Vers 57. Wie onbewogen blijft in het aangezicht van goed en kwaad, het ene niet verheerlijkt, het andere niet veracht, aan persoon noch plaats is gebonden; houd hem voor iemand die tot wijsheid is gekomen.

In deze duale wereld worden we bijna dagelijks geconfronteerd met gebeurtenissen die voor opschudding zorgen, ten goede of ten kwade. We moeten ons oefenen om ons hierdoor niet te laten meesleuren. De beste manier om dit te doen is door onze geest continu te richten op de Allerhoogste en onze zintuigen terug te trekken van hun objecten.

Vers 58. Hij die zijn zintuigen kan terugtrekken van de aantrekkingskracht van hun objecten, zoals een schildpad zijn ledematen in zijn schild trekt, is onwankelbaar in volmaakt bewustzijn.

Er bestaan drie categorieën van tegenslagen: lichamelijke klachten, externe tegenslagen zoals bijvoorbeeld een ongeval en tegenslagen tengevolge van grote, kosmische krachten zoals natuurrampen. Wie versterving beoefent trekt zijn zintuigen ook terug van de aantrekkingskracht van hun objecten doch de aantrekking blijft bestaan. Onze zintuigen worden soms vergeleken met giftige slangen die vrij willen zijn, geen beperkingen dulden en dus zeer moeilijk beheersbaar zijn naar eigen plan. Door zich echter over te geven aan de Allerhoogste, de Geliefde, de zintuigen te transcenderen door deze enkel in Zijn dienst te gebruiken, kunnen we hun aantrekkingskracht werkelijk overwinnen.

Vers 59. Men kan zich onthouden van de zintuiglijke objecten doch deze verliezen niet hun aantrekkingskracht. Als men echter de Allerhoogste heeft ervaren houdt ook dit verlangen op.

Zelfs iemand die onwetend is kan afstand doen van de genietingen van de zintuiglijke objecten door uiterste versterving, de aantrekkingskracht echter blijft aanwezig. Bij wie de Allerhoogste, de Geliefde, heeft ervaren verdwijnt zelfs de meest subtiele materiële aantrekkingskracht, wordt deze als het ware onvruchtbaar en verliest elk spoortje van kwaadwilligheid. Bij de spirituele aspirant zijn de voor hem geschikte mentale en/of fysieke oefeningen wel noodzakelijk om de zintuiglijke aantrekkingskracht te leren beheersen. Wanneer hij echter het laatste stadium heeft bereikt en de Allerhoogste in zijn innerlijke heeft ervaren worden deze oefeningen overbodig.

Vers 60. O Arjuna, de zintuigen zijn zo sterk en onstuimig dat ze zelfs de geest van een wijze, ondanks zijn inspanningen deze te beheersen, met geweld kunnen meesleuren.

De materiële mens die een voorkeur heeft voor zintuiglijke objecten wordt als het ware beheerst door zijn zintuigen. Er heerst grote opwinding en onrust in zijn geest die de zinnen wil bevredigen. Zelfs vergevorderde wijzen worden soms het slachtoffer van materiële zinsbevrediging door de onstuimige natuur der zinnen. Er bestaan tal van spirituele technieken om de geest te beheersen en tot rust te laten komen doch deze worden nog steeds aangedreven door wilskracht. Door zich echter volledig van de Allerhoogste bewust te zijn en Hem tot het middelpunt van zijn bestaan te maken, kan men de aantrekkingskracht van de materiële natuur volledig overwinnen. 

Vers 61. Wie zijn zintuigen beheerst, volledig in bedwang houdt en zijn bewustzijn enkel op Mij richt als middelpunt, is werkelijk tot wijsheid gekomen.

Vooral in dit tijdperk van Kali yuga, het ijzeren tijdperk van bedrog en misleiding, is het ontzettend moeilijk om zijn zinnen te beheersen. Gedachten aan zintuiglijke objecten zijn de bron van alle kwaad. Daarom wordt aangeraden om ons bewustzijn enkel op de Allerhoogste, de Geliefde, te richten en Hem alleen tot het middelpunt van ons bestaan te maken. Heer Krishna spreekt hier als Avatar in de Mij-vorm net als Heer Jezus deed (de Vader en Ik zijn één).

Vers 62. Door zijn aandacht te richten op zinsobjecten onstaat er aantrekkingskracht. Uit aantrekkingskracht ontstaat er verlangen en begeerte, en begeerte is de oorzaak van toorn.

Als het bewustzijn zijn zinnen richt op objecten ontstaat er aantrekkingskracht. Uit aantrekkingskracht ontstaat er verlangen en begeerte. En wanneer de verlangens niet worden bevredigd ontstaat er toorn. Het kunstmatig onderdrukken van begeerte is zo goed als gedoemd te mislukken. Door zich echter over te geven aan de Allerhoogste en zijn activiteiten aan Hem op te dragen, transcendeert men zijn verlangens naar een hogere smaak, naar zuivere spirituele vreugde, en kan men zijn materiële verlangens daadwerkelijk overwinnen.

