Zondagmiddags komen Tante Hermien en oom Sjoerd met Gerke, Heiny en Carin vaak bij ons, ook tante Riek met oom Jaap en Johan en Jaapje. Carin is naar de tantes genoemd: de c van Coba, de a van Aartje, de r van Rika en de in van Dien. Alle zussen vernoemd in één naam: Carin. 
Het altijd heel gezellig en we zitten  in de “grote keuken”, die alleen op zondag, bij visite en feestdagen gebruikt wordt. Johan is de oudste zoon van oom Jaap en tante Riek. Hij is geestelijk gehandicapt. De hele dag zijn ze met hem bezig. Op een keer is er bij ons paniek. Johan heeft zitten sabbelen op een inktpotlood. Dat is heel giftig, volgens opoe en hij moet veel melk van haar drinken.
Op zo’n middag laat tante Hermien wat pukkeltjes op het hoofdje van Heiny zien.”Daor mo’j mee naor de dokter”, zegt opoe. En zo beginnen de onderzoeken en komt aan het licht dat Heiny leukemie heeft, een toen ongeneeslijke bloedziekte. Opoe zet ons gelijk aan het bramen plukken, want die zijn zo bloedzuiverend, weet ze!  We hebben er die zomer héééél veel geplukt! Janneke is ondertussen ook al geboren in het gezin van oom Sjoerd en tante Hermien. Ik zie Heiny nog zitten in haar bedje op de veranda met een inwit gezichtje. Ze redde het niet, ondanks de bramen. Wat een verdriet. Ik denk dat ze ongeveer 3,5 jaar oud is als ze overlijdt.

Intussen zitten Gerke en ik op de Bewaarschool, zoals de kleuterschool ook wel genoemd wordt. Ik wil alles vreselijk goed doen en vind het verschrikkelijk dat ik m’n vliegtuigje niet in elkaar kan vouwen. Ik heb er geloof ik niets van overgehouden, maar leuk vond ik het niet in zo’n volle klas. Echt spelen kan ik me ook niet herinneren, wel stilzitten met de armen over elkaar èn werkjes doen.

Hans Knol had een magere motte op de Diemse merkt ‘ezeen

En verduld hee kon’t neet laoten um daorveur es geld te been.

Nao een klein ketierken pingeln was de haandel gauw akkoord

En op zien heuvelkarre  eladen ging Hans Knol er vlug mee voort.

Toen e in huus kwam nam boer Hannes gauw de berkenbessemstok

Ranselt et verken van de karre regelrecht in ’t verkenshok.

Trui de vrouw die vlug d’r bi’j was zei: “Wat is e slank in’t lief”.

“Hup, allo, loop an toe leunes.”“Hannes , zee’j ’t neet, hee’s stief!”

“Gekke toete bu’j belazerd…Denk ie’j da’k gien ogen heb!

Hup allo , loop an toe leunes”en metene kreeg e een mep.

“t Duren zo een dag of zesse..dat ’t keujman as e vretten mos

Kröppel naor de bak toe krop,daor kwam gien verandring in.

Doch boer Hannes zol ’t wel wetten:

hee ging mergen naor de slager en verkopen daor zien zog.

Alle kooplui weten ’t fijn wat hun condities zijn.

Hoor dan hoe zijn zwijn zo prompt in des slagers handen komt.

“Goeiemergen samen leukes, al zo druk weer in de weer.

He’j eheurd van de anbesteding, he’j mien nog wat disse keer?

He’j mien nog een paar pond butte, miene vrouw is neet al te fiks.

’t Spek da’w hebt is tao en gaste, daor wil ze niks van etten …niks.

En dan wo’k oe mededelen da’k nog een heel mooi keuntjen had.

‘k Wol ‘em lever an oe brengen dan em leevren in de stad.

“t Is een daonig lekker keuntjen met een köpken klein en fien.

Kom ie’j mergen mor es kieken,

dan köj oew eigen gedachten laoten gaon en geld mien bien.

En Hans die gaat heen en de slager verscheen

Om het varken te zien en te kopen.

Maar ziet tot zijn spijt een verken als krijt

In het verkenshok lopen.

