367 De schuttersgilden

De bevolking van Meise mag trots zijn op twee oude schutterzsgilden die dooheen de wisselvalligheid der tijden, de tragische gebeurtenissen die we beleefd hebben, flink en ongedeerd stand hielden en nog krachtig en jong blijven.

De Gilde Sint-Sebastiaan – Meise centrum

Deze gilde droeg vroeger de naam “handbooggilde” van Sint-Martinus en Sint-Sebastiaan.
Uit de overgebleven documenten kan niet worden uitgemaakt in welke tijdsperiode de gilde werd gesticht.
De secretaris Doms, hierover ondervraagd, kon desbetreffend geen nauwkeurige gegevens  verschaffen – hij heeft in zijn bezit ledenlijsten en andere stukken die betrekking hebben op het beheer van de gilde, maar deze archieven dateren van 1740.  Het is evident dat de gilde vroeger werd gesticht, want aan de braak is nog een erepenning gehecht die het jaartal 1597 draagt.  Deze gedenkpenning werd als herinnering en beloning geschonken voor het bijwonen en opluisteren van de dorpsfeesten.
In augustus 1565 nam de gilde deel aan een haagspel – schietwedstrijd meestal aanhorig van landjuweel.  De gilde was eigenaarster in 1572 van het “Schuttershof” nabij de Amelgemweg.
In 1652 was Anna Vander Ee- hoofdman.  Aan vrouwe Van Leenenborgh gaf zij op 23.6.1652, die vergaderingswoning “het nieuw huis” alsook een half bunder te Limbos nabij de St.-Annakapel (St.-Martinuskapel ?).  Deze schenking werd gedaan in haar hotel te Brussel op last van een jaargetijde voor Amman Jan Vander Ee en zijn vrouw Marie-Anne d’ Alverade d’Aguilain.  Deze schenking werd vastgelegd in een schepenbrief van 18.1.1677.  In 1684 lichtte de gilde een rente van 200 gulden voor de heropbouw van het door de Fransen afgebrande gildenhuis.
Notaris Hendrik Van Hemelrijck te Grimbergen verkocht op 4.4.1745 vanwege de gilde een bos te Meise aan Jan Van den Broeck, schepen en Joanna Van den Broeck, inwoners van Nieuwenrode (schepenambt van Meise van 25.9.1751 in het rijksarchief).
Het is niet vermetel het onstaan van deze gilde naar een vroegere datum te verleggen en te situeren in de periode dat de oude gilden werden gesticht, namelijk in de XVde eeuw.
Het geslacht Van der Linden heeft steeds veel interesse gehad voor de schuttersgilden en in de oude rapporten staat vermeld dat op 14 mei 1740 Ignatirus Franciscus Vander Linden hoofdman was van deze gilde.  In 1820 wordt nog geschreven dat Vander Linden toen riolen liet aanleggen rondom het kerkhof en “la maison des serments” dite “Gildenhuys” près le cabaret l’Empereur.
Het jaar van de koningsschieting hebben ook de vrouwen van de gildeleden de gelegenheid om hun schietvaardigheid te bewijzen.
Het lag in de traditie dat op de dag van de koningsschieting de godsdienstige plechtigheid,het lof of de namiddagvespers maar mochten beginnen na het afschieten van de koningsvogel om aan de nieuwe koning de gelegenheid te geven het lof bij te wonen.
Voor het aanleggen van de autosnelweg stond de dorpswip op een weide, dicht bij de oude tramhalte – ongeveer aan de ingang van de Astridlaan.
Ze werd eerst verplaatst naar een weide, gelegen aan de verbindingsweg Krogstraat – Van Doorslaerlaan en daarna opgericht in de omgeving van de begraafplaats (Kerkhof).
Deze gilde bezit een zeer mooie oude braak, een prachtig vaandel, lansen en andere kentekens.  Bij ontbinding van van de gilde worden de wapens onder de bewaring van de geestelijke en wettelijke overheid van de gemeente gesteld.

