|
Omdat mijn moeder enkele jaren geleden op deze dag overleden is, en jullie haar ondertussen ook al vrij goed kennen van mijn verhalen uit "Mijn Jeugdherinneringen", wil ik de tekst die ik voor haar geschreven en voorgelezen heb op haar afscheidsdienst met jullie delen.
Als eerbetoon aan mijn ma, en ook om jullie haar nog beter te laten kennen en appreciëren zodat je in t vervolg misschien nog meer plezier hebt aan t lezen van mijn jeugdverhaaltjes. De (helemaal niet trieste. Ah nee, ge kent mij toch :wink:) tekst volgt na deze inleiding
Weliswaar een moeilijke inleiding om te schrijven
xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />
Want ze gaat over euthanasie, en ik wil in de laatste plaats mensen hun gevoelens kwetsen, of hun zielerust verstoren. Dus ik wil het zo sereen mogelijk schrijven. Maar het blijft een zeer emotioneel onderwerp voor me. Toch schrijf ik dit artikel omdat ik vind dat dit onderwerp eens mag aangekaart worden.
Euthanasie is nog veel te veel omfloerst met verkeerde ideeën, taboes en griezelverhalen. Het moet bespreekbaar worden voor de mensen die er voor kiezen en er nood aan hebben. Iedereen is baas over zijn eigen leven, dus heeft ook iedereen volgens mij het recht om baas te zijn over zijn eigen dood.
Wie kiest om de rit tot het einde uit te zitten, heeft daar altijd alle recht toe gehad. Mensen die dit door omstandigheden niet wensen te doen, moeten eindelijk ook hun rechten krijgen zonder een ellenlange lijdensweg af te leggen.
Ik wil met dit verhaal aantonen dat euthanasie een zeer mooie ervaring kan zijn. Die je voor de rest van je leven bijblijft als een onuitputtelijke bron van troost en liefde.
Laat vooral duidelijk zijn dat ik respect heb voor zowel de mensen die voor de natuurlijke gang van zaken kiezen, als voor hen die beslissen zelf in te grijpen.
Geloof me, om tot dit begrip te komen, heeft me zelf een jarenlange weg en veel emotionele pijn gekost.
Ik ken allebei de wegen uit persoonlijke ondervinding. Vandaar dat ik over dit onderwerp durf te schrijven.
Mijn jeugdvriendin, (we waren vrienden van ons 15de levensjaar tot aan haar dood op haar 44ste. We hadden dagelijks kontakt, we waren als zussen voor mekaar) heeft voor de natuurlijke weg gekozen.
Ze had borstkanker en op de duur was de ziekte over haar hele lichaam uitgezaaid. Ze wilde thuis sterven, dus hebben haar man, haar ma en ik het samen op ons genomen om haar wens in te willigen door om beurten bij haar te waken en haar te verzorgen.
Ze is uiteindelijk thuis in onze armen gestorven. Zij het wel dat ze reeds geruime tijd zware dosissen morfine toegediend kreeg, is de dood, na een lange lijdensweg voor iedereen die er bij betrokken was, op natuurlijke wijze ingetreden.
Mijn ma daarentegen zag het anders.
Ze had jarenlang geijverd om zelf het moment van haar dood te mogen kiezen. Ze weigerde een gelukkig, actief en uiterst levendig leven te laten bekronen door ziekte, lijden of geestelijke aftakeling. Vooral voor dat laatste was ze doodsbang.
Zoiets was destijds niet eenvoudig te regelen. Dus heeft ze eerst getracht, na al haar zaakjes goed op orde gebracht te hebben, zelfmoord te plegen.
Vanaf dat moment besefte ik - erg genoeg pas dan!!! - dat haar beslissing gemeend was. Eens ze mij overtuigd had dat dat haar oprechtste wens was ben ik samen met haar op zoek gegaan naar mogelijkheden. Drie jaar heeft onze zoektocht geduurd. Het was voor mij emotioneel een zeer zware periode. Want wie geeft nu graag vrijwillig zijn liefste vriend af? Voor mijn echtgenoot was het nog moeilijker om dragen want hij kon zich onmogelijk met haar wens verenigen. Maar mijn moeder was een doorzetter. Dus hebben wij die lange weg met ons tweetjes afgelegd. Het bracht ons zelfs nog veel dichter bij mekaar. Het werd een heel boeiende en leerrijke etappe in ons gezamelijk leven... Een "reis" om nooit te vergeten...