Nee, ’t is een magere mot met de helft wel van bot

En met poten en oren en een kop van een ezel.

En Hans die vraagt geld en de slager ontsteld

Vraagt duchtig brutaal en verwonderd:

“Maar drommelse vent, je vraagt 30 cent.

Maar kerel, je bent niet goed in je kop of betoeterd.

Eerst zeg je aan mij dat je verken zo’n mooi en fijn keun is.

Nu zie ik tot m’n spijt dat het de moeder van menige zeun is.

Maar kom ik ben hier en voor jouw plezier

Ik wil rond en royaal met je leven.

Ik wil je voor dien schram omdat ik hier kwam

Een kwartje voor ’t pondje dan geven.”

“Neu…, da’s mien te min, daor an he’k nog gien zin.

Dat mo’k eerst met de vrouw overleggen”.

Maar de slager geleerd, maakt zich fluks rechtsomkeerd,

daar hij zijn zwijn niet begeert en niet langer wil staan te mallen.

Maar Hans grijpt hem vast bij de slip van zijn jas

En tot kluchtig vermaak voor de buren

Schreeuwt hij hem in’t oor:“Je krijgt hem er voor,

Ik zal je hem donderdag sturen!”

Deze voordracht stamt uit ong. 1905, toen opa het op de Jongelingsvereniging voordroeg. 

Dat is een hele duidelijke herinnering: “Kom maar bi’j opoe”.

-Opoe was warm, opoe was er altijd. Wanneer mama zo verdrietig was en ik tegen mama zei:”Niet huuln mama, niet huuln…ik bun d’r toch”, antwoordde ze meestal:”Och kind… i’j liekt zo op oew vader”. En dan huilde ze nog meer.

-Opoe zong liedjes met ons:

’t Karretje dat op de zandweg reed,

De maan scheen helder, de weg was breed.

En ’t paardje liep met luste.

Ik wed dat het zelf de weg wel vindt,

De voerman leidt te ru u u ste

Ik breng je wel thuis m’n vrind, m’n vrind,

Ik breng je wel thuis m’n vrind

Of:

Roodborstje tikt tegen ’t venstertje aan….Laat mij erin Laat mij er in….

En ook:      Op de grote stille heide , dwaalt een herder eenzaam rond

                  En zijn witbewolde kudde, wordt bewaakt al door zijn hond enz.

-Opoe wees me het nest van de gieteling ( merel) in de heg.

-Ze wees de vleisbloemen aan( wilgenroosje) en het gele gevaar (forsythia)

-Opoe vertelde van kabouter Pum die op reis ging en over de muuskes die in een dreuge sloot woont….

-Bij opoe zat je op schoot als je tandpijn had of gevallen was.. Van mama herinner ik me wel dat ze ons knuffelde: “Jullie bunt alles wat ik nog heb”, zei ze dan. Om de beurt sliepen we bij haar in bed. Echt luisteren naar ons kon ze pas weer toen ik allang naar de kleuterschool ging.

Ik geloof dat ik wel een beetje een wilde was. Ik had nl altijd wel ergens een schaafplek.

Een keer heb in een gekke bui m’n schopje om de hoek van het huis gegooid en laat Diny daar nou net aankomen. Ze heeft nog steeds een lidteken op haar voorhoofd. Of die keer dat we kappertje speelden…Ik had net haar krullen, waar ik toch wel jaloers op was, gekortwiekt toen we ontdekt werden.

De tandarts was een ramp. Dat was een kreng van een mens. Ik heb haar een keer van schrik een klomp naar het hoofd geschopt en toen zei ze later steeds als ze mama met een kind zag :”Het is Hetty toch niet?”

En opa?...... Opa droeg vaak het gedicht van Hans Knol voor met zien magere motte( moedervarken). Dat heeft hij zo vaak voorgedragen, dat ik het nu op m’n 63^e nog uit m’n hoofd ken. Wanneer er op school het hoofdstuk “Schooltaal, thuistaal” aan de orde was, heb ik het nog vaak laten horen! Ik weet ook nog dat nichtje Gerry uit de Wildenborch bij ons speelde. Wij waren geloof ik een fraai stel bij elkaar en al spelend gooiden we een melkbus mèt melk om. Dat was een drama, want zoveel koeien had opa niet, misschien 4 of 5. Gerry werd toen toevallig net opgehaald door oom Wim en ik…..ik moest voor straf de paardestal in van opa.