Vers 63. Toorn is de oorzaak van misleiding; misleiding veroorzaakt verwarring van het geheugen; door verwarring van het geheugen gaat het onderscheidingsvermogen verloren en valt de mens terug in het materiële moeras. 

Door toorn raken we in een toestand van illusie en misleiding. Vervolgens worden we totaal verward en vergeten alle kennis die we hebben opgedaan. Hierdoor verliezen we het onderscheidingsvermogen (Buddhi) en kunnen het verschil tussen goed en kwaad, tussen wat is en niet-is niet meer waarnemen. Het gevolg is dat de mens zijn zelfbeheersing verliest en terugvalt in de materiële natuur.

Vers 64. Hij die zich beweegt temidden van zintuiglijke objecten terwijl hij zijn zintuigen beheerst, vrij van gehechtheid zowel als van afkeer, bereikt eeuwige vrede.

In deze stoffelijke wereld zijn we aangewezen op onze zintuigen maar waar het om gaat is hoe men deze gebruikt. De natuurlijke activiteit van de zintuigen gaat steeds gepaard met tegenstelling zoals bijvoorbeeld liefde en haat. Wie echter naar bevrijding verlangt gebruikt zijn zintuigen zonder voorkeur en afkeer, en enkel in dienst van de Allerhoogste. Zo iemand transcendeert zichzelf, verkrijgt zelfbeheersing, kalmte en vrede.

Vers 65. Wie volkomen vervuld is van Godsbewustzijn, tevreden en vredevol is, wordt vrij van geestelijk en lichamelijk lijden en bereikt standvastigheid.

Wie zich bewust is van de Allerhoogste als Overziel in zijn hart (Heer Jezus: het Koninkrijk der Hemelen bevindt zich in u) wordt een standvastige, tevreden ziel en gebruikt de zintuiglijke objecten enkel als deze niet te vermijden zijn, maar zonder er zich aan te hechten.

Vers 66. Wie niet verbonden is met de Allerhoogste kan geen vrede verwachten. Enkel in vrede eindigt zijn geestelijk en lichamelijk lijden omdat iemand met een stille geest standvastig is. Geluk kan niet bestaan zonder vrede.

Concentreer je op de Allerhoogste die in je hart woont als de Overziel. volbreng al je activiteiten als een offer aan Hem, de Geliefde, zonder voor- of afkeer, zonder de vruchten te willen plukken. Spoedig zal je geest stil worden, zuiver en standvastig, en vervuld van intens geluk.

Vers 66. Wie niet verbonden is met de Allerhoogste kan geen onbewogen geest hebben, zonder welke vrede onmogelijk is. En hoe kan men gelukkig zijn als men de vrede niet kent?

Voor iemand die niet toegewijd is aan de Allerhoogste kan er geen vrede zijn, noch standvastigheid van geest, noch kennis van de ware natuur van het Zelf. Er is geen blijvend geluk voor iemand die enkel verlangt naar materiële dingen en verblijft in de klauwen van zintuiglijk genot.

Vers 67. Zoals een schip op zee door de storm her- en derwaarts wordt geslingerd, zo wordt het onderscheidingsvermogen meegesleurd door de geest, wanneer deze wordt belaagd door de dwalende zinnen.

De juiste manier om de geest te beheersen is om "alle" zintuigen in dienst van de Allerhoogste te gebruiken. Als men zelfs maar één zintuig op zinnelijke objecten richt wordt het onderscheidingsvermogen van de toegewijde en de kennis van het Zelf en het niet-Zelf vernietigd.

Vers 68. O Machtige in de wapens (Arjuna), wie zijn zintuigen van de zinsobjecten kan weerhouden, is werkelijk iemand die tot wijsheid en standvastigheid is gekomen.

In dit tijdperk van Kali yuga is het bijna onmogelijk zijn zintuigen door middel van wilskracht te beteugelen. Door je liefdevolle aandacht te richten op de Allerhoogste en je zintuigen enkel en alleen in Zijn dienst te gebruiken wordt mogelijk wat zelfs voor hen met een enorme wilskracht gedoemd is te mislukken.

Vers 69. Wat nacht is voor alle levende wezens is dag voor de wijze, wat dag is voor de wijze is nacht voor alle levende wezens.

Bijna alle levende wezens zitten gevangen in het net van materieel verlangen. Zij bevinden zich tussen de slinger van pijn en vreugde en ondergaan de wisselvalligheden van de materiële wereld. Indien ze niet tot spirituele bezinning komen blijven ze ronddolen in het labyrinth van de kringloop van geboorte en dood. Wat dag is voor de onwetenden is nacht voor de wijze ziel en omgekeerd. De wijze heeft de Allerhoogste in zichzelf ervaren en zijn onderscheidingsvermogen (buddhi) ziet de waarheid tussen het Zelf en het niet-Zelf. Zodoende beschikt hij over zelfbeheersing en standvastigheid. De materiële wereld die het idool is van de onwetenden is voor hem niet meer dan een droom waarin hij zich onaangetast beweegt.

Vers 70. Hij alleen bereikt vrede in wie alle wensen binnen komen, net zoals water dat in de oceaan stroomt zonder dat deze enige verandering ondergaat. Hij die door begeerte wordt meegesleurd bereikt geen vrede.