Tijdens de laatste maanden van haar leven takelde ma zienderogen af. En haar grootste angst werd bewaarheid : ze zou bij haar volle verstand, in volle bewustzijn - op de eerste rij in de schouwburg - haar zo gekoesterde waardigheid moeten zien ten gronde gaan. Vele lichaamsfuncties begonnen te haperen, zodat haar eigenwaarde totaal vernietigd dreigde te worden, alleen haar geest bleef maar kern en kerngezond...
Op dat moment hebben we gelukkig eindelijk de medische hulp gevonden die (na vele onderzoeken en ziekenhuisopnames, want euthanasie werd, zeker destijds, niet lichtvaardig toegestaan) haar wens wou volbrengen.
Ik wou haar het "geschenk" - waar ze zo vurig naar verlangde - geven als haar laatste moederkesdagkado.
Maar dat bleek onmogelijk want op een feestdag werkten de dokters niet. Dus werd voor 16 augustus gekozen.
Haar laatste drie dagen hebben we samen in t ziekenhuis doorgebracht. (Dit was verplicht. Zodat de dokters zekerheid hadden dat ze echt op haar standpunt bleef staan. Niet dat dat nodig was, want ze is op geen enkel moment tijdens die drie jaar van idee veranderd. Zelfs niet tijdens de fijnste ogenblikken die we haar nog altijd tussendoor trachten te bezorgen in de hoop dat ze zich misschien zou bedenken.)
Enkele oude vrienden van haar en van mij kwamen in alle rust afscheid nemen. Er werden herinneringen opgehaald en er werd zelfs veel gelachen. De dag voor haar heengaan hebben Paul en ik de fotoalbums van onze gezamelijke reis met een mobilhome door Amerika meegebracht (een overgetelijke reis voor haar, hoewel ze toen al een flinke zeventiger was) en hebben we die rustig zitten doorbladeren. Gemijmerd over wat we toen allemaal op die reis uitspookten en zitten gniffelen over de soms hilarische momenten die we met ons drietjes in die mobil home beleefd hadden.
De volgende ochtend was dan de tijd van het echte afscheid aangebroken. Niet dat we nog veel te zeggen of te bespreken hadden. We hadden drie jaar de tijd gehad om alles te regelen en over alles wat destijds nooit uitgesproken was te vertellen. We waren met zijn allen met alles in t reine.
Net voor de dokter (na de zoveelste vraag of ze echt bij haar besluit bleef. Waarop ze lachend antwoordde : Komaan dokter, wat hadt ge nu gedacht?!) het spuitje toediende, hebben we nog enkele fotos genomen.
Weinigen hebben die ooit gezien omdat ik ze als kostbare schatten koester. Het heeft dan ook vijf jaar geduurd eer ik ze wil en durf delen.
Ik vraag jullie meestal niet veel, maar deze keer dan toch dit : heb alstublieft respect voor deze fotos.
Ik plaats ze hier enkel om aan te tonen dat euthanasie geen griezelgebeuren is maar een moment van schoonheid. Een alternatieve wijze om een leven te bekronen. Ik toon ze om op deze manier dit moeilijke onderwerp bespreekbaar te maken voor mensen die er anders nooit toe gaan komen het met hun kinderen of familie te durven bespreken.
De enige aanwezigen bij haar heengaan waren de dokter, onze goede vriend Nand, mijn echtgenoot en ik.
Ik heb me in haar arm genesteld en totaal overbodig gezegd : Moederke, niet bang zijn. Want als er een hemel bestaat dan komt ge daar zeker in terecht. En als er geen hemel bestaat, dan is er gewoon zalige rust en dat is ook al geweldig. Ze antwoordde me heel rustig : Dat weet ik kindje. We bedankten mekaar de laatste maal voor alles wat we voor mekaar betekend hadden. Paul en Nand hielden haar hand vast en ik drapeerde mezelf zo dicht mogelijk tegen aan haar. Ik vroeg hoe ze zich voelde, en ze antwoordde met een glimlach : Alles is perfect.
En toen gaf de dokter - met tranen van ontroering in zijn ogen - het definitieve spuitje, en mijn moeder sliep in, genesteld in een kluwen van liefhebbende handen en armen.
De dokter houdt na al die jaren nog steeds af en toe kontakt met me. Hij beweert nog altijd dat het afscheid van ons ma een van de mooiste ogenblikken uit zijn carrière is geweest. Hij heeft oneindig veel respect voor de moeilijke weg van drie jaar die ma en ik samen bewandeld hebben om haar beoogde doel te bereiken.