Dank zij opoe en opa hebben Diny en ik een warme tijd gehad op “De Haar”.

Dan is het Kerst 1946. Nederland is vrij. Ik ben dan 2 jaar en 4 maanden en ik zie als een soort filmpje dat ik in het keukentje op “De Haar” bij mama op schoot zit met m’n handen voor de ogen omdat ik niet goed durf te kijken. Papa vilt een konijn. Ik zie hem met opgerolde mouwen en zo’n vestje met van die puntjes onderaan en z’n haar achterover èn ik hoor zijn stem ( lijkt wat op die van oom Bram.) Ik ben heel blij met deze herinnering.

Een paar dagen later rijdt hij met zijn motor achter op een aan de kant op de weg geparkeerde auto zonder verlichting. Een jong stel zit er in. Hij is heel ernstig gewond en wordt naar Zutphen naar het ziekenhuis gebracht. Wanneer hij 9 januari weer wat begint op te knappen zal oom Sjoerd bij hem op het bezoekuur komen met wat paperassen van de zagerij. Die dag wordt in datzelfde ziekenhuis André van oom Bram en tante Annie geboren. Oom Bram gaat het Hendrik Jan persoonlijk vertellen: ”Wi’j hebt een jonge zoon”.”Nou, volle geluk d’r met”, heeft Hendrik Jan hem toegewenst. Reintje werkt in die tijd ook in hetzelfde ziekenhuis, maar of ze elkaar nog gesproken hebben, zullen we nooit weten. Als oom Sjoerd op het bezoekuur komt, blijkt hij  te zijn overleden aan een longembolie, zo plotseling……     ineens.

Tante Hermien heeft de moeilijke taak om het mama te vertellen. Ze vertelt me later:”Coba zit achter de naaimachine, jij staat tegen haar knie geleund als ik vertel wat voor verschrikkelijks er gebeurd is. De klap komt hard aan. Opa zegt dan: “Dan zal ik wel een vader veur disse kinder wèzen”.

Als papa Hendrik Jan overlijdt is mama zwanger van hun 3^e baby. Daar had ze nu helemaal geen zin meer in, kòn er niet blij mee zijn. Tante Hermien wordt vaak door opoe geroepen als afleiding voor mama. Begin juni wordt ons broertje dood geboren. De bevalling verliep zo moeilijk dat ook de dokter niet denkt dat ze de nacht zal halen. Oom Sjoerd en tante Riek zijn bij haar. Tante Hermien is dan in verwachting van Carin. Wanneer ze er ’s morgens nog is begint opoe’s werk. Later beweert ze altijd dat mama door haar geklutste eitjes met suiker en cognac weer opgeknapt is.

Toch duurt het nog een paar jaar voor mama het leven weer ziet zitten. Tante Hermien wordt er nog vaak bijgehaald om haar wat afleiding te bezorgen. En dat kan ze!!

De familie Eggink is muzikaal. Dat wil zeggen…ze houden van zingen en muziek maken. Pa Hendrik Jan speelt orgel en volgens mij ook klarinet. Hij had een groot muziekboek in de Klavar Scriba methode. En zondags wordt er veel gezongen bij het orgel. Mama vertelt er later over dat er altijd zo’n heel fijne sfeer heerste .