14-08-2013 om 08:59 geschreven door Jef De Cuyper

366 De legende van de Duivelschuur

De boer van Amelgem had  een overvloedige oogst en geen voldoende ruimte om te bergen. Een deel van de oogst zou beschadigd worden en dit verlies maakte hem zeer bezorgd. 
Terwijl de boer stond te dubben trad een keurig geklede man op hem toe en vroeg : “Waarom ziet U er zo bekommerd uit?”  De landsmanverklaart zijn moeilijk geval.
In de dialoog met de onbekende heeft de boer zijn ziel aan de duivelverkocht, op voorwaarde dat in de loop van de nacht een nieuwe schuur zou gebouwd worden en volledig afgewerkt voor het kraaien van de haan.
Gekweld door gewetenswroeging vertelde hij aan zijn vrouw wat hem was overkomen.
Zijn echtgenote zweeg als een graf, maar dacht na om uit de knel van de duivel te geraken.
Ze ging ‘s morgens heel vroeg met de lantaarn in de hand naar het kippenhok… maakte lawaai en de haan begon te kraaien.  De schuur was niet voltooid … de duivels sloegen op de vlucht en de verkoop van de ziel was te niet.  Deze lepe boerin was de duivel te slim af.
Met zulke boerin in het aards paradijs zou Satan het niet gehaald hebben… en alles zou beter verlopen zijn voor de nakomelingen.

Jan Vanden Eynde (Meise)
Toneel Lindemans en Jef Verbesselt
Poppenspel Jef De cuyper
Ring – TV Jef De Cuyper

07-08-2013 om 08:59 geschreven door Jef De Cuyper

365 De hoeve “Groot Amelgem”

De geschiedenis van deze hoeve, nu beter gekend onder de naam “De duivelschuur” loopt ver terug in het verleden, zeker tot in de Frankische tijd en sommige deskundigen beweren tot aan de Romeinse bezetting.
Dr. Verbesselt geeft zijn zienswijze : “De Frankische stamhouder Amalhari uit de IVde eeuw is o.i. niet de eerste bezitter geweest van het goed dat reeds vroeger in het bezit moet geweest zijn van een gallo-Romeinse veldheer”.
Amalhari zou de kern vormen van de naam Amelgem – een taal leeft en woorden ondergaan in de volksmond andere uitspraken en daarna ook andere schrijfwijzen.  Bijzonder de klanken “sem”, “hem”, betekenend hoeve, plaats, worden veel aan de stam van het woord toegevoegd.  De afstammelingen van Amalhari die het geslacht Amelrenghem vormden hebben deze hoeve in de XIIde eeuw in bezit gehouden.  Later werd dit domein eigendom van de abdij van Grimbergen.  De bebouwde oppervlakte bedroeg 140 bunders, de jaarlijkse wisselbouw – wintergraan, lentebezaaiïng, braak of dries – werden steeds toegepast.
De hoevegebouwen waren aan alle kanten omgeven door weiden en er werd aan druiventeelt gedaan want voor de hoeve lag een wijngaard van ongeveer 1 bunder en 7 roeden groot en achteraan een vijver.  Bij alle belangrijke hoeven werd een vijver uitgegraven om over voldoende water te beschikken in tijd van schaarste en ook als er brand ontstond.  Met betrekking tot deze vijvers heb ik dikwijls horen spreken van brandput.
De hoeve die er nu staat werd opgebouwd in de XVIIde eeuw.  Alleen de stallen zijn volledig gemoderniseerd en dit na de brand van 1966.
Vermoedelijk werd omstreeks 1690 de splitsing van de bedrijfsoppervlakte doorgevoerd en zo onstond nevens “Groot Amelgem” – 80 ha – een andere hoeve “Klein Amelgem” of “Klein Hof” – 45 ha.  De duur van de pacht : 9 jaar.  Verplichtingen van de  pachters .  De huurprijs : voor akkers 11 gulden, voor weiden 12 gulden.  Ze waren vrij van tienden, maar moesten enkele leveringen in natura doen : o.a. Klein Hof – een vet kalf leveren en houillevrachten (kolen naar de mijnen halen).
Deze pachters mochten geen gronden van andere eigenaars bewerken uit vrees dat ze hiervoor de mest zouden gebruiken.  Er was ook nog de verplichting van 200 schapen te houden om over voldoende mest te beschikken.  Alles was gericht op de vruchtbaarheid van de gronden.  De opzeg moest geschieden een half jaar voor het eindigen van de pacht.
De eerste pachter na de heropbouw van Amelgem in het begin van de XVIIde eeuw is geweest Jan Van Bever – afkomstig van het hof Bever-Strombeek.  Een neef van Jan Van Bever huurde het hof te Hamme.  In 1704 hebben we als pachter op Groot Amelgem de genaamde Jan Heynbeke en na hem Cosmas Leemans.  In  1786 Guillaume Sterckx uit St.-Maartens – Lennik die huwde met de oudste dochter van Leemans.  Ze waren de ouders van kardinaal Sterckx, geboren te Groot-Amelgem op 2 november 1792.  Tijdens het Frans bewind zijn de kloostergoederen – ook Amelgem – tot nationaal domein verklaard.  Alsdan is het gezin Sterckx verhuisd naar het Hof te Oppem – dicht bij de kerk – waar de kardinaal een bidkapel deed bouwen.  Deze staat langs de nieuwe baan naar Asse.
In de eerste helft van de XIXde eeuw was Amelgem – zwartgoed – eigendom geworden van Baron Van der Linden.
Simon Margé – laatste witheer – pastoor van Meise en voordien provisor van de abdij van Grimbergen, zat de baron dusdanig aan zijn vel dat deze op 13.3.1818 beloofde elk jaar  “een somme van honderd croonen” te betalen aan de rechthebbende abdij (pastoraal archief).
In Amelgem had men twee watermolens – de ene lag waaarschijnlijk aan de vijver tussen de twee hoeven – en de andere bestaat nog : de Elveriksmolen.