Na haar dood voelde ik me goed. Mijn periode van rouw had ik tijdens die drie voorgaande jaren reeds doorgemaakt. Voor mijn echtgenoot was het veel zwaarder. Hoewel hij zich tijdens de laatste maanden van haar leven volledig achter haar keuze geschaard had heeft hij toch een lange rouwperiode doorgemaakt.
Door het mooie afscheid zit mijn ma in een gemakkelijke stoel in mijn hart.
Ik maak er regelmatig grapjes tegen. Ze antwoord niet, maar ik krijg nog altijd wel een heel goed en warm gevoel.
Ik hoop dat de mensen voor wie dit bedoelt is de moed hebben gehad om tot hier door te lezen. Anders is mijn epistel jammergenoeg zijn doel voorbijgeschoten
Hieronder plaats ik mijn afscheidsrede. Wees niet bang om ze te lezen. Ze is helemaal niet triest. Ge kent mij toch? :wink: Er mag al eens gelachen worden! En ja, misschien pinkt ge een traantje weg. Maar dat kan toch geen kwaad? Tranen zijn het schoonmaakprodukt van uw hart. Zo geraakt dat ook eens terug proper en opgelucht. Komaan! Go for it!
Ma en Nand een uurtje voor haar dood.
Ma met Paul en mij.
Alledrie heel moe maar dankbaar en gelukkig.
Mijn afscheidstekst :
Ons ma was ne schat.
In de figuurlijke betekenis is dit makkelijk te begrijpen voor ons allen.
Ons ma was altijd bekommerd om iedereen en stak met plezier een handje toe om te helpen waar ze kon.
Haar nichtjes zullen haar nooit vergeten om wat ze bijdroeg tot hun kindertijd.
Paul en mij heeft ze altijd met raad en daad bijgestaan in de eerste moeilijke jaren toen we met de winkel begonnen.
En aan mij heeft ze de meest liefdevolle opvoeding gegeven die een mens zich maar kan voorstellen, ondanks het feit dat ze er het grootste deel van de tijd alleen voorstond.
s Morgens vroeg ze welk beleg ik liefst op mijn boterhammeke had. En als ze me om vier uur van school afhaalde, kreeg ik daarna wat ik gevraagd had.
Ze hielp me met mijn huiswerk... Maakte mijn handwerkjes voor me af..
En met buikpijn moest ik niet naar school...
De andere moeders aan de schoolpoort lieten dikwijls hun jaloezie horen over onze ongecompliceerde relatie die meer weg had van twee vriendinnen dan van een moeder en een dochter. En dit dan nog ondanks ons leeftijdsverschil van 44 jaar. Wij hadden dan ook een heel fijne en speciale relatie. Altijd samen op pad, heelder vakanties spendeerden we in t Noordkasteel of de speeltuin van t Nachtegalenpark. Onze zomers waren echte zomers.
Tijdens elk ontbijt luisterden we naar The Beatles en Boudewijn de Groot. Zelfs Pink Floyd werd geappreciëerd. Bij Deep Purple haakte ze jammer genoeg af...
En zelfs in mijn moeilijke puberteit bleef ons ma paraat. Ze beet eens een keer meer op haar tanden, en loste ook in haar eentje al díe problemen op. Met liefde en geduld, en een open oor en open hart. Ik denk dat ze zich dikwijls even jong voelde als ik in t echt was. Haar geest was soepel en stond open voor elk nieuw denkbeeld, misschien daardoor dat ze tot haar laatste ochtend 100% helder gebleven is. Rigiditeit was haar vreemd.
We begrepen mekaar goed, twee rebellen onder mekaar, allebei aan weinig conventies gebonden. Ze was een geëmancipeerde vrouw avant la lettre.
Er was altijd plaats voor de stoet vrienden en vriendinnen die rond mij dwarrelde. Alhoewel ze niet allemaal goedgekeurd werden kregen ze toch geen toegangsverbod. Ons ma geloofde niet in verbieden, wel in inzicht geven.
De voorlaatste dag is mijn vriendin Brigitte nog bij haar afscheid komen nemen om haar te bedanken voor de tweede thuis die ze bij haar gekregen had.