In die tijd gaan ze daar geregeld naar de kerk in Ruurlo. Ds Bosscha is een goede vriend van opa. Wanneer de zussen Jo en Dina niet langer op Hendrik Jan willen wachten en vast richting Ruurlo fietsen, komt hij ze kwaad achterop en gaat tergend langzaam slingetje slangetje voor ze fietsen. Op school had hij er blijkbaar ook wel eens genoeg van en zei hij tegen opoe: “Mama, i’j hoeft mien klumpkes niet te schoeren heur, want mergen gao ik toch niet naor schole (schuren…mooi wit maken met vim waarschijnlijk)

Eén van de 10 kinderen van opa en opoe uut Barchem is tante Dina. Ze heeft een armpje dat zich door een infectie niet goed heeft kunnen ontwikkelen. Toch zal ze in 1938 naar een familie in Hilversum gaan om te helpen in de huishouding. Hendrik Jan heeft een motor en zal haar wegbrengen. De reis gaat voorspoedig en in de buurt van Het Gooi stoppen ze even om te zien of ze op de goede weg zijn. Er komt een brede vrachtwagen aan met een uitsteeksel en sleept tante Dina een eind mee! Ze is zo ernstig gewond dat ze een dag later in het ziekenhuis overlijdt. Opoe en opa zijn dan bij haar. Mijn vader schijnt in één nacht een grijze strook haar te hebben gekregen.

Een jaar geleden vertelde tante Jo nog dat tante Dina haar had gezegd dat ze zo raar gedroomd had….nl dat ze eerst een feestje zou hebben en dat ze dan dood zou gaan. Heel apart! Het klopte, want ze had de vorige avond een uitvoering van de meisjesvereniging gehad. Tante Jo heeft er met de dominee een heel gesprek over gehad. ”Geleuf i’j in dreumen, dominee?”had ze gevraagd en dit verteld. Toen zei de dominee, dat hij eens gedroomd had van een hele mooie vlinder, die bij stukjes en beetjes uit elkaar rafelde. Hij had als ideaal om als zendeling te gaan werken, maar zijn vrouw wilde niet. Kort daarop wilde ze scheiden en liet hem achter met de 3 kinderen. Toen had hij aan deze droom gedacht. Hij is geen zendeling geworden maar wel weer gelukkig met een nieuwe vrouw en samen kregen ze  nog een stel kinderen.

Ook op “De Haar”is het wel spannend. Het boerderijtje ligt vlakbij de spoorlijn en ook dichtbij  Station Vorden. Hier komen vaak Britse jagers en bommenwerpers om de trein te bombarderen die doorgaat naar Duitsland. Wanneer we de schuilkelder niet kunnen halen duikt mama in een hoek van de gang met mij onder zich.

Omdat de trein afremt voor het station Vorden, gebeurt het wel eens dat er Engelse krijgsgevangen piloten uit de trein ontsnappen en zich verbergen in het korenveld. Papa haalt dan oom Sjoerd op, die een aardig mondje Engels spreekt, en dan lopen ze met z’n tweeën om het korenveld en roepen: “We are friends….we are friends.”  Maar toch durven ze er niet uit te komen.

Als het donker is kloppen ze bij een boerderij verderop aan, waar ze bij de NSB zijn. Jammer dan! Henk en Jan, de beide jongens van oom Jaap komen geregeld langs de spoorlijn gelopen ( was het dichtste bij) om een bordje roggepap te eten ’s avonds.

Soms komen er Duitse soldaten eieren halen bij ons. Het enige daadwerkelijke verzet dat wordt gepleegd is het meegeven van een kalkei, dat bedoeld is voor de kippen die dan eerder op die plek een nieuw ei leggen. Er zijn ook hele jonge Duitse soldaten bij, jongens nog. Of een jonge vader die mij Heinche noemt en die dan aan zijn eigen kind moet denken en er over vertelt.

Verder is het een kwestie van: Hoe overleef je deze oorlog? Henk van oom Jaap en tante Riek heeft z’n plan klaar. Hij wil naar Engeland en heeft z’n bundeltje al gepakt en verstopt. Toch vertelt hij het aan broer Jan, die het weer aan tante Riek vertelt. Ja, dan gaat Engeland mooi niet door!

Op 1 april 1945 wordt Vorden bevrijd door de Canadezen. Ze worden met open armen en gejuich ontvangen en meer…. Na 9 maanden krijgt Alie van ome Willem Bijenhof( een nichtje van mama dus) een zoon en ze is niet de enige. De schuld van ome Willem wordt er gezegd. Die haalde die Canadese soldaten gewoon binnen.