31-07-2013 om 09:01 geschreven door Jef De Cuyper

364 Amelgem

Deze wijk ligt niet op het grondgebied van Meise (van voor de fuzie) maar blijft nauw verbonden met onze gemeente.
Dichter gelegen bij het centrum van Meise dan bij de dorpskom van de gemeente Brussegen (nu Merchtem) waartoe ze behoort (tot de fuzie) , en een betere verbindingsweg, dragen ertoe bij dat de inwoners gericht blijven op Meise.  Deze hebben vaste relaties met de Meisenaren en zijn meestal aangesloten bij de sociale organisaties van Meise (zoals de K.V.L.V., nu vrouwen met vaart).
De gewoonten uit het verleden houden stand.  Is het historische erfelijkheid?  Amelgem is tot heden een edel brokje natuurreservaat, typisch Brabants, glooiend landschap – nog ongeschonden ontsnapt aan grondspeculaties, aan de woelende bulldozers.  Het is topografisch gebleven wat het in vroegere tijden was.
Amelgem – de structuur : Kapel met hof – enkele boerderijen – wat tuinbouw en smalle wegen – totaal landelijk.
De kapel van Amelgem was in 1155 door Niklaas, bisschop van Kamerijk aan de abdij van Grimbergen toegewezen.
Amelogem was in 1247 nog een zelfstandige parochie met een hofkapel en een prachtig domein.
Op de hoeve Amelgem verbleven kloosterlingen en lekebroeders van de abdij van Grimbergen.
Door besluit van bisschop Wilhelmus van Kamerrijk werd Amelgem een ondergeschikte kerk van Meise en werd ze later bij Ophem gevoegd.
De oude kapel werd in 1636 vervangen door het gebouw dat nog bestaat en prelaat Outers deed ze versieren met prachtige schilderijen.  Deze zijn verdwenen.
8 september – O.L.Vrouwgeboorte – feestdag van de parochie werd gevierd met een godsdienstige plechtigheid, hoogmis en processie.
Deze werd bijgewoond door de gilde van de edele handboog van St.-Sebastiaan en van St.-Gregorius van Meise en Ophem; ook door de drossaard van het land van Grimbergen en van beide baanderheren alsook de familie Boechout.
Welke weg deze processie volgde kan moeilijk beantwoord worden.  Toch weten wij dat het rustaltaar opgericht was tussen Amelgem en Ophem, waarschijnlijk op de Heirbaan.  In dit geval was de baan van de Karelijck naar Ophem vermoedelijk de processieweg.
Op de Heirbaan heeft men een mooi zicht op de parochie Amelgem en dit was een geschikt verhoog om huizen en velden te zegenen.
Na de processie had een plechtige ontvangst plaats door de Abt van Grimbergen in de grote zaal van de hoeve van “Groot Amelgem” – zaal die nog bestaat.  Naar alle waarschijnlijkheid was hier ook een begankenis ter ere van St.-Gilles.  Dit zou verklaren dat nu nog de herberg (ondertussen gesloten) bestaat die op het uihangbord de naam van de heilige draagt.
Rondom de kapel woonden begijntjes en het is best mogelijk dat daar een klein begijnhof bestaan heeft.
Zo, in de XIIde eeuw Elisabeth en Oda die aan de petancie van de abdij van Grimbergen 20 stuivers schonk.  De begijnhoven ontstonden op het einde van de XIIde eeuw.
Er wordt ook verondersteld dat een perceel grond rondom de kapel bestemd was tot begraafplaats.
“ Peeter van Rode op welcke goeden staat de Kapelle van Amelgem met het kerckhoff daeromme gelegen”.

