“ De Handboog “

Ongeval te Rollegem in 1951: een camionette reed ’s nacht tegen den gevel van café de handboog, gelegen in de Aalbeeksestraat nr. 9 te Rollegem. De gietijzeren waterafvoerpijp was stuk en de voorgevel beschadigd. De man welke het ongeval veroorzaakte was weggereden. Per spreekdraad, werd de Rijkswacht van Moeskroen gewaarschuwd.

Deze konden de persoon opsporen en hem ter plaatse brengen. De uitbater was Soens Robert, pachter van het café, welke toebehoorde aan Brouwer Jerome Vandeghinste.

1953 Aalbeeksestraat nr. 9 herberg bij Bauwens Valerie geboren te Rollegem 12/8/1894

“De Handboog” die later “De Krielenier” bewoond door Roger Soens en Leona Depoortere en nog later een eethuis “Da Maria Pizza”

Het was in 1979 al enkele jaren het lokaal van Kaarters maatschappij “De Voorbode” met als voorzitter Jerome Vanessche. Ook de vroeger renner Jacques Vanessche en Willy Verhoost de latere manager van Moeschoen waren hier lid.

Tussen de Concorde en Rollegemplaats werden grote kasseien gelegd die rond 1976 door asfalt vervangen werd

Op 8 augustus 1974 schrijft Fred Gremonprez, over Rollegem en zijn cafés’s, wat hij gevonden had in de stukjes geschiedenis van de trouwe medewerker Dendievel Rafaël. Zo noteerde Hij dat er hier op de 2200 zielen er niet minder dan 104 herbergen waren (de belastingen waren dan niet zo hoog) wat er op neer kwam, een café per twintig inwoners. Er waren toen twee bloeiende brouwerijen, die de concurrentie niet doorstonden, zodat er geen leven meer in de brouwerij kwam en ze verdwenen. Hij vervolgt, wanneer de jongeren aan de gewoonten van de voorvaderen denken, moeten ze herkennen, dat te Rollegem een stevige pint kon worden gedronken. Meestal was het een “kappertje,” welke men dronk, dat is een glaasje van 18c.l. Er waren veel herbergen er werd veel gedronken, niemand van de kleine man had bier in huis. S’ Zondags gingen de mensen op herberg bezoek en vroegen een stoop bier of twee liters, een glas bier had de prijs van 0,10 fr. een ton bier koste 18 à 20 fr. Een ambachtsman verdiende normaal 2 fr. per dag van 12 uren.

Dat er ook ondeugende zullen geweest zijn, zo als het overal voor kwam, cafés zonder uithangbord en waar meerdere borreltjes uitgeschonken werden, zal zeker niet kwalijk genomen worden. Dat waren over het algemeen vrouwen, die mannen soms in al hun wenken bedienden en God weet wat er daar nogal gebeurde. Was er toen ook geen seks zonder liefde en alles wat er mee gepaard gaat, is dit niet van alle tijden? We hebben het van horen zeggen en ze zeggen zovele. Je kon eventueel de fiets kwijt op “koerke” zonder zelf gezien te worden.

Dat zij niet mee deden, aan wat men toen noemde “herbergkermis” zal niemand onder ons verwonderen. Was het zo niet dat ook al in dien tijd de cafés onderverdeelde waren in nummers. Om aan te duiden 1^ste klasse 2^de 3^de enz. om aan de “Kabberdoeske” te geraken, voorkomende van cabaret douze onder de nr. 12?

In de volksmond bekend onder de naam “pintje dek”. De dienster “bedekte” de bestelde pint(en) met een koek of een andere versnapering. Terwijl, kaart- bol- teerlingen- of andere wedstrijden plaats hadden. Deze gingen om het jaar door, en er kwam veel volk op af, en men maakte spijts de gratis prijzen, een lonende winst. Dat er woonhuizen geweest zijn die ook bekend waren, leren we ook uit de Bruine pakken I 6173 (Dat. Van 1779)

Antoine Florin gebruyckt een woonhuys als herberghe, vercoopt bier, win ende brandewin. En Antoine Delmarcke gebruyckt een huys als winkel ende vercoopt jenever.