Zolang men een stoffelijk lichaam heeft blijven de verlangens naar zinsbevrediging bestaan maar de wijze, vervuld van Godsbewustzijn, raakt hier niet door verstoord, net zoals rivieren in de oceaan stromen zonder dat deze hierdoor enige verandering ondergaat. De onwetende, die enkel verlangt naar zinsbevrediging vindt nimmer vrede.

Vers 71. De mens die alle verlangens naar zinsbevrediging heeft opgegeven, wie een leven vrij van verlangens leidt, wie alle bezitsdrang heeft opgegeven en vrij is van vals ego, kan werkelijke vrede bereiken.

Niemand in deze materiële wereld is vrij van verlangens. Als men deze echter meer en meer transcendeert in dienst van de Allerhoogste wordt de materiële zinsbevrediging mettertijd volledig uitgedoofd. Men beleeft totaal geen plezier meer in zinnelijke genoegens en verlangt enkel nog om de Allerhoogste, de Geliefde tevreden te stellen en één met Hem te worden. De zuivere spirituele liefde die men voor de Allerhoogste voelt gaat zo intens diep dat deze niet in woorden kan worden beschreven.

Vers 72. O Arjuna, wanneer iemand de uiteindelijke staat van het Zelf, de Opperste Geest bereikt, zal het hem nooit meer worden ontnomen. Zelfs in zijn laatste levensuur zal hij in deze gelukzalige staat gevestigd en één zijn met de Allerhoogste.

Als men zich constant oefent in het bereiken van Godsbewustzijn en devotionele dienst zal deze innerlijk kracht zo sterk en allesomvattend worden dat, als de tijd rijp is, men er volledig door wordt geabsorbeerd. Er is vanaf dan geen terugval meer mogelijk in de materiële wereld, zelfs niet in het uur van de dood.

Hier eindigt het tweede hoofdstuk van de Bhagavat Gita, "Het pad van kennis"

Hoofdstuk 3

Het pad van handeling (Karma yoga)

Vers 1. Arjuna sprak: O Heer (Krishna), als je meent dat kennis boven handelen staat, waarom raad je me dan aan om deze verschrikkelijk strijd aan te gaan?

Kennis en juist handelen (niet resultaat gericht) gaan hand in hand. Kan een vogel slechts met één vleugel vliegen? Heer Krishna geeft in de Bhagavat Gita verschillende adviezen om Zelfrealisatie te bereiken. De eenzijdige weg van kennis (Jnana yoga) is echter voor dit tijdperk van Kali yuga uitzonderlijk moeilijk omdat de mens hiervoor enkel zijn intelligentie heeft om op te steunen en geen enkele zwakte van de geest wordt toegestaan. De weg van niet resultaat gericht handelen kan evenmin zonder kennis worden verkregen, doch deze kennis is transcendentaal van aard en staat onder persoonlijke begeleiding van de Allerhoogste.

Vers 2. Je woorden verwarren mijn geest. Vertel me daarom welke de juiste manier is waardoor ik zonder enige twijfel het hoogste kan bereiken.

Heer Krishna heeft tot nu toe over verschillende wegen gesproken om zelfrealisatie te bereiken. Arjuna vraagt hem nu het juiste pad voor "hem" persoonlijk toe te lichten waardoor hij Godsrealisatie kan bereiken. Arjuna belichaamt ieder van ons in dit duistere tijdperk van Kali yuga. In dit ijzeren tijdperk zijn we door de chaos die er heerst verward en verdwaasd, en de gemakkelijkste en haalbare weg is daarom aangeraden.

Vers 3. De gezegende Heer (Krishna) sprak: O zondeloze (Arjuna), er is het Pad van toewijding aan kennis en de weg van toewijding aan de handeling.

Er bestaan twee paden om tot Zelfrealisatie te komen. Bij de ene weg wijdt men zich aan filosofisch onderzoek om diep inzicht te krijgen in het onderscheid tussen het Zelf en niet-Zelf. De andere weg is devotioneel niet resultaat gericht handelen. Al naargelang zijn persoonlijke voorkeur kiest men voor één van beide paden. Het pad van kennis is echter voor dit tijdperk van Kali yuga uitzonderlijk moeilijk omdat men enkel op zijn eigen intelligentie is aangewezen. Daarom wordt het pad van toegewijd handelen in dit tijdperk, als zijnde het meest effectief, aanbevolen. Het gevaar bestaat echter wel dat als men te weinig kennis bezit een fanaticus wordt. Veel toegewijden heb ik hierdoor in de valkuil van het fanatisme weten vallen met alle gevolgen vandien. Godsdienstwaanzin maakt zich van hen meester en zij sleuren anderen mee in hun val. Het is mijn persoonlijke ervaring, hoe moeilijk ook, om eerst het pad van onderzoek en kennis te volgen. Dan, op een bepaald ogenblik als de tijd rijp is, wordt men door een Hogere Macht opgetild naar het devotionele pad van handelen maar zonder ten prooi te vallen aan excessen.