24-07-2013 om 09:01 geschreven door Jef De Cuyper

363 Het hof ter Hasselt

Vanaf de XIIde eeuw komt de naam Hasselt voor in bepaalde akten.  Van de “Capella de Hasselt” werd voor het eerst melding gemaakt in het begin van de XIIIde eeuw en eveneens van Arnoldus, pastoor van Hasselt.  In 1211 verbleef Boudewijn van Hasselt, een leenman van de heren van Grimbergen, op dit landgoed.
Omtrent 1270 zijn twee Norbertinessen met name Ida en Margareta uit het klooster van Nieuwenrode overgekomen naar het Hof van Hasselt dat eveneens aan het moederhuis van deze orde in Grimbergen toebehoorde.
In de XVde eeuw is het gebouw door brand vernield en werd het terug opgebouwd.  Het nieuwe hof ter Hasselt was eigendom van een Milanese familie Caïmo, een lid van deze familie was advokaat bij de Grote Raad te Mechelen; een ander was bisschop van Brugge en zijn kazuivel bevindt zich in de kerk van Puurs, hoofd van de dekenij waarvan Meise toen afhing.  Is deze kazuivel soms via Hasselt daar gekomen ?
Dan volgde Vander Goten, waarschijnlijk een familielid door aanverwantschap.  Dr Verbesselt schrijft in zijn werk “Parochiewezen van Brabant” dat de heren van Hasselt te Wolvertem begraven werden.  Dit is echter niet het geval voor Vander Goten en ook niet voor de weduwe Caïmo, van Schotse adel “Douglas” Scot-prozaïsch omgezet in Deschot – zie de zerk tegen de muur van de achter linkerbeuk in de St.-Martinuskerk.

De bewuste grafsteen vermeldt onder twee wapenschilden : Hier licht begraven vrouwe Maria Clara de Schot compagne was van wijlen MHERT IAN robert Swarts in zijn leven colonel van infanterie ten dienste van syne keyserlycken Catho Mai die sterft den 4.9.1696