In maart 2003 verscheen in de “Krant van Rollegem ”, een initiatief van de Gemeenschapsraad; Dat “klein meesterke” Isebaert Gerard, zijn ongeloof uitte, met den aanhef honderd herbergen? Dat was feitelijk niet te verwonderen, aldus schrijver, iedere straat of straatje, iedere wijk, iedere hoek had zijn eigen café. De reden?... Ofwel zaten heel wat mensen geplaagd met een droge lever, ofwel konden de lieden van toen niet weerstaan aan de goede smaak van een goed kappertje bier of aan een deugd doende “dreupel”.En terwijl ze “smekten” en genoten van hun geliefd drankje, sloegen ze een beuzelpraatje met baas of bazin of legden een kaartje met een of andere klant, buurman of dorpsgenoot, of toevallige voorbij trekker.

We leven ons in rond het jaar 1900, toen had de gemeente nog zeer veel slechte wegen, met als bijzonderste de kom van de gemeente. Kasseien, zonder rioleringen, er waren vuile grachten, met vuile huizen Vijf woonsten werden afgebroken voor de eerste wereldoorlog. De grond werd gebruikt voor begraafplaats. Rond het kerkhof hadden de huizen geen uitgang aan de achterzijde, van daar was de beerput toegankelijk langs de kant van de straat. (vandaar het verhaal van de beruchte strontstraat of Rollegemkerkstraat)

De bevolking bestond uit thuis wevers. (Handwerk) Andere waren landbouwers of landbouwknechten.

Tussen de beide wereldoorlogen werden vier huizen afgebroken langs de Kerkstraat.

“Den Engel” die gelegen was voor het “ hof van Commerce” en twee huizen die aanpaalden. Als laatste de woonst gelegen over het café “Het Paradijs” beter gekend als het snoepwinkelke van “Marie”

Het zou zonde zijn het hoofdstuk cafés niet verder uit te diepen. Om echter het goed te kunnen mee volgen is het eveneens van belang dat we er de straatnamen bij voegen om alle misverstanden uit de weg te ruimen. Ze werden alfabetisch gerangschikt.

Vermelden we hier met fierheid het boek “ Duizend Kortrijkse straatnamen” van de ondertussen overleden heer: Egied Vanhoonacker, die ons de toestemming gaf ook daaruit te mogen putten.

We zijn Hem zeer dankbaar en raden u zeker zijn boek aan.

Mensen die er meer over weten of denken dat bepaalde onzekerheden of onjuist heden vermeld zijn kunnen steeds hun mening kwijt. We willen hier zeker niet de wijsheid in pacht geven.

Het is zeker niet de bedoeling geweest om dit als punt van geloof te moeten nemen, het is een betrachting om een idee te vormen hoe het er vroeger uitzag.

Daar we het boek“ Duizend Kortrijkse straatnamen” mochten gebruiken, hebben we de alfabetische volgorde gevolgd en beginnen bij de Rollegemplaats tot de Lampestraat in april 1953 een betonnen wegdek. Van deze straat was in de 19 eeuw alleen de eerste 150 meter die bestonden de benaming van de straat was de Capellestraat.

Is het grote aantal cafés te wijten aan een droge lever? Of konden ze niet weerstaan aan de goede smaak van het aangeboden bier. Was dat wel zo?

Wanneer we terugkeren tot de jaren 1840 verdiende een wever, en we weten dat er te Rollegem thuis wevers waren officieel 0.75 tot 1.20 per dag. Doch in werkelijkheid was het slechts 0.60fr.

Het dagloon van de vrouwen was 0.25 tot 0.45fr. en een brood koste toen 0.50 fr. Het huurgeld voor een schamele woning bedroeg 6,50 fr. per maand. Een dag bestond uit arbeid van ’s morgens 5.30u tot 10u’s avonds.

Het middagmaal bestond uit aardappelen, en karnemelk en Roggebrood, nooit vlees of bier kwam op tafel.