Op 12 april wordt Diny geboren, 5,5 pond. Volgens mama is ze zo klein omdat er dan geen suiker te krijgen is. Berendina wordt ze genoemd, naar opoe Eggink of zoals wij  altijd zeggen opoe uut Barchem. In de Egginksfamilie  zijn meer naamgenootjes. In Iowa bij oom Herman is een Berdina. In de Steeg bij tante Heintje is ook al een Diny, een  Ineke bij tante Dika en later een Erna bij tante Jo. Bovendien heet één van de zussen van papa ook Dina.

Op de bruiloft van mijn ouders is ook Elly, een Joods meisje. Ze is bij opa en opoe Eggink in huis. Haar ouders ( haar moeder is blond) bezoeken hun kinderen, die overal in het land ondergedoken zitten, regelmatig met een soort sjees. Elly gaat ook gewoon naar het 2 klassige buurtschooltje in de Wildenborch.

Na 1,5 jaar komen er plotseling een paar “Nederlanders” om haar op te halen. Haar ouders zijn gepakt en vader is zo in elkaar geslagen dat hij de verblijfplaats van Elly vertelt. Die mannen krijgen nl ƒ7,50 per Jood die ze te pakken kunnen krijgen.

Opa probeert van alles om ze op andere gedachten te brengen. Niets helpt. ”Je moet blij zijn dat ze je niet als Jodenhelper tegen de muur zetten”. Die nacht slapen de mannen in het hooi en de volgende morgen volgt een hartverscheurend afscheid. Opa brengt de mannen met Elly naar het station in Lochem om naar haar ouders gebracht te worden naar de Amsterdamsche Schouwburg.

Diezelfde dag ben ik geboren. Wanneer opoe en opa  hun nieuwe kleindochter komen bewonderen is het wel een heel dubbel gevoel: intens verdriet om Elly en blij met mij.

Na de oorlog horen ze via het Rode Kruis dat Elly op 14 september al omgekomen is in een Duits concentratiekamp.

Elk jaar op 4 mei vertel ik deze vreselijke gebeurtenis aan de kinderen op school en nu aan wie het maar horen wil! Op de kinderen maakt het steeds diepe indruk.

foto: Opa en opoe Eggink begin jaren 30 op de Dam in Amsterdam!

Op 26 augustus 1943 word ik geboren!

Moeder Coba heeft het zwaar. Tante Hermien fietst op en neer tussen de Stationsstraat en “De Haar”. Gerke is dan al 7 maanden. ’s Morgens vroeg komt ze papa  Hendrik Jan tegen. “En?” “Een gezonde dochter van 9 pond.” Wat is hij blij!

Toen het uiteindelijk tot een tangverlossing moest komen, uitgevoerd op de keukentafel door de oude dokter Lulofs, had hij alleen maar kunnen denken….als Coba het maar haalt…. Gelukkig liep het met mij ook goed af. Ik blijk een tevreden baby te zijn. Of dat aan mijn duim heeft gelegen weet ik niet. De buurvrouwen zijn onder de indruk: “Kiek toch ‘es, ze hef ‘t duumken al in de mond.”

Ik word Heintje genoemd naar opoe Bijenhof. Bij oom Wim en tante Janna is ook al een Heintje. Bij tante Hermien en oom Sjoerd wordt in 1945 een Heiny geboren. En wanneer later bij tante Riek en oom Jaap hun dochter wordt geboren zal die Neeltje Heintje heten, roepnaam Nelly. Dat stuit opoe tegen de borst en zegt: “Ik zol zo graag van Rika ok een Hentjen hebben!”

Het wordt dan toch nog Heintje Neeltje en dat is dus Henny geworden.

Ik kan m’n naam blijkbaar niet goed zeggen en zeg steeds maar “ Etty”. Zodoende dus Hetty. Eigen initiatief hè!

Maar voor opoe blijft het Hentje.

In de zomer van 1942 trouwen Hendrik Jan Eggink en Coba Bijenhof.