Op het einde van de XIXde eeuw is het Hof ter hasselt het strijdtoneel geworden van een dorpspolitiek met panache.
In het centrum ging het tussen de twee fanfares – de horzels en de ressen – de bastions van beide kampen.
De inwoners van de gehuchten waren niet zo nauw betrokken, bij deze fanfarepolitiek; zij hadden niet zoveel contact met het centrum, de verbindingswegen waren slecht en de verkeersmiddelen waren niet zoals nu.
Ge moogt geloven dat beide groepen het opnamen voor de “goede zaak” op zijn Breugheliaans en de hartstochten waren zo opgezweept dat men nooit zijn gebuur zou aanspreken als hij tot de andere partij behoorde.  In dit politiek dorpsgebeuren stak overvloedige stof voor een sappige revue, want de acteurs wisten niet dat ze hun rol zo slecht speelden.
Op een zeker moment rukt de strijd los op een hoger vlak naar de top.  De scène tussen de twee kopstukken, de kasteelheren, met als dekor de poëtische groene zone van het Hof ter Hasselt  en van het kasteel van de rijke gebuur.  Het “Hof ter Hasselt” was de residentie van de “generaal”, de majordomus van de Keizerin, in de volksmond de “Kommandant van Boechout”. Op het naburige kasteel woonde de kopman van “de anderen”.
De twee hovingen van deze kastelen waren belendend en de grens werd weldra de frontlijn.  De generaal greep naar de vooruitstrevende militaire taktiek en om zijn tegenstander te pesten, zou hij langs de frontlijn een heuvel, versterkt door ijzeren netwerk, doen optrekken.
In de volkstaal spreekt men van een “berg ” om te laten verstaan dat de top hoog boven de grond uitstak.  Deze uitkijkpost zou het mogelijk maken de handel en de wandel, de bewegingen van het “andere” kamp gade te slaan.
De generaal koesterde de “zoete” hoop dat hij door de kracht van zijn geniale taktiek de man van de oppositie die uit Schaarbeek afkomstig was terug naar zijn geboortestad zou jagen.
De buurman ging niet op de vlucht.  Hij hield voet bij stuk.  De dorpspolitiek kan koppige vastberadenheid zo hard maken als beton en de rede verliest meestal haar vat op de mens die vast zit in de klauwen van een “al te enge, al te driftige” dorpspolitiek.
De ractie bleef niet uit, de buurman konsulteerde zijn “bevoegde” technici om de afweer en de verdediging te organiseren.
Na grondig onderzoek en rijp overleg, zo luidt de klassieke formule en deze past hier, viel eindelijk de gewichtige beslissing : langs de scheidingslijn rijen kaarspopulieren planten.  Deze bomen groeien snel de hoogte in en na enkele jaren was het groene gordijn dicht genoeg om de uitkijkpost onschadelijk te maken.  De man was ook tevreden over zijn “vondst” en verklaarde : “zo zullen de mensen zien dat ik niet zal verhuizen”.
Ik geef dit luimig “proefje” uit de heroïsche periode van de gemeentepolitiek omdat zo’n “verheven” staaltje niet voorkomt in de geschiedenis of de folklore van andere gemeenten.
De strijd tussen stammen en kasteelheren is legendarisch en heeft dichters en schrijvers geïnspireerd.  Maar die twist ontstond meestal uit familievete, uit jaloersheid of met aan de bron een idylle of liefdeshistorie. 
Maar in Meise niets van dit alles – het was de politieke strijd om het meesterschap.  De dorpspolitiek werd bijna instinctmatig gevoerd, soms met machiavellistische metode en geenszins met de bedoeling om goed te doen voor allen want de partij had voorrang op het gemeenschapsbelang, ook niet uit eigenbelang want de leiders haalden er geen voordeel uit.  Alleen maar om meester te blijven, want de macht werd door velen nog beschouwd als een feodaal bezit.  Programma had weinig betekenis, persoonlijke aanvallen waren schering en inslag.
De gemeenteverkiezing was de beslissende match waar supporters uit beide kampen wel eens slaags geraakten.
In die jaren van gedirigeerde tweedracht draaide de motor van de gemeentelijke vooruitgang zeer langzaam.
Wij verheugen ons erover dat het Hof ter Hasselt aan al deze tribulaties niet is ten onder gegaan – dat het mooie reservaat van de gemeente behouden bleef.  Wel werd het kasteel nogmaals erg beschadigd door brand, maar daarna met veel kunstzin herbouwd door de eigenaars De Smedt – Van Ginderachter.

17-07-2013 om 09:02 geschreven door Jef De Cuyper

362 De kapel van Sint-Elooi

10-07-2013 om 10:18 geschreven door Jef De Cuyper