Ne zwingelaar en ook dat weten we uit de schamelijke gegevens uit de geschiedenis van Rollegem, dat er hier gezwingeld werd, bedraagt hun inkomen rond 1870 1.6fr. per dag en kinderen en ook dat staat vast dat ze hier ook arbeid verrichten, van 9-10 jaar 0.6fr of 0.7 fr.

Daarbij kwam nog dat de kinders boeten werden opgelegd bv. om in een boterham te bijten, of om zich te wassen, of om te spreken met andere of te lachen, en het ergste van al; naar het ’t gemak gaan zonder toelating. De toestand veranderde rond de jaren 1892 voor de vrouwen onder de 21 en kinderen boven de 13 jaar welke dan nog hoogstens 11.30 per dag of 69 uren per week mochten werken.

De beenhouwerij Vandevenne toen nog café, kwam de Heer August bijgenaamd “Slunse” Debunne (°1872 )een spreekbeurt geven, hij bracht het op 26 mei 1906 tot volksvertegenwoordiger..Het was een periode van veel stakingen rond de jaren 1890-1900. Men verdiende dan als vlasbewerker een dagloon van 3fr. Een werkdag van 11 u en 0.4o per uur voor zondagwerk.

In 1902 koste een pintje bier 10 cent, een brood 35 cent een kilogram rijst 30 cent en patatten 6 cent Boter koste 2, 90 fr. Per kilo en het huurgeld bedroeg 6,5 of 7 fr. Per maand. Het loon nauwelijks 2 tot 3 fr. Per dag, voor een beginner 0.8 tot 1 fr.

Een staaltje van de christelijke bevolking die ageerde tegen de komst van” slunse” Debunne (Socialist) we weten niet of het hier te Rollegem ook zo was?  Over het algemeen was hij vergezeld van de muziekmaatschappij en meestal sprak hij voor de kerk of op het dorpsplein.

Een winkelierster deelde gratis fluitjes en trompetjes uit aan de kinderen opdat ze de socialistische spreker zouden storen tijdens zijn toespraak. Was het dat, dat hij hier in het café optrad?

Bij den boerenstiel waren er boerenknechten en meiden, we hadden hier drie molens dus ook daar waren er arbeiders. Er waren twee brouwerijen, de brouwers waren Theophiel en Charles Vandeghinste. De twee smeden, Theophiel Remmerie en Remi Corne. De smeden hadden in dien tijd ieder twee arbeiders in dienst. Er waren ook twee wagenmakers Jules van Menen en August Hansens. Er waren zes timmermansbazen in de gemeente gevestigd ondermeer, Charles Desmet, Jules Leman, Jules Tillieux en Hilaire Depoortere deze woonden in de kom van de gemeente. Charles-Louis Declercq op den knok en Leopold Lefevre op de Lampe. Misschien waren er ook metsers? Wat weten van de vlasarbeiders dat er veel stof aan te pas kwam, bij de metser op maandag maar weinig arbeid bij was.

Ook is ons bekend dat er een drankmisbruik was en van de wet Vandervelde 1919, de verkoop van geestelijke dranken van meer dan 16° werden verboden. Waar klonk het ook weer in den zwingel?

“’t Es nie geestig zwingelaar zijn, werken lijk de beesten en drinken lijk een zwijn”. In 1927 vinden lonen van 4.25fr. in vergelijk brood 2.35 fr.1 kgr. Boter 32 fr. Een ei 1.10 fr. 1 kgr aardappelen 0.8ofr. 1 liter melk 1.9o fr. Een paar mansschoen 110 fr. Een klakke 20 fr. In het jaar 1939 mocht men naar de fabriek gaan werken van ‘s morgens zeven tot ’s avonds zeven aan een halve frank daags – 3fr. In de week.. Men gaf zijn loon af aan moeder en ze zei:” ’t is goed jongen, ’t is algelijk zeven broden.”

