voos. Met een insectengaas over je zaailingen weer je de koolvlieg. CROSNE of Japanse andoorn werd voor het eerst in Europa gekweekt in het Franse dorpje Crosne, vanwaar z'n naam. Het is een doorlevende groente die kleine spiraalvormige knolletjes vormt en het liefst in lichte zandleem groeit. Crosnes plant je tien centimeter diep en tien tot vijftien centimeter uit elkaar; zodra het loof bovenkomt, aard je het aan, net als bij aardappelen. Je eet crosnes ook zoals jonge aardappelen, al is de smaak meer uitgesproken en de vorm een pak decoratiever op je bord. De knolletjes zijn winterhard: je kan de winter door oogsten. PAKSOI is een koukleum en mag beslist geen vorst hebben; zaai hem liever voor in de serre, in persblokjes, en plant begin juni in volle grond. Meng zaaigrond met een scheutje water tot een plakkerige brij, vul er je pottenpers mee en pers samen tot een blokje. Duw in elk zaaiputje een à twee zaden. Paksoi is een soort kool maar groeit als snijbiet, met grote bladeren en witte stelen. Kleine soorten zoals babypaksoi plant je tien centimeter uit elkaar, grotere op twintig tot dertig centimeter afstand. - Verzamel je Oosterse groenten op één moestuinbed of kweek ze tussen je andere groenten. Werk je met een teeltplan, zaai daikon en paksoi dan bij de kolen en plant crosne bij de wortelen. Vergeet zeker ook niet wat koriander te zaaien, buiten of in je serre: daar kan je nooit genoeg van hebben voor je Oosterse culinaire experimenten
• Op de televisiezender één toont buitenmens Bartel Van Riet elke week met aanstekelijk enthousiasme wat je allemaal met groen kan doen, of je nu een grote tuin, een stadsoase of enkel een balkonnetje hebt. Die weetjes en tips heeft hij nu ook gebundeld in dit boek. Welke zijn de mooiste en makkelijkste bloemen voor je tuin? Hoe begin je aan je eerste groenten? Welk gerief gebruik je voor welke klus? Leven mannen met een tuinhok langer? En is onkruid echt alleen maar vervelend? groenland biedt een antwoord! In zijn bekende no-nonsensestijl laat Bartel je de natuur in je omgeving herontdekken. Zijn liefde voor planten, bomen en dieren steekt hij niet onder stoelen of banken. Want een tuin is zoveel meer dan werken: het is een plek om te (her)ontdekken, te ontspannen, te genieten, om uit te smullen. Bartel plukt de zoetste bessen, snoept van onkruid en verklapt z’n lekkerste kruidenrecepten, seizoen na seizoen. groenland geeft zin om buiten te komen, eens diep adem te halen en er dan zelf stevig in te vliegen. De plekjes die Bartel toont en de richtlijnen die hij geeft, wakkeren de groene goesting aan. Doen, genieten en inspiratie op doen, dat is Groenland. Nu te koop in de webshop GROENLAND BOEK 1
• Voel je je gefrustreerd omdat je maar op een klein lapje grond woont? Zit je tuin tussen stadsmuren gevangen? Wanhoop niet: mini is de max! Zelfs het kleinste plekje tovert buitenmens Bartel Van Riet om tot een geweldig groen privéparadijs. Geen plek is hem te min: zelfs van een enkele stoeptegel of een dak maakt hij een tuin. Low budget uiteraard en zonder al te veel gewroet. Omdat tuinieren vooral genieten moet zijn, en barbecueën veel leuker is dan spitten.Bartel fabriceert zaadbommen, composteert in zijn keuken, kweekt honingbijen op het dak, plant geraniums in schoenen en timmert huisjes voor vogels en hommels. Want hoe klein je tuin ook is en waar hij ook ligt, met Bartels ecotips woon je binnen de kortste keren in een natuurgebied(je). Kortom, Groenland 2 geeft net als het eerste boek van Bartel Van Riet zin om buiten te komen, eens diep adem te halen en te genieten. Nu te koop in de webshop GROENLAND BOEK 2 Ook te koop: GROENLAND BOEK 1
