De goden van het oude Egypte

Aker

Aker was een aardgod die toezicht hield op de overgang van de oostelijke en de westelijke horizon in de onderwereld en meestal als twee rug aan rug zittende leeuwen is afgebeeld.

Amaoenet

Amaoenet was de vrouw van de god Amon. Samen vormden ze een godenpaar. Amaoenet, dat 'de verborgene' betekent, werd voor het eerst genoemd in de zogenaamde Piramideteksten. Later in het Nieuwe Rijk werd ze samen met haar partner Amon in de tempels van Karnak vereerd. In Hermopolis werd ze ook gezien als schepper van de aarde samen met Amon; daarom gold ze ook als oergodin.

Ammoet

Ammoet was een godin in de onderwereld met het hoofd van een krokodil, het bovenlichaam van een leeuw en het onderlichaam van nijlpaard. Als Verslinder van de Doden kwam ze vooral voor in het verhaal over het laatste oordeel van de overledene. In dat verhaal werd het hart van de farao in de weegschaal gelegd met aan de andere kant de veer van Maät. Als het hart (en dus zijn daden) zwaarder was, kwam Ammoet in actie en verslond het hart waardoor de kans verkeken was dat de farao in het hiernamaals verder kon leven.

Amon, Amon-Re

De god in de vorm van een mens werd altijd afgebeeld met een hoge verenkroon maar was voorheen een abstracte god. Hij werd dan ook met de wind geassocieerd en zijn naam werd vaak als 'de verborgene' uitgelegd. Ten tijden van het Middenrijk gold hij als de plaatselijke god van Thebe. Samen met Moet en Chonsoe werd hij in Karnak vereerd. In het Nieuwe Rijk werd Amon meer en meer een multifunctionele godheid. Door zijn verbinding met de vruchtbaarheidsgod Min was hij als Amon-Min-Kamoetef de zichzelf verwekkende oer- en scheppingsgod. Daarnaast was hij in de vorm van Amon-Re verantwoordelijke voor de voortdurende vernieuwing van de wereld. Ook werd hij gezien als koning der goden en was heerser over hemel en aarde. In de 21ste dynastie werd voor hem een eigen godstaat in Thebe opgericht. Vanaf dat moment was zijn functie als opperste god gewaarborgd tot de verovering van Egypte door Alexander de Grote, aangezien deze zich door het orakel van Amon in de oase Siwa als zoon van god liet erkennen. Bij de tempels van Karnak is nog steeds een laan van het heilige dier van Amon te vinden; rammen. Daarnaast waren de gans en de slang als heilige dieren aan hem gewijd.

Anubis

In het oude Egypte waren de jakhalzen niet geliefd omdat ze altijd aan de graven krabden. Ondanks dat geloofde men dat ze bescherming boden voor de doden omdat ze 's nachts altijd rondscharrelden tussen de graven. Hierdoor werd de dodengod Anubis in de gedaante van de jakhals of als mens met jakhalzenkop afgebeeld. Naast beschermingsgod van de doden was Anubis ook specialist in het balsemen. Ook was hij bewaker der geheimen en rechter van het dodengericht en was daarom degene die het 'wegen van het hart' uitvoerde en aanwezig was bij het 'openen van de mond'. Samen met zijn moeder, de koegodin Hesat, en de stier-god Mnevis vormde hij een godenfamilie. In latere teksten werd hij ook als zoon van dodengod Osiris genoemd maar ook als broer van Osiris. Hij balsemde het lichaam van Osiris en voerde de begrafenisriten uit. Zijn cultus is in heel Egypte bekend; hij komt oorspronkelijk waarschijnlijk uit de 17de gouw van Egypte.

Anoekis

Godin van de jaarlijkse Nijloverstromingen, waar ook haar hoge kroon van riet op wijst, komt oorspronkelijk uit Nubië. Samen met Chnoem en Satet vormde ze de beschermde godenfamilie van de Nijl-cataract. Ze gold bovendien als heerseres van het zuidelijke grensgebied.

Apis

De Apis-stier werd vanaf de vroegste tijd in Memphis vereerd als vruchtbaarheids- en koningsgod. Op grond van de bles op het voorhoofd en andere kentekens werd uit de veekudden de goddelijke stier gekozen. Na hun dood werden de heilige stieren gemummificeerd en vanaf het Nieuwe Rijk in het Serapeum van Sakkara bijgezet. De dode stier werd vereenzelvigd met Osiris, en Osiris-Apis of Osorapis genoemd. In de Ptolemaeëntijd ontstond uit de verbinding van Osiris en Apis een nieuwe Egyptische-Hellenistische god met de naam Serapis.

Apophis (Apep)

Apophis was de god van de duisternis en donkere krachten ten tijden van Aton en heeft de verschijningsvorm van een reuzachtige slangendemon. Volgens de mythe valt Apophis elke ochtend en avond de zon aan waardoor de lucht rood kleurt. Steeds probeert hij de vaart van de zon te verminderen maar telkens wordt hij overwonnen door Seth met zijn magische krachten. Vaak werd Apophis vergeleken met Seth, de vijand van de goden en de heerser van de vernietigende krachten.

Atoum

Deze god Atoum werd ooit vereerd in Heliopolis. Hij ontstond uit zichzelf en stond voor de vormloze chaos van de oertijd, de oergrond. Uit deze oergrond kwam alles wat bestaat en waar alles uiteindelijke naar toe zal terugkeren. Nadat hij zelf was ontstaan, schiep Atoum de hemel en aarde, werd de tijd geactiveerd en zette hij vervolgens alles in beweging. Hoewel de heilige dieren van deze god de leeuw en de slang zijn, zijn er ook andere vele andere dierlijke verschijningsvormen waarin Atoum kan verschijnen. In Heliopolis, de belangrijkste cultusplaats, vatte men Atoum in de verschijningsvorm van een mens en voorzien van de koninklijke dubbele kroon, ook op als de avondzon, waarbij de avondzon de in de loop van de dag de 'oud' geworden zonnegod was. Volgens de mythe bracht Atoum met behulp van zijn eigen vrouwelijke aspect door zelfbevruchting de Sjoe (lucht) en Tefnoet (vochtigheid) ter wereld waar op hun beurt weer de hoofdgoden van Egypte van afstammen. Omdat Atoum beide geslachten had, is hij op sommige afbeeldingen te zien als godenpaar door middel van een hand die de masturbatie verricht. In het dodenboek zei Atoum dat hij op een dag de schepping weer zou vernietigen en zich dan weer in een oerslang zou veranderen.

Aton

De zonnegod van de Amarna-theologie van Achnaton ('hij die zich nuttig maakt voor Aton') werd als een zonneschijf met lange stralen voorgesteld, waarvan de uiteinden als mensenhanden waren weergegeven. Aton is de abstractste vorm van een god die er in het oude Egypte ooit geweest is. Hij werd gezien als het daglicht dat mens en dier laat leven. Achnaton en de koninklijke familie hadden de rol van goddelijke familie, die de verzorging van de god met offers en dus ook zijn dagelijkse verschijning garandeerde. In de afbeeldingen van Achnaton wordt bovendien de bekwaamheid van deze koning als scheppende god gesymboliseerd. Het latere dood verklaren van de Amarna-theologie betrof niet de godenvoorstelling van Aton maar zijn aardse plaatsvervanger Achnaton. (Achnaton had zelfs een complete stad ten gunste van de verering van Aton gebouwd: Akhetaten, 'Horizon van Aton') De tegenhanger van Aton was de god Apophis die elke avond de god Aton wist te verwonden maar elke ochtend bleek dat Aton weer had overwonnen als de zon weer op kwam.