Wellicht hebben de mensen van toen bij het zien van hun leven, gedacht zoals nu bij mensen in armoede, dat er achter drank of drugs een ander leven steekt? Doch bij het ontwaken uit de roes, het leven zijn dagelijkse sleur behoud. Maar ze zijn enkele uren misschien gelukkig geweest. Ook heden zijn er nog zulke toestanden, maar wat “baten kaars en bril……!! Dat de café bazen er wel bij vaarden was ook duidelijk nietwaar.

Rollegem en zijn inwoners.

Rollegem een landbouwgemeente van 847 ha in 1974. Nogal een golvend reliëf , variërend van 22 m in de vallei van de Fabrieksbeek tot op de klijtberg 61,5 en naar de smokkelpot tot 64 m.

Goed gedraineerde zandleem en leembodem, wel natter in de vele beekdepressies. Er waren zoals al geschreven veel boeren ongeveer 57 bedrijven met een gemiddelde van 11.9 ha rond de jaren 1960.

Verdeling van de grond; weiland 29,5 % groenteteelt 2% aardappelen 8,5 % Suiker en voederbieten5% Graangewassen 41% vooral wintertarwe. Peulvruchten 4% en nijverheidsgewassen 10%.

Wat de bevolking betreft woonden er rond 1960 2456 inwoners tegen 1970 ongeveer 2545 inwoners.

Intussen zijn door de fusie wel wat pittoreske dingen uit de kaart van Rollegem, bij Kortrijk aangepast. We beginnen met “de Lante” het cafés is verdwenen maar was eens grond gebied Rollegem.

Zo zagen we ook omwille van de kermis aan “de Lante” de Goudvogelwegel verdwijnen, of was een opgezet spel voor 5000fr?

Op een schilderij van een plaatselijke kunstschilder vonden we het café “de smokkelpot” Hier zou een foto terecht op zijn plaats komen te staan, doch omwillen van prijs verschil kon ook dit niet.

Dan maar naar “Kimpersmolen” eenmaal de trots van ons dorp, ook hier werden de verbranderhoeve en de rest tot aan de Groene Dreef bij Kortrijk ingelijfd.

Rollegem is een dorp met de dorpskern, waar nu een paar grote wijken zijn bij aangesloten, denk en Tulpen- Rozen- Begoniapark enerzijds en anderzijds de Molenkouter. Verder zijn dan de verschillende gehuchten Kwadebrug, zevenkoten, Tombroek, Forest, klijtgat en de Sekreie, Knock en Munkendoornstraat en de Kalversteert.

Van de Rollegemnaar werd gezegd: “ Ze waren deugdzaam, doch ruw en onbeschaafd”.

Rollegem heeft niet alleen een eigen naam, maar ook een lap of spotnaam, te weten bot Rollegem.

Het kan die naam in vroegere tijden wel verdiend hebben, het ligt in een put en ’t was in slijk verzonken, met onhebbelijke wegen, en buiten de gemeenschap.

Men vraagt zich op heden af of je een echte Rollegemnaar bent. Een echten bent je wanneer er geboren en getogen bent.

Met andere woorden te Rollegem geboren, en er de kleuter en basis onderwijs heeft genoten. Zo ken men vaststellen dat heel wat Rollegemnaren vanaf de jaren 1920 geboren werden ofwel te Izegem, Zwevegem of uiteindelijk Kortrijk. Laten we aannemen dat wanneer je jaren in een gemeente woont en er de gewoonten hebt aangenomen in aanmerking komt. Nochtans bestaat de kans dat men na vele jaren je moedertaal van een andere streek, u afkomst kan verraden. Je moedertaal kan aldus parten spelen.

Bij de opening van cafés te Rollegem wil ik eerst en vooral het volgende neer pennen. Ik ben geen Rollegemnaar van geboorte dus kon ik moeilijk weten hoeveel cafés er ooit waren te Rollegem.

Het heeft mij jaren gekost om deze te kunnen vinden. Vandaar het spreekwoord indachtig “ het is verbazend wat je kunt presteren wanneer je er niet om geeft wie er de eer van draagt.”

