Het Driekoningenfeest, Jan Steen

De koning drinkt, Das festliche Jahr in Sitten, Gebräuchen und Festen der germanischen Völker, 1863

Driekoningen, Epifanie of Openbaring van de Heer (Solemnitas Epiphaniae Domini in het Latijn) is een christelijke feestdag die elk jaar op 6 januari wordt gevierd en waarop men de Bijbelse gebeurtenis (Matt. 2:1-18) herdenkt van de wijzen uit het oosten die een opgaande ster zagen en daarop de koning der Joden gingen zoeken. Ze kwamen in Bethlehem en vonden daar Jezus, de pasgeboren koning der Joden. Waarschijnlijk wordt hier gezinspeeld op het visioen van Bileam, de ziener in Moab die een ster uit Jacob zag opkomen (Numeri 24:17).

De drie wijzen kregen namen. In het Grieks waren dat Apellius, Amerius en Damascus, in het Hebreeuws Galgalat, Malgalat en Sarathin, maar ze zijn bekend geworden onder hun gelatiniseerde Perzische namen Caspar, Melchior en Balthasar. Ze zouden respectievelijk 20, 40 en 60 jaar oud zijn geweest; getallen die de levenstijdperken van de volwassene symboliseren.

In de katholieke liturgie in België en Nederland wordt het hoogfeest van de Openbaring van de Heer op de eerste zondag na 1 januari gevierd. In veel Zuid-Europese landen is Driekoningen een vrije dag en wordt Driekoningen op de dag zelf gevierd. De Openbaring van de Heer is het eerste van drie feesten, samen met de doop van de Heer en de opdracht van de Heer in de tempel (2 februari), die thuishoren in de kerstcyclus, de tijd van Jezus' kindertijd en jonge jaren.

De zogenaamde relikwieën van de Drie Koningen worden in een reliekschrijn bewaard in de dom van Keulen.

Tweede kerstdag valt op 26 december en is de feestdag volgend op eerste kerstdag.

In Noord-Europa is 26 december een feestdag, waarvan de naam vaak een vertaling is van tweede kerstdag (bijvoorbeeld Zweeds: Annandag jul).

In landen van het Gemenebest wordt tweede kerstdag Boxing Day genoemd. Traditioneel werd op deze dag de kerstkist (box) geopend. In de kerstkist konden mensen een cadeautje voor de armen stoppen. Ook werden op Boxing Day de traditionele vossenjachten gehouden. Nu is de dag belangrijk voor andere sporten zoals voetbal en paardenraces.

In de rooms-katholieke traditie valt op 26 december het feest van Sint-Stefanus.

Tweede kerstdag is een officiële feestdag in in ieder geval de volgende landen: België (Duitstalige Gemeenschap), Bulgarije, Cyprus, Denemarken, Duitsland (traditioneel niet Noordrijn-Westfalen en Saarland maar steeds vaker wel), Estland, Frankrijk (Elzas-Lotharingen), Finland, Griekenland, Hongarije, Ierland, IJsland, Italië (Santo Stefano), Kroatië, Letland, Liechtenstein, Litouwen, Luxemburg, Nederland, Noorwegen, Oostenrijk, Polen, Roemenië, Slovenië, Slowakije, Spanje (Catalonië), Tsjechië, het Verenigd Koninkrijk, Zweden en Zwitserland (niet in de Franstalige kantons).

In verschillende regio's van landen waar op nationaal niveau wel Tweede kerstdag wordt gevierd wordt van oudsher geen betekenis gegeven aan deze dag. Zo wordt er historisch geen Tweede kerstdag gevierd in Nederlands Limburg, net zoals dat ook al niet gebruikelijk is in het naburige Belgisch Limburg. De Nederlandse cultuur heeft echter veel invloed uitgeoefend op de lokale cultuur van deze provincie, waardoor het tegenwoordig in Limburg net zo gebruikelijk is om deze dag te vieren als in de rest van Nederland