Toen al de woelige watertjes van mijn jeugd doorzwommen waren, besloot ze rond haar 65ste terug te gaan werken. Op een avond vertrok ze met de tram op weg naar het adres dat ze in een advertentie gezien had van een familie die een part-time huishoudster zocht. Twee uur later stond ze terug thuis, heel fier dat ze was aangenomen. Bijna tien jaar heeft ze die familie gaan helpen, en werd op een korte tijd ook die mensen hun steun en toeverlaat. Ondertussen ging ze ook nog een oude vriendin helpen die niet meer zo goed te been was om die haar huishouden te beredderen. Mensen helpen en zichzelf dikwijls wegcijferen, daar was ze soms té goed in...
Elke dag scheurde ze op haar fiets door de stad, het liefst langs de verkeerde kant door enkelrichtingstraten. Ze had op de duur een zekere reputatie bij de verkeerspolitie. Maar telkens ze in problemen kwam redde ze zich eruit met de impersonatie van hulpeloos oud vrouwtje dat in de war was en het allemaal niet meer zo goed wist. Eens de politie uit het zicht, fietste ze met een glimlach lekker verder ... in de verboden richting...
Soms leidde haar ongeduld ook tot ronduit gevaarlijke situaties. Zo heeft ze ooit eens de Boomse Steenweg overgestoken! Acht rijvakken, en twee betonnen middenbermen overgeklommen! Ze kon het dan ook nog niet laten haar heldendaden te komen vertellen hoewel ze goed wist dat ze niet op mijn goedkeuring kon rekening.
Soms trachtte ze ook haar avonturen te verbergen. Maar twee kapotte kniëen en een vierkant fietswiel zijn niet zo simpel te verstoppen. Die bleken dan veroorzaakt door een tram te willen voorbijsteken in de Nationalestraat...
Ik was altijd blij dat ze verderweg op pad ging, dan nam ze tenminste de bus. Maar ook dat was geen garantie om op beide oren te kunnen slapen. Want als haar bus iets te lang naar haar zin wegbleef begon ze gewoon te liften... Ze stelde me dan altijd gerust, dat ze met een vrouw van in de tachtig toch niets konden aanvangen.
Haar zenuwen en haar ongeduld hebben haar heel haar leven parten gespeeld.
Ze deed alles in een razende vaart. En soms als ze in haar haast iets kwijtspeelde, bad ze heel rap voor de H. Antonius om haar het verloren ding terug te laten vinden. En die snapte godzijdank altijd dat hij haar gebedje per express moest verhoren.
Ze liep ook heel het centrum van Antwerpen af om uit te zoeken waar de zondagsmis het kortste duurde. Voor een mis van 2 minuten korter werd graag 10 minuten langer gestapt...
Nee, never a dull moment met ons ma. Maar ja, zij met mij trouwens ook niet.
De zomer van ons ma haar leven duurde tot haar 85ste toen haar lichaam haar geest niet meer in snelheid kon bijhouden. De aftakeling begon, en de aanvaarding hiervan was voor haar uiterst moeilijk. Ze wenste haar leven even mooi te beëindigen als ze altijd geleefd had. Snel en met volle teugen en op haar eigen manier. Ze was de regisseur van haar leven geweest en wenste die ook van haar dood te kunnen zijn.
In de hoop haar toch nog enkele jaren mooie uitbol-tijd te bezorgen hebben we dan een flat in de Sterrewijzer gehuurd. Onze stadsmus verliet haar geliefde Groenplaats in Antwerpen voor een leven middenin de natuur van Olen. En het gezegde een oude boom mag men niet verplanten ging voor haar totaal niet op. Binnen de week was ze tevreden met haar nieuw appartement en haar tuintje, binnen de kortste keren had ze een zwerfpoes geadopteerd die tot op de laatste dag bij haar gebleven is, slapend op het voeteneind van haar bed. De voorlaatste dag in de Sterrewijzer heeft ze haar poes overgedragen aan een medewerkster, en daarmee was een van haar grootste zorgen, waar ze echt mee ingezeten zat, ook mooi opgelost.
Ons ma nam verantwoordelijkheden zeer ernstig op, tegenover mensen zowel als tegenover dieren.
In de letterlijke betekenis echter, was ons ma óók een schat.
Ze was een vat vol praktische tips en levenswijsheid. Onuitputtelijk en altijd bereid om te delen. Maar nooit opdringerig.
Haar leven lang is ze op handen gedragen door haar huurders. Vroeger ging ze elke maand de huishuren persoonlijk ontvangen met haar fiets. Op elke verdieping stond er een borreltje en een koekje klaar en probeerden de mensen haar zo lang mogelijk bij hen te houden voor een babbel. Vandaar dat die klus drie namiddagen in beslag nam en ze niet altijd meer kaarsrecht op haar fiets zat bij thuiskomst...