Daarom bedank ik hier postuum heel wat mensen welke al lang deze wereld verlaten hebben, welke me de sappige verhalen verteld hebben, tussen pot en pint. Ook zij welke dit nog kunnen lezen en eventueel kunnen corrigeren stuur ik van hier uit een hartelijk dankwoord. Deze beschrijving heeft geen enkele wetenschappelijke bedoeling. Er werd geen enkele poging gedaan om volledig te zijn.

Er zullen wel namen voorkomen in de stukken, doch om er zeker geen te vergeten welke meegewerkt hebben laten we het hierbij. Je zult ondervinden bij het lezen dat er werkelijk in het verleden geschreven is. Toen ik vele jaren terug voor het eerst hoorde dat er te Rollegem 104 cafés waren viel mijn mond open en viel ik achteroever van verbazing. Nochtans na het lezen van vele berichten, stelde ik algauw vast dat er in tal van gemeenten en dorpen, zo een weelde was van slijterijen of cafés.

Was deze weelde rond de jaren voor de eerste wereld oorlog, de grote periode waar in de ons omringende gebieden het vlas hoog tij vierde. De welvaart bracht een concentratie van brouwerijen en kuipers of tonnenmakers te weeg. De plaatselijke brouwers waren eigenaars van de meest verplichte cafés en de mannen van aanzien in de dorpen.

Hadden hier ook de Rollegemnaren te maken met de vlas industrie? Hebben ze daar ook iets van meegenomen heel waarschijnlijk wel.

Denken we hier maar aan al de bewerkingen ploegen,in ons dialect, plauven, omme rie’n met de “gemelle”. Dan breken, fijnen, rollen, eggen, zaaien met de hand en terug toe rollen. Het wieden of kruien met 10 à 20 vrouwen op het veld. Het vlas hagen en zetten. Het slijten met de hand. Het hagen. Er is op dit gebied weinig literatuur te vinden hier in onze gemeente.

In een boek van Bert Dewilde over “het vlas” lezen we, dat er in Rollegem een zwingelkot was. In een zwingelkot stonden zwingelmolens, en brakelaars. Om dit nu draaiend te houden werd er van buiten uit een paard of os of muilezel aan de as vast gemaakt en die draaide in het rond. Meer over het vlas en die toestanden vind je daar in terug.

Een muilezel welke hier gebruikt werd, stapt traag maar regelmatig, de jongen die er achterliep om de snelheid te regelen verdiende een brood per dag.

Zou het dan ook in die glorieperiode geweest zijn dat blijkbaar door hoogmoed gestoken de uithangborden van grote drankgelegenheden in het centrum van het dorp de namen verschenen van “’t hof van commerce” of namen zoals vlasbloem en meerdere uithangborden die verwezen naar het vlas, welke ook hier terug te vinden zijn.

In kleiner vlas omgeving ging het over benamingen zoals de “casino”, ook hier gaan we ze ontmoeten. Als de commerce draaide liep de champagne onder de voordeur buiten, was dat ook voor Rollegem zo? Het zijn dingen waar tot op heden nog geen antwoord kregen, en wie weet er nooit geen zullen krijgen.

Vandaar hartelijk dank aan allen die meegewerkt hebben om dit verhaal mogelijk te maken. Mogen ze er van genieten.

Het verhaal is echter volgens mij niet af. Indien er onder u lezers zijn die het kunnen tegenspreken of verbeteren,

geen nood hoe beter we de waarheid kunnen realiseren hoe beter voor zij die na ons komen. Aan u geachte lezer om het uit te maken. Ik wens u alvast veel leesgenot toe.

Op vandaag zijn er op de gemeente nog wel geteld drie cafés “De Platse” de Tramstatie en St Elooi. We hebben nog drie “Den Domino”gekend om zijn feestzaal en traiteurdienst.

Den Elckerlijck met zijn bed en breakfast en de Pomp als Bistro. Van de 104 herbergen zij er nog zes over gebleven, wat een betere verhouding is met het aantal inwoners.