 Ze gaan wonen in Vorden op “De Haar” bij opoe en opa Bijenhof. De huwelijksreis gaat per motor naar vrienden in de Betuwe. Hendrik Jan was een éénmans zagerijtje begonnen door bij de boeren in de omgeving langs te gaan met zijn motor. Daaraan was een zaag gekoppeld zodat hij er ook mee kon zagen. Later richtte hij de zagerij op in ’t Medler die tot ong 15 jaar terug zijn naam heeft gedragen .

Tante Riek was al getrouwd met oom Jaap Harwig, een weduwnaar met 2 jongens Henk en Jan. Henk herinner ik mij niet meer, maar Jan heb ik later vaak gezien. Hij kon me vertellen dat hij me vroeger vaak de luier had verwisseld. Ja dat geeft een band!!

Oom Wim, vroeger bij de Gele Rijders in z’n diensttijd, was al getrouwd met een boerendochter Janna Bruins en was daar bij in getrouwd in de Wildenborch. Opoe Bruins was een schat van een mens.

Tante Hermien was al eerder getrouwd met oom Sjoerd Aartsen, een kleermaker …en wat voor één! Hij hield van de Engelse stijl en Engelse stoffen en ging er zelfs voor naar Engeland om persoonlijk zaken te doen.

Maar …..het was oorlog. Opa en opoe vertelden vaak over het angstaanjagend geluid van de overvliegende bommenwerpers en de Duitse jagers. Ook over de Duitse colonnes die in die meidagen van 1940 door Vorden marcheerden, terwijl ze zongen:

Und wir fahren…und wir fahren….

Und wir fahren gegen Engeland.

Als enig protest klonk uit de Vordense monden:  PLONS…  PLONS… PLONS……

foto: "De Haar", geschilderd door tante Hermien.

“Wet ie’j wel dat Hendrik Jan al eerder verloofd ewes is? Diny komt een dagje met de tantes…tante Jo, tante Jantje en tante Gerritje naar Emmen.

Tante Jantje heeft foto’s bij zich uit het familiealnum om tussen Diny en mij te verdelen.

“Verloofd geweest?”Tante Jo vertelt: “Ja, nog voordat Coba in beeld kwam. Reintje heette ze”. Ze was een nichtje van vaders kant, maar ze zijn niet samen opgegroeid. De families gingen niet met elkaar om! Er was in het verleden iets gebeurd. Opa’s broer had gevraagd of hij borg voor hem wilde zijn bij de bank. Opa had dat in eerste instantie goed gevonden, maar de directeur van de bank had hem dat afgeraden.”Veel te riskant, man! Je hebt 10 kinderen.”

Dus broer Eggink was boos, héél boos! Pas jaren later toen Jo en HendrikJan al bijna volwassen waren vonden ze dat zo vreemd en gingen gewoon kennismaken met de hun onbekende oom en tante en nichtjes. Ze werden goed ontvangen. Iedereen blij.

“Maor laot Hendrik Jan toch verliefd wodden op Reintje en Reintje op ‘um.”

Dat ging oom en tante te ver. Toen het menens werd tussen die twee trok ze verloofd en wel bij het gezin van opa in

De oorlog kwam in zicht. Reintjes zus werd erg ziek en wilde dat Reintje bij haar kwam. Dat gebeurde en Hendrik Jan ontdekte dat oom en tante en ook Reintje NSB sympathisanten waren. De liefde hield daardoor geen stand.

Tante Jo vertelt: “O, jao net onder het dorsen, de hele buurte was t’r um te helpen, kwam eur vader Reintjes kaste weer ophalen. O,o dat was mien wat. Foi toch!

Een paar maond later kump e Coba tegen. Liefde op ’t eerste gezichte zowat en i’j konnen zo zeen…dat zat helemaol goed met die beiden. Die twee passen gewoon bi’j mekare!”

Na deze vakantie gaan Mark en Rick nog één keer mee…jazeker weer naar Oostenrijk, maar daarna kopen we een caravan en beginnen onze trektochten door heel Groot-Brittannië.

Nu kies ik ervoor om vanaf m’n allervroegste kindertijd te vertellen wat ik weet door eigen herinneringen of wat ik gehoord heb van mama, vader Hein, tante Hermien of tante Jo!

Veel plezier bij het lezen!!
 

foto: Nog één keer mee....
         De deugd in't midden?........