Gisteren nog vond ik een foto waaruit bleek dat ze zelfs de getuige was geweest bij het huwelijk van twee van haar huurders. Iedereen die haar kende wou een stuk van zijn leven met haar delen.
Het was een slimme en korrekte zakenvrouw maar wel één met een groot hart en begrip voor menselijke problemen, en dat maakte haar zo geliefd.
Tot vorige week keek ze nog zelf de huishuren na, en interpelleerde mij nog over de faktuur van de Sterrewijzer. Of ik toch wel had nagekeken of die klopte, want dat ze veertien dagen in t ziekenhuis had gelegen en of ze toch zeker die dagen de maaltijden niet aangerekend hadden. Met rode kaken moest ik toegeven dat ik die niet had nageplozen. De volgende dag werd ik er terug over aangesproken. En goddank had ik toen mijn huiswerk wèl gemaakt, want anders was ik kompleet afgegaan als een gieter. En ze was kontent dat ze mij kon bijleren om de taken die ze mij had overgedragen grondiger en aandachtiger te behandelen.
In de laatste jaren van haar leven was er ook nog plaats voor nieuwe vriendschappen, ze had een heel goed kontakt met de medebewoners, bij wie ze heel geliefd was. Binnen de maand had ze een kaartclubje uit de grond gestampt.
Ze nam deel aan alle cursussen. En al snel schilderde ze haar eerste schilderij.
Overbodig erbij te vertellen dat ze enkel naar de schildercursus ging als het onderwerp haar aanstond...
Als wij vroeger op vakantie gingen kwam ons ma op het huis en de poezen passen, de laatste jaren kon ze dit niet meer. Tot haar groot verdriet.
Het was dan meer een kwestie dat wíj iemand vonden om háár een beetje gezelschap te houden tijdens onze afwezigheid. En op die manier is Lut dan in haar leven gezeild. Samen hebben ze vele wandelingen lachend en vertellend door de mooie tuin van de Sterrewijzer gemaakt. Lut bezorgde haar al onze mails en faxen en gaf haar het gevoel niet alleen achtergebleven te zijn.
En sinds vier jaar was mijn beste kameraad Nand, ook haar beste vriend en toeverlaat geworden. Hij was degene die de laatste jaren diep in haar hart mocht kijken, aan wie ze alle angsten en twijfels dat ze mij moest achterlaten, kon vertellen. Het was een mooie, diepe vriendschap.
Maar bovenal was Paul hare god, tegen al wie het wou horen vertelde ze over de goede zorgen die ze van hem kreeg. Hij zette haar in bad, bracht haar dikwijls naar bed, en probeerde haar zo lang het ging in beweging te houden. Tot vorig jaar kreeg hij haar nog op de fiets, daar had hij telkens weer wel een flinke portie overtuigingskracht voor nodig. Maar die ontbrak bij hem dan ook nooit.
Enkele dagen geleden zei een nichtje me : Ze had toch een schoonzoon uit de duizenden, nee uit de miljoenen... en ja, ik denk dat ze daarmee de nagel op de kop sloeg. Paul en ons ma, ze hadden hun meningsverschillen, die ze ook niet uit de weg gingen, maar het waren wel vier handen op één buik.
De laatste dagen hebben we doorgebracht met het bekijken van de foto's van een reis die we met ons drietjes met een mobil home door Amerika maakten.
Zij was toen 74 jaar. En wij hadden soms moeite om haar bij te benen. Helemaal volgens haar levenstempo hebben we toen 7200 km op drie weken afgelegd...
Bij elke foto wist ze nog een anekdote op te halen. Het waren heerlijke herinneringen. En ze genoot van haar mooi en boeiend leven. Ze was kalm en heel kontent dat het einde naderde zonder een echte lijdensweg te moeten meemaken, en dat haar leven zo zacht en teder afgerond kon worden.
Het waardige einde waar ze zo naar trachtte heeft ze ook gekregen.
De dag na moederkesdag stierf ze, zonder enige angst voor de dood of verwachtingen voor een hiernamaals. Ze sliep in, in alle intimiteit, met Nand naast haar, Paul die haar hand vasthield en ik die mijn hoofd in haar schouder genesteld had. Exakt zoals ze het gewenst had.
Een van haar laatste woorden was : perfekt.
Als je HIER klikt kan je haar leven in beeld zien.
|
